Bài giảng Định mức kinh tế kỹ thuật cơ sở của quản trị kinh doanh - Bài 3: Phương pháp định mức tiêu dùng nguyên vật liệu - Nguyễn Thị Xuân Hương

Người biờn soạn: PGS.TS. Nguyễn Thị Xuõn Hương TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN KHOA THƯƠNG MẠI ĐỊNH MỨC KINH TẾ KỸ THUẬT- CƠ SỞ CỦA QUẢN TRỊ KINH DOANH BÀI 3 PHƯƠNG PHÁP ĐỊNH MỨC TIấU DÙNG NGUYấN VẬT LIỆU I. Phương phỏp định mức tiờu dựng nguyờn vật liệu II. Phương phỏp định mức tiờu dựng nguyờn vật liệu trong ngành sản xuất nhiều mặt hàng cú số lượng nhỏ và sản xuất đơn chiếc BÀI 3 PHƯƠNG PHÁP ĐỊNH MỨC TIấU DÙNG NGUYấN VẬT LIỆU I. Phương phỏp định mức tiờu dựng nguyờn vật liệu 1. Phương phỏp thống kờ bỏo cỏo 2. Dựng phương phỏp tớnh nhịp độ phỏt triển bỡnh quõn 3. Phương phỏp thớ nghiệm kinh nghiệm 4. Phương phỏp phõn tớch tớnh toỏn I. Phương phỏp định mức tiờu dựng nguyờn vật liệu 1. Phương phỏp thống kờ bỏo cỏo Đõy là phương phỏp tớnh mức tiờu dựng nguyờn liệu cho kỳ kế hoạch dựa vào những số liệu thực chi về nguyờn vật liệu để sản xuất ra sản phẩm trong kỳ bỏo cỏo. I. Phương phỏp định mức tiờu dựng nguyờn vật liệu 1. Phương phỏp thống kờ bỏo cỏo Theo phương phỏp này, trỡnh tự định mức như sau: a. Dựng phương phỏp tớnh số bỡnh quõn, - Thu thập số liệu kỳ bỏo cỏo: Căn cứ vào kết quả sản xuất kỳ bỏo cỏo người ta thu thập những tài liệu cần thiết. Số liệu thu thập càng nhiều, mức độ chớnh xỏc càng cao. Những số liệu đú cú thể xếp vào những biểu theo hệ thống nhất định. I. Phương phỏp định mức tiờu dựng nguyờn vật liệu 1. Phương phỏp thống kờ bỏo cỏo b. Tớnh thực chi bỡnh quõn về nguyờn nhiờn liệu để sản xuất ra một đơn vị sản phẩm (hay hoàn thành một khối lượng cụng việc) trong kỳ bỏo cỏo I. Phương phỏp định mức tiờu dựng nguyờn vật liệu 1. Phương phỏp thống kờ bỏo cỏo (TIếP) Cỏch thứ nhất là dựng phương phỏp bỡnh quõn số học: Trong đú: - Mo: Thực chi bỡnh quõn về nguyờn vật liệu cho một đơn vị sản phẩm kỳ bỏo cỏo; - pi: lượng thực chi về nguyờn vật liệu để sản xuất một đơn vị sản phẩm của lần quan sỏt thứ i; -n: số lần quan sỏt -ỏp dụng cụng thức này trong trường hợp chỉ nắm được lượng nguyờn vật liệu thực chi qua từng lần quan sỏt n p M n i i  10 I. Phương phỏp định mức tiờu dựng nguyờn vật liệu 1. Phương phỏp thống kờ bỏo cỏo (TIếP) Cỏch thứ hai là dựng phương phỏp bỡnh quõn gia quyền : Trong đú: - qi: lượng sản phẩm sản xuất trong lần quan sỏt thứ i -pi: lượng thực chi về nguyờn vật liệu để sản xuất ra một đơn vị sản phẩm của lần quan sỏt thứ i. PP này ỏp dụng khi biết lượng sản phẩm sản xuất ra qua từng lần quan sỏt     n i i n i ii q qp M 1 1 0 I. Phương phỏp định mức tiờu dựng nguyờn vật liệu 1. Phương phỏp thống kờ bỏo cỏo c. Xỏc định mức tiờu dựng nguyờn vật liệu cho kỳ kế hoạch Khi tiến hành bước này cú thể xảy ra ba trường hợp phải tớnh mức khỏc nhau: - Trường hợp thứ nhất: Số lần quan sỏt (n’) của lượng thực chi vật liệu cho một sản phẩm thấp hơn thực chi bỡnh quõn kỳ bỏo cỏo, chiếm quỏ nửa tổng số lần quan sỏt        2 1' n n I. Phương phỏp định mức tiờu dựng nguyờn vật liệu 1. Phương phỏp thống kờ bỏo cỏo c. Xỏc định mức tiờu dựng nguyờn vật liệu cho kỳ kế hoạch Khi tiến hành bước này cú thể xảy ra ba trường hợp phải tớnh mức khỏc nhau: - Trường hợp thứ nhất: Mức M1 được xỏc định theo cụng thức: Trong đú: M1 - Mức tiờu dựng nguyờn vật liệu kỳ kế hoạch - Tổng những thực chi vật liệu thấp hơn thực chi bỡnh quõn để sản xuất ra một đơn vị sản phẩm. n' - Tổng số lần quan sỏt cú thực chi vật liệu thấp hơn thực chi bỡnh quõn        2 1' n n ' ' 1 n p M  I. Phương phỏp định mức tiờu dựng nguyờn vật liệu 1. Phương phỏp thống kờ bỏo cỏo c. Xỏc định mức tiờu dựng nguyờn vật liệu cho kỳ kế hoạch (tiếp) - Trường hợp thứ hai: - Mức của kỳ kế hoạch sẽ được tớnh như sau: n nnMp M o )'(' 1           2 1' n n I. Phương phỏp định mức tiờu dựng nguyờn vật liệu 1. Phương phỏp thống kờ bỏo cỏo c. Xỏc định mức tiờu dựng nguyờn vật liệu cho kỳ kế hoạch (tiếp) - Trường hợp thứ 3: 2 ' ' 0 1 M n P M           2 1' n n I. Phương phỏp định mức tiờu dựng nguyờn vật liệu 1. Phương phỏp thống kờ bỏo cỏo d. Kiểm tra sự thỏa món của mức theo cụng thức: 0min MMP KHi  I. Phương phỏp định mức tiờu dựng nguyờn vật liệu 2. Dựng phương phỏp tớnh nhịp độ phỏt triển bỡnh quõn: Khi số liệu thống kờ bỏo cỏo về lượng thực chi nguyờn vật liệu giảm dần theo thứ tự thời gian, ta sẽ tớnh mức theo nhịp độ phỏt triển bỡnh quõn của lượng thực chi nguyờn vật liệu ở kỳ bỏo cỏo. Trỡnh tự tớnh toỏn như sau: I. Phương phỏp định mức tiờu dựng nguyờn vật liệu 2. Dựng phương phỏp tớnh nhịp độ phỏt triển bỡnh quõn: (tiếp) - Tớnh nhịp độ phỏt triển bỡnh quõn của lượng thực chi nguyờn vật liệu kỳ bỏo cỏo, theo cụng thức: Trong đú: Nhịp độ phỏt triển bỡnh quõn của lượng thực chi nguyờn vật liệu kỳ bỏo cỏo, tớnh bằng %. P1: Lượng thực chi nguyờn vật liệu lần quan sỏt cuối cựng. P0: Lượng thực chi nguyờn vật liệu lần quan sỏt đầu tiờn (kỳ gốc). n: Số lần quan sỏt. -. Tớnh mức kỳ kế hoạch: Mức được tớnh theo cụng thức: Phương phỏp này chỉ dựng khi điều kiện sản xuất của kỳ kế hoạch và kỳ bỏo cỏo khụng cú những thay đổi lớn 1 0 1  n P P X 1.PXM  I. Phương phỏp định mức tiờu dựng nguyờn vật liệu 3. Phương pháp thí nghiệm kinhnghiệm Thực chất của phương pháp thínghiệm kinh nghiệm là dựa vàocác kết quả thí nghiệm có kết hợpvới kinh nghiệm của sản xuất đểđịnh mức tiêu dùng nguyên vậtliệu cho một đơn vị sản phẩm(hay một khối công việc). I. Phương phỏp định mức tiờu dựng nguyờn vật liệu 3. Phương pháp thí nghiệm kinh nghiệm Yêu cầu: - Điều kiện thí nghiệm phải phù hợp điều kiệnsản xuất thực tế - bao gồm cả điều kiện kỹthuật của sản xuất như trang thiết bị, quytrình công nghệ, phương pháp sản xuất vàđiều kiện tổ chức quản lý sản xuất: dâychuyền sản xuất, hậu cần vật tư cho sảnxuất, trình độ của người lao động.... - Điều kiện thí nghiệm phải mang tính chất đạidiện. I. Phương phỏp định mức tiờu dựng nguyờn vật liệu 3. Phương pháp thí nghiệm kinh nghiệm Các bước tiến hành: a. Chuẩn bị điều kiện thí nghiệm b. Tiến hành thí nghiệm c. Tổng hợp và phân tích số liệu d. Xác định mức tiêu dùng nguyên vậtliệu e. Tiến hành sản xuất thử và ban hànhmức tiêu dùng nguyên vật liệu I. Phương phỏp định mức tiờu dựng nguyờn vật liệu 4. Phương phỏp phõn tớch tớnh toỏn Thực chất của phương phỏp phõn tớch tớnh toỏn là tớnh mức cho từng chi tiết của sản phẩm dựa trờn cơ sở nghiờn cứu cỏc nhõn tố ảnh hưởng chủ yếu đến chi phớ vật liệu, tớnh toỏn toàn bộ những tiờu hao vật liệu trong sản xuất và tổng hợp thành mức I. Phương phỏp định mức tiờu dựng nguyờn vật liệu 4. Phương phỏp phõn tớch tớnh toỏn Trỡnh tự tớnh mức theo phương phỏp phõn tớch tớnh toỏn như sau: a. Nghiờn cứu cỏc tài liệu ban đầu b. Phõn tớch và tớnh toỏn từng phần tiờu hao c. Tổng hợp mức cho một sản phẩm Phương phỏp phõn tớnh toỏn hay cũn gọi là phương phỏp phõn tớch kinh tế - kỹ thuật, là một phương phỏp lập mức tiến bộ hơn cả. II. PHƯƠNG PHÁP ĐỊNH MỨC TIấU DÙNG NGUYấN VẬT LIỆU TRONG NGÀNH SẢN XUẤT NHIỀU MẶT HÀNG Cể SỐ LƯỢNG NHỎ VÀ SẢN XUẤT ĐƠN CHIẾC 1. Định mức theo sản phẩm đại diện Thực chất của phương phỏp này là phõn những sản phẩm khỏc nhau thành từng nhúm theo những đặc tớnh chung về cấu tạo, cụng dụng, quy trỡnh sản xuất. Trong mỗi nhúm lấy một sản phẩm làm đại diện và tớnh mức cho sản phẩm khỏc trong nhúm thụng qua hệ số tớnh đổi. II. PHƯƠNG PHÁP ĐỊNH MỨC TIấU DÙNG NGUYấN VẬT LIỆU TRONG NGÀNH SẢN XUẤT NHIỀU MẶT HÀNG Cể SỐ LƯỢNG NHỎ VÀ SẢN XUẤT ĐƠN CHIẾC 1. Định mức theo sản phẩm đại diện a. Phõn nhúm và chọn sản phẩm đại diện: Trong mỗi nhúm chọn một sản phẩm đại diện. Sản phẩm đại diện núi chung phải điển hỡnh cho nhúm về mặt kớch thước (hay trọng lượng) và về mặt số lượng II. PHƯƠNG PHÁP ĐỊNH MỨC TIấU DÙNG NGUYấN VẬT LIỆU TRONG NGÀNH SẢN XUẤT NHIỀU MẶT HÀNG Cể SỐ LƯỢNG NHỎ VÀ SẢN XUẤT ĐƠN CHIẾC 1. Định mức theo sản phẩm đại diện (tiếp) b. Xỏc định hệ số tớnh đổi của cỏc sản phẩm trong nhúm (hệ số chuyển) cụ thể theo cụng thức: Trong đú: Ki – Hệ số tớnh đổi của sản phẩm định mức trong nhúm; Pi. Trọng lượng của sản phẩm định mức; Pdd . Trọng lượng của sản phẩm đại diện. dd i P P Ki  II. PHƯƠNG PHÁP ĐỊNH MỨC TIấU DÙNG NGUYấN VẬT LIỆU TRONG NGÀNH SẢN XUẤT NHIỀU MẶT HÀNG Cể SỐ LƯỢNG NHỎ VÀ SẢN XUẤT ĐƠN CHIẾC 1. Định mức theo sản phẩm đại diện (tiếp) c. Tớnh mức cho cỏc sản phẩm trong nhúm theo sản phẩm đại diện, theo cụng thức: Mi = Mdd x Ki Trong đú Mi - Mức của sản phẩm phải tớnh Mđd - Mức của sản phẩm đại diện (đó được tớnh theo một trong ba phương phỏp định mức cơ bản) Cõu hỏi ụn tập và thảo luận 1. Trỡnh bày trỡnh tự định mức theo phương phỏp thống kờ bỏo cỏo? (ưu điểm, hạn chế và điều kiện ỏp dụng)? 2. Phương phỏp thớ nghiệm kinh nghiệm trong định mức tiờu dựng (nội dung, ưu điểm, hạn chế và điều kiện ỏp dụng)? 3. Trỡnh tự định mức theo phương phỏp phõn tớch tớnh toỏn (ưu điểm, hạn chế và điều kiện ỏp dụng)? 4. Cỏc phương phỏp chủ yếu để định mức nguyờn vật liệu cho sản xuất nhiều mặt hàng cú số lượng nhỏ và sản xuất đơn chiếc. 5. Hóy cho biết phương phỏp lập cỏc biểu tiờu chuẩn hao phớ nguyờn vật liệu?