Chuyên đề Quan trắc chất lượng môi trường

nhaát ôû töøng maët caét taïi traïm thu maãu. Muoán vaäy caàn thu maãu nöôùc ôû nhieàu ñieåm (gaàn bôø traùi, giöõa doøng, gaàn bôø phaûi) vaø ôû caùc ñoä saâu khaùc nhau. Ñeå kieåm tra ñoä ñoàng nhaát caàn phaûi xaùc ñònh taïi choã caùc thoâng soá nhö EC, DO, pH, to. Vieäc kieåm tra ñoä ñoàng nhaát caàn phaûi laëp laïi ôû caùc thôøi ñieåm quan traéc (muøa kieät vaø muøa luõ vaø caû khi trieàu cöôøng, trieàu roøng). - Ño löu löôïng: Taïi caùc traïm quan traéc, vieäc ño löu löôïng laø caàn thieát nhaèm tính taûi löôïng caùc thoâng soá oâ nhieãm ñi qua maët caét. Traïm quan traéc chaát löôïng nöôùc toát nhaát laø neân ñaët ngay vò trí cuûa traïm thuûy vaên. - Khoaûng caùch tôùi phoøng thí nghieäm: Caùc maãu nöôùc coù chöùa 3 loaïi taùc nhaân oâ nhieãm: coù loaïi beàn vöõng khoâng thay ñoåi nhieàu theo thôøi gian (nhö clo höõu cô, kim loaïi naëng); coù loaïi khoâng beàn nhöng coù theå baûo quaûn trong thôøi gian moät vaøi ngaøy nhö caùc chaát dinh döôõng (N,P), coù loaïi keùm beàn khoâng theå baûo quaûn laâu quaù nöûa ngaøy (nhö BOD, vi sinh). Thôøi gian chuyeån maãu töø traïm veà phoøng thí nghieäm ñuû ngaén sao cho caùc thoâng soá caàn phaân tích khoâng thay ñoåi thaønh phaàn vaø noàng ñoä. Do vaäy khoaûng caùch töø traïm ñeán phoøng thí nghieäm caàn ñöôïc tính tôùi khi thieát keá maïng löôùi traïm. - Caùc aûnh höôûng pha taïp: Neáu vò trí ñaët traïm ngay sau ñaäp nöôùc, haøm löôïng DO trong maãu seõ cao, khoâng ñaëc tröng cho chaát löôïng nguoàn nöôùc. Neáu vò trí ñaët traïm ngay ôû ñieåm xaû nöôùc thaûi cuûa thaønh phoá, nhaø maùy noàng ñoä caùc taùc nhaân oâ nhieãm seõ cao hôn nhieàu so vôùi ñaëc tính chung cuûa caû vuøng caàn giaùm saùt. Ñieåm thu maãu saùt bôø khoâng ñaëc tröng cho tính chaát cuûa doøng soâng. Ñeå ngaên ngöøa caùc aûnh höôûng pha taïp treân, vò trí caùc ñieåm thu maãu caàn ñöôïc choïn sao cho phaûn aùnh ñuùng ñaëc ñieåm chaát löôïng cuûa caû maët caét. 1.5. Taàn soá, thôøi gian quan traéc: a. Söï thay ñoåi chaát löôïng nöôùc: Chaát löôïng nöôùc taïi moãi traïm luoân bò thay ñoåi theo thôøi gian (phuï thuoäc vaøo löu löôïng vaø möùc ñoä taùc ñoäng cuûa caùc nguoàn oâ nhieãm). Do vaäy caàn ño caùc giaù trò cöïc ñaïi, cöïc tieåu vaø trung bình cuûa caùc thoâng soá theo thôøi gian ñeå coù theå phaûn aùnh gaàn ñuùng giaù trò thöïc. Ñeå laøm ñieàu naøy soá maõu thu thaäp caàn ñuû lôùn vaø taàn soá thu maãu caàn ñuû cao, tuy nhieân vieäc taêng cao soá maãu vaø taàn soá seõ gaây toán keùm veà kinh phí vaø nhaân löïc, cho neân caàn tính sao vöøa ñuû ñoä tin caäy vöøa khoâng quaù nhieàu chi phí. QUAN TRAÉC CHAÁT LÖÔÏNG MOÂI TRÖÔØNG Trang b. Taàn soá thu maãu: Taàn soá thu maãu caøng daøy ñoä chính xaùc cuûa vieäc ñaùnh giaù dieãn bieán chaát löôïng vaø oâ nhieãm nöôùc caøng cao. Tuy nhieân trong thöïc teá do haïn cheá veà nhaân löïc, thieát bò, kinh phí ôû taát caû caùc quoác gia, taàn soá thu maãu ôû caùc traïm giaùm saùt ñeàu ñöôïc quy ñònh ôû möùc coù theå chaáp nhaän ñöôïc. Chöông trình quoác teá GEMS yeâu caàu taàn soá thu maãu haøng naêm ôû caùc traïm: Loaïi traïm Soâng Hoà Nöôùc ngaàm Traïm cô sôû (a) 4 ÷ 12 (b) 4 2 ÷ 4 Traïm taùc ñoäng: - Nöôùc uoáng - Nöôùc thuûy lôïi - Nöôùc thuûy saûn - Taùc ñoäng ña daïng 12 ÷ 24 (c, d) 12 (e) 12 (e, f) 12 (e) 6 ÷ 12 (d) 2 6 (f) 4 4 ÷ 12 (d) 4 - 4 Traïm xu höôùng 12 ÷ 24 (g) 2 ÷ 6 (h) 4 (a) Caùc traïm cô sôû chæ khaûo saùt trong 2-5 naêm, phuï thuoäc vaøo söï thay ñoåi löu löôïng vaø chaát löôïng nöôùc. (b) Thôøi gian thu maãu caàn theå hieän ñuû caùc thay ñoåi veà chu trình thuûy vaên trong naêm. (c) Taàn soá thu maãu caàn theo chu trình thaûy vaên, vieäc thu maãu cöïc ñaïi caàn tieán haønh trong chu kyø thuûy vaên baát thöôøng nhaát. (d) Taàn soá thu maãu caàn phuø hôïp vôùi möùc ñoä laáy nöôùc vaø soá daân coù nhu caàu caáp nöôùc. (e) Thôøi gian thu maãu caàn tieán haønh khi löu löôïng thaáp (f) Caàn xem xeùt chu trình sinh hoïc: caàn taêng taàn soá thu maãu ôû thôøi ñieåm coù naêng suaát sinh hoïc cao (g) Thôøi gian thu maãu caàn tieân haønh khi löu löôïng cao. (h) Ñoái vôùi caùc hoà ñôn taàng vaø hai taàng caàn thu 2 maãu/naêm ôû caùc thôøi ñieåm phaân taàng nhieät cao nhaát vaø thaáp nhaát. Ñoái vôùi caùc hoà nhieàu taàng thu 6 maãu/naêm. Trong tröôøng hôïp quan traéc oâ nhieãm do söï coá moâi tröôøng vieäc thu maãu caàn thöïc hieän haøng ngaøy hoaëc nhieàu laàn trong ngaøy ôû nhieàu vò trí khaùc nhau, phuï thuoäc vaøo möùc ñoä söï coá, cheá ñoä thuûy vaên, ñòa hình vaø daëc ñieåm veà phaân boá daân cö, caùc heä thoáng saûn xuaát trong vuøng. QUAN TRAÉC CHAÁT LÖÔÏNG MOÂI TRÖÔØNG Trang 1.6. Thoâng soá quan traéc: Moâi tröôøng nöôùc caàn ñöôïc quan traéc ñoàng thôøi 3 thaønh phaàn sau: - Caùc thoâng soá thuûy vaên: toác ñoä ñoøng chaûy (m/s), höôùng, möïc nöôùc (m), löu löôïng (m3/s) - Caùc thoâng soá hoùa lyù: + Caùc thoâng soá cô baûn phuïc vuï muïc ñích quan traéc ña muïc tieâu: nhieät ñoä, ñoä ñuïc, ñoä maøu, pH, DO, ñoä maën, SS, EC, CO2, BOD …. + Caùc thoïng soá choïn loïc ñeå quan traéc theo chuyeân ñeà vôùi muïc tieâu chuyeân duïng: quan traéc xaâm nhaäp maën, söï phuù döôõng, oâ nhieãm daàu môõ … - Caùc thoâng soá thuûy sinh chæ thò oâ nhieãm chaát löôïng nöôùc: + Ñoäng vaät ñaùy khoâng xöông soáng + Phieâu sinh thöïc vaät. Vieäc löïa choïn thoâng soá khaûo saùt nhaèm thöïc hieän muïc ñích nghieân cöùu laø raát quan troïng vì: - Ñaùnh giaù ñuùng ñaén möùc ñoä oâ nhieãm vaø nguyeân nhaân gaây oâ nhieãm. - Tieát kieäm nhaân löïc, thôøi gian, chi phí. 1.7. Phaân tích, xöû lyù vaø ñaùnh giaù keát quaû giaùm saùt: Sau khi thu maãu, baûo quaûn maãu theo ñuùng quy trình tieâu chuaån ñoái vôùi töøng thoâng soá lyù, hoùa, sinh hoïc, vieäc phaân tích maãu ñöôïc tieán haønh theo caùc phöông phaùp tieâu chuaån cuûa Vieät Nam (Cuïc Moâi tröôøng, 1998) hoaëc tham khaûo taøi lieäu quoác teá. Phöông phaùp tieâu chuaån ñeå thu maãu vaø phaân tích lyù, hoùa, thuûy sinh (phieâu sinh, sinh vaät baùm, ñoäng vaät ñaùy, ñoäng vaät coù xöông soáng) trong maãu nöôùc hieän ñöôïc söû duïng roäng raõi treân theá giôùi ñöôïc trình baøy trong taøi lieäu cuûa IPHA-AWWA-IPCS. ÔÛ Vieät Nam nhieàu cô quan nghieân cöùu ñaõ aùp duïng caùc phöông phaùp naøy Keát quaû phaân tích ñöôïc so saùnh vôùi chæ soá chaát löôïng nöôùc vaø caùc tieâu chuaån chaát löôïng nöôùc ñeå ñaùnh giaù taùc ñoäng cuûa döï aùn. Döïa vaøo soá lieäu veà thuûy vaên coù theå tính ñöôïc taûi löôïng caùc chaát oâ nhieãm vaø tính toaùn ñöôïc khaû naêng phaùt taùn theo doøng soâng theo caùc moâ hình toaùn hoïc. Ñaùnh giaù möùc ñoä oâ nhhieãm nguoàn nöôùc: - Chæ soá oâ nhieãm dinh döôõng NPI - Chæ soá oâ nhieãm höõu cô OPI - Chæ soá oâ nhieãm coâng nghieäp IPI - Chæ soá ñoäng vaät ñaùy BSI - Chæ soá ña daïng sinh hoïc BDI QUAN TRAÉC CHAÁT LÖÔÏNG MOÂI TRÖÔØNG Trang 2. Quan traéc chaát löôïng vaø oâ nhieãm khoâng khí: 2.1. Heä thoáng quan traéc chaát löôïng khoâng khí Ôû caùc thaønh phoá lôùn taïi caùc nöôùc phaùt trieån caùc heä thoáng giaùm saùt töï ñoäng chaát löôïng khoâng khí haøng ngaøy ñaõ ñöôïc thieát laäp. ÔÛ Vieät Nam caùc traïm (ñieåm) quan traéc chaát löôïng khoâng khí ñaõ ñöôïc Cuïc Moâi tröôøng thieát laäp töø 1994, tuy nhieân chæ coù moät traïm (taïi Trung taâm Moâi tröôøng Ñoâ thò vaø khu CN, ÑH Xaây döïng Haø Noäi) coù thieát bò thu vaø phaân tích töï ñoäng. Taïi TP Hoà Chí Minh töø cuoái 1992 maïng löôùi quan traéc chaát löôïng khoâng khí vôùi 4 traïm ñaõ ñöôïc hoaït ñoäng trong khuoân khoå döï aùn xaây ñöïng heä thoáng giaùm saùt oâ nhieãm moâi tröôøng Tp Hoà Chí Minh. Töø 2000 vôùi söï hoã trôï cuûa UBND TP Hoà Chí Minh ñaõ coù 3 traïm quan traéc töï ñoäng thu maãu vaø phaân tích maãu khí hoaït ñoäng lieân tuïc. 2.2. Muïc ñích cuûa traïm quan traéc chaát löôïng khoâng khí Muïc ñích cuûa traïm quan traéc chaát löôïng khoâng khí nhaèm giaûi quyeát caùc vaán ñeà sau: • Ñaùnh giaù thaønh phaàn oâ nhieãm khoâng khí ñeå xaây döïng phoâng chaát löôïng khoâng khí phuïc vuï quy hoaïch quaûn lyù moâi tröôøng vaø phaùt trieån KTXH. • Xaùc ñònh xu höôùng dieãn bieán oâ nhieãm khoâng khí trong khu vöïc theo thôøi gian. • Xaùc ñònh nguoàn goác vaø khaû naêng phaùt taùn taùc nhaân oâ nhieãm trong khoâng khí. • Xaùc ñònh taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng vaø söùc khoûe do ^ nhieãm khoâng khí • So saùnh tieâu chuaån quoác gia, khu vöïc veà chaát löôïng khoâng khí ñeå ñaùnh giaù chaát löôïng töøng vuøng, töøng thôøi ñieåm. • Ñaùnh giaù hieäu quaû cuûa caùc bieän phaùp khaùng cheá oâ nhieãm khoâng khí cuûa döï aùn hoaëc cuûa khu vöïc • Xaây döïng heä thoáng baùo ñoäng oâ nhieãm khoâng khí khi coù söï coá do hoaït ñoäng coâng nghieäp hoaëc thieân tai gaây ra 2.3. Caùc loaïi traïm: Moät heä thoáng caùc traïm quan traéc chaát löôïng khoâng khí cuûa moät quoác gia hoaëc moät vuøng laõnh thoå bao goàm traïm cô sôû (ñeå ñaùnh giaù chaát löôïng khoâng khí ño caùc yeáu toá töï nhieân, chöa coù hoaëc ít coù söï taùc ñoäng cuûa con ngöôøi) vaø caùc traïm taùc ñoäng (ñaùnh giaù oâ nhieãm khoâng khí ôû caùc khu daân cö, khu thöông maïi, khu coâng nghieäp). QUAN TRAÉC CHAÁT LÖÔÏNG MOÂI TRÖÔØNG Trang Moät traïm quan traéc chaát löôïng khoâng khí caàn coù caùc thieát bò tieâu chuaån ñeå thu maãu phaân tích; thu thaäp, xöû lyù soá lieäu vaø thieát bò truyeàn soá lieäu veà trung taâm. 2.4. Caùc thoâng soá quan traéc choïn loïc: Caùc thoâng soá chæ thò chaát löôïng khoâng khí xung quanh caàn ñöôïc quan traéc lieân tuïc laø: buïi, löu huyønh dioxit (SO2),CO, NO2, caùc chaát quang hoaù nhö O3, hydrocacbon hoaëc chì. Trong heä thoáng cuûa GEMS vôùi söï tham gia cuûa 40 nöôùc chæ coù 2 thoâng soá buïi vaø SO2 laø baét buoäc ñoái vôùi caùc traïm vaø maïng löôùi. Döïa vaøo 2 thoâng soá naøy ta coù theå phaân loaïi möùc ñoä oâ nhieãm cuûa caùc khu vöïc do hoaït ñoäng coâng nghieäp vaø giao thoâng. 2.5. Thu maãu, baûo quaûn phaân tích maãu: Caùc coâng taùc naøy caàn ñöôïc thöïc hieän theo caùc phöông phaùp tieâu chuaån cuûa Vieät Nam. Giaùm saùt, ñaùnh giaù oâ nhieãm khoâng khí do hoaït ñoäng döï aùn hoaëc söï coá moâi tröôøng. 2.6. Thoâng soá chæ thò: Ñoái vôùi moät soá döï aùn coâng nghieäp coù khaû naêng ñöa vaøo khoâng khí caùc taùc nhaân oâ nhieãm ôû noàng ñoä cao thì vieäc quan traéc caàn ñöôïc tieán haønh taïi khu vöïc trong vaø xung quanh nhaø maùy döïa theo caùc thoâng soá chæ thò oâ nhieãm ñöôïc toång keát trong baûng sau: Döï aùn Thoâng soá chæ thò CN nhieät ñieän, loø nung CN sôn, cao su, chaát deûo CN superphosphat CN boät giaët CN loïc hoùa daàu CN cheá bieán haït ñieàu Loø ñoát raùc Buïi, SO2, NOx, CO. Buïi, hydrocacbon, muøi, SO2, NOx (neám coù loø hôi). Buïi, SOx, HF. Buïi, chaát kieàm. Hydrocacbon, buïi, SOx, COx, NOx Buïi, muøi, phenol Buïi, SO2, NOx, CO, dioxin. 2.7. Kyõ thuaät khaûo saùt thöïc ñòa: QUAN TRAÉC CHAÁT LÖÔÏNG MOÂI TRÖÔØNG Trang Thu maãu baèng thieát bò tieâu chuaån (coù ghi nhieät ñoä, theå tích khí, ñoä aåm…), phaân tích caùc thoâng soá naøy vaø so saùnh vôùi tieâu chuaån cho pheùp veà khí thaûi (thí ñuï TCVN 5939-1995), tieâu chuaån khoâng khí khu daân cö (thí duï, TCVN 5937-1995) ta coù theå ñaùnh giaù döôïc taùc ñoäng cuûa döï aùn ñoái vôùi moâi tröôøng vaø ñöa vaøo thoáng keâ y hoïc (neáu coù) coù theå döï lieäu aûnh höôûng cuûa döï aùn ñeán söùc khoûe nhaân daân trong vuøng. Vieäc quan traéc chaát löôïng vaø oâ nhieãm khoâng khí caàn phaûi ñöôïc tieáng haønh theo ñuùng taàn soá, thôøi gian thu maãu trung bình vaø ñuùng phöông phaùp phaân tích ñeå coù cô sôû so saùnh soá lieäu. Phöông phaùp quan traéc caùc thoâng soá oâ nhieãm cô baûn ñöôïc neâu trong baûng: Chaát oâ nhieãm Thôøi gian trung bình Phöông phaùp xaùc ñònh SO2 Buïi CO Quang hoùa Hydrocacbon NO2 Chì 1 giôø, 3 giôø, 24 giôø, haøng naêm 1 giôø, 24 giôø, haøng naêm 1 giôø, 8 giôø 0,5 giôø, 1 giôø 3 giôø 1 giôø, 8 giôø, haøng naêm 0,5 giôø, 1 giôø, haøng naêm So maøu Troïng löôïng Hoàng ngoaïi Huyønh quang Ion hoaù ngoïn löûa (lieân tuïc) Huyønh quang Haáp thuï ñieän töû Trong quan traéc chaát löôïng khoâng khí ngoaøi vieäc xaùc ñònh noàng ñoä chaát oâ nhieãm caàn phaûi bieát caùc thoâng soá veà khí töôïng (nhieät ñoä, khí quyeån, toác ñoä gioù, höôùng gioù, ñoä aåm, ñoä beàn khí quyeån…). Coù caùc thoâng soá naøy keøm theo caùc thoâng soá veà ñoä cao, ñöôøng kính oáng khoùi, toác ñoä phaùt thaûi, nhieät ñoä khí thaûi ta coù theå tính ñöôïc khaû naêng phaùt taùn cuûa taùc nhaân oâ nhieãm töø nhaø maùy ñeán vuøng xung quanh theo moâ hình toaùn hoïc. 3. Quan traéc ñaát vaø buøn ñaùy: Caùc döï aùn coâng nghieäp, kho xaêng daàu, giao thoâng thuûy vaø söû duïng hoùa chaát BVTV thöôøng gaây oâ nhieãm ñaát vaø buøn ñaùy soâng, hoà. Do vaäy vieäc quan traéc caùc thaønh phaàn moâi tröôøng naøy laø caàn thieát ñeå ñaùnh giaù taùc ñoäng cuûa söï hoaït ñoäng döï aùn ñeán moâi tröôøng. 3.1. Vò trí caùc traïm quan traéc Quan traéc oâ nhieãm ñaát ñöôïc thöïc hieän taïi caùc ñieåm gaàn tuyeán xaû nöôùc thaûi, baõi ñoå chaát thaûi raén coâng nghieäp hoaëc nôi nhaän nöôùc thaûi ño ñoø ræ kho chöùa nhieân lieäu hoaëc caùc ñieåm gaàn nôi ñoø ræ hoùa chaát BVTV QUAN TRAÉC CHAÁT LÖÔÏNG MOÂI TRÖÔØNG Trang Quan traéc oâ nhieãm buøn ñaùy : ñoái vôùi caùc döï aùn giao thoâng thuûy caàn laäp caùc ñieåm quan traéc ôû khu vöïc caûng vaø doïc luoàng taøu, ñaëc bieät nôi gaàn ñieåm thu nöôùc caáp sinh hoaït, vuøng nuoâi thuûy saûn 3.2. Taàn soá quan traéc: Vieäc quan traéc oâ nhieãm ñaát vaø buøn ñaùy khoâng caàn thöïc hieän vôùi taàn soá cao maø chæ caàn thöïc hieän haøng naêm hoaëc khi coù söï coá aûnh höôûng roõ reät ñeán chaát löôïng nöôùc caáp, thuûy saûn hoaëc söùc khoûe. 3.3. Thoâng soá quan traéc: OÂ nhieãm ñaát vaø buøn ñaùy chuû yeáu laø do caùc hoùa chaát ñoäc haïi : kim loaïi naëng, daàu môõ, PCB, hoùa chaát BVTV vaø vi truøng Do vaäy, ñaây laø caùc thoâng soá quan traéc quan troïng nhaát. 3.4. Ñaùnh giaù: Keát quaû phaân tích ñöôïc so saùnh vôùi caùc tieâu chuaån cho pheùp oâ nhieãm trong ñaát do Vieät Nam qui ñònh. Hieän nay nöôùc ta chöa ban haønh tieâu chuaån cho pheùp oà nhieãm trong buøn ñaùy cho neân coù theå tham khaûo tieâu chuaån caùc nöôùc khaùc (thí duï tieâu chuaån cuûa Haø Lan, hoaëc cuûa Myõ). 4. Quan traéc moâi tröôøng sinh hoïc: Phaàn lôùn caùc loaïi döï aùn phaùt trieån taøi nguyeân nöôùc (hoà chöùa, thuûy ñieän, thuûy lôïi, ñeâ bieån), coâng nghieäp, giao thoâng, noâng nghieäp, thuûy saûn ñeàu coù taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng sinh hoïc. Quan traéc dieãn bieán moâi tröôøng sinh hoïc ñeå ñaùnh giaù taùc ñoäng cuûa vieäc xaây ñöïng vaø hoaït ñoäng cuûa döï aùn ñöôïc thöïc hieän theo caùc noäi ñung sau: 4.1. Vò trí quan traéc: Vuøng chòu taùc ñoäng tröïc tieáp vaø vuøng coù theå bò aûnh höôøng giaùn tieáp Thí duï: Quan traéc thuûy sinh taïi vuøng cöûa xaû cuûa nhaø maùy vaø doïc theo doøng soâng nhaän nöôùc thaûi. Quan traéc heä sinh thaùi caïn taïi khu vöïc xaây döïng coâng trình thuûy ñieän,vuøng ñoå chaát thaûi vaø xung quanh. 4.2. Taàn soá quan traéc: Khoâng coù qui ñònh veà taàn soá quan traéc moâi tröôøng sinh vaät nhöng coù theå choïn nhöõng thôøi ñieåm nhaïy caûm nhaát trong naêm ñeà thöïc hieän quan traéc (thí duï muøa caù ñeû ñoái vôùi quan traéc caù) hoaëc coù theå quan traéc khi coù söï coá QUAN TRAÉC CHAÁT LÖÔÏNG MOÂI TRÖÔØNG Trang moâi tröôøng do döï aùn. Thoâng thöôøng coù theå thöïc hieän quan traéc haøng naêm trong caùc giai ñoaïn tieàn thi coâng, thi coâng vaø vaøi naêm ñaàu sau khi hoaït ñoäng döï aùn. 4.3. Thoâng soá quan traéc: Dieãn bieán heä sinh thaùi: • Dieãn bieán ñieän tích vuøng röøng hoaëc thaûm thöïc vaät. • Soá loaøi thöïc vaät vaø maät ñoä • Soá loaøi ñoäng vaät hoang daõ vaø maät ñoä (löu yù caùc loaøi sinh vaät ñaëc thuø trong vuøng). Dieãn bieán heä sinh thaùi nöôùc (ñònh tính vaø ñònh löôïng caùc thuûy sinh chæ thò): • Thöïc vaät phuø du vaø vi taûo • Ñoäng vaät phuø du • Tröùng caù, caù boät, caù • Ñoäng vaät ñaùy • Söï thay ñoåi trong daây chuyeàn thöïc phaåm (keøm theo soá lieäu quan traéc thuûy vaên thuûy hoùa) 4.4. Phöông phaùp thu maãu, baûo quaûn vaø phaân tích maãu sinh vaät: Hieän nay boä Khoa hoïc coâng ngheä vaø moâi tröôøng chöa ban haønh caùc phöông phaùp tieâu chuaån ñeå quan traéc moâi tröôøng sinh vaät. Do vaäy kyõ thuaät thu maãu, baûo quaûn vaø phaân tích maãu thöôøng do caùc vieän, tröôøng xaây döïng, caàn ñöôïc thoáng nhaát trong caû nöôùc. 5. Quan traéc moâi tröôøng KT-XH: Quan traéc dieãn bieán veà KT-XH cuûa vuøng döï aùn ñöôïc thöïc hieän qua ñieàu tra xaõ hoäi hoïc caùc hoä gia ñình hoaëc caùc ngaønh kinh teá chòu aûnh höôûng do döï aùn. Quan traéc veà KT-XH, troïng taâm laø quan traéc “keá hoaïch haønh ñoäng taùi ñònh cö ” (RAP), laø yeâu caàu baét buoäc ñoái vôùi caùc döï aùn vay voán cuûa WB vaø ADB, nhaèm ñaùnh giaù taùc ñoäng cuûa döï aùn ñeán caùc hoä bò aûnh höôûng vaø ñaùnh giaù hieäu quaû cuûa keá hoaïch haønh ñoäng taùi ñònh cö cuûa döï aùn ñoái vôùi soá hoä naøy. 5.1. Ñoái töôïng quan traéc: Caùc hoä vaø caùc ngaønh bò aûnh höôûng do döï aùn. QUAN TRAÉC CHAÁT LÖÔÏNG MOÂI TRÖÔØNG Trang 5.2. Taàn soá quan traéc: Vieäc quan traéc ñöôïc thöïc hieän trong caû 2 giai ñoaïn : tröôùc khi giaûi toaû maët baèng vaø sau khi giaûi toaû (sau khi taùi ñònh cö). ÔÛ giai ñoaïn sau khi giaûi toaû caàn quan traéc nhieàu laàn (coù theå 1 naêm1 laàn trong voøng vaøi naêm) ñeå ñaùnh giaù dieãn bieán veà KTXH cuûa caùc hoä bò aûnh höôùng do döï aùn. 5.3. Thoâng soá quan traéc: Thoâng soá quan traéc KTXH coù theå raát nhieàu, raát chi tieát, coù theå raát choïn loïc (khoâng nhieàu) mieãn sao ñuû thoâng tin ñaùnh giaù dieãn bieán veà KTXH vuøng döï aùn Caùc thoâng soá cô baûn caàn ñaùnh giaù ñoái vôùi töøng hoä laø: • Tuoåi taùc • Giôi tính • Soá ngöôøi • Vaên hoùa • Ngheà nghieäp (tröôùc vaø sau khi coù döï aùn) • Thu nhaäp (tröôùc vaø sau khi coù döï aùn) • Nhaø cöûa, nôi ñònh cö (tröôùc vaø sau khi coù döï aùn). • Phöông öùng söû duïng ñaát (tröôùc vaø sau khi coù döï aùn). • Caùc baát lôïi do döï aùn taïo ra (thí duï maát ñaát saûn xuaát, oâ nhieãm moâi tröôøng…) • Caùc thuaän lôïi do döï aùn taïo ra (thí duï giaûi quyeát vieäc laøm, taêng thu nhaäp v.v…). • Quan heä xaõ hoäi (tröôùc vaø sau khi taùi ñònh cö). • Phaûn öùng, thaùi ñoä cuûa hoä bò aûnh höôøng 5.4. Phöông phaùp thöïc hieän quan traéc KT – XH: Ñeå thu thaäp thoâng tin nhaøm ñaùnh giaù dieãn bieán KT-XH do döï aùn mang laïi, phöông phaùp laäp baûng caâu hoûi (phieáu ñieàu tra) laø thích hôïp Moät phieáu ñieàu tra ñöôïc thieát keá taát phaûi cho pheùp thu ñuû thoâng tin caàn thieát. Noäi dung phieáu ñieàu tra coù theå thay ñoåi tuøy thuoäc vaøo baûn chaát döï aùn vaø ñaëc ñieåm vaên hoùa xaõ hoäi. Quan traéc KTXH thöôøng do ñôn vò ñoäc laäp vôùi cô quan quaûn lyù döï aùn thöïc hieän (quan traéc ngoaïi vi). Hieän nay nhieàu döï aùn cuûa WB, ADB, JICA, DANID ôû Vieät Nam ñang ñöôïc xaây döïng “keá hoaïch haønh ñoäng taùi ñònh cö” hoaëc quan traéc ngoaïi vi theo phöông phaùp quoác teá (döï aùn Xa loä xuyeân aù, döï aùn naâng caáp Quoác loä 1), döï aùn xaây ñöïng caàu Caàn Thô vöôït soâng Haäu, döï aùn xaây ñöïng hoà thuûy lôïi Buoân Joong). QUAN TRAÉC CHAÁT LÖÔÏNG MOÂI TRÖÔØNG Trang PHAÀN 2: KHAÙI QUAÙT VEÀ HOAÏT ÑOÄNG QUAN TRAÉC VAØ PHAÂN TÍCH MOÂI TRÖÔØNG ÔÛ ÑOÀNG NAI QUAN TRAÉC CHAÁT LÖÔÏNG MOÂI TRÖÔØNG Trang I/ GIÔÙI THIEÄU SÔ NEÙT VEÀ HOAÏT ÑOÄNG CUÛA TRAÏM QUAN TRAÉC VAØ PHAÂN TÍCH MOÂI TRÖÔØNG ÔÛ ÑOÀNG NAI Traïm QUAN TRAÉC & PHAÂN TÍCH MOÂI TRÖÔØNG Tænh Ñoàng Nai ñöôïc hình thaønh theo quyeát ñònh soá 2502/1998/QÑ.CT.UBT ngaøy 13/07/1998 cuûa Chuû tòch UBND tænh Ñoàng Nai treân cô sôû coù söï ñaàu tö cô sôû vaät chaát ban ñaàu cuûa döï aùn “Giaûm thieåu oâ nhieãm coâng nghieäp Ñoàng Nai” VIE/95/053. Traïm laø ñôn vò söï nghieäp khoa hoïc thuoäc sôû KH, CN & Moâi tröôøng Ñoàng Nai vaø ñaõ chính thöùc ñi vaøo hoaït ñoäng töø thaùng 9 naêm 1998. 1. Chöùc naêng, nhieäm vuï cuûa traïm: Thöïc hieän quan traéc vaø phaân tích caùc thaønh phaàn: • Moâi tröôøng nöôùc goàm: (nöôùc maët, nöôùc ngaàm, nöôùc thaûi coâng nghieäp, nöôùc thaûi sinh hoaït, nöôùc caáp coâng nghieäp, nöôùc caáp sinh hoaït). • Moâi tröôøng khoâng khí vaø caùc yeáu toá vi khí haäu. • Chaát thaûi raén, chaát thaûi raén coâng nghieäp ñoäc haïi. • Moâi tröôøng sinh thaùi • Moâi tröôøng ñaát vaø thoå nhöôõng Phaân tích toång hôïp vaø cung caáp thoâng tin veà caùc chæ tieâu, chaát löôïng vaø tình hình dieãn bieán hieän traïng moâi tröôøng cuûa ñòa phöông. Tham gia, phoái hôïp nghieân cöùu caùc ñeà taøi khoa hoïc coù lieân quan ñeán lónh vöïc moâi tröôøng sinh thaùi vaø ñeà xuaát caùc phöông aùn xöû lyù oâ nhieãm, söï coá moâi tröôøng vaø quy hoaïch moâi tröôøng ôû ñòa phöông Hôïùp taùc trong nöôùc vaø quoác teá veà caùc döï aùn quan traéc vaø phaân tích moâi tröôøng. Quan heä chaët cheû vôùi caùc boä phaän chöùc naêng thuoäc cuïc moâi tröôøng veà heä thoáng quan traéc moâi tröôøng quoác gia; caùc Traïm quan traéc vaø phaân tích moâi tröôøng trong nöôùc vaø quoác teá; caùc Traïm quan traéc khí töôïng thuûy vaên; caùc trung taâm, vieän nghieân cöùu; caùc tröôøng ñaïi hoïc vaø caùc cô sôû saûn xuaát - kinh doanh. Phoái hôïp vôùi caùc ñôi vò khaùc trong sôû ñeå hoaøn thaønh caùc nhieäm vuï chung coù lieân quan ñeán coâng taùc quaûn lyù vaø baûo veä moâi tröôøng ñòa phöông. Ñaûm nhaän vieäc taäp huaán vaø ñaøo taïo veà kyõ naêng quan traéc hieän tröôøng vaø phaân tích tllöû nghieäm maãu caùc loaïi trong phoøng thí nghieäm cho caùc ñôn vò trong vaø ngoaøi tænh coù nhu caàu. 2. Veà cô caáu nhaân söï: Bieân cheá traïm trong thôøi gian qua laø 15 ngöôøi. Trong ñoù coù: - 1 Phoù Giaùm Ñoác Sôû Kieâm Thöôûng Traïm QUAN TRAÉC CHAÁT LÖÔÏNG MOÂI TRÖÔØNG Trang - 2 Phoù Tröôûng Traïm + 1 phuï traùch quan traéc vaø toång hôïp. + 1 phuï traùch phoøng thí nghieäm. - 1 trung caáp keá toaùn. - 11 chuyeân vieân coù trình ñoä: + 7 kyõ sö hoùa coâng ngheä, hoùa moâi tröôøng vaø sinh hoïc + 2 trung caáp hoùa. + 2 kyõ thuaät vieân Ñöôïc saép xeáp boá trí theo sô ñoà toå chuùc sau: 3. Kinh phí hoaït ñoäng: Ngaân saùch cho hoaït ñoäng traïm bình quaân haøng naêm khoaûng 500 trieäu ñoàng vaø ñöôïc caân ñoái töø nguoàn phaân boå kinh phí söï nghieäp cuûa sôû haøng naêm vaø ñöôïc caân ñoái töø nguoàn phaân boå kinh phí söï nghieäp cuûa sôû haøng naêm. Ngoaøi ra, tranh thuû caùc nguoàn voán taøi trôï cuûa Boä Khoa hoïc, CN & moâi tröôøng trong vieäc naâng cao naêng löïc cuûa traïm, cuõng nhö caùc döï aùn taøi trôï cuûa quoác teá veà caùc vaán ñeà moâi tröôøng coù lieân quan. II. KHAÙI QUAÙT VEÀ MAÏNG LÖÔÙI QUAN TRAÉC MOÂI TRÖÔØNG ÔÛ ÑOÀNG NAI: 1. Nhöõng caên cöù thieát laäp maïng löôùi quan traéc Ñoàng Nai: Ñoàng Nai laø tænh coù toác ñoä taêng tröôûng coâng nghieäp, dòch vuï cao. Trong giai ñoaïn 2001-2005 vaø caùc thaäp kyû tieáp theo, cuøng vôùi möùc ñoä coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa trong tænh caøng cao, caùc vaán ñeà moâi tröôøng caøng Sôû khoa hoïc, CN vaø moâi tröôøng Ñoàng Nai Traïm quan traéc vaø phaân tích moâi tröôøng Toå haønh chaùnh – toång hôïp Toå quan traéc ñaát,nöôùc, khoâng khí chaát thaõi raén Phoøng phaân tích – thöû nghieäm Toå tö vaán dòch vuï moâi tröôøng QUAN TRAÉC CHAÁT LÖÔÏNG MOÂI TRÖÔØNG Trang coù xu höôùng dieãn bieán xaáu do ñoù, vieäc quan traéc söï thay ñoåi chaát löôïng moâi tröôøng ño hoaït ñoäng saûn xuaát coâng nghieäp laø nhieäm vuï ngaøy caøng caáp baùch nhaèm goùp phaàn quaûn lyù vaø baûo veä moâi tröôøng ñeå ñaûm baûo phaùt trieån beàn vöõng. Maïng löôùi traïm quan traéc khoâng phaûi phaân boá ñeàu treân toaøn tænh maø ñöôïc taäp trung vaøo caùc vuøng coù tính nhaïy caûm moâi tröôøng hoaëc caùc vuøng chòu nhieàu taùc ñoäng moâi tröôøng nhö caùc khu coâng nghieäp, soâng Ñoàng Nai vaø chi löu, hoà Trò An,soâng Thò Vaûi,thaønh phoá Bieân Hoøa, vöôøn quoác gia Caùt Tieân, röøng ñaàu nguoàn, vuøng sinh thaùi ñaát ngaäp nöôùc haï löu soâng Ñoàng Nai. Döïa vaøo tình hình phaùt trieån kinh teá- xaõ hoäi, phaùt trieån coâng nghieäp,noâng nghieäp...treân ñòa baøn tænh Ñoàng Nai vaø trong löu vöïc; töø ñoù ñeà ra muïc tieâu quan traéc vaø thieát laäp caùc traïm quan traéc nhaèm ñaùp öùng nhu caàu thöïc teá phuø hôïp. Döïa vaøo caùc keát quaû veà hieän traïng moâi tröôøng cuûa tænh Ñoàng Nai töø caùc naêm 1995 ñeán nay ñeå ñaùnh giaù mang tính heä thoáng vaø lieân tuïc , ñoàng thôøi coù cô sôû ñieàu chænh vaø naâng caáp naêng löïc cuûa traïm cho phuø hôïp vôùi tình hình môùi. 2. Caùc maïng löôùi quan traéc: 2.1. Maïng löôùi quan traéc khoâng khí: a. Cô sôû xaùc