Đề tài Bản quyền sản phẩm và nhãn hiệu hàng hoá - Vấn đề cần quan tâm khi xuất khẩu hàng hoá ra thị trường nước ngoài

thÊp h¬n. Trong nöa ®Çu th¸ng 9 n¨m 2002, lùc l­îng qu¶n lý thÞ tr­êng thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· kiÓm tra vµ ph¸t hiÖn 9 c¬ së chuyªn s¶n xuÊt vµ b¸n phô tïng xe m¸y gi¶ g¾n nh·n m¸c nh÷ng th­¬ng hiÖu næi tiÕng cña n­íc ngoµi. Nh­ c¬ së Nh­ ý, Q11, c¬ së Nguyªn Lîi, huyÖn B×nh Ch¸nh, chÕ t¹o c¸c lo¹i nh«ng, ®Üa, phanh, trªn bao b× cã ghi “For Honda”, “For Suzuki”…Trªn thÞ tr­êng, phô tïng xe m¸y gi¶, nh¸i nh·n m¸c cña nh÷ng h·ng næi tiÕng ®­îc bµy b¸n trµn lan nªn ng­êi tiªu dïng rÊt khã ph©n biÖt. Theo c¸c chuyªn gia trong ngµnh vµ mét sè thî söa xe th× cã ®Õn 80% phô tïng xe m¸y lµ hµng gi¶, hµng nh¸i nh·n hiÖu cña nh÷ng h·ng næi tiÕng nh­ Suzuki, Honda…nªn gi¸ b¸n còng ngang ngöa nh­ gi¸ hµng thËt. Ngoµi ra, gi¸m ®èc cña c¸c c«ng ty kh¸c nh­: Mü H¶o, Mü phÈm Sa× Gßn, Cµ phª Trung Nguyªn…trong cuéc tr¶ lêi pháng vÊn cña Thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn Doanh nghiÖp tù cøu, Ch¸nh Kh¶i ghi, Thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn, sè ngµy 6/9/2001, tr15. cho biÕt hµng gi¶ b©y giê lµ quèc n¹n vµ bÊt cø s¶n phÈm nµo cña hä xu©t hiÖn lµ cã ngay s¶n phÈm nh¸i, gi¶ trªn thÞ tr­êng. C¸c ®èi t­îng s¶n xuÊt, bu«n b¸n hµng gi¶ ®· triÖt ®Ó lîi dông sù c¹nh tranh cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, n¾m b¾t kÞp thêi thÞ hiÕu cña ng­êi tiªu dïng ®Ó chän nh÷ng lo¹i hµng khan hiÕm, cã uy tÝn chÊt l­îng cao vµ theo tõng thêi ®iÓm ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt vµ tiªu thô.Do vËy, trªn thÞ tr­êng hiÖn nay t×nh h×nh hµng gi¶ ®ang l­u hµnh c¹nh tranh ¸c liÖt víi hµng thËt. Ch¼ng h¹n cã lóc mÆt hµng ajinomoto gi¶ chiÕm tíi 50% thÞ phÇn thÞ tr­êng c¶ n­íc, c¸ biÖt cã n¬i nh­ Bµ RÞa-Vòng Tµu, chØ trong s¸u th¸ng ®Çu n¨m 1999, bét ngät ajinomoto gi¶ chiÕm tíi 90% thÞ tr­êng Hµng gi¶ cßn léng hµnh ®Õn bao giê, Ch¸nh Kh¶i, Thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn, sè 6/1/2001. . Kh«ng chØ cã c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ míi bÞ lµm gi¶ mµ ngay c¶ c¸c s¶n phÈm dÞch vô còng bÞ lµm nhaÝ. Míi ®©y, h·ng taxi Mai Linh (Thµnh phè Hå ChÝ Minh) ®· göi ®¬n kªu cøu ®Õn c¸c c¬ quan chøc n¨ng, b¸o ®µi vÒ viÖc taxi Mai Linh bÞ nh¸i tõ mµu s¬n th©n xe ®Õn mµu s¬n vµ kiÓu d¸ng cña hép ®Ìn. Sù vi ph¹m b¶n quyÒn nµy ®· ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn uy tÝn vµ danh tiÕng cña h·ng. Theo «ng Hå Huy, chñ tÞch Héi ®ång qu¶n trÞ c«ng ty Mai Linh th× “hµng gi¶ taxi Mai Linh ®· khiÕn c«ng ty thiÖt h¹i ®Õn 27 tû ®ång mét n¨m. Kh«ng riªng g× taxi Mai Linh mµ c¸c h·ng næi tiÕng kh¸c còng bÞ nh¸i nh­ Festival, Vina, Saigontourist… Hµng gi¶ ngµy nay hÇu nh­ ®· len lái vµo tËn c¸c ngãc ng¸ch cña x· héi hay nãi c¸ch kh¸c lµ kh«ng cã lÜnh vùc nµo, ngµnh hµng nµo mµ kh«ng cã ®å gi¶. Hµng gi¶ ngµy cµng trë thµnh nçi ¸m ¶nh cña c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n ch©n chÝnh, trë thµnh sù th¸ch thøc ®èi víi bé m¸y chÝnh quyÒn. Mét quan chøc trong ngµnh th­¬ng m¹i cho r»ng: “nh÷ng vô viÖc râ rµng ®· nhiÒu kh«ng xuÓ th× nãi chi ®Õn nh÷ng chuyÖn ch­a râ rµng, cßn ph¶i ®iÒu tra theo dâi, thu thËp chøng cø”. Thùc tÕ lµ xu h­íng lµm s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng gi¶ vi ph¹m quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp ngµy cµng gia t¨ng ë ViÖt Nam. Trong 3 n¨m 1999-2001, c¶ n­íc ®· kiÓm tra xö lý 9307 vô s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n hµng gi¶, trong ®ã h¬n 50% lµ vi ph¹m quyÒn së h÷u trÝ tuÖ liªn quan ®Õn s¶n phÈm vÒ nh·n hiÖu, kiÓu d¸ng c«ng nghiÖp. §Õn th¸ng 5 n¨m 2002, cã 666 vô lµm hµng gi¶ ®· bÞ ph¸t hiÖn. §ã lµ cßn ch­a cã con sè thèng kª cho biÕt bao nhiªu c¬ së s¶n xuÊt vµ mÆt hµng bÞ vi ph¹m kh«ng bÞ ph¸t hiÖn vµ xö lý. Cïng víi n¹n lµm hµng gi¶, ë ViÖt Nam, nhiÒu vô tranh chÊp nh·n hiÖu ®Ó giµnh lÊy quyÒn chiÕm h÷u nh·n hiÖu ®· thùc sù lµm ®au ®Çu c¸c c¬ quan chøc n¨ng. Vô ¸n tranh chÊp nh·n hiÖu Tr­êng Sinh lµ mét ®iÓn h×nh g©y tranh c·i gay g¾t trong giíi chuyªn m«n vÒ møc ®é vi ph¹m vµ c¸ch ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ së h÷u trÝ tuÖ. S¶n phÈm Tr­êng Sinh ra ®êi n¨m 1997, lµ s¶n phÈm xuÊt hiÖn tr­íc, mµ m·i ®Õn th¸ng 12/1998 míi ®¨ng ký b¶o hé nh·n hiÖu trong khi ®ã s÷a ®Æc TR­êng Sinh cña Foremost ®· ®­îc chÊp nhËn ®¨ng ký tr­íc ®ã 6 th¸ng. C«ng ty Foremost ®· khëi kiÖn c«ng ty Tr­êng Sinh v× cho r»ng c«ng ty nµy ®· vi ph¹m quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp vÒ s¶n phÈm. Vô ¸n kÐo dµi hai n¨m, cuèi cïng Foremost th¾ng kiÖn. §©y lµ bµi häc cay ®¾ng cho c«ng ty Tr­êng Sinh vµ lµ lêi c¶nh b¸o ®èi víi c¸c c«ng ty ®ang kh«ng cßn l¬ lµ, thê ê víi nh÷ng vÊn ®Ò b¶o hé së h÷u trÝ tuÖ liªn quan ®Õn s¶n phÈm cña m×nh. Ngoµi ra, ë ViÖt Nam hiÖn nay chuyÖn sö dông c¸c b¶n quyÒn s¶n phÈm phÇn mÒm mét c¸ch bÊt hîp ph¸p ®­îc coi lµ chuyÖn hoµn toµn b×nh th­êng. Theo kh¶o s¸t cña Liªn minh phÇn mÒm th­¬ng m¹i (BSA), trong n¨m 2001, ViÖt Nam vÉn ®øng thø 1 thÕ giíi víi 94% c¸c ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm bÞ sö dông tr¸i phÐp, gi¶m so víi 97% cña n¨m 2000. ChØ cã mét sè Ýt c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ v¨n phßng ®¹i diÖn n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam tu©n thñ nghiªm ngÆt c¸c cam kÕt vÒ b¶n quyÒn s¶n phÈm cña c¸c c«ng ty mÑ nªn sö dông b¶n quyÒn s¶n phÈm mét c¸ch hîp ph¸p. N¨m 1998, tËp ®oµn Microsoft ®· ph¶i chi 3,4 tû USD cho viÖc nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn c¸c ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm cña m×nh. Ch­¬ng tr×nh Micrsoft 2000 ®­îc chÝnh thøc ®­a vµo ViÖt Nam th¸ng 9 n¨m 2000 nh­ng thùc chÊt nã ®· cã mÆt trªn thÞ tr­êng n­íc ta hµng th¸ng tr­íc ®ã. §¹i diÖn cña h·ng Microsoft cho biÕt: hä ®· nhiÒu lÇn tiÕp xóc trao ®æi víi c¸c nhµ l¾p r¸p m¸y tÝnh trong n­íc vÒ viÖc cµi ®Æt bÊt hîp ph¸p c¸c ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm cña Microsoft, nh­ng cho ®Õn nay vÉn ch­a ®¹t mét kÕt qu¶ nµo. Hä còng cho biÕt thªm cã 5 d¹ng vi ph¹m b¶n quyÒn s¶n phÈm phÇn mÒm cña h·ng nµy lµ sao chÐp, lµm ®Üa gi¶ , cµi tr­íc ch­¬ng tr×nh vµo m¸y, lÊy phÇn mÒm tõ Internet vµ ®¸nh c¾p b¶n quyÒn phÇn cøng. Thùc tr¹ng ®¸ng buån nµy lµm kh«ng nh÷ng lµm ch÷ng l¹i sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin cña ViÖt Nam mµ cßn lµm h¹i ®Õn m«i tr­êng ®Çu t­ vµ n¶n lßng c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo lÜnh vùc nµy. HiÖn nay c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· chý ý ph¸t triÓn s¶n phÈm ®Ó hµng hãa ViÖt Nam cã chç ®øng trong lßng ng­êi tiªu dïng kh«ng chØ trong n­íc mµ cßn cã thÞ tr­êng xuÊt khÈu còng nh­ hä ®· chý ý ph¸t triÓn th­¬ng hiÖu hµng ViÖt Nam. nh­ng chÝnh n¹n hµng gi¶, nh¸i nh·n m¸c, ¨n c¾p kiÓu d¸ng trµn lan hiÖn nµy l¹i ®ang gi¶m nç lùc cña chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong nç lùc x©y dùng h×nh ¶nh ®Ñp vÒ hµng ViÖt Nam còng nh­ lµm n¶n lßng c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. §©y lµ thùc tr¹ng ®¸ng lo ng¹i vµ ®­îc ®­a lªn thµnh vÊn ®Ò quèc n¹n ®ßi hái nhµ n­íc, c¸c c¬ quan ban hµnh thùc thi ph¸p luËt ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p, ®­a ra nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ vÒ së h÷u trÝ tuÖ vµ thùc thi b¶o hé së h÷u trÝ tuÖ. Trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi vµ khu v­c nh­ hiÖn nay nÕu chóng ta kh«ng gi¶i quyÕt sím vÊn ®Ò nµy th× sÏ lµm ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn m«i tr­êng ®Çu t­ kinh doanh, khiÕn cho c¸c doanh nghiÖp kh«ng muèn ®Çu t­ vµo nh÷ng c«ng nghÖ míi hoÆc kh«ng muèn bá ra nh÷ng chi phÝ lín cho nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn v× bá ra mét kho¶n phÝ lín ®Ó råi s¶n phÈm cña m×nh bÞ lµm nh¸i, gi¶ còng nh­ ¨n c¾p b¶n quyÒn mét c¸ch dÔ dµng. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy ®ßi hái ph¶i cã cè g¾ng nç lùc cña doanh nghiÖp còng nh­ cña nhµ n­íc trong thùc thi b¶o hé së h÷u trÝ tuÖ nãi chung ®Ó b¶o vÖ b¶n quyÒn s¶n phÈm mµ c¸c doanh nghiÖp lµm ra. 2.3. Thùc tr¹ng b¶o hé b¶n quyÒn s¶n phÈm vµ nh·n hiÖu hµng ho¸ ViÖt Nam ë n­íc ngoµi. Trong thêi gian gÇn ®©y, khi mét lo¹t nh·n hiÖu hµng ho¸ ViÖt Nam bÞ ®¸nh c¾p ë n­íc ngoµi, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam m¬Ý söng sèt nhËn ra tÇm quan träng cña viÖc ®¨ng ký b¶o hé cho s¶n phÈm cña m×nh. Thùc tr¹ng hµng hãa ViÖt Nam bÞ vi ph¹m b¶n quyÒn s¶n phÈm ë n­íc ngoµi ®ang lµ vÊn ®Ò ®¸ng lo ng¹i cho c¸c doanh nghiÖp chóng ta hiÖn nay khi xuÊt khÈu hµng ho¸ ra thÞ tr­êng n­íc ngoµi. hµng ho¸ ViÖt nam bÞ lµm gi¶ rÊt nhiÒu vµ g©y thiÖt h¹i kh«ng nhá cho c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh. H×nh thøc vi ph¹m nµy lµ hoµn toµn bÊt hîp ph¸p, viÖc lµm hµng gi¶ g¾n nh·n m¸c th­êng diÔn ra bÝ mËt. C¸c doanh nghiÖp cã thÓ kiÖn vµ møc ®é xö lý th× tuú thuéc vµo ph¸p luËt tõng n­íc. Bªn c¹nh ®ã, c¸c doanh nghiÖp cña chóng ta ph¶i ®èi mÆt víi h×nh thøc kh¸c c«ng khai vµ cã vÎ hîp ph¸p h¬n, ®ã lµ viÖc c¸c c«ng ty n­íc ngoµi chiÕm nh·n hiÖu b»ng c¸ch t­íc quyÒn së h÷u nh·n hiÖu hµng ho¸ cña ViÖt Nam t¹i c¬ quan cã thÈm quyÒn theo nguyªn t¾c first-to –file, quyÒn së h÷u sÏ thuéc vÒ ai ®¨ng ký tr­íc. Mét bµi häc ®au xãt nh­ng Ýt ai nh¾c ®Õn lµ chuyÖn s¶n xuÊt m× ¨n liÒn, mÆt hµng b¸n rÊt ch¹y t¹i c¸c n­íc SNG. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· ®Ó mÊt d©y chuyÒn s¶n xuÊt m× ¨n liÒn còng nh­ th­¬ng hiÖu cña chÝnh m×nh vÒ tay doanh nh©n ng­êi Nga gèc Belarus. MÆc dï c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· ®Çu t­ tiÒn cña, lËp nhµ m¸y, më d©y chuyÒn s¶n xuÊt vµ lµm ¨n kh¸ ph¸t ®¹t. Nh­ng hä ®· kh«ng ®¨ng ký b¶o hé së h÷u c«ng nghiÖp vµ doanh nghiÖp ng­êi Nga nµy ®· dïng quyÒn hîp ph¸p ®Ó ng¨n chÆn mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt mú ¨n liÒn t¹i hai n­íc ®ã. H¬n 10 doanh nghiÖp cña chóng ta ë ®©y ®Òu ph¶i chÞu thiÖt thßi, kh«ng nh÷ng mÊt thÞ tr­êng mµ nÕu cã s¶n xuÊt th× còng bÞ coi lµ vi ph¹m quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp. T×nh tr¹ng ¨n c¾p kiÓu d¸ng cña hµng thñ c«ng mü nghÖ cña ViÖt Nam hiÖn nay rÊt ®¸ng lo ngaÞ. Thêi gian qua, c¸c doanh nghiÖp, hé gia ®×nh lµm hµng thñ c«ng mü nghÖ ViÖt Nam chñ yÕu ®Ó xuÊt khÈu s¶n phÈm qua c¸c c«ng ty m«i giíi cña n­íc ngoµi. C¸c c«ng ty nµy ®· chän kiÓu d¸ng mÉu m·, ®Ó ®Æt c¸c doanh nghiÖp, c¸c hé gia ®×nh ViÖt Nam s¶n xuÊt, råi ®i ®¨ng ký, sau khi cã b»ng ®éc quyÒn kinh doanh lo¹i s¶n phÈm nµy, hä ®· quay trë l¹i ViÖt Nam Ðp gi¸. C¸c nhµ s¶n xuÊt ViÖt Nam kh«ng tù xuÊt khÈu ®­îc vµ c¾n r¨ng chÞu thiÖt thßi chÞu vai trß lµm thuª trong khi c¸c c«ng ty m«i giíi nghiÔm nhiªn lµ ng­êi së h÷u chÝnh s¶n phÈm vµ ®­îc h­ëng lîi. Th¸i Lan ®ang r¸o riÕt më chiÕn dÞch trªn nhiÒu mÆt ®Ó chøng minh cho thÕ giíi thÊy r»ng xoµi Hoµ Léc lµ mét ®Æc s¶n cña Th¸i Lan. §µi Loan còng lµm t­¬ng tù nh­ vËy ®èi víi thanh long, Trung Quèc th× mua tr¸i c©y ViÖt Nam vÒ d¸n m¸c “made in China” råi xuÊt khÈu sang n­íc thø ba. Th«ng tin nµy ®· thùc sù khiÕn nhiÒu ng­êi hoang mang lo l¾ng. Lo l¾ng Êy lµ hoµn toµn cã c¬ së v× chuyÖn n­íc ngoµi cè ý “¨n theo” hay m­în danh tiÕng ®Æc s¶n cña ViÖt Nam, cña mét ®Þa ph­¬ng cô thÓ cña ViÖt Nam kh«ng cßn ph¶i lµ chuyÖnl¹. Thùc tÕ lµ nhiÒu lo¹i ®Æc s¶n cña ViÖt Nam nh­ g¹o “nµng th¬m chî ®µo”, nh·n H­ng Yªn… ®­îc bµn b¸n c«ng khai t¹i c¸c siªu thÞ , cöa hµng n­íc ngoµi víi nh·n hiÖu “Made in Thailand”, “Made in Hongkong”, “Made in Taiwan”. §Æc biÖt lµ dï cho hiÖn nay chóng ta lµ n­íc xuÊt khÈu g¹o lín thø hai trªn thÕ giíi nh­ng rÊt Ýt ng­êi tiªu dïng trªn thÕ giíi biÕt ®Õn g¹o ViÖt Nam v× nhiÒu n­íc nhËp g¹o cña ViÖt Nam nh­ng khi b¸n cho ng­êi tiªu dïng th× l¹i gäi ®Êy lµ g¹o Th¸i Lan. RÊt nhiÒu s¶n phÈm cña c¸c c«ng ty kh¸c nh­ Biti’s, Vinataba bÞ lµm gi¶ ë Trung quèc vµ nhiÒu n­íc kh¸c råi nhËp khÈu ng­îc trë l¹i ViÖt Nam. HiÖn nay, ngoµi hiÖn t­îng ¨n c¾p kiÓu d¸ng, c«ng nghÖ hay dïng ®Æc s¶n cña ViÖt Nam d¸n nh·n m¸c n­íc thø ba ®Ó xuÊt khÈu nh­ ®· nãi mét sè vô tiªu biÓu trªn th× vÊn ®Ò b¶o hé nh·n hiÖu hµng ho¸ ë n­íc ngoµi ®ang lµ vÊn ®Ò lµm ®au ®Çu c¸c doanh nghiÖp. Sau khi mét lo¹t nh·n hiÖu hµng ho¸ ViÖt Nam bÞ “¨n c¾p” th× t×nh tr¹ng ®¸ng lo ng¹i nhÊt vµ lµ vÊn ®Ò næi cém nhÊt khi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam khi xuÊt khÈu ra thÞ tr­êng n­íc ngoµi kh«ng chØ cßn lµ t×m kiÕm thÞ tr­êng cho s¶n phÈm mµ cßn lµ vÊn ®Ò lµm sao ®Ó b¶o vÖ nh·n hiÖu hµng ho¸ ®ã ë thÞ tr­êng xuÊt khÈu cña m×nh. Hµng lo¹t doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· chuÈn bÞ hµng ho¸ ®Ó xuÊt khÈu nh­ng viÖc xuÊt khÈu kh«ng tiÕn hµnh ®­îc v× nh·n hiÖu nh·n hiÖu ®ã ®· bÞ c¸c c«ng ty n­íc ngoµi ®¨ng ký tr­íc vµ nÕu muèn nhËp khÈu th× ph¶i xin phÐp c«ng ty n­íc ngoµi nÕu kh«ng sÏ vi ph¹m quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp. §iÓn h×nh lµ tr­êng hîp cña Tæng c«ng ty thuèc l¸ ViÖt Nam, nh·n hiÖu Vinataba lµ mét nh·n hiÖu thuèc l¸ rÊt quen thuéc ë ViÖt Nam. N¨m 2001, nh·n hiÖu nµy ®· ®­îc c«ng ty P.T.Putrastrabat Industri cña Indonesia ®¨ng ký t¹i 12 n­íc, trong ®ã gåm 9 n­íc ASEAN, Trung Quèc, Hµn Quèc vµ NhËt B¶n. §Õn ®Çu th¸ng 3/2002, t¹i Malaisia, nh·n hiÖu Vinataba ®· ®­îc c¬ quan qu¶n lý së h÷u c«ng nghiÖp nhËn hå s¬ vµ ®ang ë trong giai ®o¹n xÐt nghiÖm cÊp b»ng chøng nhËn, t¹i Trung Quèc ®· qua giai ®o¹n xÐt nghiÖm vµ chuÈn bÞ cÊp b»ng chøng nhËn, cßn t¹i Th¸i Lan vµ mét sè n­íc kh¸c, c«ng ty trªn ®· ®­îc cÊp b»ng chøng nhËn së h÷u nh·n hiÖu thuèc l¸ Vinataba. ViÖc mÊt quyÒn së h÷u t¹i c¸c n­íc nµy ®ång nghÜa víi viÖc mÊt thÞ tr­êng. Theo ®ã, khi thuèc l¸ Vinataba cña Tæng c«ng ty thuèc l¸ ViÖt Nam nhËp khÈu vµo c¸c n­íc nµy sÏ bÞ coi lµ vi ph¹m quyÒn së h÷u nh·n hiÖu hµng ho¸ cña c«ng ty P.T.Putrastrabat Industri. P.T.Putrastrabat Industri lµ mét c«ng ty con thuéc tËp ®oµn t­ nh©n cã trô së t¹i Indonsia ho¹t ®éng trªn nhiÒu lÜnh vùc trong ®ã cã s¶n xuÊt vµ b¸n thuèc l¸. Theo bµ NguyÔn ThÞ Loan, Phã tæng gi¸m ®èc Tæng c«ng ty thuèc l¸ ViÖt Nam th× ®¨ng ký “trém” nh·n hiÖu lµ mét “nghÒ” cña c«ng ty nµy. Tr­íc ®ã, Vinataba ®· bµn hîp t¸c víi c«ng ty nµy vÒ s¶n xuÊt thuèc l¸ Jet vµ Hero t¹i ViÖt Nam, nh­ng hä kh«ng chÊp nhËn mµ cho s¶n xuÊt tõ bªn ngoµi råi tuån vµo ViÖt Nam. Theo bµ Loan, tr­íc khi ®¨ng ký nh·n hiÖu Vinataba, Putrastrabat Industri ®· s¶n xuÊt t¹i mét sè n­íc xung quanh råi tuån thuèc l¸ nh·n hiÖu Vinataba gi¶ vµo ViÖt Nam nh­ng do mÉu m· cña Vinataba rÊt ®Æc thï vµ cã d·n tem nªn thuèc l¸ lËu ®· nhanh chãng bÞ ph¸t hiÖn. Kh«ng ®­îc thÞ tr­êng chÊp nhËn, Putrastrabat Industri ®· quay sang ®¨ng ký nh·n hiÖu Vinataba ®Ó nh»m hai môc ®Ých: mét lµ ®Ó buéc Tæng c«ng ty thuèc l¸ ViÖt Nam ph¶i bá tiÒn ra mua l¹i th­¬ng hiÖu hoÆc lµ sÏ lîi dông giÊy chøng nhËn nh·n hiÖu hµng ho¸ ®Ó s¶n xuÊt mét c¸ch hîp ph¸p trªn l·nh thæ n­íc ngoµi råi tuån vµo ViÖt Nam nh»m chiÕm lÜnh thÞ tr­êng. Sau khi ph¸t hiÖn ra, Tæng c«ng ty thuèc l¸ ViÖt Nam ®· tiÕn hµnh nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó ®ßi l¹i th­¬ng hiÖu cña m×nh. §ã kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò dÔ dµng, c«ng ty ®· b¸o c¸o sù viÖc ®Õn c¸c c¬ quan chøc n¨ng ®Ò nghÞ gióp ®ì ®ång thêi tiÕn hµnh nhiÒu biÖp ph¸p ®Ó ®ßi l¹i th­¬ng hiÖu cña m×nh. Tæng c«ng ty ®· tiÕn hµnh ®¨ng ký nh·n hiÖu Vinataba t¹i 20 n­íc thuéc khu vùc Ch©u ¢u vµ B¾c Mü. §Ó t¨ng c­êng hiÖu c«ng t¸c qu¶n lý nh·n hiÖu sau sù kiÖn trªn, Tæng c«ng ty ®· chØ thÞ cho gi¸m ®èc c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn chÞu tr¸ch nhiÖm theo dâi vµ ®¨ng ký th­¬ng hiÖu cña m×nh t¹i nh÷ng thÞ tr­êng cã tiÒm n¨ng. C«ng ty còng ®· tiÕn hµnh th­¬ng thuyÕt víi c«ng ty Putrastrabat Industri ®ßi l¹i nh·n hiÖu. C¸c nhµ l·nh ®¹o Vinataba còng ®· nghÜ ®Õn viÖc mua l¹i quyÒn së h÷u tõ c«ng ty Indonesia nãi trªn nh­ng chØ víi gi¸ mµ c«ng ty nµy ®· bá ra ®Ó ®¨ng ký. HiÖn nay, Tæng c«ng ty thuèc l¸ ViÖt Nam ®· ®ßi l¹i ®­îc th­¬ng hiÖu ë C¨mpuchia vµ theo c«ng ty Ph¹m vµ Liªn doanh, c«ng ty ®¹i ®iÖn ®øng ra ®ßi l¹i nh·n hiÖu Vinataba th× ®©y lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó cho Tæng c«ng ty thuèc l¸ ViÖt Nam giµnh l¹i ®­îc th­¬ng hiÖu tõ c¸c thÞ tr­êng kh¸c. HiÖn nay, Tæng c«ng ty ®· chän mét th­¬ng hiÖu míi vµ tiÕn hµnh ®¨ng ký t¹i h¬n 30 n­íc lµ thµnh viªn cña Tho¶ ­íc Madrit C¸c doanh nghiÖp nªn sím nghÜ ®Õn th­¬ng hiÖu toµn cÇu, http:/www.vnn.vn/pls/news/Cate$.htnoidung(7,50042,1) . Riªng tr­êng hîp c«ng ty BANCA, mét c«ng ty luËt cña ViÖt Nam ®· ®¹i diÖn cho c«ng ty Putrastrabat Industri ®¨ng ký nh·n hiÖu Vinataba t¹i C¨mpuchia, V¨n phßng chÝnh phñ ®· cã chØ thÞ yªu cÇu xö lý c«ng ty nµy. Nh­ng chóng ta l¹i kh«ng cã c¬ së nµo ®Ó ®¸nh gi¸ hµnh vi cña c«ng ty BANCA lµ vi ph¹m ph¸p luËt, v× c«ng ty nµy vÉn thùc hiÖn ®óng chøc n¨ng cña mét tæ chøc ®¹i diÖn së h÷u trÝ tuÖ vµ ch­a cã quy ®Þnh nµo, kÓ c¶ trong ®iÒu ­íc quèc tÕ ng¨n cÊm ®¨ng ký mét nh·n hiÖu ®· cã ng­êi sö dông mµ ch­a ®¨ng ký. Vinataba kh«ng ph¶i lµ tr­êng hîp duy nhÊt cña ViÖt Nam bÞ ®¸nh c¾p nh·n hiÖu ë n­íc ngoµi. Th¸ng 11 n¨m 2000, c«ng ty Rice Field Corp cña Mü ®· ®¨ng ký nh·n hiÖu “Trung Nguyªn, cµ phª hµng ®Çu Bu«n Ma Thuét” vµ nh·n hiÖu “Trung Nguyªn”. Rice Field Corp chÝnh lµ mét ®èi t¸c cña c«ng ty cµ phª Trung Nguyªn. §­îc thµnh lËp vµ ®¨ng ký kinh doanh n¨m 1996, c«ng ty cµ phª Trung Nguyªn ®· lËp nªn mét hÖ thèng ®¹i lý trong c¶ n­íc, tõ thµnh phè Hå ChÝ Minh ®Õn vïng cao SaPa, nh·n hiÖu cµ phª Trung Nguyªn trë nªn rÊt quen thuéc ®èi víi ng­êi ViÖt Nam. N¨m 2000, Trung Nguyªn ®Æt ®¹i lý ®Çu tiªn ë n­íc ngoµi, c«ng ty ®· uû quyÒn kinh doanh cho mét c«ng ty cña NhËt víi gi¸ 50.000 USD, vµ mét c«ng ty Singapore víi gi¸ 30.000 USD. §Çu n¨m 2001, Trung Nguyªn ®· cã ®¹i lý t¹i Mü vµ ®­îc ®¸nh gi¸ lµ ®èi thñ c¹nh tranh cña Starbucks, mét nh·n hiÖu hµng ®Çu cña Mü. Th¸ng 7/2000, Trung Nguyªn vµ Rice Field Corp tiÕp xóc víi nhau lÇn ®Çu tiªn, vµ hai bªn ®µm ph¸n viÖc nhËp khÈu cµ phª Trung Nguyªn vµo Mü. Th¸ng 1/2001, hîp ®ång ®Çu tiªn ®­îc ký kÕt, vµ cµ phª Trung Nguyªn cã mÆt t¹i thÞ tr­êng Mü. §Çu n¨m 2002, thªm mét hîp ®ång n÷a ®­îc ký kÕt ®Õn lóc nµy c«ng ty Trung Nguyªn míi nghÜ ®Õn ®¨ng ký b¶o hé nh·n hiÖu hµng ho¸ t¹i Mü, nh­ng thËt bÊt ngê tõ 11/2000 (tøclµ chØ vµi ba th¸ng sau lÇn tiÕp xóc ®Çu tiªn gi÷a hai bªn), Rice Field Corp ®· nép ®¬n ®¨ng ký b¶o hé ®èi víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng cña Mü ®èi víi nh·n hiÖu: “Trung Nguyªn, cµ phª hµng ®Çu Bu«n Ma Thuét” vµ nh·n hiÖu “Trung Nguyªn” trªn c¸c s¶n phÈm cµ phª. Sù kiÖn c«ng ty Rice Field Corp ®¸nh c¾p nh·n hiÖu ®· ®Æt dÊu chÊm cho mäi th­¬ng thuyÕt cña c«ng ty víi c¸c ®èi t¸c cña Mü. §èi víi Trung Nguyªn th× d©ó hiÖu c¶nh b¸o ®· xuÊt hiÖn khi vµo n¨m 2000, c«ng ty Rice Field Corp ®· ®¨ng ký nh·n hiÖu Trung Nguyªn cho s¶n phÈm h¶i s¶n cña hä. ¤ng §Æng Lª Nguyªn Vò, gi¸m ®èc c«ng ty ®· nhËn xÐt: “§©y lµ mét thiÖt h¹i lín cho chóng t«i. T«i ®· biÕt r»ng tham gia vµo thÞ tr­êng Mü lµ rÊt khã kh¨n nh­ng có ®ßn nµy thËt hoµn toµn bÊt ngê” Cµ phª Trung Nguyªn ®Êu tranh ®Ó b¶o vÖ nh·n hiÖu hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng Mü, http:/vnn.vn/pls/news/ext_utls.htpreview(7,57341,1) BÊt kÓ sù viÖc sÏ tiÕn triÓn nh­ thÕ nµo th× c«ng ty còng ®· bÞ mÊt c¬ héi ®Ó tham gia vµo thÞ tr­êng Mü ngay lËp tøc vµ kh«ng thÓ qu¶ng c¸o cho s¶n phÈm cña m×nh ë Mü. HiÖn nay c«ng ty Trung Nguyªn ®ang nhê c¸c luËt s­ tiÕn hµnh nép ®¬n khiÕu n¹i vµ ®­a ra c¸c b»ng chøng chøng tá quyÒn së h÷u nh·n hiÖu hµng ho¸ cña m×nh lµ chÝnh ®¸ng. Trong c¸c b»ng chøng quan träng nhÊt lµ giÊy phÐp kinh doanh cña C«ng ty ®­îc cÊp vµo n¨m 1996, c¸c nh·n hiÖu vµ biÓn hiÖu cña Trung Nguyªn ®· ®­îc sö dông vµ quen thuéc víi ng­êi tiªu dïng ë ViÖt Nam, danh s¸ch gÇn 400 qu¸n cµ phª tån t¹i vµ ho¹t ®éng theo h×nh thøc ®¹i lý ë trong vµ ngoµi n­íc, ngoµi ra cßn cã doanh thu rßng hµng n¨m cña c«ng ty tõ viÖc b¸n s¶n phÈm vµ nh­îng quyÒn kinh doanh tõ n¨m 1997 ®Õn 2001. Bªn c¹nh viÖc dùa vµo c¸c luËt s­, c«ng ty Trung Nguyªn cßn viÖn ®Õn sù gióp ®ì cña Phßng th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam, ngoµi ra c«ng ty cßn t×m kiÕm sù gióp ®ì cña Phßng th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp Hoa Kú vµ Pete Peterson, nguyªn ®¹i sø cña Mü t¹i ViÖt Nam. §ång thêi, c«ng ty kh¼ng ®Þnh thay v× chØ mÊt thêi gian vµo viÖc ®Êu tranh giµnh l¹i nh·n hiÖu, Trung Nguyªn sÏ tiÕp tôc n©ng cao chÊt l­îng cµ phª vµ gia nhËp nhiÒu thÞ tr­êng quan träng kh¸c, ®Õn th¸ng 8/2001, c«ng ty Trung Nguyªn ®· nép hå s¬ ®¨ng ký nh·n hiÖu “Trung Nguyªn, nguån c¶m høng s¸ng t¹o míi”, hiÖn t¹i ë Mü vÉn ch­a cã hå s¬ nµo kÓ cña c«ng ty Rice Field Corp vµ cña c«ng ty Trung Nguyªn ®­îc chÊp nhËn. HiÖn nay, vô viÖc ®ang ®­îc c¬ quan chøc n¨ng cña Mü xem xÐt. HiÓn nhiªn lµ viÖc ®ßi l¹i th­¬ng hiÖu lµ kh«ng dÔ dµng g× ®ßi hái ph¶i cã c¸c chuyªn gia vÒ luËt thùc hiÖn, chi phÝ cho luËt s­ lµ rÊt lín, ®Æc biÖt lµ nÕu ph¶i thuª luËt s­ cña Mü. §iÒu ®¸ng nãi h¬n, theo lêi «ng §Æng Lª Nguyªn Vò, gi¸m ®èc c«ng ty Trung Nguyªn, thiÖt h¹i tõ vô viÖc trªn lªn ®Õn hµng triÖu USD. ChiÕn l­îc kinh doanh, më réng thÞ tr­êng t¹i Mü bÞ chËm l¹i, viÖc chuyÓn nh­îng kinh doanh còng kh«ng thùc hiÖn ®­îc, cµng kÐo dµi cµng thiÖt h¹i lín. Tr­íc ®ã, khi h¨m hë sang NhËt ký hîp ®ång nh­îng quyÒn kinh doanh chuçi qu¸n cµ phª Trung Nguyªn, «ng §Æng Lª Nguyªn Vò, gi¸m ®èc c«ng ty cµ phª Trung Nguyªn ngì ngµng khi biÕt chÝnh ®èi t¸c cña m×nh ®· ®¨ng ký nh·n hiÖu Trung Nguyªn tr­íc ®ã c¶ 4-5 th¸ng. HiÖn nay tËp ®oµn Sanki, tËp ®oµn ®· ®¨ng ký nh·n hiÖu cµ phª Trung Nguyªn t¹i NhËt ®· ®ång ý tr¶ l¹i quyÒn së h÷u nh·n hiÖu cho Trung Nguyªn, ®æi l¹i Trung Nguyªn chÊp nhËn hîp ®ång cho tËp ®oµn Sanki ®éc quyÒn khai th¸c nh·n hiÖu Trung Nguyªn trong vßng 20 n¨m ë NhËt B¶n d­íi h×nh thøc chuçi qu·n chuyÓn nh­îng kinh doanh. ¤ng Vò nãi: “Còng thiÖt thßi ®ã nh­ng do Trung Nguyªn kh«ng cã ý ®Þnh lÊy thÞ tr­êng NhËt B¶n lµm ngßi næ ë thÞ tr­êng n­íc ngoµi nªn chóng t«i chÊp nhËn nh÷ng ®iÒu kiÖn trªn” Tõ thùc tÕ b¶o hé nh·n hiÖu ë thÞ tr­êng Mü vµ NhËt, Trung Nguyªn ®· tiÕn hµnh ®¨ng ký b¶o hé nh·n hiÖu hµng ho¸ t¹i c¸c n­íc vµ l·nh thæ kh¸c nh­ Singapore, Canada, Trung Quèc, Nga, Hång K«ng, Th¸i Lan, australia vµ toµn bé ch©u ¢u. GÇn ®©y nhÊt, vµo th¸ng 7 n¨m 2002, mäi ng­êi söng sèt ®Òu söng sèt khi nh·n hiÖu dÇu khÝ sè 1 cña ViÖt Nam, nh·n hiÖu PetroVietnam cña Tæng c«ng ty x¨ng dÇu ViÖt Nam, còng ®· bÞ c«ng ty Nguyªn Lai Corp, mét c«ng ty Mü ®¨ng ký mÊt. Tuy ®¬n ®¨ng ký ch­a ®­îc chÊp nhËn nh­ng nÕu kh«ng cã biÖn ph¸p kÞp thêi th× nh·n hiÖu dÇu khÝ cña doanh nghiÖp lín nhÊt ngµnh dÇu khÝ ViÖt Nam sÏ bÞ mÊt vÒ tay n­íc ngoµi. Trang web th«ng b¸o, nh·n hiÖu PetroVietnam võa bÞ mét c«ng ty cã tªn lµ Nguyªn Lai, ®Þa chØ 11015 Mific Hwy SW Lakewood, WA 98499, Mü ®¨ng ký t¹i Mü. Tin nµy lµ hoµn toµn bÊt ngê ngay c¶ víi Tæng c«ng ty dÇu khÝ ViÖt Nam. Khi nhËn ®­îc tin vÒ th«ng tin trªn trang web nãi trªn, phãng viªn mét sè tê b¸o ®· liªn l¹c víi Tæng c«ng ty nh­ng khi nhËn ®­îc tin trî lý Tæng gi¸m ®èc NguyÔn Xu©n NhËm hoµn toµn bÊt ngê víi tin trªn vµ «ng NhËm th× cho biÕt «ng hoµn toµn kh«ng biÕt g× vÒ chuyÖn nµy. Khi ®­îc giíi thiÖu tíi Ban C«ng nghÖ th«ng tin cña Petrolimex th× Ban nµy còng kh«ng hay biÕt g× vÒ vÊn ®Ò nµy. Khi ®­îc hái vÒ viÖc ®· cã th«ng b¸o r»ng cã thÓ bÞ ¨n c¾p th­¬ng hiÖu ë n­íc ngoµi, «ng Vò V¨n ViÖn, Tr­ëng ban r©t ng¹c nhiªn. ¤ng ViÖn cho biÕt, viÖc c¸c nh·n hiÖu Vinataba, Trung Nguyªn bÞ ®¸nh c¾p ë n­íc ngoµi vµ nh÷ng lêi c¶nh b¸o tõ b¸o chÝ, Tæng c«ng ty còng biÕt nh­ng kh«ng thÓ ngê nh·n hiÖu cña m×nh l¹i bÞ ®¸nh c¾p nhanh nh­ vËy. Theo luËt Mü, viÖc ®¨ng ký nh·n hiÖu hµng ho¸ ë t¹i V¨n phßng S¸ng chÕ vµ Th­¬ng hiÖu Mü cã hai giai ®o¹n, giai ®o¹n 1 lµ loan b¸o tªn, ®Þa chØ c«ng ty. lÜnh vùc ho¹t ®éng, nh·n hiÖu hµng ho¸…, giai ®o¹n 2 lµ c«ng bè lµ c«ng bè nh·n hiÖu ®· ®­îc ®¨ng ký. Nh·n hiÖu PetroVietnam hiÖn míi bÞ doanh nghiÖp kia ®¨ng ký ë giai ®o¹n 1, cã thÓ xö lý ®ßi l¹i nh·n hiÖu theo 2 b­íc, b­íc thø nhÊt lµ b¸c bá th­¬ng hiÖu PetroVietnam cña doanh nghiÖp Nguyªn Lai vµ b­íc thø 2 lµ ®¨ng ký nh·n hiÖu PetroVietnam cña tæng c«ng ty dÇu khÝ ViÖt Nam. Theo c«ng ty luËt Ph¹m vµ Liªn doanh, ®¬n vÞ ®­a ra t­ vÊn cho PetroVietnam cho biÕt, viÖc ®èi phã víi c«ng ty Nguyªn Lai Corp lµ kh«ng mÊy khã kh¨n bëi c«ng ty nµy ®· ®¨ng ký nh·n hiÖu gièng hÖt nh­ PetroVietnam-c¶ vÒ h×nh thøc lÉn ch÷. Còng theo c«ng ty luËt nµy th× cã 3 ph­¬ng thøc ®èi phã víi viÖc ¨n c¾p th­¬ng hiÖu nµy. C¸ch thø nhÊt Ýt tèn kÐm nhÊt nh­ng còng mÊt nhiÒu thêi gian, ®ã lµ kh«ng hµnh ®éng g×, ®Ó Nguyªn Lai tù ®éng huû bá th­¬ng hiÖu v× c«ng ty ®ã ph¶i chøng minh ®­îc nh·n hiÖu nµy ®· ®­îc chÝnh hä sö dông, nÕu kh«ng chøng minh sö dông ®­îc th× trong vßng 3 lÇn (mçi lÇn 6 th¸ng) th× sÏ bÞ rót nh·n hiÖu, tuy nhiªn c¸ch nµy h¬i m¹o hiÓm v× Nguyªn Lai cã thÓ ®­a ra nh÷ng b»ng chøng gi¶ vµ thêi h¹n nµy sÏ kÐo dµi ®Õn 3 n¨m. C¸ch thø 2 lµ tranh tông vµ thuª luËt s­ trong n­íc. Theo luËt gia Kh¸nh Toµn, gi¸m ®èc c«ng ty luËt Ph¹m vµ Liªn doanh, luËt s­ trong n­íc cã ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó thùc hiÖn vô kiÖn ®ßi th­¬ng hiÖu nh­ng mét khã kh¨n lµ nh÷ng ho¹t ®éng hµnh lang cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ch­a quen vµ ch­a cã kinh nghiÖm t¹i Mü. C¸ch thø 3 lµ tranh tông vµ thuª luËt s­ Mü. C¸c luËt s­ sÏ gióp PetroVietnam b¸c bá nh·n hiÖu do Nguyªn Lai ®¨ng ký, sau ®ã ®¨ng ký th­¬ng hiÖu cho PetroVietnam, nh­ng c¸ch nµy ch¾c ch¾n nhÊt nh­ng còng rÊt tèn kÐm. Tr­íc Trung Nguyªn, Vinataba, PetroVietnam, cßn nhiÒu nh·n hiÖu cña ViÖt Nam bÞ ®¸nh c¾p nh·n hiÖu ë n­íc ngoµi nh­ tr­êng hîp cña nh·n hiÖu m× ¨n liÒn Vifon. N¨m 1993, c«ng ty Vifon bÞ mÊt quyÒn së h÷u nh·n hiÖu ë Ba Lan vµo tay mét ®¹i lý ng­êi ViÖt, n¨m 1997 mét nh·n hiÖu næi tiÕng nµy cña ViÖt Nam còng bÞ ®èi t¸c lµ Acecook ®¨ng ký nh·n hiÖu t¹i Mü. Víi sù trî gióp cña C«ng ty Ph¹m vµ Liªn doanh, b»ng sù ®Êu tranh tÝch cùc vµ nh÷ng b»ng chøng kh«ng thÓ chèi c·i, Vifon ®· chiÕm l¹i ®­îc quyÒn së h÷u nh·n hiÖu hîp ph¸p cña m×nh. Rót kinh nghiÖm Vifon ®· ®¨ng ký nh·n hiÖu trªn 20 n­íc trong ®ã cã h¬n mét nöa thÞ tr­êng chØ ë d¹ng tiÒm n¨ng ®Ó gi÷ thÞ tr­êng tr¸nh nh÷ng tr­êng hîp bÞ ®¸nh c¾p t­¬ng tù x¶y ra. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i tr­êng hîp x©m ph¹m nµo còng dÔ kh¾c phôc vµ cã thÓ ®ßi l¹i ®­îc nh·n hiÖu nh­ tr­êng hîp cña Vifon. HiÖn nay, nh·n hiÖu bia Sµi Gßn l¹i thuéc së h÷u cña c«ng ty Heritage Beverage Company-mét c«ng ty Mü 100% vµ kh«ng cã liªn hÖ g× víi c«ng ty bia Sµi Gßn. c«ng ty bia Sµi Gßn kh«ng thÓ b¸n bia trªn ®Êt Mü mµ kh«ng xin phÐp Heritage Beverage Company. Hµng lo¹t nh·n hiÖu kh¸c cña ViÖt Nam nh­ Saigon export, VÜnh H¶o, Sa Giang, Visit Vietnam, chÌ tuyÕt san Méc Ch©u…còng r¬i vµo tr­êng hîp t­¬ng tù. Ngay c¶ th­¬ng hiÖu Saigon Times cña nhãm thêi b¸o Kinh tÕ Sµi Gßn còng cã 2 hå s¬ xin ®¨ng ký tõ n¨m 1997 vf 1998, nh­ng may m¾n lµ ®Õn n