Luận án Quan hệ giữa phát triển kinh tế nông thôn và bảo vệ môi trường ở tỉnh Đồng Tháp

492 5.915 5.927 7.558 5.809 Sản lượng khai thác (tấn) 14.205 15.256 14.316 15.322 16.636 16.607 Sản lượng nuôi trồng (tấn) 331.373 376.818 440.213 451.838 474.500 469.015 Sản lượng cá nuôi (tấn) 336.927 382.949 446.044 458.654 458.000 476.663 Sản lượng tôm (tấn) 1.776 1.953 1.956 1.602 1.500 1.459 Nguồn: [27] và tổng hợp của tác giả. 77 So sánh năm 2014 với năm 2010, ngành chăn nuôi phát triển không đáng kể, sản lượng chăn nuôi qua các năm thay đổi không nhiều. Bảng 3.3: Diễn biến ngành chăn nuôi tỉnh Đồng Tháp giai đoạn 2010 - 2015 Năm 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Trâu (con) 1.770 2.134 2.366 2.494 2.695 2.566 Bò (con) 20.457 18.156 19.000 22.626 28.606 36.157 Lợn (con) 272.598 274.112 274.510 252.623 300.000 242.931 Dê, cừu (con) 2.463 2.560 2.783 3.485 3.975 6.688 Gia cầm (con) 5.605.270 5.692.350 5.754.796 5.219.060 6.122.350 4.820.340 Nguồn: [27] và tổng hợp của tác giả. Khoa học công nghệ đã được ứng dụng rộng rãi trong sản xuất nông nghiệp ở Đồng Tháp, trong đó cơ giới hoá trong sản xuất lúa những năm qua được chú trọng phát triển mạnh. Hiện nay, toàn tỉnh có 1.553 máy gặt đập liên hợp và 942 lò sấy với diện tích thu hoạch bằng máy đạt tỷ lệ 75%, nông dân đã giảm chi phí trên 816 tỷ đồng (thu hoạch bằng máy bình quân 2.000.000 đồng/ha, thu hoạch bằng tay 4.200.000 đồng/ha), ngoài ra còn giảm lượng lúa thất thoát khâu sau thu hoạch trên 77 ngàn tấn/năm (bình quân giảm 2,5%) và góp phần tăng chất lượng lúa gạo [99]. Trong giai đoạn 2010-2014, trong nông nghiệp của Tỉnh cũng đã chú trọng ứng dụng công nghệ sinh học, chọn tạo giống nhằm tạo ra các giống cây trồng vật nuôi, thủy sản có năng suất, chất lượng cao, phù hợp với điều kiện của địa phương. * Phát triển công nghiệp và làng nghề nông thôn của Tỉnh Công nghiệp nông thôn là một bộ phận của kết cấu ngành công nghiệp, bao gồm các cơ sở sản xuất công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp tồn tại ở nông thôn, gắn bó mật thiết với sản xuất nông nghiệp và kinh tế - xã hội ở nông thôn. Đồng Tháp là một tỉnh nông nghiệp nên hầu như công nghiệp của Tỉnh chủ yếu là phục vụ cho sản xuất nông nghiệp. Tỉnh Đồng Tháp đã có 03 KCN đang hoạt động. Các loại hình sản xuất hoạt động tại các KCN trong tỉnh Đồng Tháp hiện nay chủ yếu là chế biến thủy sản và sản xuất thức ăn chăn nuôi; ngoài ra, có các lĩnh vực khác như: chế biến lương thực, thực phẩm, thực phẩm đóng hộp... 78 Đồng Tháp có 215 doanh nghiệp chế biến nông sản, đứng thứ 4 về số lượng trong vùng ĐBSCL; trong đó, có đến 148 doanh nghiệp (chiếm 68,8%) hoạt động trong lĩnh vực lau bóng, xay xát gạo; chế biến thủy sản có 20 doanh nghiệp (chiếm 9,5%); sản xuất thức ăn gia súc (bột cá) có 31 doanh nghiệp (chiếm 14,4%) [75]. Các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh lúa gạo chủ yếu tập trung ở vùng ven sông Tiền, sông Hậu (như Lấp Vò, Lai Vung, Châu Thành nơi kết nối với hệ thống giao thông thủy vận chuyển gạo lên TP. HCM ). Một số lượng khác các doanh nghiệp chế biến lúa gạo tập trung ở khu vực thành phố và thị xã của tỉnh, nơi hệ thống giao thông khá phát triển và là đầu mối đi tỉnh, khu vực trong vùng ĐBSCL. Các doanh nghiệp sản xuất thức ăn gia súc và chế biến thủy sản có xu hướng phát triển gắn với các KCN trong thời gian gần đây. Một phần do chính sách thu hút đầu tư của tỉnh đã tạo điều kiện thông thoáng, phần khác do đặc điểm sản xuất kinh doanh cho nên các doanh nghiệp này có xu hứớng tập trung tại các KCN để giảm chi phí sản xuất, nâng cao hiệu quả kinh doanh và nâng cao khả năng xử lý môi trường. Năm 2014, có 11 sản phẩm công nghiệp được UBND Tỉnh quyết định công nhận sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp tỉnh, góp phần thúc đẩy ngành nông nghiệp phát triển, tăng năng suất lao động, tạo dần diện mạo mới cho sản xuất nông nghiệp theo hướng hiện đại, bền vững. Do ảnh hưởng của nhiều yếu tố khác nhau như vị trí địa lý, đặc điểm tự nhiên, mật độ phân bố dân cư, điều kiện xã hội và truyền thống lịch sử, sự phân bố và phát triển làng nghề giữa các địa phương của Tỉnh là không đồng đều, thông thường tập trung vào những khu vực nông thôn đông dân cư nhưng ít đất sản xuất nông nghiệp, nhiều lao động dư thừa lúc nông nhàn. Các làng nghề trong Tỉnh chủ yếu tập trung ở các huyện phía Nam sông Tiền như: Lấp Vò, Lai Vung, Châu Thành và Thành phố Sa Đéc, hoạt động làng nghề trên địa bàn Tỉnh có thể chia thành các nhóm chính: - Làng nghề chế biến lương thực, thực phẩm, chăn nuôi: đây là làng nghề phát triển với số lượng lớn, phân bố khá đều trong Tỉnh, phần nhiều sử dụng lao động lúc nông nhàn, không yêu cầu trình độ cao, hình thức sản xuất thủ công và gần 79 như ít thay đổi về quy trình sản xuất so với thời điểm khi hình thành nghề. Phần lớn các làng chế biến lương thực, thực phẩm của Tỉnh là các làng nghề thủ công truyền thống nổi tiếng như nấu rượu, làm nem, hủ tiếu... với nguyên liệu chính là gạo, ngô, khoai, sắn, đậu và thường gắn với hoạt động chăn nuôi ở quy mô gia đình điển hình như làng nghề truyền thống sản xuất bột chăn nuôi heo ở xã Tân Phú Đông, thành phố Sa Đ éc; xã Tân Phú Trung, Tân Bình, huyện Châu Thành... - Làng nghề dệt chiếu, dệt choàng, đan lát lục bình, đan võng, đan lưới, đan bội...: nhiều làng nghề có từ lâu đời, có các sản phẩm mang tính lịch sử, văn hóa, mang đậm nét địa phương. Những sản phẩm như chiếu, từ lục bình, cói... không chỉ là những sản phẩm có giá trị mà còn là những tác phẩm nghệ thuật được đánh giá cao. - Làng nghề sản xuất vật liệu xây dựng: hình thành từ hàng trăm năm nay, tập trung ở vùng có khả năng cung cấp nguyên liệu cơ bản cho hoạt động xây dựng. Lao động gần như thủ công hoàn toàn, quy trình công nghệ thô sơ, tỉ lệ cơ khí hóa thấp, ít thay đổi. Khi đời sống được nâng cao, nhu cầu về xây dựng nhà cửa, công trình ngày càng tăng, hoạt động sản xuất vật liệu xây dựng phát triển nhanh và tràn lan ở các vùng nông thôn. Điển hình như CCN sản xuất gạch ngói xã An Hiệp, huyện Châu Thành; xã Tân Quy Tây, Thành phố Sa Đéc. - Các nhóm ngành khác: Bao gồm các làng nghề chế tạo nông cụ thô sơ như cày bừa, cuốc xẻng, liềm hái, mộc gia dụng, đóng thuyền, làm quạt giấy, dây thừng, đan vó, đan lưới, làm lưỡi câu Những làng nghề nhóm này xuất hiện từ lâu, sản phẩm phục vụ trực tiếp cho nhu cầu sinh hoạt và sản xuất của địa phương. Lao động phần lớn là thủ công với số lượng và chất lượng ổn định. Điển hình như Làng nghề truyền thống đóng xuồng ghe ở ấp Long Hòa, xã Long Hậu; Làng nghề đan Lờ, Lợp ở ấp Long Bình, xã Hòa Long huyện Lai Vung * Phát triển dịch vụ nông thôn của tỉnh Dịch vụ trong KTNT bao gồm các dịch vụ cung ứng phục vụ cho sản xuất và dịch vụ xã hội nông thôn. Những năm gần đây cùng với quá trình phát triển của KTNT, nhiều loại hình dịch vụ mới mang đậm nét của nền kinh tế thị trường đã hình thành, phát triển như các hoạt động dịch vụ tài chính, bảo hiểm, bưu chính viễn thông, du lịch, kinh doanh bất động sản, tư vấn tin học, pháp lý. 80 Ở Đồng Tháp, dịch vụ trong KTNT chủ yếu là các dịch vụ phục vụ cho sản xuất nông nghiệp là chính và các dịch vụ này được thực hiện dưới nhiều hình thức, trong đó HTX là loại hình tổ chức cung cấp dịch vụ chủ yếu cho phát triển KTNT [Xem phụ lục 7]. Hiện nay, toàn tỉnh có 205 HTX (tăng 4,2%), với trên 56.800 thành viên (tăng 4,3%), vốn điều lệ trên 159 tỷ đồng (tăng 12,8%) và vốn hoạt động trên 719,7 tỷ đồng (tăng 37%) so với cuối năm 2010. Từ đầu năm 2010 đến nay, số HTX được thành lập mới là 39 HTX (bình quân hàng năm thành lập mới 9 HTX) và giải thể 22 HTX do ngừng hoạt động, yếu kém và không hoạt động. Các HTX hoạt động trên các lĩnh vực như: nông nghiệp (170 HTX), vận tải (8 HTX), tiểu thủ công nghiệp (6 HTX), xây dựng (1 HTX), thương mại (2 HTX), môi trường (1 HTX) [46]. Đối với Đồng Tháp thế mạnh là sản xuất nông nghiệp, tiềm năng trong nông nghiệp rất lớn nên đa số các H TX nông nghiệp hoạt động chủ yếu là dịch vụ tưới tiêu. Đồng thời, có một số mô hình mới trong phát triển HTX là tổ chức hoạt động đa ngành nghề để phục vụ tốt đầu vào, đầu ra sản xuất của nông dân, điển hình như HTX nông nghiệp Tân Cường, HTX nông nghiệp Tân Bình, HTX nông nghiệp Tân Phú Đông và những HTX mới thành lập cũng định hướng là hoạt động đa ngành nghề. Ngoài ra, các HTX nông nghiệp đã và đang phát triển cánh đồng liên kết để liên kết với doanh nghiệp sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Có 5 HTX liên kết với doanh nghiệp để tiêu thụ xoài, nhãn, cá, heo như: HTX cá điêu hồng Bình Thạnh liên kết với các doanh nghiệp, chợ đầu mối ở thành phố Hồ Chí Minh để tiêu thụ cá điêu hồng; HTX nhãn Châu Thành liên kết với doanh nghiệp Út Hiện tiêu thụ nhãn và gần đây có thêm thị trường từ M ỹ; HTX Thuận Phong liên kết với cơ sở muối Dũng Ớt tiêu thụ ớt; HTX chăn nuôi heo Phú Bình liên kết với Công ty Visan tiêu thụ heo thịt; HTX xoài M ỹ Xương liên kết với các doanh nghiệp ở Hà N ội, thành phố Hồ Chí Minh tiêu thụ xoài. 3.2.1.2. Hiện trạng bảo vệ môi trường ở tỉnh Đồng Tháp giai đoạn 2010-2015 Công tác BVMT ở Đồng Tháp trong thời gian qua được quan tâm thực hiện và đã đạt được những kết quả quan trọng. Về nhận thức các cấp ủy chính quyền, cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân đã có sự chuyển biến tích cực. Các cấp ủy đảng, chính quyền quan tâm 81 đúng mức trong công tác chỉ đạo, xử lý các vấn đề về môi trường; cơ bản giải quyết các điểm nóng về ô nhiễm môi trường. Công tác tuyên truyền về BVM T được triển khai sâu rộng trong cán bộ, đảng viên và quần chúng, các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh, từ đó góp phần làm chuyển biến về nhận thức của nhân dân và doanh nghiệp, tạo sự đồng thuận trong xã hội về công tác BVMT. Tỉnh đã xây dựng Quy hoạch bảo tồn đa dạng sinh học đến năm 2020; có kế hoạch bảo tồn đa dạng sinh học, bảo tồn các vùng đất ngập nước và các khu du lịch sinh thái, các loài động vật nguy cấp, các nguồn gen quý hiếm cũng được ưu tiên quan tâm bảo vệ. Trong năm 2012, Vườn quốc gia Tràm Chim đã được công nhận là khu Ramsar thứ 4 của Việt Nam và thứ 2000 của thế giới. Tỷ lệ che phủ rừng cũng được duy trì và có kế hoạch phục hồi, phát triển hàng năm; Xây dựng và triển khai Kế hoạch hành động ứng phó với BĐKH và nước biển dâng trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp; qua đó hình thành ý thức chủ động ứng phó với BĐKH và ý thức tự giác bảo vệ tài nguyên, môi trường trong nhân dân. Khuyến khích nhân dân có thói quen tiêu dùng thân thiện với môi trường; tổ chức phổ biến kinh nghiệm, xây dựng năng lực, kỹ năng phòng tránh thiên tai, thích ứng với BĐKH. Các cấp, các ngành đã đẩy mạnh thực hiện các chương trình tiết kiệm, hiệu quả năng lượng, nghiên cứu, ứng dụng đổi mới công nghệ trong các ngành, lĩnh vực, đời sống dân sinh, phát triển kinh tế - xã hội. Đẩy mạnh các biện pháp kỹ thuật canh tác nông nghiệp bền vững nhằm giảm phát thải khí nhà kính trong sản xuất nông nghiệp. Triển khai các quy hoạch, p hương án, công nghệ quản lý, xử lý chất thải và tái sử dụng nước thải. Thay đổi phương thức canh tác nông nghiệp, thúc đẩy phát triển sản xuất nông nghiệp xanh, bảo đảm phát triển bền vững, an ninh lương thực và giảm nghèo. Việc huy động các nguồn lực cho công tác BVMT được tập trung thực hiện. Công tác nghiên cứu, ứng dụng khoa học và công nghệ trong BVM T được đẩy mạnh. Công tác xã hội hóa hoạt động BVMT được các địa phương thực hiện đạt những kết quả đáng khích lệ, nhiều doanh nghiệp đã đầu tư xây dựng trạm nước sạch, đầu tư hệ thống xử lý chất thải bảo đảm tiêu chuẩn về môi trường. Đồng thời, Tỉnh đã tranh thủ sự hỗ trợ kinh phí, các nguồn vốn vay ODA từ Ngân hàng Thế giới, Chính phủ Na Uy và các tổ chức quốc tế đầu tư cho công tác xử lý ô nhiễm 82 môi trường, xử lý nước thải, nước sạch và vệ sinh môi trường. Công tác quản lý và thu các loại phí BVMT đã được thực hiện theo đúng pháp luật và được Cục Thuế Tỉnh theo dõi chặt chẽ. Tuy nhiên, hoạt động BVMT ở Tỉnh vẫn còn những mặt hạn chế nhất định. Cụ thể: Ô nhiễm môi trường trong nông nghiệp nông thôn ngày càng nghiêm trọng. Việc chăn nuôi gia súc gia cầm ở hộ gia đình vùng nông thôn còn chưa có ý thức tiết kiệm nguồn nước trong việc vệ sinh chuồng trại, chưa có hệ thống xử lý chất thải, nước thải, phần lớn cho vào ao hồ, bể tự hoại để thấm vào đất dễ gây ô nhiễm môi trường nguồn nước ngầm. Việc nuôi các lồng, bè cá trực tiếp trên các dòng nước mặt sông rạch đã làm ô nhiễm nguồn nước do thức ăn của cá dư thừa, cản trở lưu thông trên các dòng chảy trên mặt. Việc sử dụng các loại thuốc BVTV, thuốc trừ sâu không theo quy định đã dẫn đến dư lượng thuốc trừ sâu cao, làm ô nhiễm trực tiếp nguồn nước mặt, đất và gián tiếp đến nguồn nước dưới đất. Ô nhiễm môi trường trong phát triển công nghiệp nông thôn cũng gia tăng do việc gia tăng nhiều nhà máy, xí nghiệp từ quy mô nhỏ hộ gia đình đến quy mô lớn dẫn đến nhu cầu về nước phục vụ cho sản xuất, sinh hoạt cho một số lượng lớn công nhân từ nhiều vùng khác nhau tập trung về ngày càng tăng. Đặc biệt ở các khu vực chưa có hệ thống cấp nước, mật độ khai thác nước dưới đất một cách tự phát gia tăng nhanh, dẫn đến không thể kiểm soát được. Việc xả nước thải sản xuất từ các nhà máy, khu chế xuất KCN chưa được xử lý vào sông rạch, ao hồ gây ô nhiễm nước mặt, nước dưới đất. Thậm chí có nơi còn cho nước thải chảy tràn trên mặt đất để tự thấm xuống đất hoặc đào các hố dưới đất để xả nước thải không qua các hệ thống lắng lọc... gây ô nhiễm nguồn nước và đất. 3.2.2. Thực trạng ảnh hưởng của phát triển kinh tế nông thôn đến bảo vệ môi trường 3.2.2.1. Ảnh hưởng tích cực * Kinh tế nông thôn phát triển góp phần đầu tư bảo vệ môi trường ở Đồng Tháp. Nhìn chung, KTNT của tỉnh Đồng Tháp giai đoạn 2010-2015 đã có những bước phát triển khả quan. Với những thành quả đạt được trong phát triển KTNT đã góp phần vào việc BVMT của Tỉnh trên các phương diện như: 83 Một, khi KTNT phát triển sẽ thêm tạo nguồn lực vật chất để đầu tư cho công tác BVMT xét trên quy mô chung và trong từng hộ gia đình, từng cơ sở sản xuất. Khi KTNT phát triển sẽ góp phần vào việc tăng ngân sách nhà nước, từ đó, việc đầu tư để cho công tác BVMT cũng sẽ được nâng lên. Giá trị sản xuất nông nghiệp của Tỉnh có xu hướng tăng và đóng góp gần 50% cơ cấu GDP của Tỉnh qua các năm. Từ đóng góp đó, hàng năm, Tỉnh dành 1% tổng chi ngân sách để chi cho công tác BVM T và kinh phí này có tăng qua các năm. Việc bố trí kinh phí sự nghiệp môi trường được tăng đều hàng năm, tùy theo nhiệm vụ và tình hình thực tế để cân đối, bố trí và sử dụng cho từng nhiệm vụ khác nhau như: tuyên truyền giáo dục về BVMT; công tác thanh tra kiểm tra, hậu thẩm định ĐTM; chi xử lý ô nhiễm, sự cố môi trường, chi thực hiện các dự án, đề tài; chi dự hội nghị, hội thảo, tập huấn Tổng kinh phí sự nghiệp môi trường đã phân bổ qua các năm như bảng 3.4. Bảng 3.4: Kinh phí sự nghiệp môi trường được phân bổ qua các năm STT Đơn vị Kinh phí sự nghiệp môi trường (triệu đồng) 2010 2011 2012 2013 2014 I. Cấp Tỉnh 1 Sở TN & MT 9.343 5.245 6.000 6.500 6.500 II. Cấp Huyện, Thị, Thành phố 1 H. Hồng Ngự 762 1.175,47 952 101,439 390 2 TX. Hồng Ngự 500 662,740 750 593,390 781 3 H. Tân Hồng 616 1.346,262 1.350 1.350 1.350 4 H.Tam Nông 120 1.113 1.530 947,700 1.490 5 H.Thanh Bình - 567 461 614,053 932 6 H.Tháp Mười 1.000 1.622,860 1.837 1.685,5 2.090 7 H.Cao Lãnh 1.278 372,268 474,098 2.025 2.025 8 TP. Cao Lãnh 140 457,588 500 19.835,585 10.100 9 H. Lấp Vò - 1.800 2.100 3.503 1.713,38 10 H. Lai Vung 307 333,993 258.474 459,791 630 11 TP. Sa Đéc 450 7.465,144 10.669,568 11.900 8.840 12 H. Châu Thành 856 553 1.000 1.112,387 1.590 Cộng 15.372 22.714,325 27.882,14 50.627,845 58.431,38 Nguồn: [85]. 84 Đồng thời, khi các cơ sở sản xuất và các hộ gia đình được cải thiện đời sống và tăng thu nhập thì cách thức sản xuất hiện đại sẽ được ứng dụng nhiều hơn và việc đầu tư cho những thành tựu khoa học kỹ thuật, công nghệ mới sẽ được chú trọng hơn. Từ đó, trong sản xuất sẽ hạn chế được những tác động đến môi trường, giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Hai, khi KTNT phát triển mà đặc biệt chú trọng đến bảo vệ, phát triển rừng sẽ đảm bảo được yêu cầu BVM T bền vững Hiện tại, diện tích đất lâm nghiệp của tỉnh ổn định, diện tích rừng được đầu tư phát triển theo các chương trình dự án với mục tiêu bảo tồn sinh thái vùng Đồng Tháp Mười, do đó phong trào trồng gây rừng được coi trọng. Hiện Đồng Tháp có 15.577,2 ha đất lâm nghiệp, trong đó diện tích có rừng là 8.974,9 ha và 6.602,3 rừng theo qui hoạch lâm nghiệp. Rừng được phân loại như sau: rừng đặc dụng 3.088,6 ha (Vườn quốc gia Tràm Chim, Khu di tích Xẻo Quýt và Gò Tháp), rừng phòng hộ 1.266,6 ha và rừng sản xuất 4.619,6 ha [82]. Với kết quả đó, một mặt đã tác động mạnh tới BVMT ở Đồng Tháp như: tạo độ che phủ cản lũ, chắn sóng, chắn gió phòng hộ cho nông nghiệp, chống sạt lỡ, bảo vệ công trình hạ tầng, tạo môi trường sống cho các loài động vật hoang dã, bảo tồn các gen và sinh cảnh tự nhiên (đa dạng sinh học) tạo cảnh quan thu hút khách tham quan du lịch; mặt khác, vừa phục vụ phát triển kinh tế lâm nghiệp phục vụ đời sống của người dân và phục vụ quốc phòng. * Kinh tế nông thôn ở Đồng Tháp đã phát triển với các mô hình và cách thức sản xuất thân thiện, có ảnh hưởng tích cực với môi trường và BVMT. Thời gian qua, trong phát triển KTNT, Tỉnh đã cho áp dụng một số mô hình sản xuất tích cực, hợp lý, gắn với việc BVM T. Các mô hình chủ yếu dưới hình thức liên kết và hộ gia đình. Cụ thể một số mô hình chủ yếu bao gồm: - Mô hình Cánh đồng sản xuất lúa theo hướng hiện đại được thực hiện dưới hình thức liên kết giữa nông dân với doanh nghiệp. Cánh đồng sản xuất lúa theo hướng hiện đại với mục đích hướng nông dân vào sản xuất hàng hóa tập trung qui mô lớn, giá thành hạ và tạo ra sản phẩm chất lượng, an toàn phục vụ người tiêu dùng và xuất khẩu mang lại giá trị kinh tế cao. 85 Phát huy lợi thế từ các mô hình ban đầu là "Giảm giá thành sản xuất lúa", M ô hình "Ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất lúa", Mô hình "3 giảm - 3 tăng , Mô hình "1 phải - 5 giảm, Mô hình "Ứng dụng tổng hợp các biện pháp kỹ thuật vào sản xuất lúa", M ô hình "Cánh đồng mẫu sản xuất lúa chất lượng cao", Đồng Tháp đã thực hiện cánh đồng sản xuất lúa theo hướng hiện đại và đã đạt nhiều kết qủa khả quan. Diện tích và số hộ tham gia tăng lên theo từng năm, trình độ nhận thức và kỹ thuật sản xuất của xã viên HTX đã được nâng cao, việc áp dụng cơ giới vào đồng ruộng từng bước được hiện đại hóa, năng suất, sản lượng và chất lượng lúa gạo ngày càng được nâng lên, sản xuất mang lại hiệu quả cao [Xem phụ lục 8]. 6.236.1 23.9 6.8 17.127 6.8 41.5 7.1 83.5 7.2 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 2010 2011 2012 2013 2014 Diện tích (nghìn ha) Năng suất (tấn/ha) Biểu đồ 3.1: Diện tích và năng suất lúa trên cánh đồng hiện đại (cánh đồng mẫu lớn, cánh đồng liên kết) qua các năm Nguồn: [102, 103] và tổng hợp của tác giả. Năm 2012, CĐHĐ được thống nhất tên gọi chung là "Cánh đồng liên kết". Nông dân trong cánh đồng sử dụng từ 1 - 3 giống, diện tích sạ hàng tăng, xuống giống tập trung đồng loạt né rầy, nông dân sử dụng phân đạm giảm, bón phân cân đối NPK, cơ giới hóa từ khâu làm đất đến thu hoạch và sau thu hoạch, hướng dẫn nông dân thực hiện ghi chép Sổ tay tình hình sản xuất lúa theo VietGAP. Đến nay, theo thông tin từ Sở NN & PTNT, cánh đồng liên kết được thực hiện với diện tích tăng lên khoảng hơn 85.569 ha. Khi thực hiện cánh đồng liên kết, nông dân liên kết với nhau trong sản xuất 86 lúa trên qui mô lớn, ứng dụng đồng bộ các giải pháp kỹ thuật vào sản xuất từ khâu làm đất, gieo sạ, bón phân, phun thuốc BVTV, thu hoạch và sau thu hoạch đều áp dụng bằng cơ giới hóa, sử dụng từ 1-3 giống lúa/cánh đồng tạo ra vùng nguyên liệu sản xuất lúa hàng hóa tập trung, chất lượng lúa gạo ngày càng được nâng cao và đồng nhất, tạo mối liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp tiêu thụ lúa gạo được thuận lợi. Kết quả thực hiện mô hình cho thấy, lượng giống gieo sạ bình quân 110,8 kg/ha, tiết kiệm bình quân 22,8kg/ha, tiết kiệm chi phi giống bình quân 162.800 đồng/ha. Phân bón giảm bình quân 9,1 kg N/ha tương đương với 19,7 kg ure/ha, tương đương 149.500 đồng/ha. Số tiền tiết kiệm được trong một vụ cả cánh đồng 55,329 triệu đồng. Giảm thuốc BVTV bình quân 956.715 đồng/ha. Giá thành sản xuất trong cánh đồng 2.379 đ/kg, thấp hơn sản xuất bình thường 339,2 đ/kg. Lợi nhuận bình quân trong cánh đồng 19,74 triệu đồng/ha, lợi nhuận tăng so với sản xuất bình thường 2,446 triệu đ/ha [78]. Trong mô hình, với việc ứng dụng đồng bộ các giải pháp kỹ thuật vào sản xuất sẽ giúp giảm được lượng phân, thuốc dư thừa, xả thải ra môi trường nên có thể gắn được với công tác BVMT. Bên cạnh đó, các mô hình khác vẫn được các hộ sản xuất thực hiện như: + Mô hình quản lý rầy nâu bằng biện pháp sinh học kết hợp công nghệ sinh thái. Để bảo vệ năng suất lúa, nông dân đã xem thuốc BVTV là giải pháp hàng đầu để phòng trừ các đối tượng dịch hại, dẫn đến hiện tượng sâu hại ngày càng tăng tính kháng thuốc nên nông dân càng sử dụng phân bón, thuốc BVTV với liều lượng nhiều hơn. Mô hình quản lý rầy nâu bằng biện pháp sinh học kết hợp công nghệ sinh thái là biện pháp gieo trồng hoa các loại như sao nháy, cúc mặt trời, hướng dương,trên bờ ruộng nhằm thu hút thiên địch để khống chế côn trùng gây hại. Thiên địch sẽ tấn công các loài sâu rầy hại lúa, giúp nông dân ít hoặc không sử dụng thuốc BVTV trừ sâu rầy trong sản xuất. Năm 2012, mô hình được thực hiện ở các huyện Lấp Vò, Cao Lãnh, Tam Nông và Tháp Mười của Tỉnh với hơn 40ha [17]. Năm 2013, tổng diện tích thực hiện mô hình ở các Huyện tăng lên khoảng 130 ha [18]. 87 Đây là một tiến bộ kỹ thuật đã được Bộ NN&PTNT công nhận là một giải pháp công nghệ theo xu hướng chung của thế giới về việc nghiên cứu ứng dụng giảm thiểu sử dụng phân, thuốc nhằm hạn chế các tác động xấu đến môi trường. + Mô hình "3 giảm 3 tăng" là trong sản xuất lúa phải giảm lượng giống gieo sạ, lượng thuốc trừ sâu bệnh và lượng phân đạm; đồng thời, 3 tăng tức là tăng năng suất lúa, chất lượng lúa và hiệu quả kinh tế. Mô hình "1 phải 5 giảm" là phải sử dụng giống lúa xác nhận, giảm lượng giống gieo sạ, thuốc BVTV, phân đạm (N), nước (tiết kiệm nước) và giảm thất thoát sau thu hoạch. Với việc áp dụng các mô hình này sẽ vừa tiết kiệm được chi phí trong sản xuất, vừa dễ dàng kiểm soát dịch hại. Nhờ thế, năng suất trong sản xuất cũng tăng lên, giá thành sản xuất giảm, giảm tác động xấu đến môi trường và thu nhập của nông dân từ đó cũng tăng theo, góp phần cải thiện cuộc sống. Năm 2014, các mô hình này được áp dụng trên tổng diện tích khoảng 100 ha với 76 hộ. Nông dân tham gia mô hình được tập huấn theo qui trình sản xuất giảm phát thải khí nhà kín, sử dụng thuốc BVTV an toàn và hiệu quả,... Năng suất trong mô hình đạt 6,5 tấn/ha cao hơn ngoài mô hình 300 kg/ha; giá thành sản xuất 2.785 đồng/kg lúa thấp hơn sản xuất bình thường 705 đồng/kg, lợi nhuận trong mô hình 15,4 triệu đồng/ha cao hơn sản xuất bình thường 6,6 triệu đồng/ha [100]. Khi thực hiện mô hình, ngoài việc nâng cao được hiệu quả sản xuất, việc sản xuất của nông dân đã gắn được với việc BVMT vì đã tiết kiệm được nước và giảm được các chất thải gây ô nhiễm môi trường từ việc hạn chế phân, thuốc. - Mô hình chăn nuôi heo đảm bảo vệ sinh môi trường. Hiện nay, phương thức chăn nuôi heo của bà con nông dân ở Tỉnh vẫn còn mang tính nhỏ lẻ. Bằng nguồn vốn của Trung tâm Khuyến nông Quốc Gia, Trung tâm Khuyến nông tỉnh Đồng Tháp đã đầu tư xây dựng mô hình chăn nuôi heo chăn nuôi heo đảm bảo vệ sinh môi trường. Các mô hình được thực hiện dưới dạng: chăn nuôi heo sinh sản hướng nạc đảm bảo vệ sinh môi trường, sử dụng thiết bị Ozone. Ngoài ra các hộ còn xây dựng hệ thống hầm biogas. Hầm biogas được thiết kế tuỳ theo diện tích đất của các hộ chăn nuôi, có thể làm dạng vòm hoặc túi nilon treo. Trước đây, nông dân thường 88 thải phân, nước ra quanh khu vực nhà hoặc thải xuống ruộng nên rất hôi thối, ô nhiễm môi trường sống của nhân dân. Việc sử dụng hầm biogas đã giải quyết khâu chất thải của việc nuôi heo, không còn ô nhiễm như trước đây, môi trường chăn nuôi đã được cải thiện đáng kể. Ngoài việc xử lý chất thải, việc xây dựng hầm biogas còn cung cấp cho các hộ chăn nuôi lượng khí gas để đun nấu hàng ngày, tiết kiệm một khoản đáng kể cho người sử dụng. Từ năm 2011, thực hiện mô hình chăn nuôi heo sinh sản hướng nạc đảm bảo vệ sinh môi trường sử dụng thiết bị Ozone, triển khai tại huyện Lấp Vò, số lượng 50 con heo nái sinh sản và 02 thiết bị ozone. Trên cơ sở các mô hình heo sinh sản mỗi năm sẽ cung cấp hơn 1.000 heo con thương phẩm tỉ lệ nạc cao trên địa bàn của Tỉnh. Đến nay, tổng số heo nái được đưa vào mô hình đã hơn 100 con. Năm 2012, thực hiện mô hình chăn nuôi heo thịt sử dụng đệm lót sinh học, triển khai t