Luận văn Phát triển sản phẩm tài chính giao dịch ký quỹ chứng khoán trong hệ thống ngân hàng công thương Việt Nam

thuê Tài chính quốc tế VILC - là công ty cho thuê Tài chính quốc tế đầu tiên tại Việt Nam. - Công ty liên doanh bảo hiểm Châu Á – NHCT. Là thành viên chính thức của : - Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA : Vietnam Banks Association). - Hiệp hội các ngân hàng Châu Á (AABA). - Hiệp hội Tài chính viễn thông Liên ngân hàng (SWIFT). - Tổ chức Phát hành và Thanh toán thẻ VISA, MASTER quốc tế. 2.1.2/. Phân tích tình hình hoạt động của Ngân hàng Công thương Việt Nam trong giai đọan 2005-2007 theo mô hình CAMELS CAMELS là những chữ cái viết tắt để chỉ các chỉ ti êu cấu thành hệ thống xếp hạng đối với một ngân hàng theo tiêu chuẩn quốc tế, gồm: Capital (vốn), Assets (tài sản), Management (quản lý), Earnings (lợi nhuận), Liquidity (thanh khoản) và Sensitivity (độ nhạy cảm với các rủi ro thị trường). Đối với nhiều ngân hàng, khái niệm này không phải là xa lạ, nhưng việc xây dựng một hệ thống chỉ số theo tiêu chuẩn CAMELS và sử dụng nó như một công cụ để giám sát và phòng ngừa rủi ro trong hoạt động ngân hàng thì còn là vấn đề mới mẻ đối với các ngân hàng Việt Nam. Đồng thời một trong các tiêu chuẩn để niêm yết cổ phiếu của các NHTM cổ phần tr ên thị trường hiện nay là bản thân NH đó phải được xếp loại A theo các tiêu chí của mô hình CAMELS, đây là mô hình phát triển của hầu hết các NHTM trên thế giới mà cũng chính là xu hướng phát triển tất yếu của hệ thống NHTMVN. Tr ên cơ sở đúc kết kinh nghiệm của một số nước áp dụng hệ thống đánh giá theo mô h ình CAMELS và hiệp định Basel đồng thời kết hợp với những điều kiện cụ thể mang tính chất đặc thù của hệ thống NHTMVN trong giai đoạn hội nhập quốc tế. Theo quyết định 400/2004/QĐ -NHNN ban hành ngày 16.4.2004 về việc xếp loại các NHTM cổ phần, các chỉ ti êu đưa ra được xây dựng với những 19 tiêu chuẩn, chuẩn mực cụ thể phù hợp với thông lệ quốc tế để làm cơ sở đánh giá hiệu quả kinh doanh của NHTM nhằm từng b ước cải tiến công tác quản trị của NHTM tiến dần phù hợp với các nước trên thế giới. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá cũng chính là các yêu cầu mà các NHTM cần phải đạt được. Mô hình 2.1 : Các yếu tố đánh giá hoạt động của NHTM theo mô h ình Camels Độ nhạy cảm Hoạt động của Ngân hàng thương mại Vốn Lợi nhuận Quản lýTài sản Tính thanh khoản 20 Bảng 2.1 : Kết quả đánh giá hoạt động của ngân hàng công thương qua 3 năm 2005-2007 theo mô hình CAMELS ( tiêu chuẩn L và S được ghép lại là một để chấm điểm theo quyết định 400/2004/QĐ -NHNN): Đvt : điểm Số điểm đạt đượcChỉ tiêu 2005 2006 2007 C : Capital (Vốn chủ sở hữu) 12 12 12 A : Asset (Chất lượng TS có) + Chất lượng tín dụng + Chất lượng bảo lãnh + Cơ cấu tài sản có nội bảng 25 15 5 5 30 20 5 5 28 20 5 3 M : Management ( Chất lượng quản lý) 12 13 14 E : Earning ( kết quả thu nhập) + Kết quả kinh doanh + Tỷ lệ thu dịch vụ trong tổng thu nhập 9 9 0 9 9 0 12 12 0 L : Liquidity (Tính thanh khoản) + Khả năng thanh toán ngay + Tỷ lệ sử dụng nguồn vốn trung dài hạn 15 9 6 15 9 6 15 9 6 Tổng cộng 73 79 81 (Nguồn :Theo tính toán của tác giả dựa vào Bảng cân đối kế toán qua 3 năm 2005 -2007ở phụ lục 2.1 trang 66) (Xem chú thích về cách tính điểm ở phụ luc2.2 trang 69). 21 Bảng 2.2 : Tiêu chí xếp loại NHTM theo QĐ 400/2004 /QĐ-NHNN Loại Số điểm yêu cầu Điểm từng chỉ tiêu so với điểm chuẩn A >80 Không thấp hơn 65% B 60-79 Không thấp hơn 50% C 50-59 Không thấp hơn 45% D <50 Hoặc >50 Thấp hơn 45% Như vậy, dựa vào bảng đánh giá trên, kết quả xếp loại qua 3 năm của ngân hàng công thương Việt nam là : 2005 : loại B 2006 : loại B 2007 : loại A 22 2.1.2.1/. Vốn Bảng 2.3 : Các chỉ tiêu tài chính của NHCTVN từ 2005-2007 theo mô hình CAMELS Đvt : tỷ đồng Chỉ tiêu 2005 2006 2007 2006 so với 2005 2007 so với 2006 Số tuyệt đối % Số tuyệt đối % 1.Vốn chủ sở hữu 5.000 5.607 9.409 607 12,14% 3.802 67,82% 2.Tổng tài sản có 3.Lợi nhuận trước thuế 4. Khả năng thanh toán ngay 115.765 423 1.05 135.363 777 1.03 170.434 1450 1.06 19.597 354 16,93% 83,68% (0,02%) 35.070 673 25,91% 86,62% 0,03% (Nguồn : Bảng cân đối kế toán) NHCTVN là NHTM 100% vốn thuộc sở hữu nhà nước, nên vốn chủ sở hữu hình thành từ vốn nhà nước giao (vốn điều lệ) và vốn tự bổ sung từ lợi nhuận để lại trong quá tr ình hoạt động kinh doanh. Nguồn vốn chủ sở hữu ngày càng được cải thiện đáng kể. Tính đến 31/12/2006, vốn chủ sở hữu l à 5.607 tỷ đồng, tăng 607 tỷ đồng so với năm 2005 v à năm 2007 vốn chủ sở là 9.409 tỷ đồng, tăng 67,82% so với 2006. Theo đó, tỷ lệ an to àn vốn tối thiểu (CAR) năm 2006 là 5,18% ( tính theo QĐ457/2005/QĐ -NHNN ngày 19/4/2005 của Thống đốc ngân hàng nhà nước), thấp hơn 0,89% so với năm 2005, do trong năm 2006 tài sản có điều chỉnh theo mức độ rủi ro tăng cao hơn với mức tăng vốn tự có và sang năm 2007 tỷ lệ này là 6.24%. Thực hiện theo chỉ đạo của NHNNVN, NHCTVN đã lập phương án bổ sung vốn điều lệ 23 và đảm bảo nguồn để thực hiện phương án cổ phần hóa NHCTVN. Theo đó, NHCTVN sẽ được chính phủ bổ sung tăng vốn điều lệ đạt tỷ lệ an to àn vốn tối thiểu trên 8% để thực hiện cổ phần hóa vào cuối năm 2007. Tuy nhiên do những diễn biến trên TTCK không có lợi cho hoạt động cổ phần hóa , nên chính phủ đã quyết định hoãn kế hoạch cổ phần hóa NHCTVN. 2.1.2.2/.Chất lượng tài sản có Tổng tài sản có của NHCTVN tính đến ngày 31/12/2006 là 135.363 tỷ đồng, tăng 16.93% so với năm 2005, đến thời điểm 31/12/2007 tăng lên 170.434 tỷ đồng tăng 25,91% so với năm 2006 số tuyệt đối tăng 35.070 tỷ đồng và là một trong các NHTM có quy mô t ài sản lớn nhất trong hệ thống ngân hàng Việt nam. Cơ cấu tài sản có của ngân hàng chuyển dịch theo hướng an toàn và hiệu quả. Tổng dư nợ cho vay và đầu tư kinh doanh năm 2006 đạt 123.574 tỷ đồng, so với năm 2005 tăng 19 ,69% và chiếm tỷ trọng 92,4%/tổng tài sản có, sang năm 2007 dư nợ đầu tư lên đến 157.334 tỷ đồng, tăng 33.760 tỷ đồng so với 2006, số tương đối là 27.32% và chiếm 92,31%/ tổng tài sản. Trong đó : - Dư nợ cho vay và các khoản ứng trước khách hàng năm 2006 là 80.152 tỷ đồng, so với năm 2005 tăng trưởng 7,4%, về tỷ trọng chiếm 59,2%/ tổng tài sản, giảm 5,3 % tỷ trọng so với 2005. Nguyên nhân là do năm 2006 NHCTVN thực hiện cơ cấu lại danh mục cho vay, sàng lọc khách hàng, giảm thiểu khách hàng có tình hình tài chính yếu kém. Năm 2007 dư nợ cho vay và các khoản ứng trước khách hàng tăng 21.129 tỷ đồng, thể hiện số dư 101.282 tỷ đồng, số tương đối tăng 26,36%. Sở dĩ dư nợ tăng cao vì năm 2007 NHCTVN chú trọng mở rộng tài trợ vốn và tiếp cận các dự án lớn, hiệu quả thuộc các lĩnh vực khác nhau như dầu khí, than, bất động sản, thép… nhằm đa dạng hóa danh mục đầu tư . 24 Là ngân hàng truyền thống phục vụ các tập đoàn, tổng công ty lớn, NHCTVN đã đạt được thỏa thuận hợp tác toàn diện với các khách hàng này như : Tổng Công ty xi măng Việt Nam, T ập đoàn than và khoáng sản Việt nam, Tập đoàn bưu chính viễn thông, Tập đoàn dầu khí, Tổng công ty thép Việt nam…Bên cạnh đó, ngoài việc phục vụ các tập đoàn, tổng công ty lớn NHCTVN cũng không quên việc mở rộng thị phần tín dụng bán lẻ, năm 2007 đã triển khai 3 chương trình tín dụng dành cho doanh nghiệp vừa và nhỏ : JIBIC giai đoạn 2; Cho vay và bảo lãnh các dự án tiết kiệm hiệu quả năng lượng. Đối với khách hàng cá nhân, trong năm 2007 NHCTVN đ ã có thêm các sản phẩm mới như : Cho vay ứng trước tiền bán chứng khoán, cho vay mua nhà dự án, cho vay mua ô tô tiêu dùng, hợp đồng đại lý với công ty bảo hiểm quốc tế Mỹ AIA cung cấp sản phẩm kết hợp tín dụng – bảo hiểm ( tuy nhiên trước mắt chỉ triển khai ở các thành phố lớn). - Năm 2006 hoạt động đầu tư kinh doanh có kỳ hạn ngắn trên thị trường liên ngân hàng phát triển hơn năm 2005. Đó là do NHCTVN gia tăng các sản phẩm dịch vụ ngân hàng bán buôn trên thị trường liên ngân hàng và là nhà tạo lập thị trường, thể hiện qua số dư tại thời điểm 31/12/2006 là 21.497 tỷ đồng, tăng 94,4 % so với năm tr ước, chiếm tỷ trọng 15,9%/tổng t ài sản. Tuy nhiên sang năm 2007 hoạt động này lại giảm sút mạnh, giảm 52,82% so với năm 2006, số tuyệt đối giảm 11.354 tỷ đồng nguy ên nhân là do NHCT đã chuyển hướng từ thị trường tiền tệ sang thị trường vốn, cụ thể đầu tư vào trái phiếu, tín phiếu chính phủ …với số dư 23.102 tỷ đồng. - Đầu tư vào chứng khoán năm 2006 chiếm tỷ trọng 12,8%/tổng t ài sản, tăng 28,02% so với năm trước. Mặc dù vậy trong năm 2007 hoạt động này ngày càng phát triển mạnh, cũng trong năm này NHCTVN đã bổ sung vốn góp vào liên doanh INDOVINA, NHTM cổ phần Sài gòn công thương, 25 chuyển nhượng vốn góp tại VILC; đầu tư chiến lược vào một số công ty cổ phần có triển vọng tốt như : Công ty xi măng Hà tiên 2, Công ty Cao su Phước Hòa, tham gia thành lập công ty tài chính cổ phần đầu tư phát triển hạ tầng đô thị UDIC, công ty thông tin tín dụng t ư nhân , công ty cổ phần đầu tư tài chính y tế Việt nam. Chính những hoạt động tích cực đó đ ã đưa số dư đầu tư chứng khoán tăng 112.57% so với năm 2006. - Dự trữ và tiền gửi thanh toán tại NHNN năm 2006 l à 7.056 tỷ đồng, bằng 5,6% nguồn vốn huy động và chiếm 5,2% tài sản có ( bao gồm tiền mặt, tiền gửi dự trữ bắt buộc và tiền gửi thanh toán), giảm 23,26% so với năm 2005, thể hiện NHCTVN đã quản lý vốn khả dụng chặt chẽ và có hiệu quả hơn. Sang năm 2007 dự trữ và tiền gửi thanh toán tại NHNN tăng nhẹ không đáng kể. 2.1.2.3/. Năng lực quản lý Sớm nhận thức được sự cần thiết phải áp dụng các chuẩn mực quốc tế trong hoạt động ngân hàng, Vietinbank đã sử dụng kiểm toán quốc tế nhằm hoàn thiện việc kiểm toán các báo cáo tài chính hàng năm và bắt đầu tiếp cận các nghiệp vụ ngân hàng hiện đại. Ngoài ra, năng lực, uy tín của đội ngũ lãnh đạo Vietinbank đã được khẳng định và đồng hành cùng thương hiệu. Điều này có thể dễ dàng nhận thấy qua các giải thưởng danh giá mà các nhà lãnh đạo của Vietinbank đã nhận được trong suốt thời gian vừa qua : - Năm 2006 Vietinbank đã đạt giải “Ngọn Hải Đăng”, Cup v àng “Vì sự tiến bộ xã h Vietinbank Phạm Huy Hùng đạt biểu tượng vàng “Doanh nhân văn hóa” 2006. - Thương hiệu Incombank - đạt giải thưởng Sao Vàng Đất Việt 2005. 26 - Theo một cuộc khảo sát do Trung tâm nghi ên cứu người tiêu dùng và doanh nghiệp tại TPHCM thực hiện với gần 1.000 khách h àng trong thời gian từ 15-3-08 đến 15-5-08, Vietinbank được nằm trong top 10 NHTM được người tiêu dùng yêu thích nhất (Vietcombank, ACB, Đông Á, Agribank, Vietinbank, Sacombank, BIDV, Exi mbank, Techcombank, Phương Đông) ( truy cập ngày 6/7/2008). Bên cạnh đó, năng lực quản lý còn thể hiện ở khả năng điều hành của đội ngũ lãnh đạo Vietinbank, lợi nhuận năm sau luôn cao hơn năm trước và tăng qua các năm từ 2005 đến 2007. 2.1.2.4/.Kết quả hoạt động kinh doanh Nhìn kết quả kinh doanh của NHCTVN qua các năm từ 2005 -2007 mới thấy hết sự nổ lực của nhân viên trong toàn hệ thống. Lợi nhuận trước thuế luôn tăng với một tỷ lệ rất cao (2005 : 423.093 triệu đồng, 2006 : 777.768 triệu đồng, 2007 :1.450.000 triệu đồng). Tuy nhi ên mặc dù đã rất nổ lực nhưng NHCTVN cũng như các NHTMVN khác là tỷ lệ thu dịch vụ trong tổng thu nhập còn rất thấp, mặc dù có tăng qua các năm (2005 : 3,17%, 2006 : 3,34% , 2007 :3,42%). Đây cũng là một trong những nguyên nhân mà tôi thấy cần phải phát triển thêm nhiều sản phẩm tài chính trong hệ thống ngân hàng công thương nhằm đa dạng hóa nguồn thu nhập. 2.1.2.5/. Tính thanh khoản Thanh khoản và khả năng sinh lời là hai đại lượng tỷ lệ nghịch với nhau: tài sản có tính thanh khoản càng cao thì khả năng sinh lời của nó sẽ càng thấp và ngược lại. Tỷ lệ dư nợ cho vay/tiền gửi khách hàng 2005 là 88,44%, năm 2006 là 80,4%, và 2007 là 75,99%. Điều đó phản ánh NHCTVN thực hiện cho vay 27 nền kinh tế chủ yếu bằng nguồn vốn huy động từ khách h àng, là nguồn tiền gửi mang tính ổn định cao. Khả năng thanh toán ngay của NHCTVN luôn đạt y êu cầu của NHNN, đồng thời tỷ lệ nguồn vốn được phép cho vay trung dài hạn luôn nằm trong giới hạn cũng như tỷ lệ nợ trung dài hạn so với tổng dư nợ luôn nhỏ hơn 40%. Năm 2007, dự án quản lý dữ liệu tập trung đã được hoàn tất, NHCTVN sẽ triển khai ứng dụng phần mềm để lập báo cáo về khả năng chi trả (Theo QĐ 457/2005/QĐ-NHNN). Theo đó NHCTVN sẽ nâng cao chất lượng quản lý khả năng thanh khoản, phòng ngừa rủi ro thanh khoản trong hệ thống. 2.2/. Thực trạng hoạt động giao dịch ký quỹ chứng khoán tại Việt nam hiện nay 2.2.1 /. Thực trạng hoạt động của Thị trường chứng khoán Việt Nam trong giai đoạn 2005-2007 Từ khi thành lập (20/7/2000) đến nay, mặc dù TTCK Việt nam đã trải qua nhiều thăng trầm nhưng vẫn đạt được những bước phát triển nhất định. Đến nay thị trường đã dần đi vào ổn định với 2 TTGDCK chính thức : Sở giao dịch chứng khoán TPHCM & Trung tâm giao dịch chứng khoán H à nội. Mặc dù đã được hình thành hơn 7 năm nhưng TTCK chỉ thật sự phát triển từ cuối năm 2005, nên khi phân tích về TTCK tôi chỉ đưa ra bảng so sánh số liệu trong 3 năm : 28 Bảng 2.4 : Số liệu về tình hình niêm yết của các công ty chứng khoán từ năm 2005-2007 HOSE HASTCNăm Số lượng CTN Y mới Tổn g số CT NY VN INDEX (31/12) KLGD (CP& CCQ) (Đvt :1.000 CP) GTGD (Triệu đồng) Số lượ ng CT NY mới Tổn g số CT NY VN INDEX (31/12) KLGD (1000 CP) GTGD (Triệu đồng) 2005 6 33 308 120.959 3.040.370 9 9 96,24 20.423 264.372 2006 75 108 752 643.281 38.175.024 78 87 242,89 95.606 3.917.384 2007 33 141 927,02 2.008.535 205.732.389 25 112 323,55 612.038 63.422.391 (Nguồn : Tổng kết TTCK năm 2007 - CTCK Thăng Long) Biểu đồ 2.1 : Chỉ số VN-Index từ 1/1/2005-31/12/2007 (Nguồn : VN- Index Volume 29 Qua bảng so sánh và biểu đồ ta thấy chỉ số VN-Index chỉ tăng từ 100 điểm đến hơn 300 điểm trong suốt 5 năm từ 2000 đến 2005 v à thị trường chỉ thật sự khởi sắc từ giữa cuối năm 2006, bằng chứng l à khi mới khai trương TTGDCK TPHCM chỉ mới có 2 công ty niêm yết là REE và SAM thì đến cuối năm 2006 đã có 108 công ty niêm yết, tăng 75 công ty so với năm 2005 và tăng thêm 33 công ty trong năm 2007. S ố tài khoản giao dịch cũng tăng lên hơn gấp 3 lần và đặc biệt là năm 2005 mặc dù số tài khoản hơn 30.000 tài khoản nhưng chỉ có khoảng 1000 tài khoản hoạt động thường xuyên nhưng đến 2007 số tài khoản hoạt động thường xuyên tăng lên đến 100.000 tài khoản. Chính sự sôi động của TTCK đ ã đẩy khối lượng giao dịch và giá trị giao dịch trong năm 2006 tăng rất nhiều lần so với 2005. Sự thay đổi của TTCK có nhiều nguyên nhân nhưng chủ yếu là các nguyên nhân chính sau : - Tình hình sản xuất kinh doanh của các công ty ni êm yết 9 tháng đầu năm 2006 rất khả quan. - Việt nam trở thành thành viên chính thức của tổ chức thương mại thế giới (WTO). - Việt nam tổ chức thành công hội nghị APEC và chuyến thăm Việt nam của Tổng thống Bush kết thúc tốt đẹp , đã nâng cao vị thế của Việt nam trên thương trường quốc tế. Tuy nhiên nguyên nhân sâu sa của những biến đổi trên là do tính không chuyên nghiệp của các nhà đầu tư trong nước, dẫn đến việc tin vào các tin đồn quá mức ( mặc dù tin đồn là có thật nhưng đã được thổi phồng lên quá mức) chẳng hạn như sự đánh giá lạc quan* (Cuối năm 2005 Merrill Lynch từng công bố 1 bản báo cáo về triển vọng của TTCKVN v à xếp các cổ phiếu VN 30 vào loại “đáng mua” trong 10 năm tới) về TTCKVN của Merrill Lynch (một trong những tổ chức kinh doanh chứng khoán h àng đầu của thế giới). Nếu như năm 2006 được xem là năm thăng hoa của TTCK thì năm 2007 giới đầu tư lại rơi vào tâm trạng thấp thỏm khi phần lớn các phi ên giao dịch chứng khoán có xu hướng giảm giá và lại không theo một quy luật nào. Mặc dù 3 tháng đầu năm 2007 VN-Index tiếp tục tăng đến 55,72% lên đến 1.170,67 điểm vào giữa tháng 3 và đây cũng chính là đỉnh của VN-Index đến cuối năm 2007 chỉ số này cũng không thể trở lại đỉnh trên. Chỉ số VN-Index đến ngày 24/12/2007 đạt 930,86 điểm tăng 23,82% so với đầu năm nh ưng vẫn còn thấp hơn đến 6 lần so với mức tăng 2006. Nguyên nhân do đặc thù của TTCK là một kênh huy động vốn gián tiếp, vốn vào nhanh nhưng rút ra cũng nhanh nên trong năm 2007 nguồn cầu đổ vào TTCK không ổn định, thêm vào đó là sự ảnh hưởng của các yếu tố sau : - Sự ra đời của chỉ thị 03 về giới hạn cho vay kinh doanh chứng khoán bằng 3% dư nợ cho vay của NHTM. Dưới ảnh hưởng của chỉ thị này, các NHTM buộc phải siết chặt cho vay đối với các nh à đầu tư, từ đó kìm hãm nguồn vốn đổ vào thị trường. - Luật thuế thu nhập cá nhân sắp được ban hành. Theo đó, lợi tức kinh doanh chứng khoán sẽ được tính theo một trong hai cách : Bằng 20% lợi nhuận, hoặc bằng 0,1% giá trị giao dịch bán. - Lạm phát cao buộc NHNN phải hạn chế mua ngoại tệ v ào, ảnh hưởng tới khả năng giải ngân của các quỹ nước ngoài đầu tư vào Việt Nam. - Sự lên giá chóng mặt của địa ốc và vàng đã giảm lực hút của TTCK do dòng tiền bị rút ra khá nhiều đổ về 2 thị tr ường này. - Khi Việt nam chính thức trở thành thành viên thứ 150 của WTO cộng với tâm lý lạc quan quá mức của nhà đầu tư đã đẩy giá cổ phiếu lên quá cao 31 và đi xa so với giá trị thực của nó làm cho TTCK phát triển quá nóng, và đương nhiên sẽ có lúc giá chứng khoán trở về với giá trị thực của nó chỉ có điều là sớm hay muộn. Sự sôi động của TTCK trong năm 2006 đã tạo nên tính thanh khoản cho cổ phiếu của các công ty niêm yết do đó các công ty và doanh nghiệp có thể huy động vốn dễ dàng bằng hình thức phát hành thêm cổ phiếu. Bên cạnh đó tiến trình cổ phần hóa của các doanh nghiệp, ngân h àng quốc doanh cũng đến lúc không thể hẹn mãi và việc cổ phần hóa đã đem lại một khoản thặng dư vốn lớn cho nhà nước và đã có 3 doanh nghiệp nhà nước (Bảo việt, Tài chính dầu khí, Phân đạm và hóa chất dầu khí) và một NHTM quốc doanh (Vietcombank) được cổ phần hóa , mặc dù còn một số NHTM quốc doanh và doanh nghiệp quốc doanh khác đã chuẩn bị sẳn sàng cho cổ phần hóa nhưng do cung đã vượt cầu và việc hạn chế cho vay đầu tư chứng khoán nên nhà đầu tư đã bán cổ phiếu để trả nợ ngân hàng từ đó làm cho thị trường càng giảm sút. Hơn nữa, một sự kiện dễ nhận thấy ở TTCKVN trong năm 2007 l à cung đã vượt cầu và theo quy luật cung cầu sẽ dẫn đến t ình trạng sụt giảm giá chứng khoán. Việc tăng cung chứng khoán l à điều cần thiết nhằm nâng vốn điều lệ cho các công ty cổ phần, tuy nhi ên nếu không khéo nó sẽ là con dao 2 lưỡi và với TTCKVN nó đã có những tác động tiêu cực. Trong năm 2007, việc kiểm soát nguồn cung chứng khoán tr ên thị trường có những hạn chế sau : - Hiện tượng phát hành cổ phiếu còn tràn lan, tăng vốn vội vã trong thời điểm thị trường nóng nhằm thu về các khoản thặng d ư vốn lớn cho doanh nghiệp. - Huy động vốn chưa đi kèm với những phương án sử dụng vốn hiệu quả. 32 - Phần lớn hoạt động phát hành thêm cổ phiếu đều có mục đích “lấn sân” sang lĩnh vực kinh doanh không truyền thống của do anh nghiệp là bất động sản. Tuy nhiên sự kém sôi động của TTCK mặc dù tạo tâm lý không tốt cho giới đầu tư chứng khoán nhưng sẽ đưa giá cổ phiếu dần trở về với giá trị thực của nó và hứa hẹn một TTCK phát triển ổn định h ơn. 2.2.2/. Tác động của thị trường chứng khoán đối với hoạt động của ng ành ngân hàng trong giai đoạn hiện nay Sự phát triển bùng nổ của TTCK thời gian vừa qua đã và đang đặt các ngân hàng, một chủ thể vốn dĩ chiếm thế độc quyền tr ên thị trường vốn lâu nay, vào một bối cảnh mới đầy thuận lợi và thách thức. - Trước hết TTCK có tác động tích cực đến các ngân h àng trong việc tăng vốn điều lệ, tính đến hết quý I/2007 hầu hết các NHTM cổ phần đều đạt mức vốn điều lệ từ 1000 tỷ đồng trở l ên, vượt trước thời hạn so với lộ tr ình tăng vốn điều lệ được quy định tại Nghị định 146 của Chính phủ ban h ành năm 2006. - Mặc dù TTCK đã tước mất vai trò độc quyền của hệ thống ngân hàng ở chức năng đầu tư vào doanh nghiệp nhưng cũng sẽ giúp ngân hàng giảm tỷ lệ nhất định vốn đầu tư ngắn hạn vào cho vay trung và dài hạn, từ đó sẽ gánh đỡ rủi ro cho hệ thống ngân hàng để các NHTM tập trung cho vay tín dụng ngắn hạn và đặc biệt là phát triển các dịch vụ khác. - Khi TTCK phát triển thì lợi nhuận của ngân hàng đã không còn phụ thuộc chủ yếu vào hoạt động cho vay mà còn phụ thuộc vào nhiều loại dịch vụ sinh lời khác từ hoạt động đầu t ư, và làm cho hoạt động ngân hàng thêm phần sinh động khi phát triển thêm được các dịch vụ liên quan đến hoạt động đầu tư chứng khoán. 33 - Tuy nhiên bên cạnh đó cũng có những tác động ti êu cực đối với hoạt động của ngân hàng khi TTCK phát triển, đó là ngân hàng sẽ gặp khó khăn hơn trong việc huy động nguồn tiền gửi vì đã được chuyển hướng sang đầu tư chứng khoán từ đó sẽ làm cho lãi suất huy động tăng cao dẫn đến lãi suất đầu ra cũng tăng tương ứng. Đây là một trong những nhân tố khiến tỷ lệ lạm phát tăng lên. - Hơn nữa khi việc tăng vốn một cách khá dễ d àng và quá nhanh mà không có kế hoạch sử dụng vốn hợp lý sẽ dễ dẫn đến việc sử dụng vốn không hiệu quả, gây lãng phí nguồn lực xã hội. 2.2.3/. Thực trạng cho vay đầu tư chứng khoán tại các ngân hàng thương mại Việt nam trên địa bàn TPHCM Pháp luật hiện hành không cấm các TCTD cấp tín dụng theo các h ình thức cho vay, chiết khấu giấy tờ có giá để đầu t ư, kinh doanh chứng khoán, nhưng các TCTD phải tuân thủ các quy định về các điều kiện và tỷ lệ an toàn tín dụng. Từ đầu năm 2006 đến nay, nhiều NHTM v à công ty tài chính (gọi chung là TCTD) mở rộng cho vay, chiết khấu giấy tờ có giá đối với khách hàng đầu tư, kinh doanh chứng khoán. Theo số liệu báo cáo của các TCTD, tỷ lệ dư nợ tín dụng để đầu tư, kinh doanh chứng khoán và cho vay cầm cố chứng khoán của các TCTD đến cuối tháng 4/2007 (khoảng 2,5%) chỉ giảm nhẹ (-0,1%) so với cuối năm 2006 (2,6%), do tỷ trọng d ư nợ tín dụng để đầu tư, kinh doanh chứng khoán của các NHTMNN và công ty tài chính ở mức thấp và có xu hướng giảm, nhưng khối NHTM cổ phần thì gia tăng cả dư nợ và tỷ trọng so với cuối năm 2006. Nếu loại trừ các khoản cho vay cầm cố chứng khoán, chiết khấu giấy tờ có giá để sử dụng cho các mục đ ích khác không phải để đầu tư, kinh doanh chứng khoán, thì tỷ lệ nêu trên ở mức khoảng 2,2% tổng dư nợ tín dụng. 34 (Xem chi tiết số liệu dư nợ cho vay kinh doanh chứng khoán tại các NHTM trên địa bàn TPHCM trước và sau khi chỉ thị 03 ra đời tại phụ lục 2.3 trang 72) Sau khi nghiên cứu số liệu ta thấy dư nợ cho vay kinh doanh chứng khoán được xác định bao gồm dư nợ của các khoản: Cho vay và chiết khấu giấy tờ có giá đối với công ty chứng khoán, cho vay có cầm cố bằng chứng khoán và/hoặc bảo đảm bằng tài sản khác đối với khách hàng sử dụng vốn vay để mua các loại chứng khoán với mục đích đầu t ư ngắn hạn và/hoặc dài hạn, cho vay ứng trước tiền đối với khách hàng đã bán chứng khoán và sử dụng vốn vay để mua chứng khoán, cho vay đối với khách h àng để bổ sung số tiền thiếu khi lệnh mua chứng khoán đ ược khớp, chiết khấu giấy tờ có giá đối với khách hàng để sử dụng số tiền chiết khấu mua chứng khoán, các khoản cho vay và chiết khấu giấy tờ có giá dưới các hình thức khác mà khách hàng sử dụng vốn vay để mua chứng khoán . Sở dĩ đề tài chọn thời điểm 31/5/07 và 31/7/07 để phân tích vì đó là 2 thời điểm quan trọng đối với giới kinh doanh chứng khoán. Tháng 5 là thời điểm ban hành chỉ thị 03 để hạn chế khả năng cho vay kinh doanh chứng khoán của các NHTM trước tình hình phát triển quá nóng của TTCK. Tuy nhiên do việc cho vay đầu tư chứng khoán chủ yếu ở hai nơi có hoạt động kinh doanh chứng khoán phát triển mạnh nhất đó l à TPHCM và Hà nội mà chủ yếu phát triển nóng nhất tại TPHCM nên đề tài chỉ phân tích số liệu trên địa bàn TPHCM. Tại địa bàn TPHCM, chủ yếu các NHTMCP thực hiện cho vay đầu t ư kinh doanh chứng khoán, cụ thể như sau : - Tại thời điểm trước khi có chỉ thị (31/5/2007): Có 15 NHTM cổ phần cho vay đầu tư chứng khoán với tổng dư nợ cho vay đầu tư kinh doanh chứng khoán là 8.885 tỷ đồng chiếm 9,1 % tổng dư nợ cho vay của các ngân hàng. Trong đó chỉ có 3 ngân hàng là NHTMCP Sài Gòn Công thương, NHTMCP 35 Sài Gòn và NHTMCP Nam Á có dư nợ cho vay đầu tư kinh doanh chứng khoán dưới 3%, 12 ngân hàng còn lại đều có tỷ lệ cho vay vượt mức quy định của chỉ thị 03, cá biệt còn có ngân hàng có tỷ lệ lên đến hơn 52% (NHTMCP Nam Việt). Ngân hàng Á châu là ngân hàng có mức dư nợ cao nhất đồng thời cũng là ngân hàng có mức cho vay đầu tư chứng khoán cao nhất. Tuy nhiên nếu xét về tỷ trọng dư nợ thì ngân hàng Nam Việt lại có tỷ trọng cao nhất. Sở dĩ có tỷ lệ cho vay cao như trên vì từ thời điểm cuối năm 2006 đầu năm 2007 chỉ số VN-Index của thị trường luôn tăng cho nên nhà kinh doanh chứng khoán chỉ có lãi chứ không có lỗ vì vậy các ngân hàng thấy khả năng thu được lợi là rất lớn, lại không gặp phải quá nhiều đối thủ cạnh tranh ( đa số các ngân hàng quốc doanh không cho vay đầu tư chứng khoán) nên tỷ lệ cho vay đầu tư chứng khoán đã vượt xa giới hạn rủi ro theo tỷ lệ cho phép. - Tại thời điểm sau khi có chỉ thị 03 /NHNN : Nhằm mục đích hạn chế rủi ro tín dụng phát sinh khi TTCK điều chỉnh , ngày 28/5/2007 NHNN đã ban hành chỉ thị trên và đã có tác động đối với thị trường chứng khoán rõ rệt. Cụ thể là tỷ lệ dư nợ bình quân của các ngân hàng cho vay đầu tư chứng khoán đã giảm từ 9,1% xuống còn 6,47%, số tuyệt đ