Phương pháp nổ mìn an toàn hiệu quả trên mỏ lộ thiên, mỏ đá và công trình xây dựng (phần 2)

huèc næ kh«ng chÞu n−íc trong lç m×n cã n−íc, n¹p thuèc kh«ng ®óng quy tr×nh hoÆc d©y xuèng lç bÞ h− h¹i. ë mét sè tiÓu bang v quy tr×nh nªu tron 412 Ch−¬ng 17 tai n¹n g©y tö vong vµ th−¬ng tÝch 413 Ch−¬ng 17 tai n¹n g©y tö vong vµ th−¬ng tæn T¹i n¹n No. 1 Mét thî ch©m m×n cã kinh nghiÖm ®· bÞ chÊn th−¬ng nhá khi chuÈn ®−îc b¾n b»ng d©y ch¸y chËm vµ kÝp næ th−êng. Khi anh víi thuèc næ, kÝp næ ®iÖn vµ ©y næ. Nh÷ng thø nµy ®· ph¸t næ lµm cho thî b¾n m×n bÞ nhiÒu vÕt th−¬ng ë mÆt vµ ngùc vµ ng−êi ®øng c¹nh; bèn ng−êi kh¸c bÞ th−¬ng nhÑ. Vô næ dÉn ®iÖn cña kÝp næ ®· tiÕp xóc víi c¸c cùc trÇn cña qu¶ n. mét má ®¸ v«i. Mét thái thuèc gelignit kÝch th−íc lµ 5 mm x 410 mm, bÞ kÑt ë ®é s©u kho¶ng 5 m bªn trong lç m×n. Ng−êi thî khoan ®· ®−a m¸y khoan ®Õn vµ dïng ¸p lùc cña m¸y khoan ®Ó ®Èy thái ta ®· n¹p thªm 2 thái thuèc n÷a theo c¸ch nµy. Khi ®−îc bÞ mét vô næ èp sÏ ta xo¾n kÝp næ ë cuèi ®o¹n d©y ch¸y chËm kÝp næ ®· ph¸t næ vµ lµm tay anh ta bÞ th−¬ng. T¹i n¹n No. 2 Mét côc pin kh« cã ®iÖn thÕ 6V, sö dông ®Ó b¾n m×n mét c¸ch bÊt hîp ph¸p, ®−îc ®Ó trong mét thïng gç cïng d x¶y ra do c¸c d©y pi T¹i n¹n No. 3 Mét ng−êi thî khoan ®ang trî gióp mét ng−êi thî næ m×n n¹p thuèc vµo c¸c lç m×n ë trªn 6 thuèc xuèng. Anh qu¶n ®èc hái, ng−êi thî khoan nãi r»ng anh ta ®· thùc hiÖn tËp qu¸n nµy tr−íc ®©y vµ biÕt râ viÖc m×nh ®ang lµm. Ngay sau khi ng−êi qu¶n ®èc ®i 414 khái, thái thuèc gelignit ®· ph¸t næ vµ hÊt ng−êi thî khoan v¨ng qua mÐp tÇng. Anh nµy ®· chÕt sau ®ã 2 tiÕng t¹i bÖnh viÖn. Thái thuèc ph¸t næ do t¸c ®éng ma s¸t cña cÇn khoan. T¹i n¹n No. 4 c¸ch lç thø 13 (®· n¹p thuèc) kho¶ng 2 mÐt. T¹i ®é s©u kho¶ng 2. Nh÷ng ng−êi ngoµi ®éi m×n ®· ®−îc phÐp lµm viÖc trong khu Hai ng−êi ®µn «ng ®· hoµn thµnh viÖc khoan c¸c lç m×n ®−êng kÝnh 75 mm s©u 20-30m theo s¬ ®å m¹ng 2m trong mét khèi ®¸ ®« l« mit cã nhiÒu nøt nÎ. Sau khi 13 lç m×n ®· ®−îc n¹p th× lç sè 17 bÞ t¾c vµ kh«ng thÓ n¹p ®−îc thuèc. Nh÷ng ng−êi thî khoan ®· ®−îc chØ dÉn ®Ó khoan mét lç thay thÕ 20m, mòi khoan ®· xuyªn vµo lç khoan 13 vµ kÝch næ thuèc trong ®ã. Vô næ sím nµy ®· ®Èy v¨ng hai ng−êi thî khoan tõ c«ng tr−êng khoan xuèng ch©n tÇng vµ giÕt chÕt hä. Ng−êi thø 3, ®ang ®iÒu khiÓn m¸y xóc lËt ë c¸ch mÆt tÇng 12 m còng bÞ th−¬ng nÆng. ViÖc khoan vµo khèi thuèc lµ nguyªn nh©n trùc tiÕp g©y ra tai n¹n. GenlignÝt vµ c¸c lo¹i thuèc næ gèc nitr«glycerin ®Æc biÖt nhËy víi t¸c ®éng ma s¸t cña mòi khoan. Nhøng tËp qu¸n nguy hiÓm lµ: 1. C¸c thî khoan ®· khoan qu¸ gÇn c¸c lç khoan ®· ®−îc n¹p thuèc næ, vµ vùc b·i næ. T¹i n¹n No. 5 Thuèc næ gelignÝt ®−îc vËn chuyÓn ®Õn b·i m×n b»ng m¸y xóc lËt b¸nh xÝch. 10 thïng thuèc ®−îc ®Æt trong gÇu cña m¸y xóc. Khi m¸y xóc di 415 chuyÓn trªn mét ®o¹n dèc nhá mét bao thuèc ®· r¬i ra khái gÇu xóc. Thî l¸i m¸y kh«ng thÓ nµo biÕt ®−îc viÖc x¶y ra. Thïng thuèc n»m ngay d−íi thî ch©m m×n ®Þnh huû l−îng thuèc gelignit ch−a næ vµ hai ®o¹n ng¾n d©y næ b»ng c¸ch ®èt chóng Hai sù cè nguy hiÓm ®· x¶y ra trong lóc ®èt c¸c thïng c¸c t«ng ®ùng sãt l¹i trong m chiÒu dµi Anh). RÊt may, ng−êi thî næ m×n kh«ng bÞ th−¬ng. b¸nh xÝch vµ ph¸t næ. 9 thïng thuèc cßn l¹i còng ph¸t næ lµm cho ng−êi l¸i m¸y xóc bÞ chÕt. T¹i n¹n No. 6 TiÕp theo hiÖn t−îng m×n c©m ë b·i næ s¬ cÊp b»ng vá c¸c t«ng cña nh÷ng thïng ®ùng thuèc næ rçng. Ng−êi thî ch©m m×n ®· bÞ th−¬ng bëi vô næ vµ chÕt sau ®ã 3 ngµy. T¹i n¹n No. 7 thuèc vµ giÊy bäc thuèc sö dông cho ®ît næ tr−íc. D©y næ cßn thïng mét ®· ph¸t næ. T¹i n¹n No. 8 Mét thî næ m×n trªn ®−êng quay trë vÒ kho thuèc, mang mét x« ®Ó hë thuèc næ thõa vµ d©y ch¸y chËm g¾n kÝp næ vµ mét ®o¹n d©y ch¸y chË g¾n víi mét kÝp næ c©m. Khi gÇn ®Õn kho anh ta ®èt ®o¹n d©y ch¸y chËm g¾n víi kÝp næ c©m nh−ng sau ®ã t×nh cê ®Ó r¬i cïng víi diªm vµo trong x« ®ùng thuèc næ mµ anh ta kÞp nÐm ra xa. Vô næ tiÕp sau ®ã ®· ®Ó l¹i mét hè h×nh phÔu ®−êng kÝnh ®Õn vµi bé (®¬n vÞ ®o 416 T¹i n¹n N thøc næ m×n dông ph−¬ng m×n cïng ví ®−îc kÝch næ b»ng kÝp ®èt. Mét c¬n m−a gi«ng cã sÊm sÐt ®· trµn vµo khu y næ ch−a c¾t l¹i n»m trªn mét sè lç m×n ®· n¹p thuèc. C¬n gi«ng tiÕn ®Õn vµ sÐt ®¸nh ®óng vµo khu vùc ®ang n¹p thuèc. Tuy kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc vÞ trÝ chÝnh x¸c mµ sÐt ®· ®¸nh vµo, nh−ng d−êng nh− ®ã lµ cét thuèc ®· n¹p. Thuèc næ gelignÝt bÞ kÝch næ vµ tÊt nhiªn kÝch næ phÇn d©y næ r¶i trªn c¸c lç m×n. KÕt qu¶ lµ c¸c lç m×n cã d©y xuèng lç tiÕp xóc víi sîi d©y næ nãi trªn vµ c¶ cuén d©y næ ®Òu ph¸t næ. Hai ng−êi î næ m×n ®ang n¹p thuèc næ ®· chÕt. T¹i n¹n N . 10 i th¸c vµo thêi ®iÓm ®ã. Cuèi cïng, c¸c b·i m×n còng ®· ®−îc tiÕng ®¸ bay vµo thiÕt bÞ. Ngay sau khi hoµn thµnh c«ng t¸c næ m×n, ng−êi o. 9 SÊm, sÐt lµ nguyªn nh©n g©y nguy hiÓm kh«ng chØ riªng ®èi víi h×nh ®iÖn mµ cßn ®èi víi tÊt c¶ c¸c h×nh thøc næ m×n kh¸c. N¨m 1968, sÐt ®· ®¸nh vµo b·i m×n ®ang thi c«ng, b·i m×n nµy sö ph¸p næ m×n phi ®iÖn. Thuèc næ gelignÝt ®−îc n¹p vµo c¸c lç i d©y næ xuèng lç lµm ph−¬ng tiÖn kÝch næ. D©y næ trªn mÆt vùc nµy. V× lóc ®ã lµ mét ngµy hÌ nãng nùc nªn toµn bé ®éi m×n quyÕt ®Þnh ë l¹i ngoµi m−a cho m¸t. Hä vÉn tiÕp tôc n¹p thuèc gelignit vµo c¸c lç m×n. Mét cuén d©y næ ®−îc ®Ó ë mét c¸i cäc ë cuèi b·i næ. D©y næ xuèng lç ®−îc lÇn l−ît c¾t ra khái cuén trong qu¸ tr×nh n¹p. Mét c¸ch ngÉu nhiªn d©y næ phÇn d© th o Mét ng−êi thî l¸i m¸y xóc lËt ®−îc ph©n c«ng thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc th−êng nhËt trªn mét má khai th¸c ®¸ v«i. Lóc 2 giê 45 phót chiÒu, mét ng−êi thî næ m×n nãi víi ng−êi thî l¸i m¸y bèc r»ng cã 3 b·i m×n sÏ ®−îc næ lÇn l−ît lóc 2h.58’, 3h. 01’ vµ 3h.04’, vµ r»ng anh ta kh«ng nªn lªn c¸c tÇng kha næ theo ®óng kÕ ho¹ch ®Þnh tr−íc. Trong khi næ, mäi ng−êi ®· nghe thÊy 417 ta ph¸t hiÖn thÊy ng−êi thî l¸i m¸y xóc lËt bÞ chÕt ë trong m¸y bèc, khi m¸y èc nµ −íng v¨ng trùc tiÕp cña ®Êt ®¸ tÝnh tõ mÆt tÇng tiÕn hµnh c«ng t¸c næ m×n. Nguyªn nh©n lµ má ®· kh«ng ®−îc s¬ t¸n triÖt ®Ó vµ viÖc c¶nh b¸o mét c¸ch râ rµng tr−íc khi b¾n m×n ® «n Kh«ng bao giê T¹i n¹n No. 11 Mét ng−êi l¸i xe t¶i ®· chÕt do ®¸ bay tõ b·i m×n c¸ch ®ã 300 mÐt. Nguyªn nh©n cña hiÖn t−îng ®¸ bay lµ ®· kh«ng ph¸t hiÖn ra 2 hang hèc tù nhiªn trong qu¸ tr×nh khoan, 2 hang hèc nµy ®· lµm cho ®−êng c¶n thùc tÕ gi¶m ®¸ng kÓ so víi thiÕt kÕ vµ ®¸ bay xa h¬n dÉn ®Õn tai n¹n ®¸ng tiÕc nh− ®Ò cËp ë trªn. T¹i n¹n No. 12 Mét c«ng nh©n lµm viÖc ë mét má ®¸ c¸t kÕt ®· bÞ chÕt do nguyªn nh©n do ®¸ v¨ng ë kho¶ng c¸ch 130 mÐt tõ mét b·i m×n sö dông lç m×n n»m ngang khoan ë gÇn ch©n tÇng cao 20 m. Ng−êi nµy tr¸nh trong mét tr¹m ®Ëp nghiÒn gÇn ®ã, côc ®¸ ®· ph¸ vì m¸i nhµ vµ r¬i vµo anh ta. b y ®Ëu ë vÞ trÝ c¸ch b·i m×n 175 m theo h · kh g ®−îc thùc hiÖn. Tai n¹n nµy ®· chØ ra hai ®iÓm sau: 1. chØ dùa trªn c¶nh b¸o ®Þnh tr−íc b»ng th«ng b¸o miÖng hoÆc b»ng biÓn b¸o. Toµn bé khu vùc næ m×n ph¶i ®−îc s¬ t¸n hÕt mét c¸ch thùc tÕ vµ c¸c lèi vµo ph¶i ®−îc canh g¸c vµ kh«ng cho vµo ®Õn khi cã hiÖu lÖnh an toµn. 2. §¸ v¨ng cã thÓ bay rÊt xa, ®Æc biÖt nh÷ng khu vùc cã h−íng vu«ng gãc víi mÆt tÇng tiÕn hµnh næ m×n. 418 T¹i n¹n No. 13 Mét ng−êi ®èc c«ng cao tuæi trªn mét má ®¸ víi nhiÒu kinh nghiÖm ®· bÞ chÕt khi bÞ mét vËt g× ®ã ®Ëp vµo trong khi næ m×n. ¤ng ®· ®øng ë nhµ tr¸nh m×n c¸ch b·i næ 55 mÐt, vµ bÞ ®Ëp vµo ®Çu khi thß T¹i n¹n No. 14 Mét ng−êi thî næ m×n chÕt do bÞ th−¬ng trÇm träng ë ®Çu, ngùc vµ bông khi bÞ c¸c côc ®¸ bay tõ b·i m×n ®Ëp vµo. Kho¶ng c¸ch tõ n¬i anh ta nÊp ®Õn b·i m×n vµo kho¶ng 100 m, nguyªn nh©n ng−êi thî nµy ®· kh«ng thùc hiÖn viÖc ®øng nÊp t¹i n¬i cã che ch¾n (®øng nÊp d−íi m¸y ñi). Kho¶ng c¸ch ®¸ cã thÓ v¨ng ®Õn tõ b·i næ lµ kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®−îc mét c¸ch chÝnh x¸c. T¹i n¹n No. 15 Hai ng−êi ®µn «ng ®· bÞ chÕt vµ 4 ng−êi kh¸c bÞ th−¬ng cã liªn quan ®Õn mét vô tai n¹n x¶y ra trªn mét má ®¸ ë Mü. Nguyªn nh©n lµ mét kÝp næ ®· bÞ kÝch næ ngay sau khi d©y ®iÖn nèi tõ ®Çu cña kÝp ®−îc ®Êu víi c¸c cùc cña m¸y kiÓm tra næ m×n. Qu¸ tr×nh ®iÒu tra cho thÊy r»ng nguyªn nh©n trùc tiÕp g©y ra vô tai n¹n trªn lµ m¸y ®o ®iÖn ¸p/®iÖn trë sö dông ®· kh«ng cã ®Æc tÝnh kü thuËt ®−îc thiÕt kÕ riªng ®Ó tiÕn hµnh kiÓm tra m¹ch ®iÖn næ m×n. T¹i n¹n No. 16 trong næ m×n ta ®Çu ra ngoµi cöa. 419 420 Trong qu¸ tr×nh xóc bèc vµ chÊt t¶i, m¸y xóc lËt ®· lµm næ mét khèi há t g ®¸ ®· næ m×n. Ng−êi ®iÒu khiÓn kh«ng bÞ th−¬ng nh−ng còng bÞ mét phen hó vÝa. n¹n N Khi gÇu xóc cña m¸y xóc ®æ ®Êt ®¸ lªn xe t¶i ®· x¶y ra mét vô næ. g cã a v× c¶ hai ng−êi l¸i m¸y xóc vµ « t« ®Òu may m¾n tho¸t n¹n. ¹n No. 18 Mét vô næ ®· x¶y ra trong m¸y ®Ëp th«. §¸ bay tõ phÝa bªn cña m¸y ®Ëp ®· lµm cho ng−êi c«ng nh©n lµm viÖc gÇn ®ã bÞ th−¬ng. T¹i n¹n No. 19 ng −¬ng nÆng, th−¬ng tÝch ë mét c¸nh tay vµ xÐ bông k è g¾ng kÐo m¹nh d©y dÉn ®iÖn cña mét kÝp næ ®iÖn ®Ó giËt ®øt nã. ViÖc nµy ®· lµm cho kÝp næ bÞ kÝch næ. Tai n¹n nµy ph¶n ¸nh mèi nguy hiÓm khi sö dông lùc kÐo d©y ®iÖn −îc g¾n víi c¸c kÝp næ; do ®Çu kÝp cã cÊu t¹o mét ®o¹n cã chøa mét chÊt næ cã ®é nh¹y cao. Khi kÐo th¼ng ®Çu d©y ®iÖn cña kÝp, kh«ng ®−îc cÇm vá cña kÝp ®iÖn h¶i cÇm ë vÞ trÝ c¸c nót ®Öm b»ng cao su kho¶ng 75mm sau Ðo th¼n cÈn thËn. l−îng n huèc næ ®inamÝt cßn sãt l¹i trªn ®èn T¹i o. 17 Kh«n i bÞ th−¬ng bëi T¹i n Mét −êi ®µn «ng bÞ th r¸ch hi anh ta c ®· ® mµ p ch¾t d©y ®ã k g mét c¸ch T¹i n¹n No. 20 Mét ng−êi thî næ m×n ®· ®Þnh vÞ khèi thuèc sau ®ã r¶i c¸p b¾n m×n vÒ vÞ trÝ b¾n vµ nèi nã víi c¸c cùc cña qu¶ pin cã ®iÖn thÕ 6V. TÊt c¶ vÉn c©m lÆng, b·i m×n kh«ng næ, nghi ngê kh¶ n¨ng d©y ®iÖn bÞ ®øt hoÆc tiÕp xóc kÐm ë nh÷ng chç ®Êu nèi, ng−êi thî næ m×n nµy nãi víi ng−êi b¹n ®ång nghiÖp bªn c¹nh r»ng anh ta sÏ ®i tíi kiÓm tra xem gÆp trôc trÆc g×, sau ®ã anh ta th«ng b¸o víi ng−êi b¹n lµ ®· t×m thÊy mét chç d©y ®iÖn bÞ ®øt; anh ta ®· tiÕn hµnh nèi chç ®øt l¹i vµ b·i m×n ®· næ, ng−êi c«ng nh©n nµy ®· bÞ chÕt do vô næ x¶y ra. Nguyªn nh©n lµ c¸p b¾n m×n vÉn ®ang ®−îc nèi víi nguån ®iÖn kÝch næ vµ cµ hai ng−êi thî ®Òu kh«ng nhËn biÕt ®−îc bi kÞch ®ang dÇn ®Õn. T¹i n¹n No. 21 N¨m 1975 ë T©y óc, nh÷ng ®øa trÎ ®· t×m thÊy c¸c kÝp næ th−êng, chóng b¾t ®Çu ch¬i ®ïa víi nh÷ng kÝp næ nµy. Mét ®øa trÎ ®· mÊt hai ®èt ngãn tay, bÞ th−¬ng ë m¾t ph¶i sau khi nã dïng que diªm ®Ó ®èt kÝp næ th−êng nµy. T¹i n¹n No. 22 N¨m 1977 ë Queenland, mét vô næ ®· x¶y ra ë mét má lín khai th¸c than khi m¸y xóc gÇu treo ®ang xóc líp ®Êt ®¸ phñ (víi träng l−îng cña gÇu xóc lµ 90 tÊn). Ng−êi l¸i m¸y xóc vµ mét sè c«ng nh©n kh¸c còng ®· bÞ th−¬ng. Vô næ x¶y ra khi m¸y xóc gµu treo ®µo ph¶i mét l−îng kho¶ng 40 ®Õn 45 kg ANFO bao gãi (®−îc s¶n xuÊt t¹i chç) trong mét lç c©m cïng víi mét hoÆc vµi måi næ ®óc (lo¹i AZOMEX) vµ c¸c ®o¹n d©y næ xuèng lç 421 ch−a næ. Khi gÇu xóc thùc hiÖn thao t¸c xóc, t¶i träng (90 tÊn) cña gÇu xóc −îng vËt liÖu næ nµy ph¸t næ. Kh¶ n¨ng cã thÓ nhÊt cña hiÖn t−îng lµ lùc va ch¹m m¹nh, lùc c¾t vµ cao h mét l−îng nhiÖt ®ñ lín ®Ó kÝch næ d©y næ, ®Õn l−ît m×nh d©y åi næ vµ cuèi cïng måi næ kÝch næ thuèc næ ANFO. Lo¹i thuèc næ ANFO, måi næ ANZOMEX vµ d©y næ ®−îc sö dông kÕt hîp víi nhau lµ lo¹i ph−¬ng tiÖn næ an toµn nhÊt hiÖn cã dµnh cho c¸c m×n d©n dông. Qu¸ tr×nh ph¸t sinh tai n¹n nh− nªu ë trªn ®· sù cÇn thiÕt ph¶i ®Æc biÖt cÈn thËn khi lµm viÖc ë nh÷ng ¶y ra hiÖn t−îng m×n c©m, ®Æc biÖt khi sö dông c¸c lo¹i T¹i n¹n N . 23 sö dông cßn tån ®äng tõ tr−íc ®· næ trong khi ng−êi ta tiÕn thiªu huû. Mét sè cña sæ ®· bÞ vì, rÊt may kh«ng îc canh Chó ý khi muèn thiªu huû thuèc næ b»ng c¸ch ®èt, cÇn thiÕt ph¶i hËn thøc râ r»ng nã cã thÓ næ bÊt cø lóc nµo. Vµ thùc tÕ ph¶i ®¸nh gi¸ cÈn Ën ®Ó ®−a ra quyÕt ®Þnh vÒ: 1. VÞ trÝ cña khu vùc tiÕn hµnh thiªu huû thuèc næ, vµ 2. L−îng thuèc næ cã thÓ thiªu huû trong mét lÇn. t¸c dông tõ phÝa trªn xuèng ®· lµm cho l lùc ma s¸t t¹o ra do sù tiÕp xóc gi÷a gÇu xóc víi ®¸ c¸t kÕt cã ®é nh¸m ®· ph¸t sin næ l¹i kÝch næ m ho¹t ®éng næ cho ta thÊy r»ng khu vùc cã thÓ x thiÕt bÞ xóc bèc cì lín ®Ó xóc ®Êt ®¸. o Mét l−îng 275 kg thuèc næ qu¸ h¹n ai bÞ th−¬ng. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ khu vùc tiªu hñy ®· kh«ng ®− g¸c cÈn thËn. n th 422 T¹i n¹n No. 24 Mét c«ng nh©n lµm viÖc trªn má lé thiªn tró Èn ë ®»ng sau m¸y xóc n anh ta ®· bÞ th−¬ng v× ®¸ v¨ng hai b¸nh xÝch cña m¸y xóc nµy. T¹i n¹n No. 25 Tai n¹n x¶y ra khi næ m×n trªn má lé thiªn vµo ban ®ªm. N¹n nh©n lµ râ b·i m×n næ (cã thÓ anh ta mong muèn nh×n nh÷ng ¸nh s¸ng ph¸t r vô ç nÊp, khi b·i m×n næ ®Êt ®¸ bay vµ ®Ëp vµo ®Çu ®· giÕt chÕt anh ta. Trong tr−êng hîp nµy, ng−êi thî nµy còng ®· kh«ng ®éi mò cøng b¶o hé lao ®éng. T¹i n¹n No. 26 Trªn mét má khai th¸c than lé thiªn, ®éi thî m×n xÕp mét thïng thuèc næ dynamite trªn mét m¸y khoan than trong khi mét b·i næ than ®−îc b¾n ë gÇn ®ã. §¸ hoÆc than v¨ng tõ b·i næ ®· ®Ëp m¹nh vµo thïng thuèc næ dynamite nã ph¸t næ. Sù cè nµy ®· g©y ra vô næ bôi than tiÕp sau ®ã vµ giÕt chÕt 6 ng−êi c«ng nh©n lµm viÖc t¹i c¸c vÞ trÝ ®−îc cho lµ an toµn tÝnh ®Õn ét thïng xe n¹p thuèc ANFO lo¹i NVE ®ang ®−îc n ®Õ tay gÇu. V× kh«ng ®−îc che ch¾n ®Çy ®ñ nª xuyªn qua kho¶ng kh«ng gi÷a mét c«ng nh©n Ýt kinh nghiÖm, ng−êi nµy cã nhiÖm vô trî gióp trong c«ng viÖc n¹p m×n, anh ta ®· nÊp ®»ng sau cña mét m¸y ®Ëp ®¸ di ®éng. Do muèn nh×n a tõ næ) nªn anh ®· thß ®Çu ra khái ch khu vùc ®Ó thuèc næ. T¹i n¹n No. 27 Mét vô næ x¶y ra khi m söa ch÷a. Thuèc næ ANFO trµn ra vµ tÝch tô vµo trong mét ch© 423 cña th Þ bëi nh chiÒu dµi cña ch©n chèng. Nh÷ng m¶nh vì lín cña ®o¹n ch©n nµy ®· v¨ng kh¾p c«ng tr−êng víi mét lùc rÊt lín. MÆc dï kh«ng ai bÞ th−¬ng, nh−ng sù viÖc n Nguyªn nh©n x¶y ra do c¸c ®o¹n ch©n rçng nµy cña thiÕt bÞ n¹p m×n kh«ng cã bé phËn hµn kÝn ë phÇn cuèi vµ do ®ã ANFO rÊt dÔ trµn vµo bªn trong n¹p. Kh«n µn-c¾t b»ng « xy trong nh÷ng tr−êng hîp nh− vËy trõ phi c¸c bé phËn rçng ®−îc röa s¹ch b»ng vßi n−íc cao ¸p. §Ó ch¾c ch¾n r»ng nh÷ng sù cè nh− trªn kh«ng x¶y ra n÷a, tÊt c¶ c¸c hoÆc lßng m¸ng) hoÆc sau khi thæi b»ng tia n−íc m¹nh c¸c ®Çu èng ph¶i tÝch tô ë phÝa d−íi ®ai cã thÓ bÞ kÝch næ trong qu¸ tr×nh hµn. T¹i n¹n No. 28 Mét vô næ x¶y ra ë mét má khai th¸c c¸t dÇu ë Canada lµm bÞ th−¬ng 3 ng−êi ®ang tiÕn hµnh c«ng viÖc n¹p thuèc næ ANFO vµo èng lãt b»ng chÊt dÎo trong lç m×n ®−êng kÝnh 457mm, s©u 10,7m võa ®−îc khoan tr−íc ®ã Ýt phót. Vô næ x¶y ra khi mét ng−êi ®ang ®−a èng lãt chøa kho¶ng iÕt b n¹p cã tiÕt diÖn vu«ng vµ rçng. L−îng thuèc nµy ®−îc kÝch næ iÖt ph¸t ra tõ má hµn « xy acetylene. Qu¸ tr×nh næ lan truyÒn suèt µy còng lµ mét trong c¸c nguy c¬ g©y tai n¹n rÊt lín. ch©n vµ c¶ nh÷ng phÇn rçng kh¸c trong qu¸ tr×nh ®æ thuèc vµo thiÕt bÞ g ®−îc sö dông c¸c thiÕt bÞ h cÊu tróc rçng kÝn cÇn ph¶i ®−îc thay thÕ b»ng c¸c cÊu tróc hë (thÐp gãc ®−îc bÞt kÝn l¹i. CÇn ph¶i hÕt søc thËn träng nÕu cÇn ph¶i c¾t nh÷ng bé phËn rçng cho dï ®Çu cña chóng ®−îc bÞt kÝn nÕu nghi ngê cã ANFFO tÝch tô bªn trong. Tèt nhÊt lµ dïng c−a s¾t ®Ó c−a vµ ph¶i phun n−íc m¹nh vµo l−ìi c−a trong khi c−a ®Ó ng¨n kh«ng cho nhiÖt ®é t¨ng lªn qu¸ cao. ThiÕt bÞ n¹p thuèc víi c¸c vßng ®ai h×nh trßn còng ph¶i ®−îc xö sù hÕt søc cÈn thËn. NÕu nh÷ng vßng ®ai nµy ®−îc hµn ®iÓm th× bôi ANFO 424 22,5kg ANFO vµo trong lç m×n. Ng−êi nµy bÞ hÊt ng−îc trë l¹i vµ bÞ th−¬ng ë mÆt vµ m¾t do vËt liÖu tõ trong lç m×n b¾n ra. Qu¸ tr×nh kiÓm tra sù thiÖt h¹i vµ viÖc kiÓm nghiÖm c¸c chÊt khÝ ë o næ hçn hîp khÝ mª tan vµ kh«ng khÝ ë trong lç m×n. Qu¸ tr×nh tÝnh ®iÖn x¶y ra do ma s¸t i÷a c¸c h¹t ANFO vµ èng lãt khi r¬i xuèng ®−îc cho lµ nguyªn nh©n t¹o ta cã ph−¬ng tiÖn tiÕp ®Êt tèt. ¸p tÜnh ®−îc t¹o nªn gi÷a ng−êi c«ng n rÞ lµ 5kV vµ ng−êi c«ng nh©n nµy ®· g©y ra tia löa ®iÖn vµ bÞ ®iÖn giËt khi anh ta ch¹m vµo phÇn èng rãt cã tiÕp ® l−îng tÝch lòy trong ng−êi c«ng C¬ chÕ nµy cã thÓ lµ nguyªn nh©n g©y nªn viÖc næ khÝ. bÊt kú mét yÕu tè kh¸c th−êng nµo kh¸c cã thÓ g©y ch¸y khÝ. §Æc biÖt, viÖc ®µo bíi c¸t trong khu vùc lç m×n ®· cho thÊy kh«ng cã mét dông cô hay vËt dông b»ng kim lo¹i nµo r¬i vµo tro ¸p sau ph¶i ®−îc thùc hiÖn Ó lo¹i trõ hoÆc gi¶m bít nguy c¬ cña ®iÖn tÝch tÜnh khi viÖc sö dông èng t lµ cÇn thiÕt. a) Dïng nh÷ng lo¹i èng lãt kh«ng nhiÔm ®iÖn tÝch tÜnh hoÆc èng lãt cã phñ líp chèng tÝch ®iÖn. c¸c lç m×n l©n cËn cho thÊy kh¶ n¨ng g©y næ lín nhÊt lµ d g c¸c ®iÖn tÝch tÜnh ë mÆt bªn ngoµi vµ lµm cho ®iÖn ¸p tÜnh ®iÖn t¨ng lªn khi ng−êi thi c«ng kh«ng C¸c ®o ®¹c thùc tÕ ®· cho thÊy ®iÖn h©n víi mÆt ®Êt cã thÓ ®¹t tíi gi¸ t Êt cña xe n¹p thuèc næ ANFO. N¨ng nh©n ®· v−ît qu¸ møc tèi thiÓu cÇn thiÕt ®Ó ®èt ch¸y hçn hîp khÝ mª tan vµ kh«ng khÝ. Qu¸ tr×nh kh¶o s¸t kh«ng ph¸t hiÖn ra ng lç m×n. Nh÷ng ng−êi ®iÒu tra kh«ng cho r»ng cã sù tham gia cña thuèc næ ANFO trong qu¸ tr×nh næ nµy ngo¹i trõ yÕu tè g©y nªn sù tÝch ®iÖn tÜnh. C¸c nhµ ®iÒu tra ®· kÕt luËn r»ng nÕu ngay c¶ nÕu nh÷ng yÕu tè g©y ch¸y mª tan kh¸c ®−îc t×m thÊy th× c¸c biÖn ph ® lã 425 b). Trang bÞ cho nh÷ng ng−êi thî ñng dÉn ®iÖn c). Trang bÞ tiÕp ®Êt cho xe n¹p thuèc næ ANFO, vµ ch¾c ch¾n g ®¹t yªu cÇu v× khã cã thÓ b¶o ®¶m líp lãt chèng nhiÔm ®iÖn −îc liªn tôc. T¹i n¹n No. 29 rong sè hä bÞ th−¬ng nghiªm träng bëi mét sù ®ïa bìn vùot ra ngoµi ý muèn. Mét nhãm c¸c chñ thÇu vµ c¸c c«ng nh©n ®ang ¨n tr−a trong ®ã cã mét ng−êi thî méc mang mét ®o¹n d©y ch cho ng−êi thî méc biÕt. Khi ph¸t hiÖn ra, anh ta ®· nÐm ®o¹n d©y nµy ®i thËt nhanh. Kh«ng may thay anh ta ®· nÐm nã ®óng vµo mét c¸i hép ®ùng c¸c r»ng hä ®ang sö dông ph−¬ng ph¸p tiÕp ®Êt mét c¸ch hîp lý. d). Nèi d©y b»ng thÐp tr¾ng (nh− d©y ®µn PIANO) víi ®Çu èng rãt ANFO ®Ó thu c¸c ®iÖn tÝch tÜnh tÝch tô bªn trong èng lãt. D©y thÐp nµy ph¶i ®−îc g¾n víi èng rãt mét c¸ch ch¾c ch¾n vµ vÜnh cöu. C¸c èng lãt kh«ng nhiÔm ®iÖn tÝch tÜnh cã thÓ ®−îc cung cÊp tõ c¸c nhµ s¶n xuÊt nh−ng cÇn èph¶i x¸c ®Þnh râ r»ng chóng cã chøc n¨ng chèng nhiÔm ®iÖn. ViÖc cho thªm chÊt láng chèng nhiÔm ®iÖn tÜnh nh− AROUAD th−êng kh«n ® VÒ c«ng t¸c næ m×n ë Australia, kh¶ n¨ng khÝ mª tan cã thÓ tån t¹i xung quang c¸c lç m×n (ë líp ®Êt phñ hoÆc than) trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng bãc ®Êt ®¸ trªn má ®· ®−îc ghi nhËn. Nh÷ng ng−êi lµm viÖc ë ®©y nªn quan t©m ®Õn nh÷ng sù viÖc x¶y ra nh− ë trªn vµ nh÷ng sù viÖc liªn quan ®Ó cã kÕ ho¹ch vµ ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña chóng. 7 ng−êi c«ng nh©n ®· bÞ th−¬ng, 3 t ¸y chËm. Mét c«ng nh©n kh¸c ®· ®èt ®o¹n d©y ch¸y chËm nµy kh«ng 426 kÝp næ th−êng vµ mét sè kÝp trong ®ã ®· ph¸t næ. Tai n¹n nµy lµm næi bËt c¸c vÊn ®Ò sau: 1. CÇn ph¶i l−u gi÷ thuèc næ/ kÝp næ t¹i nh÷ng vÞ trÝ an toµn, vµ 2. HËu qu¶ cña sù ®ïa nghÞch CÇn l−u ý lµ c¸c sù viÖc x¶y ra ë trªn ®−îc b¸o c¸o tõ c¸c vô tai n¹n cã thËt chø kh«ng ph¶i lµ c¸c vÝ dô. Nh÷ng t¹i n¹n nµy cho ta biÕt nh÷ng g× cã thÓ x¶y ra khi sö dông, xö lý thuèc næ mét c¸ch cÈu th¶ vµ tuú tiÖn do nh÷ng ng−êi ch−a ®−îc ®µo t¹o ®Çy ®ñ vÒ c¸ch sö dông vµ b¶o qu¶n thuèc næ. RÊt nhiÒu n¹n nh©n ë trªn ®· cã gia ®×nh vµ khi ph¶i ra ®i hä ®· ®Ó l¹i nh÷ng ®øa con kh«ng n¬i n−¬ng tùa. Kh«ng cã sù bÊt h¹nh nµo ë trªn mµ kh«ng ®−îc gi¶i thÝch râ nguyªn nh©n hoÆc x¶y ra mét c¸ch thÇn bÝ. TÊt c¶ ®Òu liªn quan ®Õn viÖc lµm sai mét hay nhiÒu nguyªn t¾c vÒ an toµn khi næ m×n. 427 Phụ lục A CHỮ VIẾT TẮT 428 A ampe ALANFO hỗn hợp nitrat amôn có pha thêm bột nhôm/dầu nhiên liệu AN nitrat amôn ANFO hỗn hợp nitrat amôn/dầu nhiên liệu B đường cản BE năng lượng khí cm xăng ti mét C ô xít các bon d đường kính lỗ mìn O DRC bộ nối rơ le dây nổ FO dầu nhiên liệu GPa g g kg ki lô gam kJ ki lô giun MPa mega pascal mm mili mét ms mili giây NO(x) các loại ô xít ni tơ Pb áp lực đỉnh trong lỗ mìn iga pascal gam m mét MJ mega giun NG nitroglycerine 429 PETN h i l i 430 Phụ ục B l HƯƠNG HIỆU 1 Thương hiệu đăng ký của ICI Australia Operations Pty Ltd T ‘AMEX’ ‘ANZOMEX’ ‘DETAMETER’ ‘LO-STAT’ ‘NITROPRIL’ ‘SHEARCORD’ 2 Các thương hiệu khác ICI Australia đăng ký là người sử dụng ‘ANOLODER’ ‘MAGNADET’ ICI PLC - United Kingdom RIMADET’ ) ) Ensign Bickford Co of USA ‘P ‘RX PRIMALINE’ ) 431 Phụ lục C NỔ MÌN DƯỚI NƯỚC IỆU1. GIỚI TH (b) đào hào dưới nước (c) phá dỡ các kết cấu dưới nước bao gồm các cọc thép, cọc bê tông, nền móng và cầu tàu. Các hoạt động khai đào dưới nước như bùn lỏng cửa sông, phù sa, cát thường được thực hiện bằng các kỹ thuật nạo vét. Các thiết bị nạo vét hiện đại có khả năng xử lý cả đất sét kết đặc thậm chí cả đá phân huỷ. ạo vét nếu gặp phải lớp đá rắn, người ta thường nổ mìn trước khi tiếp tục công việc một cách hiệu quả và kinh tế. Một số các đường hầm dưới nước được thực hiện bằng cách nổ mìn đào một đường hào dưới đáy cảng hoặc sông sau đó mới thả những cấu kiện bê tông đúc sẵn của đường hầm xuống. Công tác nổ mìn dưới nước đòi hỏi phải có nhiều kinh nghiệm và một sự cẩn trọng đặc biệt vì: (a) thường không thể nhìn rõ được công việc đang tiến hành, Trong thực tế có rất nhiều các hoạt động ở dưới nước có thể thực hiên được một cách nhanh chóng và thuận lợi bằng nổ mìn. Các hoạt động bao gồm: (a) đào sâu cảng, kênh đào hoặc sông Trong quá trình n 432 (b) công tác khoan và định vị thuốc nổ trong lỗ mìn hường rất khó, (c) cần phải chú trọng đến vấn đề chống nước đặc biệt là đối với hệ thống kích nổ, (d) thuốc nổ và kíp nổ có thể bị ảnh hưởng hoặc bị hư hại khi khối thuốc liền kề được kích nổ, (e) khả năng xuất hiện mìn câm nhiều hơn, (f) khối lượng của nước phía trên làm tăng sức đề kháng của vùng đất đá phải phá nổ và làm tơi. Tuy nhiên cũng cần phải nói thêm là việc khắc phục những khó khăn trên sẽ được bù đắp bằng việc tiết kiệm đáng kể công sức và thời gian cần thiết để hoàn thành công việc. Việc đạt được mức độ phân mảnh tốt và độ sâu yêu cầu trong nổ mìn ậm nước có khả năng truyền sóng xung kích và sóng ứng xuất nên cần phải chú ý hơn để bảo đảm sóng xung kích quá mức truyền qua nước và chấn động nền không làm hư hại các công trình và thiết bị gần kề. Khi thuốc nổ đã được đặt vào trong lỗ mìn thì chấn động nền sẽ dưới nước quan trọng hơn so với nổ mìn ở trên cạn. Trong trường hợp mức độ đập vỡ không tốt thì việc thực hiện nổ mìn lần hai (để giảm bớt kích cỡ của đá quá khổ) sẽ rất khó khăn. Ngoài ra việc khoan và nổ mìn lại để đạt độ sâu yêu cầu cũng sẽ tiêu tốn rất nhiều thời gian và tiền bạc. Mức độ đập vỡ yêu cầu thường được quyết định bởi thiết bị nạo vét sử dụng. Thiết bị nạo vét kiểu gầu xúc có thể thao tác với cỡ đá lên đến 1m3 trong khi thiết bị kiểu múc liên hoàn chỉ có thể làm việc với cỡ đá lớn nhất là 0,5m3. Ngược lại các thiết bị nạo vét bằng khí nén có thể yêu cầu mức độ phân mảnh nhỏ hơn 0,2m. Vì nước và đá ng 433 là mối qua tâm lớn nhất nhưng với nhứng khối thuốc tiếp xúc với nước thì 2. C ảnh hưởng của sóng xung kích truyền qua nước lại là chủ yếu. CÁC PHƯƠNG PHÁP NỔ MÌN DƯỚI NƯỚ Có ba pháp nổ mìn để phá nổ và làm tơi đá ở dưới nước. Các phươn áp n ốp; và (c) Phương pháp mìn định dạng. pháp nào cho những tình huống cho trước thuộc vào các yếu tố sau đây: (d) Tốc độ của thuỷ triều hoặc của dòng nước. ạt động nổ mìn dưới nước nào, cần phải nỗ lực để xác định kết quả của từng vụ nổ trước khi tiến hành vụ nổ tiếp theo. Phải giám sát chặt chẽ kết quả nổ hoặc bằng cách cho thợ lặn xuống kiểm tra hoặc t phương g ph này là: (a) Phương pháp khoan-nổ mìn; (b) Phương pháp nổ mì Việc lựa chọn phương hoàn toàn phụ (a) Khả năng sẵn sàng của sà lan khoan và thiết bị khoan phù hợp; (b) Bề dày của lớp đá phải phá nổ; (c) Độ sâu của nước; và Trong bất kỳ một ho ốt hơn là bằng cách đào xúc đá đã nổ vỡ. 434 2.1 Phương pháp khoan và nổ mìn Trong một số kiểu khai đào dưới nước, hiệu quả kinh tế sẽ cao hơn nếu thực hiện công việc theo ph “khô”. Trong phương thức này trước hết khu vực ph ăn nước hoặc thùng chắn sau đó bơm hết nước ra ngoài rồi khoan nổ và xúc bốc như phương pháp thông thường. Phương pháp này thường được sử dụng trong việc làm Tín híc ph “kh thuộc chủ y độ sâu của n ức m a dòng ch kh đào và m độ sẵn có của thiết bị. tiếp the ục đề c n phương g tác khoan và nổ mìn để khai đào đá dưới nước cũng giống ở trên cạn. Máy khoan được lắp ở trên một sà lan khoan. đường kính lỗ trong khoả 64 đến 102mm. Bãi có thể một hoặ iều hàng lỗ mìn. Sau khi khoan xong, sà lan khoan được di ổ mìn ị trí an toàn. Sau khi th c hiện xong vụ lan khoan lại được đưa trở về để tiếp tục khoan bãi nổ tiếp theo. ng pháp khoan - nổ mìn là ơng pháp kinh tế n hi: độ sâu của nước không lớn; bề dày của á khai đ n; (c) đá cứng và nguyên khối; (d) cần thiết phải giảm thiểu cường độ của sóng xung kích truyền qua nước. ương thức á nổ được quây lại bằng đập ng móng cầu. h t ước, s h hợp của ương pháp ô” tuỳ ếu vào ức ạnh củ Ph