Tiểu luận Bản chất và vai trò của quyết định trong quản trị

ra quyÕt ®Þnh. Khi ®­a ra mét vÊn ®Ò cÇn ph¶i quyÕt ®Þnh, cÇn ph¶i kiÓm ®Þnh gi¶ thiÕt c¸c mÆt chÝnh cña vÊn ®Ò, ta ph¶i xem xÐt vÊn ®Ò kiÓm ®Þnh lµ chÊp nhËn hay bÞ b¸c bá. Trong lý thuyÕt quyÕt ®Þnh chóng ta ph¶i quyÕt ®Þnh lùa chänv Ên ®Ò trong nh÷ng ®iÒu cã thÓ (®­îc gäi lµ hµnh ®éng), nhê vµo viÖc tÝnh to¸n ¶nh h­ëng cña hµnh ®éng d­íi d¹ng tiÒn ®Ò. Mét nhµ qu¶n lý, ng­êi ph¶i lùa chän tõ trong sè nh÷ng viÖc ®Çu t­ cã gi¸ trÞ, cÇn ph¶i xem xÐt nh÷ng lîi nhuËn hoÆc nh÷ng thiÖt h¹i mµ nã cã thÓ lµ hËu qu¶ cña mçi hµnh ®éng. ¸p dông lý thuyÕt quyÕt ®Þnh hîp lý vÒ c¸c hËu qu¶ kinh tÕ cña viÖc lùa chän hµnh ®ång ®ã. Bëi vËy, c¸c ph­¬ng ph¸p th­êng ®­îc dïng ®Ó tÝnh to¸n lî nhuËn hoÆc thiÖt h¹i cña tõng hµnh ®éng. 3. Nh÷ng vÊn ®Ò chung cña lý thuyÕt quyÕt ®Þnh 3.1. M«i tr­êng quyÕt ®Þnh M«i tr­êng ra quyÕt ®Þnh lµ nh÷ng lùc l­îng vµ yÕu tè bªn ngoµi hÖ thèng ra quyÕt ®Þnh, nh­ng l¹i cã ¶nh h­ëng s©u s¾c tíi viÖc ra quyÕt ®Þnh. VÝ dô: mét nhµ qu¶n lý trong mét t×nh huèng gay cÊn khi t×nh h×nh tµi chÝnh th× eo hÑp cña ®¬n vÞ m×nh, kh«ng tháa m·n vÒ ®iÒu kiÖn lµm viÖc, kh«ng yªn æn vÒ gia ®×nh, néi bé th× kh«ng ®oµn kÕt... th× sÏ kh«ng thÓ nµo l¹i b×nh tÜnh ®­a ra ®­îc c¸c quyÕt ®Þnh s¸ng suèt, chÝnh v× thÕ viÖc nhËn thùc ®óng ®¾n ¶nh h­ëng cña m«i tr­êng ®Ó c¶i t¹o, thÝch nghi vµ ®Ó t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ®­a ra ®­îc nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n vµ khoa häc lµ mét viÖc cÇn quan t©m. C¸c yÕu tè cÊu thµnh m«i tr­êng ra quyÕt ®Þnh lµ: M«i tr­êng bªn ngoµi ë tÇm vi m«: x· héi, thu nhËp quèc d©n, tù nhiªn,... M«i tr­êng bªn trong: v¨n hãa cña ®¬n vÞ, c¬ cÊu tæ chøc, c¬ së vËt chÊt, quan hÖ... - M«i tr­êng bªn ngoµi ë tÇm vi m«: §èi thñ c¹nh tranh, kh¸ch hµng, ng­êi trung gian, gia ®×nh ng­êi ra quyÕt ®Þnh. §Ó t¹o ra ®­îc m«i tr­êng ra quyÕt ®Þnh ®­îc thuËn lîi, tho¶i m¸i ng­êi ta ph¶i biÕt c¸ch ph©n tÝch ¶nh h­ëng cña m«i tr­êng tíi qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh. Néi dung cña nh÷ng cuéc ph©n tÝch nµy lµ nh»m vµo viÖc ph©n tÝch c¬ chÕ, quy luËt ¶nh h­ëng cña tõng yÕu tè, m«i tr­êng ®Õn c¸c kh©u, c¸c mÆt cña ho¹t ®éng ra quyÕt ®Þnh. Trªn c¬ së nh÷ng kÕt luËn vÒ m«i tr­êng ra quyÕt ®Þnh ng­êi ta sÏ t×m ra gi¶i ph¸p thÝch hîp ®Ó c¶i t¹o, biÕn ®æi, thÝch nghi vµ tån t¹i chung víi chóng mét c¸ch cã lîi nhÊt. 3.2. Nh÷ng yÕu tè chung cña lý thuyÕt quyÕt ®Þnh 3.2.1. Môc tiªu cña quyÕt ®Þnh Kh¸c víi c¸c loµi ®éng vËt trong tù nhiªn mäi ho¹t ®éng con ng­êi (b×nh th­êng chø kh«ng ph¶i lµ nh÷ng ng­êi mÊt trÝ) ®Òu cÇn nh»m vµo mét hay mét sè môc tiªu nµo ®ã. C¸c ho¹t ®éng vÒ quyÕt ®Þnh trong qu¶n trÞ còng vËy, muèn kh«ng bÞ l¹c ®­êng, mÊt ph­¬ng h­íng ®Ìu cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ môc tiªu nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò g×? Th«ng th­êng môc tiªu ®­îc hiÓu lµ c¸i ®Ých ®Ó nh»m vµo hay cÇn ®¹t tíi ®Ó hoµn thµnh nhiÖm vô. Nh­ vËy môc tiªu cña c¸c quyÕt ®Þnh lµ c¸i ®Ých cÇn ®Õn trong c¸c quyÕt ®Þnh vÒ qu¶n trÞ. Trong thùc tÕ chóng ta còng gÆp thuËt ng÷ “môc ®Ých” cña c¸c quyÕt ®Þnh. VËy môc ®Ých lµ g×? Vµ quan hÖ cña nã víi môc tiªu ra sao? Theo quan ®iÓm cña t«i th× chóng ta nªn thõa nhËn quan ®iÓm “môc ®Ých” lµ c¸i ®Ých cuèi cïng cÇn ®¹t tíi, cßn môc tiªu lµ c¸i ®Ých cô thÓ cuèi cïng cÇn ®¹t tíi. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña môc tiªu lµ ë chç kh«ng thÓ ra quyÕt ®Þnh qu¶n lý mµ kh«ng cã môc tiªu. V× môc tiªu lµ lÜnh vùc ho¹t ®éng tÊt yÕu, lµ c¬ së, lµ ®iÓm xuÊt ph¸t cña mäi ho¹t ®éng qu¶n trÞ kh¸c. Vai trß quan träng cña môc tiªu trong viÖc ra quyÕt ®Þnh qu¶n trÞ lµ ë chç nã cã tÝnh ®Þnh h­íng cho c¸c ho¹t ®éng, lµ c¬ së ®Ó ®¸nh gi¸ c¸c ph­¬ng ¸n, c¸c quyÕt ®Þnh vµ lµ c¨n cø ®Ó ®Ò ra c¸c quyÕt ®Þnh vÒ qu¶n trÞ. ViÖc x¸c ®Þnh ®óng ®¾n môc tiªu trong viÖc ra quyÕt ®Þnh qu¶n trÞ lµ mét yªu cÇu hÕt søc quan träng. Nh­ vËy cÇn ph¶i gi¶i quyÕt vÊn ®Ò x¸c ®Þnh môc tiªu nh­ thÕ nµo lµ khoa häc nhÊt. Muèn lµm ®­îc viÖc nµy ph¶i xuÊt ph¸t tõ c¬ së khoa häc cña nã. Sau ®©y lµ nh÷ng c¬ së khoa häc chñ yÕu: - Nh÷ng vÊn ®Ò cèt lâi cÇn gi¶i quyÕt khi ph¶i ra quyÕt ®Þnh lµ g×? - §ßi hái cña viÖc sö dông c¸c quy luËt kh¸ch quan trong lÜnh vùc ra quyÕt ®Þnh vµ thùc hiÖn c¸c quyÕt ®Þnh vÒ qu¶n trÞ. - Kh¶ n¨ng tæ chøc thùc hiÖn c¸c quyÕt ®Þnh cña nh÷ng ng­êi thõa hµnh. Nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n ®èi víi c¸c môc tiªu ë ®©y th­êng lµ: - Ph¶i râ rµng - Cã tÝnh kh¶ thi - Cã thÓ ®­îc kiÓm so¸t ®­îc. - Ph¶i phï hîp víi ®ßi hái cña c¸c quy luËt kh¸ch quan. - Ph¶i nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò then chèt quan träng. HÖ thèng môc tiªu: tr­íc khi ra quyÕt ®Þnh cÇn ph¶i xem xÐt toµn diÖn nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan ®Ó ®Ò ra c¸c môc tiªu cã tÝnh hÖ thèng khoa häc lµ mét ®ßi hái kh¸ch quan ®èi víi c¸c nhµ qu¶n trÞ khi ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh vÒ qu¶n trÞ. C¸c b­íc x¸c ®Þnh môc tiªu trong viÖc ra quyÕt ®Þnh ®­îc m« t¶ theo s¬ ®å sau: ý thøc vÊn ®Ò Thu thËp th«ng tin Lùa chän vµ quyÕt ®Þnh môc tiªu X¸c ®Þnh môc tiªu dù kiÕn 3.2.2. Nh÷ng chiÕn l­îc ChiÕn l­îc kinh doanh lµ ph­¬ng thøc cô thÓ hãa c¸ch thùc hiÖn môc tiªu, lµ c¬ së quan träng trong lÜnh vùc ra quyÕt ®Þnh quan träng. Chøc n¨ng cña chiÕn l­îc lµ: - §Þnh h­íng chiÕn l­îc cho ho¹t ®éng cña tæ chøc. - B¶o ®¶m thÕ chñ ®éng khi thùc hiÖn c¸c môc tiªu. - Huy ®éng, khai th¸c vµ tËp trung sö dông mäi nguån lùc trong c¬ së. - §¶m b¶o tÝnh thÝch nghi víi mäi ®iÒu kiÖn cña m«i tr­êng t¸c ®éng ®Õn quyÕt ®Þnh. - Phßng ngõa chiÕn l­îc rñi ro vµ nguy c¬ nÕu nã cã kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn vµ tËn dông mäi c¬ héi, thêi vËn trong t­¬ng lai. Néi dung cña chiÕn l­îc phô thuéc vµo môc tiªu vµ néi dung cña c¸c quyÕt ®Þnh. 2.3.2. T×nh huèng hËu qu¶ Nh÷ng sù kiÖn xÈy ra ngoµi sù kiÓm so¸t cña ng­êi ra quyÕt ®Þnh th­êng gäi lµ nh÷ng hËu qu¶ hay nh÷ng t×nh huèng tù nhiªn vµ sù tån t¹i cña chóng t¹o nªn nhiÒu khã kh¨n h¬n thuËn lîi trong ®iÒu kiÖn bÊt ®Þnh. §Ó ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh s¸ng suèt c¸c nhµ qu¶n trÞ cÇn ®­a ra nh÷ng gi¶ thiÕt vÒ nh÷ng t×nh huèng cã thÓ xÈy ra ®èi víi nh÷ng quyÕt ®Þnh cña m×nh tõ nh÷ng gi¶ thiÕt vÒ c¸c t×nh huèng cã thÓ x¶y ra, ®Ó ®­a ra c¸c biÖn h¸p kh¾c phôc nh÷ng hËu qu¶ xÊu cã thÓ x¶y ra vµ ph¸t triÓn nh÷ng mÆt tÝch cùc cña hËu qu¶ 2.2.4. X¸c suÊt cña t×nh huèng hËu qu¶ TÝnh bÊt ®Þnh g¾n víi nh÷ng hËu qu¶ hay tÝnh huèng tù nhiªn sÏ xuÊt hiÖn mét c¸ch thùc sù. Nh÷ng nhµ qu¶n trÞ cÇn ®Æt ra nh÷ng gi¶ thiÕt vÒ nh÷ng t×nh huèng bÊt ®Þnh cã thÓ xÈy ra. Qua viÖc thu thËp c¸c th«ng tin vÒ c¸c yÕu tè cña m«i tr­êng cã t¸c ®éng ®Õn quyÕt ®Þnh, tõ nh÷ng th«ng tin ®ã cÇn xö lý c¸c th«ng tin b»ng c¸c ph©n tÝch ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l­îng råi tÝnh x¸c suÊt rñi ro cña t×nh huèng hËu qu¶ cã thÓ x¶y ra. 2.2.5. Nh÷ng kÕt qu¶ hay nh÷ng kÕt to¸n Nh÷ng quyÕt ®Þnh ®­a ra cã khoa häc th× quyÕt ®Þnh ®ã ph¶i dùa trªn c¬ së cña mét b¶n kÕ ho¹ch. B¶n kÕ ho¹ch ®ã ph¶i ®Æt ra c¸c môc tiªu cÇn ®¹t ®­îc. Môc tiªu cña c¸c nhµ chÝnh trÞ lµ x· héi, cßn môc iªu cña c¸c doanh nh©n ®Æt lªn hµng ®Çu ®ã lµ lîi nhuËn. §o l­êng, tÝnh to¸n lîi nhuËn hay gi¸ trÞ cña nh÷ng hµnh ®éng kh¸c nhau, ta cã ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ hay nh÷ng kÕt to¸n. Trong tÝnh to¸n cÇn ph¶i tÝnh doanh thu sÏ thu ®­îc so víi møc chi phÝ bá ra. Chi phÝ cã thÓ cã hiÖu qu¶ hoÆc kh«ng cã hiÖu qu¶. 3. X¸c ®Þnh gi¸ trÞ x¸c suÊt lîi nhuËn Dù ®o¸n trong ®iÒu kiÖn bÊt ®Þnh vµ x¸c ®Þnh ®Ó ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh 3.1. TÝnh x¸c suÊt cña hµnh ®éng (sù kiÖn) cña mét quyÕt ®Þnh Trong ho¹t ®éng kinh doanh lîi nhuËn th­êng ®i víi rñi ro. Nh÷ng ngµnh cã lîi nhuËn lín th× møc rñi ro vÒ thua lç l¹i cao vµ ng­îc l¹i th× nh÷ng ngµnh ®em l¹i lîi nhuËn thÊp th× rñi ro vÒ thua lç th­êng l¹i thÊp. §iÒu nµy dÉn ®Õn nhµ qu¶n trÞ tr­íc khi ra quyÕt ®Þnh cÇn ph¶i tÝnh to¸n møc ®é x¸c suÊt thµnh c«ng, cã ®ñ dòng c¶m ®Ó ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ tèi ­u. Sau ®©y lµ mét thÝ dô: Ng­êi b¸n b¸o mua mét tê b¸o lµ 800 ®ång vµ b¸n nã víi gi¸ 1.000®. BÊt cø tê bµo nµo kh«ng ®­îc b¸n trong ngµy ®Òu hoµn toµn kh«ng cßn gi¸ trÞ ®èi víi anh ta. VÊn ®Ò ®Æt ra víi ng­êi b¸n b¸o lµ x¸c ®Þnh sè b¸o mua tèi ­u trong ngµy. Ng­êi b¸n b¸o ®· thùc hiÖn ghi chÐp t×nh h×nh b¸n hµng cña anh ta trong 100 ngµy qua b¶ng 1 nh­ sau: Sè l­îng b¸o b¸n hµng ngµy (tê) Sè ngµy b¸n b¸o møc t­¬ng øng X¸c suÊt b¸n b¸o cña tõng møc b¸n (lÇn) 300 15 0,15 400 20 0,2 500 45 0,45 600 15 0,1 700 5 0,005 10 1 Nh­ vËy, ®Ó ®¹t ®­îc quyÕt ®Þnh tèi ­u anh ta sÏ quyÕt ®Þnh mua 500 tê b¸o vµo ngµy mai ®Ó b¸n l¹i. Bëi v× x¸c suÊt anh ta b¸n ®­îc hÕt 500 tê b¸o lµ 0,45 lµ x¸c suÊt cao nhÊt ®èi víi møc b¸o mµ anh ta ®Æt kh¸c cã møc x¸c suÊt b¸nhÕt hµng lµ thÊp h¬n. 3.2. Trong mçi quyÕt ®Þnh ®­a ra ph¶i ®¹t môc tiªu tèi ®a hãa lîi nhuËn thay cho tèi thiÓu hãa thiÖt h¹i. 3.2.1. Tr­íc mçi sù thay ®æi cña m«i tr­êng cÇn cã nh÷ng quyÕt ®Þnh hîp lý ®Ó thÝch nghi víi m«i tr­êng. C¸ch ®©y h¬n mét n¨m, khi cuéc chiÕn tranh Mü - Ir¾c næ ra. Gi¸ cña c¸c nguyªn liÖu ®Çu vµo t¨ng, mét sè doanh nghiÖp chÞu søc Ðp cña th­¬ng tr­êng. Gi¸ mét sè nguyªn liÖu ®Çu vµo quan träng nh­ x¨ng, dÇu, ®iÖn, ga, s¾t thÐp, gi¸ c¸c dÞch vô sinh ho¹t... t¨ng ®· ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn nhµ s¶n xuÊt. Khi c¸c Nhµ n­íc ®iÒu chØnh gi¸ x¨ng dÇu c¸c doanh nghiÖp ®· ph¶i chuÈn bÞ t©m lý vÒ viÖc gi¸ x¨ng dÇu t¨ng sÏ lµm t¨ng gi¸ thµnh c¸c s¶n phÈm, dÞch vô. Cô thÓ, gi¸ thµnh vËn t¶i ®­êng s«ng t¨ng 0,7%; ®­êng biÓn t¨ng 1,2%; xi m¨ng t¨ng tõ 0,73 ®Õn 1,1% tïy lo¹i; thÐp t¨ng 0,35%; giÊy t¨ng 2,4%; c¸ xa bê t¨ng 100®ång/kg vµ lóa ®ång b»ng s«ng Cöu Long t¨ng 3 ®/kg. §iÒu nµy cã nghÜa lµ khi ®ã chiÕn tranh Mü - Ir¾c ®ang xÈy ra ¸c liÖt. Gi¸ dÇu th« trªn thÞ tr­êng thÕ giíi ®· t¨ng lªn ®Õn 38 USD/thïng, nÕu chiÕn tranh kÐo dµi th× gi¸ dÇu th« sÏ t¨ng vät. ChÞu t¸c ®«ng cña gi¸ dÇu, gi¸ nhËp khÈu nhiÒu lo¹i nguyªn liÖu gèc hãa dÇu t¨ng vät. Gi¸ c¸c lo¹i nhùa nh­ PEHD, PELD, PP, PVC chñ yÕu dïng trong s¶n xuÊt nhùa gia dông, bao b× nhùa c«ng nghiÖp ®ang ®ång lo¹t t¨ng gi¸ víi møc chãng mÆt. Gi¸ nguyªn liÖu nhËp khÈu PEAB tõ 670 USD/tÊn ®· t¨ng lªn 750 USD/tÊn, PELD tõ 700 lªn 770 USD/tÊn, PP tõ 800 lªn 900 USD/tÊn, PVC tõ 550 USD/tÊn lªn 750 USD/tÊn. Vµ kh«ng chØ cã h¹t nhùa, nhiÒu lo¹i nguyªn liÖu cã gèc hãa dÇu kh¸c còng t¨ng gi¸. C¸c lo¹i dung m«i chiÕt xuÊt tõ x¨ng dÇu phôc vô ngµnh s¶n xuÊt s¬n còng ®ang t¨ng lªn tõ 30 ®Õn 40% so víi tr­íc, mµ gi¸ dung m«i chiÕm kho¶ng 30% gi¸ thµnh s¶n phÈm. Tr­íc sÐp Ðp ph¶i t¨ng gi¸ s¶n phÈm do gi¸ ®Çu vµo sÏ t¨ng lªn do cuéc chiÕn tranh Mü - Ir¾c cã thÓ kÐo dµi. Nh­ng theo ph©n ®Þnh t×nh h×nh th× x¸c suÊt cuéc chiÕn tranh Mü - Ir¾c kÐo dµi lµ rÊt thÊp, bëi v× tiÒm lùc qu©n lùc cña Mü rÊt m¹nh so víi Ir¾c, cuéc chiÕn tranh sÏ sím kÕt thøc, gi¸ dÇu má sÏ sím b×nh æn trë l¹i nh­ cò. Cã mét sè doanh nghiÖp ®· quyÕt ®Þnh t¨ng gi¸ thµnh lµm gi¶m n¨ng lùc c¹nh tranh víi hµng hãa tõ n­íc ngoµi. Mét sè doanh nghiÖp ®· quyÕt ®Þnh gi¶m s¶n l­îng s¶n xuÊt xuèng ®Ó h¹n chÕ møc thiÖt h¹i. Mét sè doanh nghiÖp ®· hñy bá c¸c ®¬n ®Æt hµng tõ n­íc ngoµi, khi c¸c ®¬n ®Æt hµng nµy ®­îc ®Æt hîp ®ång c¸ch ®©y vµi th¸ng. Nh÷ng doanh nghiÖp nµy ®· lµm mÊt dÇn thÞ tr­êng cña m×nh. Nh­ng cã mét sè doanh nghiÖp quyÕt ®Þnh gi÷ nguyªn gi¸ cò ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh, kh«ng hñy bá, tõ chèi c¸c ®¬n ®Æt hµng xuÊt khÈu víi gi¸ c¸ch thêi ®iÓm ®ã vµi th¸ng, chÊp nhËn nh÷ng thiÖt h¹i tr­íc m¾t. Khi cuéc chiÕn tranh Mü - Ir¾c sím kÕt thóc, gi¸ dÇu má b×nh æn trë l¹i, gi¸ c¸c nguyªn liÖu ®Çu vµo gi¶m trë l¹i. Nh÷ng doanh nghiÖp nµy vÉn gi÷ ®­îc thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc, më réng s¶n xuÊt ®Ó tèi ®a hãa lîi nhuËn. Nh÷ng doanh nghiÖp nµy ®· lµm cho kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña n­íc ta ë møc cao. N­íc ta vÉn ®­îc xÕp lµ n­íc cã tiÒm n¨ng t¨ng tr­ëng cao vÒ kim ng¹ch trong n¨m 2003. 3.2.2. Trong ho¹t ®éng th­¬ng m¹i QuyÕt ra quyÕt ®Þnh ph¶i tÝnh tr­íc møc tèi ®a hãa lîi nhuËn thay cho sù tèi thiÓu hãa thiÖt h¹i. Trong ho¹t ®éng th­¬ng m¹i, nh÷ng hµng hãa tån kho ®ang th­êng g©y ra thiÖt h¹i. Do chi phÝ b¶o qu¶n, l­u kho cao, hµng hãa bÞ h­ háng, sè vßng quay cña vèn chËm. Nh­ng c¸i ®ßi hái nhµ qu¶n trÞ ph¶i cã quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n vÒ sè l­îng hµng hãa ®Ó ®¹t ®­îc møc lîi nhuËn tèi ®a thay cho tèi thiÓu hãa thiÖt h¹i nãi trªn. QuyÕt ®Þnh ®ã ph¶i cã c¬ së khoa häc th× míi ®em l¹i hiÖu qu¶. Sau ®©y lµ mét thÝ dô ®iÓn h×nh. Ng­êi b¸n rau qu¶ mua ra t­¬i víi gi¸ 35.000® mét giá vµ b¸n l¹i víi gi¸ 50.000® mét giá. Ta gi¶ ®Þnh s¶n phÈm sÏ kh«ng cßn gi¸ trÞ nÕu kh«ng b¸n ®­îc vµo ngµy ®Çu tiªn. nÕu ng­êi mua ngµy mai yªu cÇu sè giá nho nhiÒu h¬n møc ng­êi b¸n dù tr÷ th× lîi nhuËn sÏ bÞ mÊt theo mçi giá mµ kh«ng cã b¸n lµ 15.000® (= 50.000 - 35.000). MÆt kh¸c, còng ph¶i tÝnh chi phÝ do thiÖt h¹i do dù tr÷ qu¶ giá nho cho mét ngµy nµo ®ã. NÕu ng­êi b¸n dù tr÷ 13 giá nh­ng chØ b¸n ®­îc 10 giá th× møc lîi nhuËn cña anh ta lµ 150.000® (= 15.000 x 10 giá). Nh­ng lîi nhuËn ph¶i ®i lµ 105.000®. §ã lµ chi phÝ cña 3 giá nho kh«ng b¸n ®­îc vµ kh«ng cßn gi¸ trÞ. Quan s¸t 100 ngµy b¸n hµng cho nh÷ng th«ng tin trong b¶ng sau: B¶ng 11.2: T×nh h×nh b¸n nho trong 10 ngµy Sè giá b¸n ®­îc trong 1 ngµy Sè ngµy b¸n ®­îc hµng møc t­¬ng øng X¸c suÊt b¸n hµng ë møc t­¬ng ®­¬ng 10 15 0,15 11 20 0,20 12 40 0,40 13 25 0,25 100 100 X¸c suÊt dïng ®Ó tÝnh lîi nhuËn * Lîi nhuËn cã ®iÒu kiÖn B¶ng 11.3: B¶ng lîi nhuËn cã ®iÒu kiÖn Kh¶ n¨ng nhu cÇu vÒ nho (giá) Møc dù tr÷ cã thÓ ®­îc 10 giá 11 giá 12 giá 13 giá 10 150.000 1.150.000 30.000 45.000 11 150.000 165.000 130.000 95.000 12 150.000 165.000 180.000 145.000 23 150.000 165.000 18.000 195.000 Tr×nh bµy møc lîi nhuËn t¹o ra do kÕt hîp gi÷a cung vµ cÇu. Nã cã thÓ d­¬ng hoÆc ©m. Nã cã ®iÒu kiÖn ë chç mét møc lîi nhuËn nhÊt ®Þnh thu ®­îc lµ do thùc hiÖn møc dù tr÷ (10, 11, 12, 13 giá). B¶ng lîi nhuËn cã ®iÒu kiÖn nh­ vËy kh«ng ra cho ng­êi b¸n bao nhiªu giØo nho anh ta cÇn ph¶i dù tr÷ mçi ngµy ®Ó tèi ®a møc lîi nhuËn thu ®­îc. Nã chØ nhÊn m¹nh ®Õn kÕt qu¶ t­¬ng øng gi÷a sè l­îng giá dù tr÷ nhÊt ®Þnh (víi sè l­îng giá ®­îc b¸n nhÊt ®Þnh). * Lîi nhuËn dù ®o¸n B¶ng 11.4: Lîi nhuËn dù ®o¸n tr­êng hîp chØ dù tr÷ 10 giá Møc nhu cÇu thÞ tr­êng vÒ nho (giá) Lîi nhuËn cã ®iÒu kiÖn X¸c suÊt b¸n hµng theo møc nhu cÇu thÞ tr­êng Lîi nhuËn dù ®o¸n 1 2 3 (4) = (3)x(2) 10 150.000 0,15 22.500 11 150.000 0,20 30.000 12 150.000 0,40 60.000 13 150.000 0,25 37.500 100 150.000 B¶ng 11.5: Lîi nhuËn dù ®o¸n tr­êng hîp dù tr÷ 11 giá Møc nhu cÇu thÞ tr­êng vÒ nho (giá) Lîi nhuËn cã ®iÒu kiÖn X¸c suÊt b¸n hµng theo møc nhu cÇu thÞ tr­êng Lîi nhuËn dù ®o¸n 1 2 3 (4) = (3)x(2) 10 115.000 0,15 17.250 11 165.000 0,20 33.000 12 165.000 0,40 66.000 13 165.000 0,25 41.250 100 15.700 B¶ng 11.6: Lîi nhuËn dù ®o¸n trong tr­êng hîp d÷ tr÷ 12 giá Møc nhu cÇu thÞ tr­êng vÒ nho (giá) Lîi nhuËn cã ®iÒu kiÖn X¸c suÊt b¸n hµng theo møc nhu cÇu thÞ tr­êng Lîi nhuËn dù ®o¸n 1 2 3 (4) = (3)x(2) 10 80.000 0,15 12.000 11 130.000 0,20 26.000 12 180.000 0,40 72.000 13 180.000 0,25 450.000 100 155.000 B¶ng 11.6: Lîi nhuËn dù ®o¸n trong tr­êng hîp d÷ tr÷ 13 giá Møc nhu cÇu thÞ tr­êng vÒ nho (giá) Lîi nhuËn cã ®iÒu kiÖn X¸c suÊt b¸n hµng theo møc nhu cÇu thÞ tr­êng Lîi nhuËn dù ®o¸n 1 2 3 (4) = (3)x(2) 10 45.000 0,15 6.750 11 95.000 0,20 19.000 12 145.000 0,40 58.000 13 195.000 0,25 48.750 100 132.500 Ta võa míi tÝnh ®­îc lîi nhuËn dù ®o¸n cña mçi hµnh ®éng thuéc bèn hµnh ®éng dù tr÷ mét c¸ch râ rµng. C¸c møc nµy lµ: - NÕu 10 giá ®­îc dù tr÷ mçi ngµy, lîi nhuËn dù ®ãan hµng ngµy lµ 150.000® - NÕu 11 giá ®­îc dù tr÷ mçi ngµy, lîi nhuËn dù ®o¸n hµng ngµy lµ 157.500®. - NÕu 12 giá ®­îc dù tr÷ mçi ngµy, lîi nhuËn dù ®o¸n hµng ngµy lµ 155.000®. - NÕu 13 giá ®­îc dù tr÷ mçi ngµy, lîi nhuËn dù ®o¸n hµng ngµy lµ 132.500®. Møc dù tr÷ tèi ­u lµ møc sÏ cho lîi nhuËn dù ®o¸n lín nhÊt. Møc lîi nhuËn b×nh qu©n ngµy lín nhÊt. 3.2.3. Møc lîi nhuËn dù ®o¸n do cã th«ng tin hoµn h¶o. Tõ vÝ dô trªn, trong tr­êng hîp cã th«ng tin hoµn h¶o, ng­êi ta cã thÓ tÝnh lîi nhuËn dù ®o¸n trong ®iÒu kiÖn x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tr×nh bµy trong b¶ng 117 B¶ng 11.7 Møc nhu cÇu thÞ tr­êng vÒ nho (giá) Lîi nhuËn cã ®iÒu kiÖn X¸c suÊt b¸n hµng theo møc nhu cÇu thÞ tr­êng Lîi nhuËn dù ®o¸n 1 2 3 (4) = (3)x(2) 10 150.000 0,15 22.500 11 165.000 0,20 33.000 12 180.000 0,40 72.000 13 195.000 0,25 48.750 100 176.250 Gi¶ sö ng­êi b¸n hµng nho cã thÓ cã ®­îc kÕt qu¶ dù ®o¸n rÊt chÝnh x¸c vÒ t­¬ng lai. VËy, ®iÒu nµy cã ý nghÜa g× ®ã víi anh ta. Anh ta ph¶i so s¸nh gi÷a kho¶n thu vµ kho¶n chi phÝ víi th«ng tin trªn ®Ó cã lîi nhuËn cao. Ng­êi b¸n hµng trong thÝ dô trªn cã thÓ thu kho¶n lîi nhuËn trung b×nh ngµy lµ 176.250® nªn anh ta cã ®­îc th«ng tin hoµn h¶o vÒ t­¬ng lai, lîi nhuËn dù ®o¸n thu hµng ngµy lín nhÊt mµ anh ta cã thÓ thu ®­îc khi kh«ng cã th«ng tin hoµn h¶o lµ 157.500® chªnh lÖch 18.700® lµ møc tèi ®a ­íc tÝnh mµ ng­êi b¸n hµng s½n sµng chi tr¶ mçi ngµy ®Ó mua nh÷ng th«ng tin hoµn h¶o. V× ®ã lµ møc tèi ®a anh ta cã thÓ thu thªm do sö dông th«ng tin hoµn h¶o. Chªnh lÖch nµy gäi lµ gi¸ trÞ dù ®o¸n cña th«ng tin hoµn h¶o. 4. Ph©n phèi liªn tôc trong lý thuyÕt quyÕt ®Þnh, ph©n tÝch biªn Ph©n tÝch biªn lµ c«ng cô tÝnh to¸n xem khi ng­êi b¸n hµng bæ sung thªm mét ®¬n vÞ hµng hãa th× kh¶ n¨ng thiÖt h¹i lµ bao nhiªu vµ kÕt qu¶ thu ®­îc lµ bao nhieu. Khi mét ®¬n vÞ hµng hãa bæ sung ®­îc ®em b¸n th× hai tr­êng hîp cã thÓ xÈy ra: ®¬n vÞ hµng hãa nµy b¸n ®­îc hoÆc kh«ng b¸n ®­îc. Tæng x¸c suÊt hai tr­êng hîp nµy ph¶i b»ng 1. Trong thÝ dô tr­íc vÒ ng­êi b¸n nho, lîi nhuËn biªn do b¸n mét ®¬n vÞ bæ sung lµ 15.000®. VÊn ®Ò nµy ®­îc ph¶n ¸nh nh­ sau: NÕu ta dù tr÷ 10 giá hµng mçi ngµy vµ nhu cÇu hµng ngµy l¹i tõ 10 giá trë lªn th× lîi nhuËn cã ®iÒu kiÖn lµ 150.000® mçi ngµy. B©y giê ta quyÕt ®Þnh dù tr÷ 11 ®¬n vÞ mçi ngµy. NÕu ®¬n vÞ 11 ®­îc b¸n ®i (khi ®ã nhu cÇu lµ 11, 12, 13 ®¬n vÞ) th× lîi nhuËn cã ®iÒu kiÖn t¨ng ®Õn møc 165.000® mçi ngµy. Ta còng cÇn ph¶i xem xÐt lîi nhuËn bÞ ¶nh h­ëng nh­ thÕ nµo do dù tr÷ thªm mét ®¬n vÞ hµng hãa mµ kh«ng b¸n ®­îc. Tr­êng hîp nµy gäi lµ gi¶m lîi nhuËn cã ®iÒu kiÖn. Møc lîi nhuËn bÞ gi¶m gäi lµ thiªt hai bªn hoÆc ML. B¶ng sau ph¶n ¸nh thiÖt h¹i biªn Lîi nhuËn cã ®iÒu kiÖn Kh¶ n¨ng nhu cÇu vÒ nho (giá) X¸c suÊt b¸n hµng theo c¸c møc nhu cÇu thÞ tr­êng Møc dù tr÷ cã thÓ ®­îc 10 giá 11 giá 12 giá 13 giá 10 0,15 150.000 1.150.000 30.000 45.000 11 0,20 150.000 165.000 130.000 95.000 12 0,40 150.000 165.000 180.000 145.000 23 0,25 150.000 165.000 180.000 195.000 100 Ta quyÕt ®Þnh dù tr÷ 1 ®¬n vÞ. NÕu ®¬n vÞ thø 1 (®¬n vÞ biªn) kh«ng b¸n ®­îc th× lîi nhuËn cã ®iÒu kiÖn bÞ giÈm xuèng cßn 115.000® Sè ®¬n vÞ ®­îc dù tr÷ t¨ng thªm víi ®iÒu kiÖn lîi nhuËn biªn dù ®o¸n do t¨ng thªm mçi ®¬n vÞ nµy ph¶i lín h¬n thiÖt h¹i biªn dù ®o¸n do t¨ng thªm mét ®¬n vÞ. §©y lµ ph­¬ng ph¸p khoa häc ®Ó cho nhµ qu¶n trÞ quyÕt ®Þnh sè l­îng hµng tèi ­u cÇn nhËp ®Ó ®em l¹i hiÖu qu¶ cao nhÊt. 4.2. Sö dông ph©n phèi x¸c suÊt chuÈn. Gi¶ thuyÕt cã sè liÖu ghi chÐp t×nh h×nh b¸n hµng hµng ngµy, ®­îc coi lµ tu©n theo ph©n phèi chuÈn sau ®©y: - Trung b×nh b¸n hµng ngµy: 60 ®¬n vÞ - §é lÖch tiªu chuÈn cña ph©n phèi - T×nh h×nh b¸n hµng ngµy tr­íc ®©y: 10 ®¬n vÞ. - Chi phÝ cho mét ®¬n vÞ: 20.000 ®¬n vÞ - Gi¸ b¸n cho mét ®¬n vÞ: 32.000 - Gi¸ trÞ tËn dông 1 ®¬n vÞ kh«ng b¸n ®­îc sau ngµy ®Çu tr­íc tiªn ta ph¶i tÝnh x¸c suÊt ®ßi hái tèi thiÓu P* P* = = = = 0,6 0 0.35 ®é lÖch chuÈn 60 120 Ta cã thÓ biÓu diÔn x¸c suÊt nµy theo ®­êng cong ph©n phèi chuÈn H×nh 11.1. Ph©n phèi x¸c suÊt chuyÓn víi phÇn diÖn tÝch d­íi ®­êng cong cã chÊm b»ng 0,6 diÖn tÝch chung. Nhµ qu¶n lý muèn t¨ng qui m« b¸n hµng cho ®Õn khi ®¹t ®­îc ®iÓm Q. VËy ph¶i tÝnh ®iÓm Q. B¶ng cho thÊy ®iÓm Q lµ ®iÓm c¸ch trung b×nh b»ng 0,25 ®é lÖch chuÈn. Ta t×m Q nh­ sau: 0,25 ®é lÖch chuÈn = 0,25 x 10 = 2,5 ®¬n vÞ §iÓm Q = trung b×nh - 25 ®¬n vÞ = 60 – 2,5 = 57,5 » sè ®¬n vÞ 4.3. Lîi Ých - mét chØ tiªu ra quyÕt ®Þnh cña nhµ qu¶n trÞ H×nh d¹ng ®­êng lîi Ých cña mçi ng­êi lµ s¶n phÈm cña sù ph¸t triÓn t©m lý, lµ kÕt qu¶ cña viÖc dù ®o¸n t­¬ng lai cña ng­êi ®ã vµ lµ kÕt qu¶ cña nh÷ng quyÕt ®Þnh ®Æc biÖt hoÆc nh÷ng hµnh ®éng ®­îc ®¸nh gi¸. Mét ng­êi cã thÓ cã mét ®­êng lîi Ých cho t×nh huèng nµy vµ mét ®­êng lîi Ých kh¸c cho t×nh huèng kh¸c. 5 4 -60 40 3 2 1 0 -1 -2 -3 -4 -5 -100 -80 -40 -20 0 20 60 80 100 T K A H×nh 11.2: Ba ®­êng lîi Ých cña ba ng­êi kh¸c nhau §­êng lîi Ých cña tõng ng­êi biÓu hiÖn th¸i ®é ®èi víi rñi ro cña hä. C¸c ®­êng lîi Ých cña nh÷ng quyÕt ®Þnh thuéc ba nhµ qu¶n lý kh¸c nhau trong h×nh 11.2 cho thÊy ®iÒu ®ã. Th¸i ®é cña hä dÔ dµng biÓu lé ra tõ sù ph©n tÝch ®­êng lîi Ých cña hä. T lµ mét nhµ kinh doanh thËn träng, b¶o thñ. Mét sù chuyÓn dÞch sang ph¶i ®iÓm lîi nhuËn ) chØ lµm t¨ng mét l­îng nhá lîi Ých cña anh ta, nh­ng mét sù dÞch chuyÓn sang tr¸i ®iÓm lîi nhuËn 0 lµm gi¶m lîi Ých cña anh ta rÊt nhanh. Lîi nhuËn hoÆc thiÖt h¹i b»ng tiÒn Ph©n tÝch biÓu hiÖn vÒ l­îng ®­êng cong lîi Ých cña T ta thÊy ®i tõ ) ®Õn 100 triÖu ®ång lîi nhuËn th× lµm t¨ng lîi Ých cña anh ta 1 ®¬n vÞ theo trôc ®øng. Trong khi chuyÓn dÞch sang phÝa thiÖt h¹i chØ 40 triÖu ®ång lµm gi¶m lîi Ých cña anh ta còng 1 ®¬n vÞ theo trôc ®øng. T sÏ tr¸nh nh÷ng t×nh huèng cã thÓ x¶y ra thiÖt h¹i lín. Ng­êi ta nãi anh ta kh«ng thÝch m¹o hiÓm. A l¹i lµ ng­êi hoµn toµn kh¸c tõ ®­êng lîi Ých cña anh ta, thÊy mét møc lîi nhuËn nhÊt ®Þnh lµm t¨ng lîi Ých cña anh ta nhiÒu h¬n cïng mét møc thiÖt h¹i lµm gi¶m lîi Ých. §Æc biªt t¨ng lîi nhuËn cña anh ta 20 triÖu ®ång (tõ 80 ®Õn 100 triÖu ®ång) lµm t¨ng lîi Ých cña bµ ta tõ 0 ®Õn +5 ®¬n vÞ trªn trôc ®øng. Trong khi gi¶m lîi nhuËn cña bµ còng 20 triÖu ®ång (tõ 0 ®Õn 20 triÖu ®ång) chØ lµm gi¶m lîi nhuËn cña bµ ta 0,25 ®¬n vÞ (tõ -4 ®Õn -4,25). A lµ ng­êi chÞu ch¬i. Anh ta nhËn thøc râ rµng thiÖt h¹i lín còng sÏ kh«ng lµm cho mäi viÖc trë nªn xÊu h¬n so víi t×nh c¶nh hiÖn t¹i, nh­ng mét kho¶n lîi nhuËn lín l¹i rÊt ®¸ng gi¸. Anh ta d¸m m¹o hiÓm ®Ó thu ®­îc lîi nhuËn cao. Ta nhËn thÊy ng­êi K vÒ mÆt tµi chÝnh rÊt sung tóc, l¹i lµ nhµ kinh doanh mµ mÊt 60 triÖu ®ång hoÆc ®­îc 60 triÖu ®ång còng cho lµ chuyÖn th­êng t×nh. NiÒm vui do ®­îc 60 triÖu ®ång vµ nçi ®au do mÊt 60 triÖu ®ång còng b»ng nhau v× ®­êng lîi Ých cña «ng ta trë thµnh mét ®­êng th¼ng nªn «ng ta cã thÓ sö dông mét c¸ch hiÖu qu¶ gi¸ trÞ dù to¸n nh­ lµ mét tiªu chuÈn quyÕt ®Þnh trong khi T vµ A l¹i sö dông tiªu chuÈn lîi Ých. K sÏ hµnh ®éng khi gi¸ trÞ dù ®o¸n d­¬ng, T sÏ yªu cÇu mét gi¸ trÞ dù ®o¸n cao ®èi víi kÕt qu¶, cßn A cã thÓ hµnh ®éng trong tr­êng hîp gi¸ trÞ dù ®o¸n ©m. 4.4. Ph©n tÝch c©y quyÕt ®Þnh 4.4.1. C¬ së c©y quyÕt ®Þnh C©y quyÕt ®Þnh lµ m« h×nh ®å häa vÒ qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh. Víi m« h×nh nµy, sö dông lý thuyÕt x¸c suÊt vµo viÖc ph©n tÝch nh÷ng quyÕt ®Þnh phøc t¹p bao gåm: * NhiÒu ®¬n vÞ cÇn lùa chän. * NhiÒu yÕu tè ch­a biÕt nh­ng cã thÓ biÓu hiÖn th«ng qua mét lo¹t x¸c suÊt riªng rÏ hoÆc ph©n phèi x¸c suÊt liªn tôc. Ph©n tÝch c©y quyÕt ®Þnh lµ c«ng cô rÊt h÷u Ých trong viÖc ra c¸c quyÕt ®Þnh liªn quan ®Õn ®Çu t­, ®Õn kÕt qu¶ thu ®­îc, viÖc b¸n c¸c tµi s¶n vËt chÊt, qu¶n lý dù ¸n, ch­¬ng tr×nh nh©n sù vµ chiÕn l­îc s¶n phÈm míi. ThÝ dô vÒ c©y quyÕt ®inh: Më dÞch vô khu b·i t¾m thiªn nhiªn ë vïng nói cã c¬ së du lÞch vµ nghØ ng¬i. Ta sö dông c©y quyÕt ®Þnh ®Ó gióp gi¸m ®èc khu dÞch vô nµy quyÕt ®Þnh xem d¬n vÞ cña «ng sÏ ho¹t ®éng nh­ thÕ nµo trong mïa hÌ tíi. Trªn c¬ së kinh nghiÖm cña nh÷ng n¨m tr­íc ®©y «ng ta tin r»ng ph©n phèi x¸c suÊt cña l­îng n­íc m­a vµ lîi nhuËn thu ®­îc cã thÓ tãm t¾t trong b¶ng d­íi ®©y: Ph©n phèi l­îng m­a vµ lîi nhuËn cña khu b·i t¾m L­îng n­íc m­a (mm) Lîi nhuËn (1.000®) X¸c suÊt xuÊt hiÖn Trªn 40 120.000 0,4 20-40 40.000 0,2 D­íi 20 -40.000 0,4 GÇn ®©y «ng gi¸m ®èc ®· nhËn ®­îc ®Ò nghÞ cña c«ng ty kh¸ch s¹n trong vïng xem thuª khu b·i t¾m trong mïa hÌ vµ tr¶ 45.000 ngµn ®ång lîi nhuËn. ¤ng ta còng ®ang xem xÐt viÖc thuª c¸c thiÐt bÞ b¬m n­íc tõ giÕng lªn. NÕu thuª c¸c thiÕt bÞ nµy th× khu b·i t¾m cã kh¶ n¨ng ®Çy ®ñ, bÊt kÓ l­îng n­íc m­a Ýt. NÕu quyÕt ®Þnh sö dông n­íc nh©n t¹o bæ sung n­íc m­a tù nhiªn, lîi nhuËn cña «ng ta trong c¶ mïa hÌ 120 triÖu ®ång, ch­a trõ chi phÝ thuª vµ vËn hµnh thiÕt bÞ b¬m n­íc. Chi phÝ thuª kho¶ng 12 triÖu ®ång mét mïa kh«ng kÓ sö dông nhiÒu hay Ýt. Chi phÝ sö dông cho m¸y b¬m lµ 10 triÖu ®ång nÕu m­a lín h¬n 40cm, 50 triÖu ®ång nÕu m­a trong kho¶ng tõ 20-4-cm; 90 triÖu ®ång nÕu m­a Ýt h¬n 20cm. H×nh d­íi 11.3 tr×nh bµy vÊn ®Ò cña «ng gi¸m ®èc khu b·i t¾m d­íi d¹ng mét c©y quyÕt ®Þnh. Cho thuª 45.000 > 40cm 120.000 0,4 20-40cm 40.000 0,2 < 20cm -40.000 0,4 > 40cm 98.000 0,4 20-40cm 58.000 0,2 < 20cm 18.000 0,4 Tù ho¹t ®éng kh«ng b¬m n­íc Tù ho¹t ®éng cã b¬m n­íc H×nh 11.3: C©y quyÕt ®Þnh cña «ng gi¸m ®èc khu b·i t¾m 4.4.2. Nguyªn t¾c ph©n tÝch c©y quyÕt ®Þnh Cã hai nguyªn t¾c thùc hiÖn: Thø nhÊt, nÕu ph©n tÝch ®iÓm nót kh¶ n¨ng cã thÓ x¶y ra (vßng trßn) ta tÝnh c¸c gi¸ trÞ dù ®o¸n t¹i ®iÓm nót b»ng c¸h nh©n x¸c suÊt trªn mçi nh¸nh b¾t ®Çu tõ ®iÓm nót Êy víi møc lîi nhuËn ghi cë tËn cïng cña nh¸nh. Sau ®ã céng tÊt c¶ c¸c kÕt qu¶ tÝnh ®­îc cña nh¸nh b¾t nguån tõ nót nµy. Thø hai, nÕu ph©n tÝch nót quyÕt ®Þnh (h×nh vu«ng) th× ta ®Æt vµo h×nh vu«ng con sè gi¸ trÞ dù ®o¸n lín nhÊt trong tÊt c¶ c¸c gi¸ trÞ cra c¸c cµnh b¾t nguån tõ nót nµy. B»ng c¸ch Ê