Tiểu luận Ngoại thương Trung Quốc trong thời kỳ cải cách mở cửa

lµ 18,9%. Theo thèng kª cña ChÝnh phñ Trung Quèc, trong thêi gian 10 n¨m (1978-1987) th× ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cña Trung Quèc t¨ng 4 lÇn, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp s¶n xuÊt c«ng nghiÖp t¨ng 2,5 lÇn, s¶n xuÊt N«ng nghiÖp t¨ng 2,25 lÇn. Nh­ vËy râ rµng lµ t«c ®é ph¸t triÓn cña ngo¹i th­¬ng t¨ng nhanh h¬n tèc ®é ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt. §iÒu ®ã chØ ra r»ng vai trß cña ngo¹i th­¬ng t¸c ®éng trë l¹i víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ trong n­íc rÊt quan träng. Trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, c¬ cÊu hµng xuÊt nhËp khÈu vµ c¬ cÊu thÞ tr­êng cã nhiÒu thay ®æi râ rÖt. Sè l­îng hµng thµnh phÈm c«ng nghiÖp xuÊt khÈu t¨ng nhanh, nhÊt lµ nh÷ng mÆt hµng truyÒn thèng nh­ quÇn ¸o, giÇy dÐp, dông cô thÓ thao vµ c¸c lo¹i hµng thñ c«ng mü nghÖ..vv..Nh÷ng mÆt hµng nµy tû lÖ suÊt mçi n¨m t¨ng 18,5%. N¨m 1980 nh÷ng mÆt hµng trªn chiÕm 25% tæng gi¸ trÞ hµng ho¸ xuÊt khÈu. ChØ riªng mÆt hµng GiÇy DÐp cña Trung Quèc xuÊt sang thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa (Mü, NhËt, ý, Ph¸p) ®· cã gi¸ trÞ 160 triÖu USD. ViÖc xuÊt khÈu than vµ DÇu má t¨ng nhanh, chiÕm 21,5% trong tæng gi¸ trÞ hµng ho¸ xuÊt khÈu. Ho¹t ®éng nµy thu ®­îc kÕt qu¶ trªn c¬ së t¨ng s¶n l­äng khai th¸c vµ më réng thÞ tr­êng bu«n b¸n. N¨m 1987, Trung Quèc ®· xuÊt khÈu 27,2 triÖu tÊn DÇu, 13,5 triÖu tÊn Than trong ®ã 80% xuÊt sang NhËt, 20% xuÊt sang Mü. Bªn c¹nh ®ã Trung Quèc cßn xuÊt mét sè lo¹i n«ng phÈm sang thÞ tr­êng Mü, óc, Ph¸p. VÒ nhËp khÈu h­íng theo chiÕn l­îc ®iÒu chØnh nÒn kinh tÕ , Trung Quèc ®· thay ®æi chÝnh s¸ch nhËp khÈu thiÕt bÞ kü thuËt. Quan ®iÓm cña Trung Quèc chØ nhËp khÈu cã chän läc thiÕt bÞ toµn bé cho nh÷ng c«ng tr×nh lín nh­ng rÊt c¸ biÖt. Trung Quèc ­u tiªn nhËp khÈu kü thuËt vµ c«ng nghÖ ®Ó c¶i t¹o c¸c xÝ nghiÖp cò ®· l¹c hËu. Víi quan ®iÓm nh­ vËy, Trung Quèc ®· nhËp c«ng nghÖ vµ kü thuËt cña trªn 40 n­íc, chñ yÕu lµ cña Mü, NhËp Anh, Ph¸p, T©y §øc… Trong ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, Trung Quèc cßn tranh thñ vay vèn cña quü tiÒn tÖ quèc tÕ víi ®iÒu kiÖn rÊt thuËn lîi vµ chó träng sö dông nã cã hiÖu qu¶. N¨m 1982 Trung Quèc ®· vay cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc tÕ 10,8 tû USD ®Ó thanh to¸n tiÒn nhËp khÈu thiÕt bÞ ®ång bé. Bªn c¹nh ®ã c¸c n­íc T©y §øc, Anh, NhËt…. Còng cung cÊp tÝn dông dµi h¹n víi l·i suÊt thÊp ­u ®·i cho Trung Quèc. Th¸ng 10 /1984 T©y §øc cho Trung Quèc vay 50 triÖu M¸c víi l·i suÊt 2% tr¶ trong 30 n¨m. Víi chÝnh s¸ch më cöa cña Trung Quèc t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho t­ b¶n n­íc ngoµi ®Çu t­ trùc tiÕp tõ 1978-1985, vèn ®Çu t­ cña t­ b¶n n­íc ngoµi vµo c¸c xÝ nghiÖp hîp doanh lµ 16,2 tû USD trong ®ã 5 tû USD ®Çu t­ vao th¨m dß vµ khai th¸c má sè cßn l¹i lµ ®Çu t­ vµo c«ng nghiÖp nhÑ, c«ng nghiÖp ®iÖu tö, ho¸ chÊt, luyÖn kim…. Ho¹t ®éng ®Çu t­ cña n­íc ngoµi vµo Trung Quèc chñ yÕu tËp trung vµo s¶n xuÊt., chiÕm tíi 70% trong tæng sè xÝ nghiÖp t­ b¶n n­íc ngoµi ®Çu t­ do ®ã sè xÝ nghiÖp phi s¶n xuÊt chØ chiÕm 25% trong sù ph¸t triÓn cña c¸c ®Æc khu kinh tÕ vµ thµnh phè më cöa. Tõ 1985-1988, Trung Quèc tiÕp tôc hoµn thiÖn vïng më cöa ven biÓn b»ng viÖc më cöa ®ång b»ng s«ng Tr­êng Giang, ®ång b»ng S«ng Chu, vïng phÝa nam tØnh phóc KiÕn S¬n ®«ng, b¸n ®¶o Liªu §«ng, thµnh lËp tØnh ®¶o H¶i Nam vµ chuyÓn thµnh ®Æc khu kinh tÕ lín nhÊp, ®ång thêi x©y dùng 13 khu khai th¸c ph¸t triÓn kinh tÕ ven biÓn ®Çu tiªn ë Qu¶ng §«ng, phóc KiÕn, Giang T«. TØnh Qu¶ng §«ng n¨m 1979 gi¸ trÞ s¶n phÈm s¶n xuÊt ra lµ 60 triÖu nh©n d©n tÖ (NDT) nh­ng tíi n¨m 1987 lµ 8 tû NDT. Nh­ vËy møc t¨ng tr­ëng thËt lµ thÇn l¹, gÊp 120 lÇn. Nh×n chung trong nh÷ng n¨m qua chÝnh s¸ch më cöa ®· ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng chó ý. Th¸ng 10/19986 Trung Quèc tuyªn bè bæ sung nh÷ng khuyÕn khÝch ®Æc biÖt cho c¸c xÝ nghiÖp hîp doanh vÒ quyÒn h¹n vÒ sö dông lîi nhuËn lao ®éng, ®· b·i quyÒn ®éc quyÒn ngo¹i th­¬ng cña c¸c C«ng ty xuÊt nhËp khÈu giao quyÒn cho c¸c C«ng ty ngo¹i th­¬ng ®­îc thµnh lËp theo ngµnh vµ theo l·nh thæ. ë Trung Quèc viÖc ®Çu t­ cña n­íc ngoµi ®· lµm xuÊt hiÖn 5000 xÝ nghiÖp hîp doanh, 120 xÝ nghiÖp n­íc ngoµi ®éc doanh. TÝnh tíi 1987 ®· cã 40 n­íc trong thÕ giíi t­ b¶n ®Çu t­ kinh doanh vµo Trung Quèc víi 8796 hîp ®ång ký kÕt vµ Trung Quèc ®· sö dông 31,9 tû USD vèn ®Çu t­ cña n­íc ngoµi. Trong qu¸ tr×nh hîp t¸c kinh tÕ Trung Quèc ®· sö dông 7 ngh×n kü s­, kü thuËt viªn cña c¸c n­íc Anh, ph¸p, Mü, NhËt. Trong ho¹t ®éng hîp t¸c ®a ph­¬ng, tÝnh ®Õn n¨m 1983 sau h¬n 20 n¨m gi¸n ®o¹n, Trung Quèc vµ Liªn X« ®· nèi l¹i quan hÖ kinh tÕ. N¨m 1985, Liªn X« ®· gióp Trung Quèc c¶i t¹o l¹i 14 c«ng tr×nh c«ng nghiÖp cò vµ x©y dùng 7 c«ng tr×nh c«ng nghiÖp míi. Víi c¸c n­íc §«ng ¢u trong khèi SEG tõ n¨m 1984 b¾t ®Çu quay l¹i hîp t¸c víi Trung Quèc. C¸c n­íc nµy nhËn gióp Trung Quèc c¶i t¹o 79 c«ng tr×nh c«ng nghiÖp trÞ gi¸ 80 triÖu USD cho c¸c ngµnh chÕ t¹o m¸y, luyÖn kim, ho¸ chÊt ®iÖn tö… trong quan hÖ hîp t¸c víi c¸c n­íc thuéc khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng, Trung Quèc ®· thiÕt lËp ®­îc mèi quan hÖ chÆt chÏ víi c¸c n­íc nh­ Hång C«ng, Ma Cao, §µi Loan. Hång K«ng vµ Ma Cao lµ hai khu vùc nhá thuéc tØnh Qu¶ng §«ng cña Trung Quèc. Tuy vËy nhê vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi, cã tr×nh ®é kinh tÕ ph¸t triÓn kh¸ cao, cã thÓ chÕ kinh tÕ tù do cao ®é nªn Hång K«ng vµ Ma Cao kh«ng nh÷ng ®ãng vai trß cÇu nèi kinh tÕ gi÷a Trung Quèc ®¹i lôc víi thÕ giíi mµ cßn lµ n¬i cung cÊp quan träng vÒ vèn, kü thuËt, kinh nghiÖm qu¶n lý vµ viÖc lµm chä lôc ®Þa. N¨m 1978 møc bu«n b¸n gi÷a ®¹i lôc Trung Quèc víi Hång K«ng, Ma Cao lµ 2,6 tû USD. T¨ng tr­ëng kinh tÕ tèc ®é cao cña Trung Quèc cßn g¾n chÆt víi sù t¨ng nhanh xuÊt khÈu hµng chÕ biÕn sö dông nhiÒu lao ®éng. Tû träng lo¹i hµng ho¸ nµy n¨m1985 lµ 49% trong tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu. Cöa ngâ chÝnh ®Ó Trung Quèc xuÊt khÈu lµ Hång K«ng. N¨m 1980 tû lÖ t¸i xuÊt khÈu cña Hång K«ng lµ 30,5% vµ tû lÖ nµy t¨ng c­êng quan hÖ mÉu dÞch Trung Quèc- Hång K«ng. Víi §µi Loan, ngay khi thùc hiÖn chñ tr­¬ng c¶i c¸ch më cöa kinh tÕ vµo cuèi n¨m 1978, ChÝnh phñ Trung Quèc ®· thÇy râ vai trß kinh tÕ cña §µi Loan ®èi víi ®¹i lôc. Trong kho¶ng 5 n¨m ®Çu (1979-1984) ®Çu t­ cña §µi Loan t¹i ®aÞ lôc phÇn lín mang tÝnh lÎ tÎ, th¨m dß, quy m« nhá bÐ.. nh­ng kÓ tõ sau n¨m 1984, ®Æc biÖt tõ ®Çu n¨m 1987 nhÞp ®é ®Çu t­ ®· ph¸t triÓn rÊt nhanh. Qua ®ã ta thÊy ®­îc mèi quan hÖ mËt thiÕt kh«ng thÓ t¸ch rêi gi÷a Trung Quèc víi khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng vµ ng­îc l¹i gi÷a Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng víi Trung Quèc vµ mèi quan hÖ nµy sÏ kh«ng ®­îc ph¸t triÓn trong nh÷ng n¨m tiÕp theo. Kh«ng chØ mèi quan hÖ Trung Quèc víi c¸c nøoc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng, mèi quan hÖ gi÷a Trung Quèc víi c¸c n­íc thuéc §«ng B¾c ¸ còng rÊt kh¨ng khiÕt. Do tõng ®iÒu kiÖn cô thÓ cña mçi n­íc kh¸c nhau. Cã nh÷ng n­íc tµi nguyªn thiªn nhiªn ph­¬ng ph¸p nh­ Trung Quèc, Nga, M«ng Cæ, cã nh÷ng n­íc nghÌo nµn thiÕu thèn nguån tµi nguyªn nh­ NhËt B¶n, Hµn Quèc. Cã nh÷ng n­íc cÇn ®Èy m¹nh xuÊt khÈu t­ b¶n, kü thuËt nh­ NhËt B¶n, Hµn Quèc, cã nh÷ng n­íc cÇn thu hót sè l­îng lín t­ b¶n vµ kü thuËt vµo nh­ M«ng Cæ, Nga, Trung Quèc. Cã d­ thõa søc lao ®éng nh­ Trung Quèc, TriÒu Tiªn, cã n­íc l¹i thiÕt søc lao ®éng nh­ vïng ViÔn §«ng Nga, NhËt B¶n, Hµn Quèc. V× vËy yªu cÇu kh¸ch quan bæ sugn lÊn nhau vÒ kinh tÕ lµ ®Æc ®iÓm næi bËt nhÊt cña c¸c n­íc §«ng B¾c ¸. §©y lµ c¬ së kh¸ch quan rÊt thuËn lîi cho sù kÕt hîp mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt hî lý nhÊt c¸c yÕu toã s¶n xuÊt bao gåm vèn, ký thuËt, kinh nghiÖm qu¶n lý tiªn tiÕn cña NhËt B¶n, Hµn Quèc víi tµi nguyªn thiªn nhiªn nh­ cña Nga, M«ng Cæ vµ søc lao ®éng cña TriÒu Tiªn, Trung Quèc, NhËt B¶n chiÕm vÞ trÝ quan träng nhÊt trong hîp t¸c kinh tÕ §«ng B¾c. Tõ n¨m 1972 Trung Quèc vµ NhËt B¶n ®· thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao vµ nhê ®ã quanhÖ kinh tÕ ®· ph¸t triÓn thuËn lîi tiÒn vèn tõ NhËt B¶n vµo Trung Quèc n¨m 1983 lµ 0,95 tû USD, chiÕm 48,2% vèn n­íc ngoµi Trung Quèc thu hót ®­îc ®Õn n¨m 1985 sè tiÒn nµy t¨ng lªn 1,59 tû USD chiÕm 34,2%. Qua viÖc bu«n b¸n, ®Çu t­ Trung Quèc më réng viÖc hîp t¸c víi NhËt ë c¸c ngµnh gia c«ng xuÊt khÈu. Trong mét sè lÜnh vùc nh­ s¶n xuÊt xe«t«, cm¸y mãc ®iÖn tö vµ ®å dïng gia ®×nh…v..v.. Trung Quèc th«ng qua viÖc nhËp linh kiÖn, thiÕt bÞ cña Nh¹t ®Ó gia c«ng xuÊt khÈu, b»ng ph­¬ng thøc nµy Trung Quèc cã thÓ lîi dông ®­îc kü thuËt cña NhËt kÕt hîp víi lao ®éng gi¸ rÎ cßn rÊt dåi dµo ®Ó s¶n xuÊt ra nh÷ng mÆt hµng ®ñ søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. ViÖc lµm nµy ®· gãp phÇn kh«ng nhá vµo viÖc hiÖn ®¹i ho¸ nÒn c«ng nghiÖp Trung Quèc. Ngoµi quan hÖ mang tÝnh bæ sung cho nhau gi÷a Trung Quèc vµ NhËt B¶n, Trung Quèc cßn quan hÖ víi Nga d­íi h×nh thøc lµ Trung Quèc xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng sang Nga bëi n­íc Nga cã ®­êng biªn giíi chung rÊt dµi víi Trung Quèc, cã tr÷ l­îng tµi nguyªn rÊt lín vµ rÊt thiÕu nh©n c«ng ë vïng ViÔn §«ng. Tõ sù ph©n tÝch quan hÖ kinh tÕ gi÷a Trung Quèc vµ c¸c n­íc §«ng ¸ cho thÊy Trung Quèc kh«ng thÓ phån vinh ®­îc nÕu thiªó sù hç trî cña kinh tÕ §«ng ¸ vµ ng­îc l¹i; ®Ó ph¸t triÓn h¬n n÷a Trung Quèc cÇn ®Èy m¹nh quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ víi khu vùc, ®ã lµ yªu cÇu kh¸ch quan ®Ó ph¸t triÓn nhanh søc m¹nh kinh tÕ cña quèc gia nµy. Nh×n chung ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cña Trung Quèc trong giai ®o¹n nµy còng ®· thu ®­îc nh÷ng thµnh tù ®¸ng kÓ taä ra c¬ së vµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn ë giai ®o¹n sau. Giai ®o¹n 2: Tõ n¨m 1988 ®Õn nay. Trong giai ®o¹n nµy qu¸ tr×nh c¶i c¸ch ngo¹i th­¬ng Trung Quèc ®­îc tiÕn hµnh mét c¸ch triÖt ®Ó t¹o ra nh÷ng b­íc ph¸t triÓn lín cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ Trung Quèc. Qu¸ tr×nh nµy tr¶i qua 3 giai ®o¹n chÝnh: Giai ®o¹n thø nhÊt, tõ 1988 ®Õn 1990. §©y lµ giai ®o¹n b¾t ®Çu thÝ ®iÓm hÖ thèng hîp ®ång tr¸ch nhiÖm trong lÜnh vùc ngo¹i th­¬ng. ChÝnh phñ ®· ®×nh chØ viÖc trî cÊp tµi chÝnh trong xuÊt khÈu ®¸nh gi¸ vµ quy ®Þnh møc ®é kinh tÕ cña c¸c ®Þa ph­¬ng, c¸c C«ng ty ngo¹i th­¬ng kh¸c nhau. Mét hÖ thèng ®iÒu tiÕt vÜ m« vÒ ngo¹i th­¬ng ®· b¾t ®Çu ho¹t ®éng. ChÝnh phñ kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng th«ng qua c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ kh¸c nhau nh­: gi¸ c¶, tû gi¸ hèi ®o¸i, l·i suÊt vµ viÖc c¾t gi¶m thuÕ ®èi víi xuÊt khÈu. Tõ th¸ng 10/1998 chøc n¨ng cña Bé ngo¹i th­¬ng còng ®· ®­îc ®æi míi; ngoµi viÖc nghiªn cøu x¸c ®Þnh chiÕn l­îc ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng, qu¶n lý giÊy phÐp, h¹ng ng¹ch xuÊt nhËp khÈu ra cßn chÞu tr¸ch nhiÖm kÕ to¸n ngo¹i hèi, gi¸m s¸t qu¶n lý c«ng t¸c thèng kª, chØ ®¹o c«ng t¸c kinh doanh vµ kÕ to¸n tµi vô cña c¸c xÝ nghiÖp ngo¹i th­¬ng, tham gia ®iÒu tiÕt møc thuÕ vµ c©n ®èi c«ng t¸c ngo¹i th­¬ng gi÷a c¸c khu vùc. Trong giai ®o¹n nµy Trung Quèc gi¶m sù can thiÖp cña nhµ n­íc vµo c¸c ho¹t ®éng kinh doanh vµ ph©n phèi nguån lùc lµm sèng ®éng c¸c doanh nghiÖp. Nh­ng còng trong giai ®o¹n nµy Trung Quèc gÆp nhiÒu khã kh¨n v× sau sù kiÖn Thiªn An m«n n¨m 1989 c¸c n­íc Ph­¬ng T©y gi¶m dÇn c¸c quan hÖ nh»m trõng ph¹t Trung Quèc. PhÝa Trung Quèc vÉn tÝch cùc t×m c¸ch duy tr× c¸c ho¹t ®éng kh«ng cho chóng sôt xuèg tíi møc qu¸ thÊp. Th¸ng 5 n¨m 1989. Tæng bÝ th­ §¶ng céng s¶n Liªn X« Gooc – Ba Chop ®· th¨m B¾c Kinh vµ cã cuéc héi ®µm víi §Æng TiÓu B×nh. §©y lµ cuéc gÆp ®Çu trªn 30 n¨m ®èi ®Çu, thùc hiÖn b×nh th­êng ho¸ quan hÖ hai n­íc. B¾t ®Çu tõ ®©y, viÖc trao ®æi hîp t¸c trªn c¸c lÜnh vùc chÝnh trÞ, kinh tÕ, th­¬ng m¹i, khoa häc kü thuËt qu©n sù… ®Òu ®· ph¸t triÓn. Trong quan hÖ víi ViÖt Nam thêi kú nµy, quan hÖ ViÖt Trung diÔn ra n¸o nhiÖt víi viÖc bu«n b¸n, trao ®ái hµng ho¸ thiÕt yÕu gi÷a nh©n d©n c¸c x· hai bªn… Ta sÏ xem xÐt mèi quan hÖ nµy ë phÇn sau. Giai ®o¹n thø hai: Tõ n¨m 1991 ®Õn 1993. B¾t ®Çu õ giai ®o¹n nµy ChÝnh phñ Trung Quèc ®· huû bá hoµn toµn kho¶n trî cÊp tµi chÝnh cña nhµ n­íc ®èi víi xuÊt khÈu, ®iÒu nµy buéc c¸c chóng t«i ph¶i tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng mét c¸ch ®éc lËp, trë thµnh ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm duy nhÊt vÒ lîi nhuËn vµ th¸t b¹i cña hä. Cïng víi viÖc giao quyÒn s¶n xuÊt, quyÒn kinh doanh ngo¹i th­¬ng cho c¸c ®Þa ph­¬ng, Trung Quèc ®· thùc hiÖn c¶i c¸ch thÓ chÕ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu nh»m t¹o ®iÒu kiÖn më rég ph¹m vi kinh doanh cña lÜnh vùc naú. §èi víi xuÊt khÈu nhµ n­íc quy ®Þnh chØ mét sè Ýt mÆt hµng cã liªn quan ®Õn lîi Ých quèc gia. Mét sè Ýt hµng ho¸ kh¸c t­¬ng ®«i­ quan träng vµ cã søc c¹nh tranh m¹nh ®­îc thùc hiÖn theo kÕ ho¹ch cã tÝnh chØ ®¹o cßn l¹i phÇn lín hµng ho¸ xuÊt khÈu ®­îc kinh doanh theo kiÓu th¶ næi tuú sù ®iÒu tiÕt cña thÞ tr­êng. §èi víi nhËp khÈu, cho phÐp c¸c C«ng ty, xÝ nghiÖp tù tæ chøc vµ hoµn toµn chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ lç l·i. §èi víi motä sè Ýt hµng ho¸ nhËp khÈu quan träng cã ¶nh h­ëng ®Õn lîi Ých quèc gia, nhµ n­íc chØ ®Þnh mét sè tæ chóng t«i ngo¹i th­¬ng tæ chøc thùc hiÖn. Mét sè hµng ho¸ tËp trung trªn thÞ tr­êng thÕ giíi vµ cã gi¸ c¶ biÕn ®éng nhµ n­íc sÏ phèi hîp víi c¸c chóng t«i ngo¹i th­¬ng chuyªn nghiÖp ®Þnh møc ®é kÕ ho¹ch nhËp khÈu. Nhê nh÷ng biÖn ph¸p trªn mµ tõ 1/1991 ChÝnh phñ Trung Quèc ®· ®­îc quyÒn tù chñ cho 100 C«ng ty ngo¹i th­¬ng lín. Nh»m thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, nhµ n­íc ®· ®Ò ra chÕ ®é kho¸n kinh doanh ngo¹i th­¬ng. Tæng chóng t«i ngo¹i th­¬ng trung ­¬ng giao kho¸n xuÊt khÈu trùc tiÕp cho c¸c ®Þa ph­¬ng, c¸c ®Þa ph­¬ng chÞu trcsh nhiÖm tæ chøc xuÊt khÈu thu ngo¹i tÖ vÒ vµ giao nép 70% ®­îc gi÷ l¹i 30% ë ®Þa ph­¬ng, chØ tiªu kho¸n ®­îc giao cho c¸c xÝ nghiÖp vµ c¬ së ngo¹i th­¬ng. ViÖc c¶i c¸ch hÖ thèng qu¶n lý ngo¹i tÖ ®· gióp c¸c chóng t«i cã ®­îc nhiÒu ngo¹i tÖ h¬n cho c¸c nhu cÇu më réng t¸c ®Çu t­ cña hä. §ång thêi víi viÖc thu hÑp, giíi h¹n c¸c mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu nh»m më réng tù do th­¬ng m¹i. Nh­ng kÕt qu¶ thu ®­îc tõ qu¸ tr×nh c¶i c¸ch trªn. Víi chñ tr­¬ng “Më cöa ra mäi h­íng, ®a bªn ho¸”, trong lÜnh vùc thu hót vèn tõ n­íc ngoµi th× vèn tÝn dông cña Trung Quèc tõ 1978 tíi n¨m 1993 lµ 60 tû USD, trong thêi gian Êy vèn ®Çu t­ trùc tiÕp nøoc ngoµi ®· ký kÕt lµ 122,7 tû USD. Nh×n chung tõ 1986 –1992 l­îng vèn n­íc ngoµi thu huts vµo Trung Quèc t¨ng nhanh, b×nh qu©n hµng n¨m lµ 22,5%. Do c¶i c¸ch më cöa, lÊy c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa lµm môc tiªu ®em l¹i cho s¶n xuÊt trong n­íc cã nhiÒu tiªn bé, v× vËy kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng cña Trung Quèc tiÕp tôc t¨ng lªn. N¨m 1993 ®¹t 195,7 tû USD. N¨m 1978 ngo¹i th­¬ng Trung Quèc ®øng thø 32 th× n¨m 1992 v­ín lªn ®øng thø 11 trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Trong lÜnh vùc ®µm ph¸n ®a ph­¬ng, th¸ng 5 n¨m 1991, Tæng bÝ th­ Giang Tr¹ch D©n th¨m Liªn X« vµ ngo¹i th­¬ng hai n­íc ®· ký hiÖp ®Þnh biªn giíi phÝa §«ng Trung – Nga. Th¸ng 8-1991khi Liªn X« x¶y ra s­h kiÖn 19-8 vµ sau ®ã 15 n­íc céng hoµ trë thµnh nh÷ng quèc gia ®éc lËp cã chu quyÒn, Nga tuyªn bè quyÒn kÕ thõa Liªn X« cò, Trung Quèc lÇn l­ît thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao víi 15 n­íc cég hoµ nµy. Trong ®ã ®Æc biÖt thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao víi céng hoµ Liªn Bang Nga giao céng hoµ Liªn Bang Nga vµo ngµy 27/12/1991. Th¸ng 12/1992, sau chuyÕn th¨m Trung Quèc cña Tæng thèng Enxin, mËu dÞch hai chiÒu ph¸t triÓn m¹nh mÏ ®Æc biÖt lµ bu«n b¸n gi÷a hai n­íc ®· lªn ®Õn 5,8 tû USD, v­ît møc bu«n b¸n cao nhÊt n¨m 1993 µ 7,6 tû USD gi÷a Liªn X« vµ Trung Quèc tr­íc ®©y (4,3 tû USD n¨m 1991) §èi víi c¸c n­íc ë khu vùc ®«i bê eo biÓn nh­ Hång K«ng, Ma Cao , trong kho¶ng thêi gian tõ n¨m 1978 ®Õn n¨m 1993, møc bu«n b¸n gi÷a ®¹i lôc Trung Quèc víi hai n­íc nµy t¨ng h¬n 10 lÇn, tõ 2,6 tû USD lªn tíi h¬n 27,5 tû USD. Trong mét thêi gian dµi Hång K«ng, Ma Cao lµ b¹n hµng lín thø nhÊt cña Trung Quèc chØ riªng n¨m 1990 tæng kim ng¹ch bu«n b¸n gi÷a Trung Quèc víi Hång K«ng ®¹t 26,4 tû USD víi MaCao ®at 580 triÖu USD. Víi §µi Loan, n¨m 1992 ngµy cµng cã nhiÒu chóng t«i lín cña §µi Loan ®Çu t­ vµo §¹i lôc, n¨m 1992 kim ng¹ch bu«n b¸n gi÷a ®¹i lôc, vµ §µi loan lµ 7,39 tû USD gÊp h¬n 23 lÇn so víi n¨m 1980, n¨m 1993 lµ 14,39 tû USD gÊp 45 lÇn n¨m 1980. §èi víi c¸c n­íc ë §«ng B¾c ¸, n¨m 1991 tiÒn vèn tõ NhËt B¶n vµo Trung Quèc lµ 1,8 tû USD t¨ng h¬n so víi c¸c n¨m 1983,1985. N¨m 1993 sè dù ¸n ®Çu t­ cña c¸c xÝ nghiÖp NhËt B¶n vµ Trung Quèc t¨ng lªn 93,2% tû USD. Trung Quèc víi Hµn Quèc ®Õn 8/1992 míi b×nh th­êng ho¸ quan hÖ vµ n¨m ®ã Hµn Quèc ®· lµ b¹n hµng bu«n b¸n thø b¶y cña Trung Quèc. Nh­ vËy trong thêi kú nµy lÜnh vùc ngo¹i th­¬ng cña Trung Quèc ®· thÓ hiÖn c¬ chÕ míi b»ng viÖc thùc thi c¸c chÝnh s¸ch mét c¸ch thèng nhÊt, c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ ®éc lËp tr¸ch nhiÖm ®èi víi lîi nhuËn vµ thiÖt h¹i. Thªm vµo ®ã hÖ thèng kiÓm so¸t vÜ m« vÒ ngo¹i th­¬ng c¬ b¶n ®· ®­îc h×nh thµnh. Giai ®o¹n thø 3: Tõ n¨m 1994 ®Õn nay. Trung Quèc l¹i tiÕn thªm mét b­íc n÷a trong viÖc c¶i c¸ch tæ chøc tµi chÝnh, Ng©n hµng, ngo¹i hèi, ®Çu t­ vµ l­u th«ng ®èi víi hÖ thèng ngo¹i th­¬ng. ChÕ ®é hai tû gi¸ bÞ huû bá, thèng nhaaats gi¸ cña ®ång nh©n d©n tÖ víi c¸c ngo¹i tÖ kh¸c, chñ yÕu dùa vµo thÞ tr­êng cung vµ ngo¹i tÖ. ThÞ tr­êng giao dÞc ngo¹i tÖ gi÷a c¸c Ng©n hµng ®· ®­îc thµnh lËp, nhõam trî gióp cho c¬ chÕ x©y dùng tû gi¸ hèi ®o¸i vµ nhËn ra nh÷ng t¸c ®éng cã thÓ lµm thay ®æi ®ång NDT ®èi víi tµi kho¶n hiÖn hµnh. Cuéc c¶i c¸ch vÒ tû gi¸ hèi ®o¸i ®· thóc ®Èy c¶i c¸ch trong hÖ thèng qu¶n lý nhËp khÈu. Mét sè quy ®Þnh h¹n chÕ phi thuÕ quan bÞ huû bá hoÆc bÞ gi¶m bít, ®· më réng thªm. tù do cho ho¹t ®éng nhËp khÈu. Trong giai ®o¹n nµy c¸c ho¹t ®éng bu«n b¸n víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi ph¸t triÓn m¹nh mÏ. §Õn n¨m 1994 Trung Quèc ®· tho¸t khái t×nh tr¹ng nhËp siªu, chuyÓn sang xuÊt siªu vµ thay ®æi c¬ cÊu nhßm hµng xuÊt khÈu. ThÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu cña Trung Quèc tr¶i kh¾p c¸c quèc gia trªn thÕ giíi c¬ cÊu hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn trong trÞ gÝa xuÊt khÈu tõ 49% n¨m 1980 t¨ng lªn trªn 86% n¨m 1995. Kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng t¨ng tõ 13% n¨m 1978 ®Õn 30% n¨m 1995, tõ 36 tû USD lªn 300 tû USD. Trong ho¹t ®éng th­¬ng m¹i víi n­íc ngoµi, Trung Quèc kh«ng ngõng më réng quan hÖ hîp t¸c víi c¸c n­íc bu«n b¸n chuyÓn khÈu qua Hång K«ng gi÷a §¹i lôc víi c¸c n­íc thuéc khu vùc víi §µi loan vµ ®¹i lôc ®Òu theo ®uæi chiÕn l­îc xuÊt khÈu h­íng vµo c¸c thÞ tr­êng NhËt B¶n,Mü. Víi Hång K«ng vµ MaCao, t¨ng tr­ëng kinh tÕ tèc ®é cao cña Trung Quèc trong nh÷ng n¨m qua g¾n chÆt víi sù t¨ng nhanh xuÊt khÈu hµng chÕ biÕn sö dông nhiÒu lao ®éng tû träng lo¹i hµng ho¸ nµy n¨m 1994 lµ 88% trong tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu, cöa ngâ chÝnh ®Ó Trung Quèc xuÊt khÈu lµ Hång K«ng, sau sù kiÖn Hång K«ng trë vÒ Trung Quèc ngµy 7/7/1997, Trung Quèc ®· ®­a nhiÒu biÖn ph¸p míi nh»m ph¸t huy thÕ m¹nh vèn cã cña kinh tÕ Hång K«ng vµ t¨ng thªm søc m¹nh tæng hîp cña nÒn kinh tÕ Trung Quèc. Th¸ng 12/1999, Trung Quèc l¹i tiÕp tôc thu håi MaCao n¬i cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ®©y lµ ®iÒn kiÖn thuËn lîi h¬n cho Trung Quèc trong viÖc lµm ¨n bu«n b¸n víi c¸c n­íc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi. Trong quan hÖ víi NhËt B¶n, mËu dÞch gi÷a Trung Quèc vµ NhËt B¶n, mËu t¨ng tõ 1,1 tû USD n¨m 1972 lªn 46,2 tû USD n¨m 1994. N¨m 1995, bu«n b¸n hai chiÒu ®¹t 57,8 tû USD, t¨ng 25% so víi n¨m 1994 trong ®ã xuÊt khÈu cña NhËt sang Trung Quèc lµ 21,9 tû USD tiÒn vèn tõ NhËt B¶n vµo Trung Quèc còng t¨ng lªn kh«ng ngõng sau bµi nãi chuyÖn trong chuyÕn ®i th¨m MiÒn Nam Trung Quèc cña §Æc TiÓu B×nh, ®Çu t­ cña NhËt B¶n vµo Trung Quèc t¨ng m¹nh h¬n. TÝnh ®Õn hÕt n¨m 1995, sè dù ¸n ®Çu t­ cña c¸c XÝ nghiÖp NhËt B¶n vµo Trung Quèc lªn tíi 13249, tæng sè vèn ®· ký lµ 21,2 tû USD, xÕp sau Hång K«ng, ¸o M«n, §µi Loan, Mü. Víi Hµn Quèc mËu dÞch bai chiÕu gi÷a hai n­íc ®Õn n¨m 1997 ®· lªn tíi gÇn 11 tû USD, v× nh÷ng nhu cÇu hîp t¸c kinh tÕ gi÷a Trung Quèc víi Hµn Quèc t­¬ng tù nh­ NhËt B¶n víi Trung Quèc nªn sau khi b×nh th­êng hãa quan hÖ gi÷a hai n­íc, quan hÖ kinh tÕ song ph­¬ng gi÷a 2 quèc gia nµy kh«ng ngøng t¨ng tiÕn, t¹o lîi thÕ ph¸t triÓn cho nhau. Quan hÖ kinh tÕ gi÷a Trung Quèc vµ Nga trong nh÷ng n¨m ®Çu thËp niªn 90 cã sù ph¸t triÓn ch­a tõng thÊy trong lÞch sö quan hÖ kinh tÕ gi÷a hai bªn riªng n¨m 1995 hai bªn ®· kü trªn 40 hiÖp ®Þnh hîp t¸c vÒ nhiÒu mÆt. Trung Quèc ®· ký trªn 40 hiÖp ®Þnh hîp t¸c vÒ nhiÒu mÆt Trung Quèc ®· trë thµnh b¹n hµng lín thø hai cña Nga sau §øc cßn Nga trë thµnh b¹n hµng lín thø b¶y cña Trung Quèc. §Õn n¨m 1996 kim ng¹ch bu«n b¸n hai chiÒu ®¹t 7 tû USD trong ®ã Trung Quèc nhÊp khÈu tõ Nga 3,7 tû USD, t¨ng 67% so víi n¨m 1995. Dù kiÕn n¨m 2005 sÏ ®¹t tíi 20 tû USD. Trong quan hÖ kinh tÕ víi c¸c n­íc kh¸c ®Õn 15/11/1999 Trung Quèc vµ Mü ®· ký hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i. MÆc dï cho ®Õn nay cßn nhiÒu vÊn ®Ò gi÷a hai n­íc ch­a ®­îc gi¶i quyÕt nh­ng hai hai bªn vÉn cè g¾ng duy tr× ra ®Èy quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ song ph­¬ng ngµy mét tèt ®Ñp h¬n. HiÖn nay Trung Quèc ®ang tiÕn tíi gia nhËp tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (NTO) 20/5/2000 Trung Quèc vµ EU ®· chÝnh thøc ký kÕt hiÖp ®Þnh vÒ viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO. Víi hiÖp ®Þnh nµy cßn gióp cho hµng ho¸ cña Trung Quèc, trong ®ã cã nhiÒu mÆt hµng quan träng nh­ n«ng s¶n, dÖt may, ®iÖn tö…. cã ®iÒn kiÖn th©m nhËp s©u h¬n vµo thÞ tr­êng EU. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng dÖt may hiÖn mang l¹i cho Trung Quèc nguån thu lín, n¨m 1999 Trung Quèc thu vÒ h¬n 41 tû USD tõ xuÊt khÈu hµng dÖt, b»ng 21% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu trong c¶ nø¬c n¨m 1999. Ngoµi Mü vµ EU Trung Quèc cßn ®¹t ®­îc nhiÒu tho¶ thuËn th­¬ng m¹i song ph­¬ng víi nhiªu n­íc kh¸c n÷a. §Õn cuèi th¸ng 10 n¨m 2000, Trung Quèc ®· ký kÕt hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i víi 36 trªn tæng sè 37 thµnh viªn cña WTO mµ Trung Quèc cÇn ph¶i kü kÕt, s¾p tíi. Trªn ®©y lµ nh÷ng thµnh qu¶ mµ Trung Quèc ®· ®¹t ®­îc trong ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng. TÝnh ®Õn ®Çu n¨m 2001, ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng Trung Quèc vÉn trªn ®µ ph¸t triÓn. Nh÷ng thµnh qu¶ mµ ngo¹i th­¬ng Trung Quèc ®· ®¹t ®­îc lµ do nh÷ng chÝnh s¸ch biÖn ph¸p thÝch hîp tø sau héi nghÞ TW3 kho¸ XI mµ §¶ng céng s¶n Trung Quèc ®· ®Ò ra. MÆc dï vÉn cßn gÆp ph¶i nhiÒu khã kh¨n nh­ nî n­íc ngoµi vÒ vèn (®©y lµ t×nh tr¹ng cña hÇu hÕt c¸c n­íc trªn thÕ giíi) viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t­, viÖc kh¾c phôc nh÷ng hËu qu¶ cña vÊn ®Ò m«i sinh, m«i tr­êng nhiÒu n¨m tr­íc vÊn ®Ò nµy trªn 1 ph­¬ng diÖn nµo ®ã sÏ kh«ng khuyÕn khÝch t¨ng tr­ëng kinh tÕ , t¨ng xuÊt khÈu cßn nÕu ph¸ gi¸ sÏ ¶nh h­ëng kh«ng nhá tíi kinh tÕ toµn cÇu. VÊn ®Ò Trung Quèc gia nhËp WTO vÉn bÞ Mü ng¨n trë. HIÖn nay Trung Quèc cßn ®ang ph¶i ®èi phã víi t×nh tr¹g gi¶m sót cña xuÊt khÈu. §©y lµ nh÷ng vÊn ®Ò mµ Trung Quèc ®ang tõng b­íc kh¾c phôc nh»m gi÷ v÷ng ®µ t¨ng tr­ëng kinh tÕ nãi chung vµ ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng nãi riªng. Vµi nÐt vÒ quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Trung. ViÖt Nam vµ Trung Quèc lµ hai n­íc l¸ng giÒng nói s«ng liÒn d¶i, viÖc giao l­u kinh tÕ gi÷a hai n­íc ®· cã rÊt l©u. MÆc dï quan hÖ bu«n b¸n cã tÝnh chÊp quèc tÕ gi÷a hai n­íc chØ cã tõ thÕ kû X, sau khi ViÖt Nam tho¸t khái ¸ch ®« hé cña phong kiÕn Trung Quèc song ®iÒn kiÖn ®Þa lý lÞch sö ®ã lµ nh÷ng tiÒn ®Ò quý b¸u cña mèi quan hÖ kinh tÕ ViÖt Trung sau nµy. Tr­íc 1989 quan hÖ gi÷a hai n­íc ch­a cã tÝnh th­¬ng m¹i do nh÷ng ®iÒn kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng kÐm ph¸t triÓn, chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng nhiÒu sai lÇm, hiÖu qu¶ kÐm vµ kh«ng ph¸t triÓn. Trung Quèc lµ n­íc lín, l¹i®ang viÖc trî co ViÖt Nam kh¸ng chiÕn nªn dï lµ bu«n b¸n th× viÖc cung cÊp c¸c chñng lo¹i hµng ho¸, ph­¬ng thøc thanh to¸n ®Òu mang tÝnh phÝ kinh tÕ, trong kho¶ng 10 n¨m (1979-1988) quan hÖ ViÖt Trung kh«ng b×nh th­êng, viÖc bu«n b¸n vÉn diÔn ra qua biªn giíi nh­ng quy m« nhá. Tõ n¨m 1989, ban bÝ th­ trung ­¬ng §¶ng céng s¶n ViÖt Nam kho¸ VI ra th«ng b¸o sè 118 cho phÐp nh©n d©n c¸c x· biªn giíi ®­îc qua l¹i th¨m th©n vµ trao ®æi hµng ho¸ thiÕt yÕu, tõ ®ã quan hÖ ViÖt Trung trë l¹i binh th­êng vµ ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Trong nhiÒu n¨m cöa khÈu chî vµ c¸c ®­êng mßn biªn giíi lµ nh÷ng n¬i hµng ho¸ ra vµo tÊp nËp cña hai n­íc. Sau khi hai n­íc nèi liÒn viÖc th«ng ®­êng s¾t, ®­êng biÓn, ®­êng hµng kh«ng, bu«n b¸n chÝnh ng¹ch gi÷a hai n­íc cµng ph¸t triÓn, viÖc giao l­u th­¬ng m¹i hai bªn cµng phong phó tÊp nËp. Cho ®Õn n¨m 2000 víi c¸c h×nh thøc chÝnh ng¹ch, tiÓu ng¹ch, kim ng¹ch bu«n b¸n ViÖt Trung n¨m 1998 ®¹t chõng 1,54 tû USD so víi 32,2 triÖu USD n¨m 1991, nhiÒu h¬n 50 lÇn, n¨m 1999 còng x¾p xØ 1,5 tû USD. VÒ phÝa Trung Quèc, sau khi kh«i phôc giao l­u bu«n b¸n víi ViÖt Nam, Trung Quèc ®· më ®­îc con ®­êng th«ng th­êng cho khu vùc T©y Nam réng lín bao gåm c¸c tØnh Tø Xuyªn, Quú Ch©u, T©y T¹ng, V©n Nam vµ Qu¶ng T©y ®i ra biÓn ®«ng vµ c¸c nøoc §«ng Nam ¸. Hai tØnh cã biªn giíi chung víi ViÖt Nam lµ V©n Nam vµ Qu¶ng T©y kinh tÕ ®Òu ®· ®ù¬c c¶i thiÖn sau khi më cöa víi ViÖt Nam. C¸c cöa khÈu cña Qu¶ng T©y chÊt ®Çy hµng ho¸ ®Ó xuÊt ®i ViÖt Nam, kh«ng nh÷ng cña b¶n tØnh mµ cßn cã c¸c tØnh kh¸c chë ®Õn, do ®ã ®©y cßn lµ c¸c tr¹m trung chuyÓn, C¸c XÝ nghiÖp h­¬ng trÊn cña Qu¶ng T©y vµ cña mét sè tØnh néi ®Þa lµm ¨n trë nªn khÊm kh¸ nhê cã thÞ tr­êng míi lµ ViÖt Nam. ViÖt Nam lËp l¹i quan hÖ bu«n b¸n víi Trung Quèc trong bèi c¶nh kinh tÕ x· héi gÆp khã kh¨n nÆng nÒ . Quan hÖ víi c¸c b¹n hµng truyÒn thèng lµ Liªn X« vµ c¸c n­íc §«ng ©u gÇn nh­ bÞ gi¸n ®o¹n. Bu«n b¸n víi Trung Quèc phi¸ B¾c ViÖt Nam. Nhê bu«n b¸n v¬i Trung Quèc phÝa ViÖt Nam ®· t¨ng ®¸ng kÓ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu nhÊt lµ c¸c tØnh ven biÓn. Trong cuéc c¹nh tranh vãi hµng Trung Quèc nhiÒu s¶n phÈm cña ViÖt Nam ®· n©ng cao ®­îc chÊt l­îng nhanh nh¹y vµ am hiÓu trong qu¶n lý kinh doanh nhê giao tiÕp. Tuy nhiªn quan hÖ bu«n b¸n ViÖt Trung thêi gian gÇn ®©y cã xu h­íng chõng l¹i tèc ®é t¨ng tr­ëng bu«n b¸n gi÷a hai bªn chËm h½n l¹i cô thÓ sau khi ph¸t triÓn “®¹i nh¶y vät” víi tèc ®é gÇn 250% vµo n¨m 1993 th× kim ng¹ch hai chiÒu ViÖt Trung gi¶m dÇn tèc ®é. N¨m 1997 tæng kim ng¹ch mËu dÞch hai n­íc ®¹t 1,4 tû USD, t¨ng 25% so víi n¨m 1997. N¨m 1999 kim ng¹ch bu«n b¸n