Tóm tắt Luận văn Phòng chống tội phạm trong hoạt động ngân hàng

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT ---------------- TRẦN THỊ HẰNG PHÒNG CHỐNG TỘI PHẠM TRONG HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG CHUYÊN NGÀNH: LUẬT HÌNH SỰ Mà SỐ 60 38 40 LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN: PGS.TSKH. LÊ CẢM Hà Nội - 2006 Lời cam đoan Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu đã nêu trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, kết quả của luận văn là trung thực và chưa được ai công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu khoa học nào khác. Tác giả Trần Thị Hằng Lêi c¶m ¬n LuËn v¨n th¹c sü luËt häc thuéc chuyªn ngµnh t- ph¸p h×nh sù nµy ®· ®-îc hoµn thµnh qua thêi gian nghiªn cøu t¹i Khoa LuËt trùc thuéc §¹i häc Quèc gia Hµ Néi cïng qu¸ tr×nh c«ng t¸c t¹i Chi nh¸nh Ng©n hµng C«ng th-¬ng QuËn CÇu GiÊy, Hµ Néi. T¸c gi¶ xin tr©n träng c¶m ¬n sù gióp ®ì tËn t×nh vµ chu ®¸o cña thÇy gi¸o PGS.TSKH. Lª C¶m, tËp thÓ c¸c thÇy c« gi¸o Khoa LuËt, Khoa sau ®¹i häc §¹i häc Quèc gia- Hµ Néi ®· gióp ®ì hoµn thµnh b¶n luËn v¨n nµy. T«i xin ch©n thµnh göi lêi c¶m ¬n tíi b¹n bÌ ®ång nghiÖp Chi nh¸nh Ng©n hµng C«ng th-¬ng CÇu GiÊy vµ gia ®×nh lµ nguån ®éng viªn vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi gióp ®ì t«i trong suèt qu¸ tr×nh võa qua. T¸c gi¶ luËn v¨n TrÇn ThÞ H»ng DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1: Thống kê số vụ thanh tra trực tiếp tại cơ sở của Thanh tra Ngân hàng Nhà nước qua các năm 2000-2006 Bảng 2: Số liệu báo cáo của thanh tra ngân hàng Nhà nước năm 2000 Bảng 3: Số liệu báo cáo của thanh tra ngân hàng Nhà nước năm 2001 Bảng 4: Số liệu báo cáo của thanh tra ngân hàng Nhà nước năm 2002 Bảng 5: Số liệu báo cáo của thanh tra ngân hàng Nhà nước năm 2003 Bảng 6: Số liệu báo cáo của thanh tra ngân hàng Nhà nước năm 2004 Bảng 7: Số liệu báo cáo của thanh tra ngân hàng Nhà nước năm 2005 Bảng 8: Số liệu báo cáo của thanh tra ngân hàng Nhà nước năm 2006 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT 1- BLHS: Bộ luật hình sự 2- CTTP: Cấu thành tội phạm 3- DN: doanh nghiệp 4- ĐH KTQD: Đại học Kinh tế quốc dân 5- NHTM: Ngân hàng thương mại 6- NHLD &NHNN: Ngân hàng liên doanh và ngân hàng nước ngoài 7- NHNNo: Ngân hàng Nông nghiệp 8- NHCT: Ngân hàng Công thương 9- QTDND: Quỹ tín dụng nhân dân 10- USD: đô la Mỹ 11- TCTD: Tổ chức tín dụng 12- TCTDQD: Tổ chức tín dụng quốc doanh 13- TCTDCP: Tổ chức tín dụng cổ phần 14- TSĐB: Tài sản đảm bảo 15- VPĐD nước ngoài: Văn phòng đại diện nước ngoài 16- VCB: Ngân hàng Ngoại thương 17- VNĐ: Việt nam đồng MỤC LỤC Trang Lời nói đầu 1 Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ TỘI PHẠM TRONG HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG. 4 1.1- Tội phạm trong hoạt động ngân hàng 4 1.1.1- Lý luận chung về tội phạm 4 1.1.2- Tội phạm trong hoạt động ngân hàng 8 1.2- Chủ thể của tội phạm trong hoạt động ngân hàng 12 1.2.1-Từ phía khách hàng 12 1.2.2- Từ chính cán bộ ngân hàng 16 1.2.3- Tội phạm được hình thành trên cơ sở có sự kết hợp giữa cán bộ ngân hàng và khách hàng 19 1.3- Các nhân tố tác động đến vấn đề tội phạm trong ngân hàng 23 1.3.1-Các nhân tố chủ quan: 23 1.3.1.1- Quản lý Nhà nước đối với hoạt động tài chính, ngân hàng. 23 1.3.1.2- Hệ thống ngân hàng chậm đổi mới, hoạt động chưa theo kịp sự phát triển của các quan hệ kinh tế trên thị trường. 23 1.3.1.3- Phẩm chất đạo đức của một bộ phận cán bộ bị suy thoái, công tác quản lý, giáo dục cán bộ yếu kém 23 1.3.2- Các nhân tố khách quan. 24 1.3.2.1- Hệ quả của trình độ quản lý lạc hậu, pháp luật chưa hoàn thiện 24 1.3.2.2- Quá trình chuyển đổi cơ chế, tồn tại và đan xen giữa cái mới và cái cũ. 24 1.3.2.3- Ảnh h-ëng mÆt tr¸i cña c¬ chÕ thÞ tr-êng. 24 1.3.2.4- Ảnh h-ëng cña tËp qu¸n v¨n ho¸. 25 1.4- Một số văn bản về phòng chống tội phạm trong hoạt động ngân hàng 25 Chương 2:THỰC TRẠNG TÌNH HÌNH TỘI PHẠM TRONG HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG TỪ NĂM 2000-2006 29 2.1-Tình hình tội phạm ngân hàng qua các năm 29 2.1.1- Sự hình thành hệ thống ngân hàng ở Việt Nam 29 2.1.2-Khái quát tình hình tội phạm trong hoạt động ngân hàng 30 2.2- Thực trạng về các sai phạm trong hoạt động ngân hàng 32 2.2.1- Tội vi phạm quy định về cho vay trong hoạt động của các tổ chức tín dụng 41 2.2.1.1- Cho vay không có đảm bảo, trái quy định của pháp luật 42 2.2.1.2- Cho vay vượt giới hạn quy định 46 2.2.1.3- Không kiểm soát chặt chẽ trước, trong và sau khi cho vay 47 2.2.1.4- Không chuyển nợ quá hạn kịp thời, gia hạn nợ, giãn nợ sai quy định 47 2.2.1.5- Chiếm dụng vốn tín dụng của ngân hàng, tự đặt mức thu phí và lệ phí 2.2.1.6- Về bảo lãnh 47 48 2.3-Các sai phạm khác 48 2.3.1- Thu chi tài chính 48 2.3.2-Về kinh doanh ngoại tệ và quản lý ngoại hối 49 2.3.3-Về an toàn kho quỹ 51 2.3.4-Sử dụng công nghệ cao 51 2.4- Tính chất của các sai phạm trong hoạt động ngân hàng 52 2.5- Những kết quả đã đạt được 2.5.1- Tình hình xử lý vi phạm: 54 54 2.5.2- Những tồn tại 56 2.6- Nguyên nhân chủ yếu 59 2.6.1- Nguyên nhân khách quan 59 2.6.1.1- Do cơ chế . quy trình, quy định nghiệp vụ 59 2.6.1.2- Về quản trị, điều hành 60 2.6.2- Nguyên nhân chủ quan 62 2.6.2.1- Về năng lực, phẩm chất cán bộ 62 2.6.2.2- Về kiểm tra, kiểm soát nội bộ 63 2.6.3- Đối chiếu các sai phạm trong hoạt động ngân hàng với các quy định của Bộ Luật hình sự hiện hành 65 Chương 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ PHÒNG CHỐNG TỘI PHẠM TRONG LĨNH VỰC NGÂN HÀNG 3.1- C¸c nguyªn t¾c trong ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m 67 67 3.2- Những giải pháp nhằm phòng chống tội phạm ngân hàng. 67 3.2.1- Phòng, chống tội phạm từ chính nội bộ ngân hàng: 3.2.1.1- Công tác cán bộ: 68 68 3.2.1.2- Cơ chế tiền lương 71 3.2.1.3-Việc thực hiện quy trình nghiệp vụ. 72 3.2.1.4- Kiểm soát nội bộ ngân hàng. 77 3.3- Một số kiến nghị cụ thể nhằm hoàn thiện công tác phòng, chống tội phạm trong lĩnh vực ngân hàng. 77 3.3.1- Kiến nghị hoàn thiện cơ chế quản lý nhà nước, quản lý xã hội, quản lý kinh tế. 78 3.3.2- Kiến nghị hoàn thiện cơ cấu lại hệ thống ngân hàng. 79 3.3.3- Kiến nghị hoàn thiện môi tr-êng ph¸p lý ®Ó phßng, chèng téi ph¹m trong lÜnh vùc ng©n hµng. 80 3.3.4-Định hướng việc giám sát của hoạt động Thanh tra trên lĩnh vực ngân hàng trong thời gian tới. 83 3.3.5- Kiến nghị hoàn thiện việc đổi mới thanh tra ngân hàng trong lĩnh vực ngân hàng theo hướng hội nhập kinh tế. 84 3.3.6- Hợp tác quốc tế trên lĩnh vực phòng chống tội phạm trong hoạt động ngân hàng: 85 Kết luận 87 Ch-¬ng 1 MéT Sè VÊN §Ò Lý LUËN CHUNG VÒ TéI PH¹M TRONG HO¹T §éNG NG¢N HµNG 1.1- TéI PH¹M TRONG HO¹T §éNG NG¢N HµNG “ Ba ph¸t minh vÜ ®¹i nhÊt cña lÞch sö loµi ng-êi lµ löa, b¸nh xe vµ ng©n hµng” . Will Roger” 1.1.1- Lý luËn chung vÒ téi ph¹m Nhµ ng©n hµng theo quan ®iÓm cña M¸c “Theo nghÜa chung, nghÒ chñ ng©n hµng theo quan ®iÓm ®ã lµ tËp trung vµo trong tay m×nh nh÷ng khèi l-îng quan träng cña t- b¶n- tiÒn tÖ giµnh ®Ó cho vay, ®Õn møc r»ng ®ã lµ nh÷ng chñ ng©n hµng ®¸ng lÏ lµ ng-êi cho vay c¸ biÖt th× ®èi ®Çu víi t- c¸ch lµ nh÷ng ®¹i diÖn cho tÊt c¶ nh÷ng ng-êi cho vay tiÒn” 1. Nh- vËy, theo quan ®iÓm hiÖn ®¹i vµ theo quan ®iÓm cña M¸c th× ng©n hµng vµ c¸c nhµ qu¶n lý ng©n hµng lµ nh÷ng ng-êi n¾m trong tay søc m¹nh cña t- b¶n- tiÒn tÖ, nãi c¸ch kh¸c nguån vèn n»m trong tay ng©n hµng quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét quèc gia, v× kh«ng mét tæ chøc tµi chÝnh nµo cã søc m¹nh lu©n chuyÓn vèn tiÒn tÖ nhanh vµ khèi l-îng lín nh- ng©n hµng, do ®ã ¶nh h-ëng cña ho¹t ®éng ng©n hµng tíi x· héi lµ v« cïng to lín. V× ë bÊt cø nÒn kinh tÕ nµo th× vai trß cña tiÒn vèn còng hÕt søc quan träng, nÕu ®-îc cÊp vèn kÞp thêi th× c¸c doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n cã thÓ chíp ®-îc thêi c¬ kinh doanh, t¹o ®-îc thu nhËp cho b¶n th©n vµ t¹o ®µ ph¸t triÓn cho nÒn kinh tÕ vµ ng-îc l¹i sÏ k×m h·m sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, lµm t¨ng tØ lÖ thÊt nghiÖp, ®ãi nghÌo vµ c¸c tÖ n¹n x· héi kh¸c. 1C¸c M¸c- T- b¶n, b¶n phæ th«ng do Giuliªn Boocs¸t biªn so¹n, NXB KHXH, Hµ Néi 1973, tr 642 TÀI LIỆU THAM KHẢO I- Sách kinh điển 1- Các học thuyết kinh tế- Lịch sử phát triển, tác giả, tác phẩm- Đại học Kinh tế quốc dân- NXB Thống kê, Hà Nội 1995 2- Côvaliốp- Tâm lý học cá nhân, NXB Giáo dục Hà Nội 1997 3- Kinh tế học – David Begg, Đại học Kinh tế quốc dân- NXB Giáo dục, Hà Nội 1995, Tập 1&2 4- Tư bản- Cuốn phổ thông do Gioóc Sô li ê biên soạn, NXB Khoa học xã hội nhân văn, Hà Nội 1974. II- Văn bản pháp luật 5- Bộ Luật hình sự nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam 1999, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội 2006 6- Bộ Luật dân sự nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam 2006, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội 2006Công văn số 147/NHNN-CSTT ngày 18/02/2003 về việc xác định giá đất thế chấp, bảo lãnh theo quy định tại Nghị định số 85/2003/NĐ-CP; Thông tư số 03/2003/TT-NHNN ngày 24/02/2003 của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam hướng dẫn về cho vay không phải bảo đảm bằng tài sản theo Nghị quyết số 02/2003/NQ-CP ngày 17/01/2003 của Chính phủ. 7- Công văn số 680/CV-NHNN3 đề ra kế hoạch triển khai thực hiện Nghị quyết số 09/1998. 8- Luật Ngân hàng Nhà nước- NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội 2004 9- Luật các tổ chức tín dụng- NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội 2004 10- Nghị định số 85/2002/NĐ-CP ngày 25/10/2002 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung Nghị định 178/1999/NĐ-CP ngày 29/12/1999 về bảo đảm tiền vay của các Tổ chức tín dụng. 11- Nghị quyết số 09/1998/NQ-CP ngày 31/7/1998 về chương trình quốc gia phòng, chống tội phạm. 12- Nghị định số 74/2005/NĐ- CP v của Chính phủ về Phòng, chống rửa tiền ngày 07 tháng 6 năm 2005. 13- Quyết định số 1381/2002/QĐ-NHNN ngày 16/12/2002 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam về việc Tổ chức tín dụng cho vay không có bảo đảm bằng tài sản. 14- Quy chế hoạt động của Ban chỉ đạo chương trình quốc gia phòng, chống tội phạm” theo Quyết định số 138/1998/QĐ-TTg ngày 10/02/1999. 15- Quyết định số 140/QĐ- NHNN về việc thành lập Ban chỉ đạo chống tham nhũng và phòng chống tội phạm của ngành ngân hàng ngày 24/7/1999. Sách tham khảo 16- TSKH. PGS Lê Văn Cảm- Những vấn để cơ bản trong khoa học luật hình sự (Phần chung), sách chuyên khảo sau đại học, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội 2005 17- TSKH Lê Cảm - Giáo trình Luật hình sự Việt Nam (Phần chung), NXB Đại học Quốc gia Hà nội-2003 18- Thạc sĩ Đinh Văn Minh- Một số vấn đề về tệ nạn tham nhũng và những nội dung cơ bản của Luật Phòng chống tham năm 2005- NXB Chính trị quốc gia, Hà nội 2006. 19- Một số thủ đoạn của bọn tội phạm trong lĩnh vực ngân hàng- Hiệp hội ngân hàng Việt Nam, NXB Lao động, Hà Nội 2003. 20- Đinh Văn Quế- Bình luận khoa học Bộ Luật hình sự (Phần các tội phạm) tập II, V, VI-, NXB Tổng hợp TP Hồ Chí Minh-2006 IV- Báo cáo của Thanh tra NHNN 21- Báo cáo tổng kết công tác thanh tra Ngân hàng Nhà nước năm 2000, chương trình công tác năm 2001. 22- Báo cáo tổng kết công tác thanh tra Ngân hàng Nhà nước năm 2001, chương trình công tác năm 2002. 23- Báo cáo tổng kết công tác thanh tra Ngân hàng Nhà nước năm 2002, chương trình công tác năm 2003. 24- Báo cáo tổng kết công tác thanh tra Ngân hàng Nhà nước năm 2003, chương trình công tác năm 2004 25- Báo cáo tổng kết công tác thanh tra Ngân hàng Nhà nước năm 2004, chương trình công tác năm 2005 26- Báo cáo tổng kết công tác thanh tra Ngân hàng Nhà nước năm 2005, chương trình công tác năm 2006 27- Báo cáo tổng kết công tác thanh tra Ngân hàng Nhà nước năm 2006, chương trình công tác năm 2007 28- Tài liệu hội nghị tổng kế công tác phòng, chống tội phạm và rủi ro trong hoạt động ngân hàng, NHNN Việt Nam. 29- GS.TS Nguyễn Xuân Yêm -Phòng chống các loại tội phạm ở Việt Nam thời kỳ đổi mới, NXB Công an nhân dân, Hà Nội năm 2005 30- Giáo trình Luật hình sự Việt Nam (Phần các tội phạm)- Tập thể tác giả-Chủ biên: TSKH.GVC. Lê Cảm, NXB Đại học Quốc gia Hà nội-2003