Về xây dựng Đảng trên phương diện đạo đức

Tạp chí Khoa học xã hộiL ỊCHViệt Nam, SỬ -số KH 3(100ẢO) - 201CỔ6 - DÂN TỘC HỌC Về xây dựng Đảng trên phương diện đạo đức Trần Thị Minh Tuyết * Tóm tắt: Hồ Chí Minh luôn hết sức chú trọng việc xây dựng Đảng về phương diện đạo đức. Tư tưởng của Người là sự phát triển sáng tạo lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin về nội dung của công tác xây dựng Đảng. Quan điểm đó đang tỏ rõ giá trị và tính cấp thiết đối với công cuộc xây dựng, chỉnh đốn Đảng hiện nay. Từ khóa: Hồ Chí Minh; đạo đức cách mạng; xây dựng Đảng. 1. Mở đầu để nâng cao hiệu quả công tác xây dựng và Trong số các nhà cách mạng của phong chỉnh đốn Đảng hiện nay.(*) trào cộng sản và công nhân quốc tế, Hồ Chí 2. Xây dựng Đảng về phương diện đạo đức Minh là người đặc biệt quan tâm đến vấn đề Xây dựng Đảng về phương diện đạo đạo đức. Người chủ trương xây dựng Đảng đức là một tư tưởng nhất quán của Hồ Chí không chỉ về tư tưởng, chính trị, tổ chức như Minh. Ngay từ khi Đảng chưa ra đời, trong các nhà kinh điển chủ nghĩa Mác - Lênin tác phẩm Đường cách mệnh, khi đề cập thường nhấn mạnh, mà còn về phương diện đến tư cách của người cách mạng, Người đạo đức. Người yêu cầu Đảng ta không chỉ đã chỉ ra 23 phẩm chất, trong đó có một số là hiện thân của trí tuệ mà còn phải là hiện phẩm chất hết sức quan trọng như “giữ chủ thân của “danh dự và lương tâm của dân nghĩa cho vững”, “ít lòng ham muốn về vật tộc” [6, tr.412]. Với định nghĩa “Đảng ta là chất”, “nói thì phải làm”, “phục tùng đoàn đạo đức, là văn minh”, Người đã đặt tiêu chí thể”... Năm 1947, khi viết tác phẩm Sửa đạo đức lên hàng đầu; coi đạo đức là một đổi lối làm việc, Hồ Chí Minh cũng đề cập đặc trưng bản chất của Đảng, tức là nếu đến tư cách của một Đảng chân chính cách thiếu đặc trưng ấy, Đảng sẽ không còn là mạng với 12 tiêu chí và nhắc nhở cán bộ: “Muốn cho Đảng được vững bền/ Mười một Đảng cách mạng chân chính nữa. Tư hai điều đó chớ quên điều nào” [2, tr.290]. tưởng của Hồ Chí Minh về tầm quan trọng Năm 1949, khi cuộc kháng chiến chống của đạo đức trong công tác xây dựng Đảng Pháp hết sức khó khăn đang diễn ra, Người hoàn toàn tương hợp với truyền thống coi viết tác phẩm Cần, Kiệm, Liêm, Chính và trọng đạo đức của văn hóa Việt Nam. Nhận thức và thực hiện và vận dụng đúng tư tưởng của Người về vấn đề đạo đức trong (*) Tiến sĩ, Học viện Báo chí và Tuyên truyền. công tác xây dựng Đảng đang là điều kiện ĐT: 0913538837. Email:tuyetminh1612@gmail.com. 20 Trần Thị Minh Tuyết coi cần, kiệm, liêm, chính là những phẩm đã lựa chọn và đúng mực trong mọi hoàn chất tiêu biểu của đạo đức cách mạng. Khi cảnh trên tinh thần “thắng không kiêu, bại cách mạng chuyển sang giai đoạn xây không nản”. dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu Tham gia vào sự nghiệp cách mạng, mỗi tranh chống Mỹ - Ngụy ở miền Nam, Hồ con người lại được tổ chức giao phó những Chí Minh đã viết 2 bài đều mang tên là công việc khác nhau. Đạo đức sẽ giúp Đạo đức cách mạng (6/1955 và 12/1958). người cán bộ, đảng viên tránh được thói Trong năm cuối đời, Người để lại tác phẩm kèn cựa, tỵ hiềm để trở nên cao thượng nổi tiếng bàn về đạo đức là Nâng cao đạo trong mọi vị trí, mọi bổn phận. Hồ Chí đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá Minh cho rằng: “Tuy năng lực và công việc nhân và tác phẩm Di chúc, trong đó căn mỗi người có khác nhau, người làm việc to, dặn mỗi đảng viên “phải thực sự thấm người làm việc nhỏ nhưng ai giữ được đạo nhuần đạo đức cách mạng” [9, tr.611]. đức cách mạng đều là người cao thượng” Khi nhấn mạnh yêu cầu xây dựng Đảng [6, tr.508]. về đạo đức, Hồ Chí Minh chỉ rõ vai trò to Theo Hồ Chí Minh, vấn đề đạo đức càng lớn của đạo đức thể hiện trên mấy điểm sau. trở nên cấp thiết khi đảng cách mạng trở Thứ nhất, trong mối quan hệ với người thành đảng cầm quyền bởi quyền lực luôn cách mạng thì đạo đức là gốc của người có tính hai mặt, mặt trái của quyền lực là dễ cách mạng. Hồ Chí Minh giải thích: “Làm làm con người thoái hóa, biến chất. Hồ Chí cách mạng để cải tạo xã hội cũ thành xã hội Minh cảnh báo: “Có những người trong lúc mới là một sự nghiệp rất vẻ vang nhưng nó tranh đấu thì hăng hái, trung thành, không cũng là một nhiệm vụ rất nặng nề, một cuộc sợ nguy hiểm, không sợ cực khổ, không sợ đấu tranh phức tạp, lâu dài, gian khổ. Sức quân địch, nghĩa là có công với cách mạng. có mạnh mới gánh được nặng và đi được Song đến khi có ít nhiều quyền hạn trong xa. Người cách mạng phải có đạo đức cách tay thì đâm ra kiêu ngạo, xa xỉ, phạm vào mạng làm nền tảng, mới hoàn thành được tham ô, lãng phí, quan liêu, không tự giác, nhiệm vụ cách mạng vẻ vang” [7, tr.601]. mà biến thành người có tội với cách mạng” Sự nghiệp cách mạng không phải là đại [4, tr.361]. Với sự nhạy cảm cao độ, Hồ Chí lộ thẳng tắp đầy hoa thơm trái ngọt mà là Minh từng cảnh báo nguy cơ nhũng lạm của con đường dài đầy khó khăn, trở ngại. Đảng các cán bộ có chức, có quyền, bởi vì cán bộ ra đời bí mật và hoạt động trong điều kiện càng ở chức vụ cao mà không có đạo đức bị kẻ thù đế quốc khủng bố nên người cộng thì mức độ nhũng lạm càng lớn. Người viết: sản luôn phải đối mặt với cái chết, tù ngục, “Trước nhất là cán bộ các cơ quan, các gông cùm. Nếu không có đạo đức (cụ thể đoàn thể, cấp cao thì quyền cao, cấp thấp nếu không có lòng trung thành, sự dũng thì quyền nhỏ. Dù to hay nhỏ, có quyền mà cảm, và đức dám hy sinh) thì con người thiếu lương tâm là có dịp đục khoét, có dịp hoặc sẽ không dám làm cách mạng hoặc trở ăn của đút, có dịp “dĩ công vi tư”” [3, thành kẻ phản bội hèn nhát. Đạo đức giúp tr.127]. Nếu cán bộ đục khoét, ăn của đút, người cách mạng trung thành với lý tưởng dĩ công vi tư thì lòng dân sẽ phẫn uất, ly tán 21 Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 3(100) - 2016 và thành quả cách mạng phải đổi bằng đức sẽ có sức hấp dẫn tự nhiên và quy tụ xương máu của bao lớp đảng viên đi trước được nhiều người tài - đức ở bên mình. và nhân dân sớm muộn sẽ tiêu tan. Người thực sự có đức khi nhận ra năng lực Theo văn hóa coi trọng đạo đức của hạn chế của mình thì sẽ tự giác ủng hộ, người Phương Đông, đạo đức còn là điều nhường bước cho người tài - đức nên quy tụ kiện để người cán bộ, đảng viên thực hiện được nhiều tài năng để phục vụ cách mạng. tốt vai trò lãnh đạo của mình đối với quần Đức làm nảy nở tài năng, là gốc của tài chúng. Hồ Chí Minh viết: “Trước mặt quần năng chính là vì thế. chúng, không phải ta cứ viết lên trán hai Thứ ba, đạo đức làm nên sức hấp dẫn chữ cộng sản mà ta được họ yêu mến. Quần của một học thuyết cách mạng và Đảng chúng chỉ quý mến những người có tư cách cách mạng. Khi cách mạng chưa thành đạo đức. Muốn hướng dẫn nhân dân, mình công, sức hấp dẫn của chủ nghĩa xã hội phải thành mực thước cho người ta bắt chưa hiển thị ở mức sống vật chất, tinh thần chước” [3, tr.16]. Nếu cán bộ, đảng viên, dồi dào, mà hiển thị ở ngay phẩm chất đạo không gương mẫu, không có đạo đức thì đức cao đẹp của những người cộng sản mọi lời nói của họ đều là vô nghĩa, phản bằng xương, bằng thịt đang chiến đấu, hy cảm, càng dùng lời “đao to búa lớn” và hoa sinh cho lý tưởng đó. Trên thực tế, có biết mỹ thì càng gây sự phản cảm. bao quần chúng cách mạng do lòng yêu Sinh ra làm người thì ai cũng có cái tốt, mến, kính trọng, tin tưởng những chiến sỹ cái xấu và ai cũng cần tu dưỡng đạo đức để cộng sản mà đi làm cách mạng. Nhờ đó, “phần tốt nảy nở như hoa mùa xuân và phần phong trào cách mạng dần lan rộng và tiến xấu bị mất dần đi”. Nhưng cán bộ, đảng tới thắng lợi. Khi Đảng đã trở thành đảng viên của Đảng phải đặc biệt chú trọng việc cầm quyền, lòng tin của dân giành cho sửa mình vì “tính xấu của một người Đảng suy giảm hay củng cổ trước hết cũng thường chỉ có hại cho người đó; còn tính phụ thuộc vào đạo đức của đội ngũ cán bộ, xấu của một đảng viên, một cán bộ sẽ có đảng viên. Nhân dân có thể cảm thông với hại đến Đảng, có hại đến nhân dân” [2, những sai sót trong công tác lãnh đạo của tr.294]. Vì thế, nếu không giữ vững đạo đức Đảng nhưng không tha thứ cho sự băng cách mạng, người cán bộ sẽ tự hủy hoại sự hoại đạo đức của những người “miệng thì nghiệp, thanh danh của chính mình và rộng nói dân chủ nhưng hành động thì họ theo hơn là làm tổn hại uy tín chung của Đảng. lối quan chủ” [4, tr.176], làm gì cũng chỉ Thứ hai, trong mối quan hệ giữa tài và tính đến việc trục lợi cá nhân bằng chính đức thì đức là gốc của tài, hồng là gốc của quyền lực do nhân dân giao phó. Đạo đức chuyên, phẩm chất là gốc của năng lực. Đây gắn liền với lòng tin mà mất lòng tin là mất là tư tưởng hết sức sâu sắc vì người có đức tất cả nên đạo đức cách mạng có vai trò hết bao giờ cũng cố gắng học tập, nâng cao sức quan trọng trong việc tạo dựng uy tín trình độ, năng lực để hoàn thành mọi nhiệm của Đảng trước nhân dân. Nhìn nhận vai trò vụ được giao nên cái đức sẽ là điều kiện, của đạo đức trong nhiều mối quan hệ, Hồ động lực để vươn tới cái trí. Người có đạo Chí Minh đúc kết: “Mọi việc thành hay bại, 22 Trần Thị Minh Tuyết chủ chốt là do cán bộ có thấm nhuần đạo đạo đức, xây đi đôi với chống và phải có ý đức cách mạng hay không” [6, tr.354]. thức tu dưỡng đạo đức suốt đời... Trong các Hồ Chí Minh cũng từng so sánh đạo đức nguyên tắc nêu trên, tu dưỡng đạo đức suốt cách mạng với đạo đức cũ. Người viết: đời là nguyên tắc mà Hồ Chí Minh nhấn “Đạo đức cũ và đạo đức mới khác nhau rất mạnh nhiều nhất bởi việc thực hiện nó đòi nhiều. Đạo đức cũ như người đầu ngược hỏi một sự bền bỉ cao độ. Một việc tốt, một xuống đất, chân chổng lên trời. Đạo đức ngày tốt không làm nên một đời tốt, một mới như người hai chân đứng vững được người tốt nhưng một đời tốt, một người tốt dưới đất, đầu ngẩng lên trời. Bọn phong lại dễ dàng bị hủy hoại bởi một việc xấu, kiến ngày xưa nêu ra cần, kiệm, liêm, chính một ngày xấu nếu cái xấu ở mức độ trầm nhưng không bao giờ làm mà lại bắt nhân trọng. Cái khó của việc tu dưỡng đạo đức dân phải tuân theo để phụng sự quyền lợi nằm ở chỗ đó. cho chúng. Ngày nay ta đề ra cần, kiệm, Xuất phát từ quan điểm “xây phải đi đôi liêm, chính cho cán bộ thực hiện làm gương với chống”, Hồ Chí Minh cho rằng, xây cho nhân dân theo để lợi cho nước cho dân” dựng Đảng về phương diện đạo đức thực [4, tr.220]. Việc xác định chủ thể thực hiện chất là cuộc đấu tranh không ngừng nghỉ đạo đức mới là cán bộ, đảng viên đã nói lên với chủ nghĩa cá nhân của mỗi cán bộ, tư tưởng của Hồ Chí Minh về tính tiên đảng viên. Sinh thời, Người gọi chủ nghĩa phong trên phương diện đạo đức của những cá nhân là căn bệnh “mẹ” vì nó đẻ ra rất người cộng sản. nhiều căn bệnh nguy hiểm khác như tham Để cán bộ, đảng viên có phương hướng ô, lãng phí, bè phái, lười biếng, quan liêu, phấn đấu, Hồ Chí Minh đã xác định nội cửa quyền, đố kỵ... Người viết: “Chủ nghĩa dung cơ bản của đạo đức cách mạng. Trong cá nhân trái ngược với đạo đức cách mạng, quan điểm của Hồ Chí Minh, chuẩn mực nếu nó còn lại trong mình, dù rất ít thôi, thì đạo đức cách mạng phải thể hiện rõ trong nó sẽ chờ dịp để phát triển, để che lấp đạo các mối quan hệ lớn của con người. Với tự đức cách mạng, để ngăn trở ta một lòng, mình thì phải cần, kiệm, liêm, chính; với một dạ đấu tranh cho sự nghiệp cách mạng” công việc thì phải chí công vô tư; với Tổ [7, tr.602]. Muốn chống thứ giặc “nội xâm” quốc và nhân dân thì phải trung hiếu; với này, trước hết, phải xác định đây là công con người thì phải yêu thương, với nhân việc hết sức khó khăn vì chủ nghĩa cá nhân loại thì phải có tinh thần quốc tế trong sáng, “vô hình, vô ảnh... luôn lẩn hút trong mình thủy chung... Ngoài các chuẩn mực chung, ta. Nó khó thấy, khó biết nên khó tránh” [5, Hồ Chí Minh còn đề ra những yêu cầu riêng tr.98 - 99]. Cuộc đấu tranh giữa đạo đức cho từng ngành nghề cụ thể như quân đội, cách mạng và chủ nghĩa cá nhân diễn ra công an, thầy thuốc, thầy giáo, công nhân, thường xuyên trong mỗi con người và mỗi nông dân, trí thức, công chức... tổ chức như hiện thân giữa chính và tà theo Không chỉ vậy, Người còn chỉ dẫn cho nguyên tắc “mạnh được, yếu thua”. Vì thế, cán bộ, đảng viên nguyên tắc thực hành đạo kết quả của nó phụ thuộc vào nền tảng đạo đức như nói đi đôi với làm, nêu gương về đức và ý chí phấn đấu của mỗi con người. 23 Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 3(100) - 2016 Hồ Chí Minh một mặt kiên quyết chống suy thoái về đạo đức còn làm cho công chủ nghĩa cá nhân nhưng mặt khác lại nhắc cuộc xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng nhở rằng, đấu tranh chống chủ nghĩa cá và tổ chức không thể thực hiện được. Đạo nhân không có nghĩa là “giày xéo lên lợi đức làm cho mục tiêu chính trị mang tính ích cá nhân” mà ngược lại, phải hết sức nhân văn và quyền lực chính trị không rơi chăm lo những lợi ích chính đáng của cán vào sự lộng quyền, thô bạo. Đạo đức làm bộ, đảng viên, tạo động lực để họ phấn đấu cho tư tưởng luôn trong sáng, trung thành, và dâng hiến cho cách mạng. không rơi vào chủ nghĩa cơ hội. Đạo đức Hồ Chí Minh là lãnh tụ cộng sản nhận làm cho tổ chức trở nên đoàn kết do mỗi được tình yêu vô bờ bến của nhân dân, sự người biết yêu thương, trân trọng lẫn kính trọng của những người đồng chí và cả nhau... Nếu thiếu cái nền tảng vững chắc là sự tôn trọng của đối phương. Sức hấp dẫn đạo đức và văn hóa, công tác xây dựng, và thuyết phục của Người đối với nhân dân chỉnh đốn Đảng không bao giờ đạt được kết và nhân loại trước hết là ở phương diện đạo quả tốt. đức của Người. Tư tưởng và tấm gương đạo Ý thức về tầm quan trọng của vấn đề đạo đức ngời sáng của Người là tài sản tinh thần đức trong Đảng, trong thời gian gần đây, vô giá của Đảng ta và của nhân dân ta. Đảng đã chủ trương “kiên quyết đấu tranh 3. Yêu cầu cấp bách của việc xây dựng ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng suy thoái về tư Đảng về đạo đức tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một Sự nghiệp đổi mới diễn ra trên đất nước bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, trước ta 30 năm qua đã tạo ra bước ngoặt lớn hết là cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp để trong sự phát triển của đất nước. Thành quả nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của nó hiển thị trong mức sống ngày càng của Đảng, củng cố niềm tin của đảng viên cao của từng gia đình cũng như trong vị thế và của nhân dân đối với Đảng” [1, tr.21]. ngày càng tốt của Việt Nam trên trường Tuy nhiên, do việc buông lỏng về đạo đức quốc tế. Thành quả đó không ai có thể phủ đã diễn ra khá lâu và các biện pháp giáo dục nhận. Tuy nhiên, việc tập trung cho các đạo đức còn mang tính chất xơ cứng, hình mục tiêu kinh tế, đặc biệt là cho tốc độ tăng thức nên hiệu quả trên thực tế của công tác trưởng để khắc phục nguy cơ tụt hậu về xây dựng Đảng về đạo đức chưa được như kinh tế và mặt trái của nền kinh tế thị mong muốn. trường đã dẫn đến việc giáo dục đạo đức Để tiếp tục đẩy mạnh công tác xây dựng trong xã hội và công tác xây dựng đạo đức Đảng về phương diện đạo đức, cần xác định trong Đảng chưa được chú trọng đầy đủ. Sự rõ nhiệm vụ xây dựng Đảng trong sạch, suy thoái về đạo đức trong Đảng không đơn vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức thuần là vấn đề đạo đức mà còn là biểu hiện và đạo đức chứ không dừng ở việc “xây của sự suy thoái về tư tưởng và sẽ dẫn đến dựng Đảng trong sạch vững mạnh về chính suy thoái về chính trị, làm cho đảng viên trị, tư tưởng và tổ chức” như các văn kiện âm thầm thực hiện “tự diễn biến” trước khi Đảng trước đây từng xác định. Khi xác định kẻ thù thực hiện “diễn biến”. Hơn nữa, sự rõ phương hướng như vậy, việc xây dựng 24 Trần Thị Minh Tuyết đạo đức cách mạng không chỉ là nhiệm vụ nhân dân có quyền đánh giá Đảng thông của mỗi cá nhân mà còn là nguyên tắc, lề qua đạo đức của những đảng viên cụ thể mà lối hoạt động chung của tổ chức Đảng. Việc họ thường tiếp xúc. Vì thế, mỗi đảng viên xây dựng Đảng về đạo đức lúc này vừa là không chỉ có trách nhiệm đấu tranh chống một phương diện hợp thành các nội dung cơ chủ nghĩa cá nhân đang tồn tại trong con bản trong công tác xây dựng Đảng, vừa là người mình, mà còn phải đấu tranh chống nền tảng để xây dựng Đảng ở tất cả các những cái xấu ở đồng chí mình, tổ chức của phương diện khác. mình. Xây dựng Đảng trong sạch, vững 4. Kết luận mạnh suy cho cùng là xây dựng đạo đức Đạo đức Hồ Chí Minh là tấm gương mà cách mạng cho từng đảng viên vì “không có mỗi cán bộ, đảng viên và toàn thể nhân dân đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh phải nghiêm túc học tập. Việc học tập đạo đạo được nhân dân” [2, tr.292]. đức Hồ Chí Minh phải đi vào thực chất và Nếu “cách mạng phải biết tự bảo vệ” phải trở thành nhu cầu văn hóa, nhu cầu tự (Lênin) thì mỗi con người, mỗi đảng cách thân của mỗi cán bộ, đảng viên. Việc học mạng cũng phải biết tự bảo vệ mình trước tập phải đi kèm với sự kiểm điểm, đánh giá, sự tha hóa của chính mình. Chăm lo xây tổng kết trên cơ sở soi rọi vào từng con dựng đảng về đạo đức là một nhiệm vụ vừa người, từng tổ chức cụ thể. Cần phải coi thường xuyên vừa cấp bách của toàn Đảng. việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh là một tiêu chí để đánh Tài liệu tham khảo giá cán bộ, đặc biệt là cán bộ lãnh đạo. [1] Đảng Cộng sản Việt Nam (2012), Văn Đấu tranh chống tham nhũng, quan liêu, kiện Hội nghị Trung ương 4 khóa XI, Nxb lãng phí, chống những hiện tượng trái với Chính trị quốc gia, Hà Nội. đạo đức cách mạng là nội dung quan trọng [2] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, t.5, Nxb trong công tác xây dựng Đảng. Trong cuộc Chính trị quốc gia, Hà Nội. đấu tranh đó, cán bộ lãnh đạo các cấp phải [3] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, t.6, Nxb thực sự đi đầu, “phải trực tiếp chịu trách Chính trị quốc gia, Hà Nội. nhiệm về hiện tượng tham nhũng, tham ô, [4] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, t.7, Nxb lãng phí xảy ra tại đơn vị mình” [1, tr.76], Chính trị quốc gia, Hà Nội. phải định kỳ lấy ý kiến của nhân dân về đạo [5] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, t.8, Nxb đức, lối sống của đảng viên, đặc biệt là các Chính trị quốc gia, Hà Nội. đảng viên ở cấp lãnh đạo; phải kiên quyết [6] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, t.9, Nxb không bổ nhiệm những người có chỉ số tín Chính trị quốc gia, Hà Nội. nhiệm thấp; phải tăng cường giáo dục ý [7] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, t.11, Nxb thức “tu thân, chính tâm” của mỗi cán bộ, Chính trị quốc gia, Hà Nội. đảng viên. Hồ Chí Minh từng viết: “Đảng là [8] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, t.13, Nxb gì? Đảng là mỗi chúng ta. Đảng lớn lên là Chính trị quốc gia, Hà Nội. do mỗi chúng ta lớn lên” [8, tr.272]. Khi [9] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, t.15, Nxb mỗi đảng viên là một thực thể của Đảng thì Chính trị quốc gia, Hà Nội. 25 Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 3(100) - 2016 26