260 bệnh tật trẻ em

ngay trong 24 gi ờ đầ u tiên sau khi đứa tr ẻ ra đờ i, bác s ĩ ph ải đặ t v ấn đề v ới b ố m ẹ đứ a tr ẻ và các chuyên gia nhi khoa và ph ẫu thu ật th ần kinh xem có nên điều tr ị hay không nên điều tr ị gì c ả. Hi ện nay, ng ười ta ch ẩn đoán tr ước được d ị t ật này ở thai nhi b ằng ph ươ ng pháp siêu âm, ngay t ừ tu ần l ễ th ứ 16 t ới 20 c ủa th ời gian s ản ph ụ mang thai. VI. NH ỮNG V ẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN B Ộ PH ẬN SINH D ỤC VÀ BÀI TI ẾT 92. B Ộ PH ẬN sinh d ục b ị s ưng t ấy. Bạn có bao gi ờ th ấy con mình hay đư a tay vào b ộ ph ận sinh d ục c ủa nó hay không? N ếu có, ch ắc là Bé th ấy khó ch ịu gì đó, chúng ta C ẦN CHÚ Ý ÐỂ CH ỮA TR Ị CHO BÉ. ở bé trai, đầ u d ươ ng v ật c ủa cháu đỏ , b ị s ưng và đôi khi có m ủ. Nh ững cháu nào b ị h ẹp da quy đầu (PHIMOSIS) th ường hay có các hi ện t ượng nh ư trên (coi bài h ẹp quy đầ u (PHIMOSIS)). Với các cháu gái, đôi khi các môi l ớn b ị ng ứa và ph ồng gi ộp có th ể có m ủ ch ảy ra (coi bài Viêm âm h ộ (Vulvite). Cả 2 tr ường h ợp c ủa Bé trai và Bé gái đều c ần gi ữ sao cho b ộ ph ận sinh d ục không b ị h ấp hơi, ẩm ướt: mu ốn v ậy, không nên cho các cháu m ặc qu ần áo ch ật, ho ặc các lo ại qu ần áo khó th ấm b ằng v ải t ổng h ợp hay cao su. Cũng c ần l ưu ý, sau các bu ổi t ắm bi ển mùa hè, đừng để CÁT L ỌT VÀO B Ộ PH ẬN SINH DỤC VÀ L ƯU L ẠI Ở đấ y. Tắm và r ửa b ộ ph ận sinh d ục cho các cháu b ằng lo ại xà phòng giàu tính xút, nhi ều khi c ũng kh ỏi. N ếu không có k ết qu ả, c ần nói cho bác s ĩ bi ết. 93. T ật l ỗ ti ểu th ấp. KHI BÉ TRAI CÓ L Ỗ TI ỂU KHÔNG Ở GI ỮA ÐẦU D ƯƠ NG VẬT MÀ L ẠI Ở phía d ưới d ươ ng vật thì c ần ph ải ph ẫu thu ật để t ạo ra đường ống ti ểu th ẳng bình th ường. 94. H ẹp da quy đầ u. Bình th ường, l ớp da b ọc chung quanh quy đầ u c ủa con trai có th ể kéo tu ột ra đằ ng sau, để lộ ph ần đầ u d ươ ng v ật ra ngoài. S ẽ không th ực hi ện được vi ệc làm này n ếu ph ần da b ọc bi dính vào quy đầu ho ặc quá ch ật, ch ỗ bao quanh quy đầ u nh ỏ h ơn ch ỗ chu vi l ớn nh ất c ủa quy đầu khi ến l ớp da không tu ột ra sau được. Tr ước đây, ng ười ta cho r ằng nh ững tr ường h ợp nh ư th ế c ần ph ải ph ẫu thu ật l ớp da bao quy đầu, ngay khi cháu bé còn nh ỏ tu ổi, để đả m b ảo v ấn đề v ệ sinh, r ửa s ạch quy đầ u. Nh ưng, hi ện nay ng ười ta th ấy không c ần thi ết ph ải lo s ớm nh ư th ế. Nhi ều cháu bé có da bọc ch ật nh ư v ậy là điều t ự nhiên. L ớp da này s ẽ r ộng ra khi các cháu l ớn lên. N ếu cần, s ẽ www.Beenvn.com 45 ph ẫu thu ật cho các cháu ở ÐỘ 3 - 4 TU ỔI. CH Ỉ C ẦN TH ỰC HI ỆN S ỚM h ơn n ếu, vì l ớp da quá h ẹp mà khi cháu bé đi ti ểu, n ước ti ểu làm ph ồng quy đầ u, khi ến n ước ti ểu khó thoát ra. Ph ẫu thu ật c ắt m ở r ộng da quy đầ u s ớm quá có th ể d ẫn đế n nh ững s ự tr ục tr ặc v ề sau này nh ư : l ớp da t ụt xu ống v ĩnh vi ễn không tr ở l ại được v ị trí c ũ để bao b ọc và b ảo v ệ quy đầ u nữa. N ếu l ớp da này t ạo thành m ột cái vòng thít ch ặt l ấy đoạn g ốc quy đầ u c ần thi ết ph ải ph ẫu THU ẬT C ẤP C ỨU ÐỂ GI ẢI T ỎA S Ự TU ẦN HOÀN Ở quy đầ u. Khi da b ọc quy đầ u b ị s ưng đỏ, ti ểu th ấy đau rát, có m ủ, ng ười ta th ường ch ữa tr ị b ằng thu ốc bôi sát trùng sau khi r ửa s ạch. 95. C ắt da quy d ầu. Ti ểu ph ẫu thu ật c ắt da quy đầ u c ủa đứ a tr ẻ m ấy ngày sau khi sinh ch ỉ là t ục l ệ c ủa ng ười Do Thái Israel, và m ột s ố dân tộc theo đạ o H ỒI, KHÔNG PH Ổ BI ẾN Ở CÁC n ước khác. 96. Tinh hoàn. Về đôi tinh hoàn, g ọi nôm na là hòn dái, có th ể có nh ững TR ỤC TR ẶC SAU ÐÂY Ở BÉ TRAI : TINH HOàN KHôNG XU ốNG (TINH HOàN L ạC V ị) Ðôi khi, trong túi đựng tinh hoàn (bìu) c ủa cháu nh ỏ, ch ỉ có 1 tinh hoàn. Nh ư v ậy, không ph ải là cháu b ị thi ếu, mà vì m ột tinh hoàn CÒN N ẰM Ở PH ẦN B ỤNG, CH ƯA t ụt xu ống túi. Hãy đặt cháu n ằm dài trên gi ường, ho ặc trong b ồn t ắm n ước ấm r ồi l ấy tay ấn nh ẹ vào phía trên bộ ph ận sinh d ục, ngang t ầm háng để làm cho m ột tinh hoàn n ằm trong đó, t ụt xu ống d ưới. Tr ước khi đế n tu ổi d ậy thì, có th ể cái "h ột" này s ẽ t ụt xu ống n ằm đúng v ị trí c ủa nó ở TRONG TÚI. Sau 6 tu ổi, ít có kh ả n ăng tinh hoàn có th ể t ụt xu ống được n ữa, vì th ế c ần ph ải ti ến hành một cu ộc ph ẫu thu ật nh ỏ. BìU TO - Các cháu trai m ới sinh ra có bìu dái to vì có ch ất l ỏng bên trong cùng v ới các tinh hoàn. Sau m ột vài tu ần, ch ất l ỏng này s ẽ tiêu đi và bìu l ại có kích th ước bình th ường. XO ắN TINH HOàN - Ở TR Ẻ S Ơ SINH VÀ TR Ẻ NH Ỏ CÓ TINH HOÀN b ị xo ắn s ẽ làm cho bìu sưng to lên, màu đỏ tía. Tuy không đau m ấy và không s ốt, nh ưng v ẫn c ần ph ải m ổ g ấp ngay, để c ứu cho tinh hoàn kh ỏi b ị h ư ho ại. 97. Viêm âm h ộ, âm đạ o. CÁC CHÁU GÁI CÓ TH Ể B Ị VIÊM Ở b ộ ph ận sinh d ục, có m ủ t ừ âm đạ o ch ảy ra. Bác s ĩ th ường yêu c ầu l ấy m ột ít m ủ để xét nghi ệm và cho cháu u ống thu ốc kháng sinh. Trong tr ường h ợp b ị n ặng, c ần xem cháu có b ị v ật gì l ạ ch ọc vào âm đạo hay không. 98. ÁI NAM, ái n ữ. Là tr ạng thái c ủa đứ a tr ẻ ngay t ừ khi m ới ra đờ i đã có b ộ ph ận sinh d ục d ị d ạng, không phân bi ệt được nam hay n ữ. S ự d ị d ạng này b ắt đầ u t ừ khi b ộ ph ận sinh d ục được hình thành trong d ạ con. Tr ường h ợp th ường g ặp nh ất là b ộ ph ận sinh d ục n ữ b ị nam hóa có âm v ật phát tri ển l ồi ra ngoài nh ư d ươ ng v ật. Hai môi l ớn ch ảy x ệ xu ống nh ư cái bìu nh ưng bên trong không có tinh hoàn. www.Beenvn.com 46 Ng ười ta cho r ằng nguyên nhân c ủa hi ện t ượng này là do m ột ch ứng b ệnh c ủa tuy ến th ượng th ận đã s ản xu ất ra hoóc-môn nam m ột cách b ất bình th ường, quá m ức. C ũng có th ể do ng ười m ẹ đã dùng thu ốc ch ữa tr ị b ằng hoóc-môn trong giai đoạn đầ u c ủa th ời gian mang thai. Hi ện t ượng này th ường gây khó kh ăn cho các b ậc cha m ẹ khi ÐI KHAI SINH CHO CON, KHÔNG BI ẾT KHAI LÀ NAM HAY N Ữ. T ỐT nh ất là khai: gi ống ch ưa xác định. Ng ười ta th ường ph ải đợ i t ới khi cháu bé l ớn lên, theo dõi xem s ự phát tri ển c ủa c ơ th ể và bộ ph ận sinh d ục c ủa cháu thiên v ề phái nào nhi ều h ơn. Sau đó, có th ể can thi ệp thêm b ằng ph ươ ng pháp ph ẫu thu ật để đị nh gi ống cho cháu. 99. S ự l ưu thông ng ược cháu bàng quang - ni ệu đạ o . Sự l ưu thông c ủa n ước ti ểu t ừ bàng quang v ề th ận c ũng là m ột s ự l ưu thông b ất th ường, ng ược chi ều t ự nhiên. Hi ện t ượng này th ận b ị t ổn th ươ ng. Các cu ộc xét nghi ệm v ề X-quang có th ể cho th ấy b ệnh n ặng hay nh ẹ. Ðể ch ữa tr ĩ, bác s ĩ th ường cho u ống nh ững đợ t thu ốc kháng sinh trong th ời k ỳ đầ u, trong th ời gian m ột vài tháng để ch ống viêm ni ệu đạ o. N ếu không kh ỏi, có th ể c ần ph ải ph ẫu thu ật. 100. Viêm đường ti ết ni ệu. Nhi ều tr ẻ s ơ sinh b ị viêm đường ti ểu ti ện. Không th ể đòi h ỏi các cháu cho bi ết nh ững bi ểu hi ện c ủa b ệnh nh ư ng ười l ớn nh ư đi ti ểu ti ện th ấy rát và đi luôn v.v. .. B ởi v ậy, khi th ấy cháu có nh ững c ơn s ốt cao mà không ph ải do viêm h ọng ch ẳng h ạn, thì chú ý ngay. Nhi ều khi bệnh c ủa cháu ch ỉ bi ểu hi ện b ằng các d ấu hi ệu nh ư không ch ịu ăn, m ặt tái nh ợt, đau vùng bụng, không ho ặc kém t ăng cân. Vi ệc xét nghi ệm n ước ti ểu s ẽ cho bác s ĩ bi ết cháu có b ị b ệnh hay không. N ếu cháu b ị viêm đường ti ểu ti ện thì ph ải dùng thu ốc kháng sinh ngay. B ệnh này ph ải ch ữa tr ị lâu, ph ải làm xét nghi ệm n ước ti ểu nhi ều l ần để ki ềm tra và là b ệnh khó ch ữa. Ðôi khi, nguyên nhân b ệnh là do b ộ máy tiểu ti ện c ủa cháu có d ị t ật b ẩm sinh. B ởi v ậy, bác sĩ c ần ph ải ti ến hành dò b ệnh b ằng cách ch ụp X-quang hay dùng ph ươ ng pháp siêu âm nữa. N ếu qu ả th ật có hi ện t ượng D Ị T ẬT Ở CÁC ỐNG D ẪN TI ỂU thì l ại ph ải đưa cháu t ới bác s ĩ chuyên khoa v ề ti ết ni ệu. Hi ện t ượng đường ti ểu không thông khi ến có s ự d ồn t ắc và n ước ti ểu ch ảy ng ược t ừ b ọng đái lên th ận có th ể là nguyên nhân c ủa các c ơn đau đi đau l ại. 101. Axêtôn. Axêtôn là m ột ch ất được t ạo thành ở gan t ừ ch ất m ỡ. Khi c ơ th ể có m ột l ượng axêtôn b ất th ường thì h ơi th ở s ẽ ph ảng ph ất mùi r ượu táo. Ng ười ta có th ể phát hi ện axêtôn trong n ước ti ểu b ằng gi ấy th ử Labstix. Hi ện t ượng d ư axêtôn còn kèm theo các tri ệu ch ứng nh ư: ói m ứa nhi ều l ần, m ệt, s ốt, tái mặt. Khi chúng ta nh ịn đói, c ơ th ể s ẽ tiêu th ụ l ượng m ỡ d ự tr ữ trong ng ười c ũng làm l ượng axêtôn được s ản xu ất v ượt m ức bình th ường. Ðối v ới tr ẻ em, ch ỉ c ần nh ịn đói qua m ột đêm là c ơ th ể c ũng có hi ện T ƯỢNG NÀY, NH ẤT LÀ Ở CÁC cháu đang ốm, s ốt, không ch ịu ăn và bị nôn ói. www.Beenvn.com 47 Tuy v ậy, c ũng nên chú ý r ằng hi ện t ượng nôn ói liên ti ếp nhi ều l ần c ũng có th ể do b ị đau ru ột th ừa, đau màng óc, ho ặc có b ệnh ti ểu đường, (b ệnh này d ễ được xác đị nh b ằng cách th ử nước ti ểu ho ặc đo độ đường trong máu). Tri ệu ch ứng nôn ói có liên quan t ới axêtôn, có th ể ti ến tri ển m ạnh làm đứa tr ẻ có v ẻ hốt ho ảng, ng ất vì b ị m ất n ước nhi ều. 102. Anbumin. Khi phát hi ện trong n ước ti ểu có ch ất anbumin thì đó là m ột d ấu hi ệu b ất th ường có th ể do một b ệnh v ề th ận gây ra. Tuy v ậy, nên chú ý r ằng vi ệc th ử anbumin b ằng gi ấy th ử sau khi b ị viêm h ọng ho ặc viêm ph ổi có th ể có k ết qu ả d ươ ng tính m ặc dù l ượng anbumin trong n ước ti ểu ch ưa v ượt m ức bình th ường. Ðể xác đị nh rõ ràng, các bác s ĩ ph ải ti ến hành đo l ượng anbumin có trong nước ti ểu trong vòng 24 gi ờ. N ếu l ượng này cao h ơn 0,1g thì m ới đáng chú ý và còn ph ải th ử nghi ệm thêm các ch ức n ăng c ủa b ộ máy bài ti ết n ữa. Kết qu ả th ử anbumin d ươ ng tính có th ể là d ấu hi ệu c ủa các b ệnh v ề th ận nh ư viêm th ận c ấp tính ho ặc mãn tính, ho ặc r ối lo ạn ch ức n ăng th ận. 103. B ệnh đái ra ch ất Phenylcetone . Bệnh này hi ếm x ảy ra, nh ưng là lo ại b ệnh tr ạng d ẫn t ới s ự ch ậm phát tri ển v ề trí khôn. N ếu phát hi ện được b ệnh ngay t ừ nh ững ngày đầu tiên c ủa tr ẻ em sau khi sinh thì có th ể tránh bệnh được, nh ưng cháu bé ph ải gi ữ m ột ch ế độ ăn u ống đặ c bi ệt hàng nhi ều n ăm ti ếp theo. Bác s ĩ xác đị nh b ệnh b ằng nh ững xét nghi ệm n ước ti ểu và máu, nh ất là máu (xét NGHI ỆM GUTHNE). Ớ PHÁP, B ỆNH VI ỆN S ẢN NÀO C ŨNG TH ỰC hi ện nh ững xét nghi ệm này cho các cháu s ơ sinh. B ởi v ậy các bà m ẹ nên nhìn qua quy ển s ổ s ức kh ỏe c ủa Bé, xem Bé đã được xét nghi ệm ch ưa. Nếu kết qu ả xét nghi ệm d ươ ng tính, nên yêu c ầu xét nghi ệm l ại l ần n ữa cho ch ắc ch ắn, tr ước khi ti ến hành ch ữa tr ị . 104. Ðái d ầm Tr ẻ em th ường đái d ầm vì ch ưa ch ủ độ ng điều khi ển được ho ạt độ ng c ủa b ọng đái. Ða s ố các cháu c ứ nh ư th ế cho t ới tu ổi lên 4, LÊN 5. M ỘT S Ố KHÔNG KI ỂM SOÁT ÐƯỢC C Ả CƠ B ẮP Ở h ậu môn nên còn t ật ị đùn n ữa. CÓ CÁC CHÁU ÐÁI D ẦM C Ả BAN NGÀY L ẪN BAN ÐÊM. S Ố đông, th ường ch ỉ đái d ầm vào ban đêm. Nghiên c ứu v ề v ấn đề này, các bác s ĩ th ường tìm xem cháu BÉ CÓ B Ị T ỔN TH ƯƠ NG GÌ Ở BỘ máy bài ti ết hay không. K ết qu ả cho th ấy ph ần l ớn các cháu nh ỏ ch ưa thành thói quen điều khi ển m ột cách ch ủ độ ng s ự bài ti ết ra ngoài. CÓ CHÁU BÉ đã thôi đái d ầm m ột th ời gian r ồi l ại b ị l ại, do nh ững y ếu t ố tâm lý. Th ấy b ạn ho ặc em b ị ch ế gi ễu, cháu bé lo s ợ cho mình, luôn ngh ĩ t ới v ấn đề đó và ban đêm l ại đái dầm nh ư để gi ải phóng kh ỏi s ự ức ch ế ban ngày. Trong khi s ăn sóc tr ẻ em, ng ười l ớn nên thông c ảm v ới n ỗi kh ổ tâm này c ủa các cháu, vì chúng không mu ốn nh ư th ế. Không nên m ắng ho ặc ch ế gi ễu chúng chóng mà ch ỉ nên an ủi, động viên để h ỗ tr ợ cho chúng chóng có được m ột tr ạng thái tâm lý và tinh th ần m ạnh kh ỏe và ch ủ độ ng. 105. Ti ểu đường. www.Beenvn.com 48 Bệnh ti ểu đường là b ệ nh c ủa c ơ th ể không h ấp th ụ được ch ất đường glucose t ừ th ực ph ẩm. Nguyên nhân b ệnh là do thi ếu insulin - một lo ại hoócmôn do t ụy t ạng sinh ra. Ng ười bệnh có các tri ệu ch ứng: c ảm th ấy đói, khát liên t ục, ng ười sút cân mau chóng, đi ti ểu luôn và ti ểu nhi ều. N ếu không được ch ữa tr ị, n ước ti ểu s ẽ có ch ất axêtôn và có th ể b ị hôn mê. Bệnh ti ểu đường d ễ phát hi ện b ằng xét nghi ệm để th ấy: n ước ti ểu có glucô và t ỷ l ệ glucô trong máu cao. Tr ẻ em b ị b ệnh ti ểu đường c ần ph ải ch ữa tri th ật chu đáo: bác s ĩ có th ể chích insulin cho các cháu hàng ngày. Ti ểu đường là m ột b ệnh gia truy ền. N ếu gia đình, h ọ hàng có ng ười b ị bệnh, c ần ph ải đặ c bi ệt chú ý và cho bác s ĩ bi ết để xét nghi ệm đề phòng. VII. NH ỮNG V ẤN ĐẾ LIÊN QUAN T ỚI DA 106. V ết trên da tr ẻ m ới sinh. Khi m ới ra đờ i, da tr ẻ em th ường có nh ững v ết có màu: v ết màu đỏ th ẫm nh ư màu r ượu vang, có nhi ều ch ấm nh ỏ ho ặc t ừng m ảng ở GÁY, TRÁN, DA ÐẦU... DO CÁC M ẠCH MÁU nh ỏ (mao m ạch) d ưới da b ị giãn n ở. Nh ững v ết này s ẽ h ết d ần d ần. Có CHÁU T ỚI 1 2 N ĂM MỚI H ẾT: ÐÓ LÀ nh ững v ết b ớt, n ết ru ồi hay v ết chàm. N ốt ru ồi to ho ặc nh ỏ, có th ể xu ất HI ỆN Ở M ỌI N ƠI TRÊN C Ơ th ể. C ần h ỏi bác s ĩ chuyên khoa da, vì vi ệc ch ữa tr ị tùy tr ường hợp có NHI ỀU HAY ÍT, Ở M ỖI CHÁU M ỖI KHÁC. (NAEVUS). VếT CHàM hay th ấy ở l ưng d ưới. Nh ững v ết chàm này c ũng s ẽ h ết d ần khi các cháu l ớn lên. 107. V ết b ớt hay chàm đỏ. Da các cháu m ới sinh có th ể có các ch ấm ho ặc m ảng màu đỏ s ẫm: đó là các v ết b ớt còn g ọi là chàm đỏ. B ớt do s ự phì đại c ủa các m ạch máu nh ỏ d ưới da có d ạng ph ẳng nh ư da, có dạng n ổi trên da. Nh ững v ết ch ấm hay th ấy ở trán, c ổ, gáy, chân tóc tr ẻ s ơ sinh có th ể t ự mất đi sau vài tháng tu ổi, có khi ph ải sau một vài n ăm. Tuy r ằng m ột s ố v ết b ớt khó coi, làm gi ảm s ự xinh x ắn c ủa các cháu, nh ưng bác s ĩ nào c ũng khuyên các bà m ẹ ph ải kiên nh ẫn, ch ờ đợ i, tránh không nên can thi ệp t ới b ằng b ất c ứ bi ện pháp gì. Nếu v ết b ớt ngày càng lan r ộng và có hi ện t ượng ch ảy máu thì nên t ới bác s ĩ chuyên khoa về da để h ỏi cách ch ữa tr ị. Ngày nay, ng ười ta có th ể dùng tia laze để ch ữa tr ị hi ện t ượng này. 108. Hi ện t ượng tím tái c ủa tr ẻ s ơ sinh. Da c ủa Bé có th ể có các vùng tím hay xanh. ÍT THÌ Ở ÐẦU CÁC NGÓN TAY HO ẶC MÔI: hi ện t ượng này ch ứng t ỏ máu thi ếu ôxy vì s ự hô h ấp ho ặc s ự tu ần hoàn (tim) c ủa cháu ch ưa tốt. N ếu hi ện t ượng này ch ỉ có r ất ít thì do l ạnh, làm các m ạch máu b ị co l ại. Nếu hi ện t ượng tím tái có t ừ khi cháu m ới sinh và c ứ duy trì mãi không th ấy đỡ , thì có th ể ph ải tìm hi ểu v ề các b ệnh tim b ẩm sinh. Nếu hi ện t ượng trên x ảy ra b ất ch ợt và nghiêm tr ọng thì có th ể do các nguyên nhân: ng ạt th ở vì v ật l ạ, đau h ọng, viêm đường hô h ấp... www.Beenvn.com 49 109. Ch ứng vàng da c ủa tr ẻ s ơ sinh. Sau khi sinh được m ấy ngày, nhi ều cháu bé có m ầu da m ỗi ngày m ột vàng thêm: đó là ch ứng vàng da c ủa tr ẻ s ơ sinh, m ột s ự c ố không quan tr ọng mà ng ười ta bi ết rõ nguyên nhân. Khi ra đời, đứ a bé mang theo trong ng ười m ột s ố h ồng huy ết c ầu d ự tr ữ. H ồng huy ết c ầu là nh ững ph ần t ử trong máu có nhi ệm v ụ nh ận ôxy t ừ ph ổi mang t ới m ọi n ơi trong c ơ th ể, và luôn luôn được thay th ế b ởi nh ững l ớp m ới. Trong c ơ th ể đa s ố tr ẻ em, vi ệc lo ại b ỏ các h ồng huy ết c ầu già ở lá lách và ở gan được ti ến hành bình th ường. Nh ưng, m ột s ố ít các cháu có bộ gan còn non y ếu ch ưa làm được đầ y đủ nhi ệm v ụ này khi ến m ột s ố mu ối m ật sinh ra trong quá trình h ủy di ệt h ồng huy ết c ầu b ị tích t ụ ở máu làm cho da các cháu có màu vàng. Nh ững hi ện t ượng trên có th ể s ẽ h ết trong vòng m ấy ngày sau, khi các c ơ quan trong c ơ th ể cháu bé quen d ần v ới công vi ệc. Một s ố các cháu khác có th ể b ị d ị t ật b ẩm sinh ở các đường ống d ẫn m ật khi ến nh ững ch ất mu ốí m ật đã được gan bi ến đổ i và th ải ra không xu ống được ru ột làm cho phân có m ầu nh ợt ho ặc m ầu tr ắng. 110. RÔM S ẢY. ở vùng c ổ và l ưng các cháu bé th ường có nh ững n ốt m ẩn đỏ , do m ồ hôi gây ra. Các n ốt này sẽ chóng l ặn h ết n ếu gi ữ gìn cho da các cháu s ạch và khô. 111. Da: ng ứa ngáy, m ẩn đỏ . Da tr ẻ em, nh ất là cháu s ơ sinh r ất m ỏng nên d ễ b ị t ổn th ươ ng vì các nguyên nhân gây ra t ừ phía ngoài cũng nh ư t ừ bên trong c ơ th ể. Theo n ăm tháng, l ớp da s ẽ đỡ m ỏng manh h ơn, nh ưng v ẫn là m ột l ớp mô nh ạy c ảm d ễ b ị phát ban, d ị ứng ho ặc là n ơi bi ểu hi ện tri ệu ch ứng của m ột s ố b ệnh nh ư s ởi, lên đậu... M ột s ố b ệnh khó xác đị nh và khó ch ữa, nên các bà m ẹ săn sóc cháu nên nh ận xét để mô t ả được rõ ràng v ới bác s ĩ. LO ạI DA ÐặC BI ệT NH ạY C ảM - Có nhi ều Bé có lo ại da đặ c bi ệt nh ạy c ảm t ới m ức ch ỉ s ờ lên da Bé c ũng làm làn da ửng đỏ m ột lát. Do đó vi ệc c ọ sát da cháu b ằng mi ếng v ải, s ức một ít n ước th ơm hay d ầu th ơm, t ắm cho cháu b ằng xà phòng có hóa ch ất th ơm, cháu b ị toát m ồ hôi, n ước t ắm có pha ít n ước hoa Cologné v.v... c ũng làm da cháu bé ph ản ứng. Cổ, c ổ tay, c ổ chân, vòng b ụng là n ơi d ễ b ị kích thích nh ất. Mu ốn làm cho da Bé dày d ặn hơn, nên cho Bé đi ch ơi ở ngoài tr ời luôn, cho Bé t ắm n ắng nh ưng hãy coi ch ừng và có gi ới hạn để tránh b ị cháy n ắng hay say n ắng. - MẨN ĐỎ VÙNG MÔNG - Mông Bé là điểm hay có m ồ hôi, b ị đẫ m n ước ti ểu khi cháu tè dầm không được thay tã lót ngay, nên hay b ị m ẩn đỏ : da đỏ , đùi đỏ, đỏ ở rãnh gi ữa 2 mông, ở nh ững n ếp nh ăn. Nh ững n ốt đỏ h ơi ph ồng lên và lõm ở gi ữa, đôi khi c ũng xu ất hi ện khi Bé mọc r ăng, ho ặc trên toàn b ộ l ớp da ti ếp xúc v ới gh ế khi Bé ng ồi. ĐỂ BÉ KH ỎI M ẨN ÐỎ N?: thay tã lót luôn, lau gh ế luôn, dùng pommát sát trùng bôi lên ch ỗ mẩn đỏ . Kh ăn tr ải gi ường (n ếu dùng cho Bé) c ũng nên thay luôn, gh ế Bé ng ồi th ỉnh tho ảng nên mang ph ơi n ắng. Sau khi t ắm cho Bé nên lau th ật khô hay s ấy cho Bé b ằng cái s ấy tóc, nh ưng ph ải h ết s ức cẩn th ận không làm Bé b ỏng. Nếu ch ỗ m ẩn đỏ c ả tu ần l ễ ch ưa kh ỏi thì nên h ỏi bác s ĩ, không c ần thay đổ i ch ế độ ăn c ủa Bé . www.Beenvn.com 50 - MẨN ĐỎ Ở C Ổ, NÁCH VÀ SAU TAI - NH ỮNG ch ỗ m ẩn đỏ bóng và có n ước. B ạn hãy chú ý coi c ổ áo c ủa Bé có ch ật quá không, không n ăng t ắm r ửa và m ồ hôi là nguyên nhân c ủa nh ững ch ỗ m ẩn đỏ này. Hãy thay qu ần áo tã lót cho cháu sau khi t ắm k ỹ b ằng lo ại xà phòng có nhi ều tính chua (axít), r ồi dùng dung d ịch sát trùng lo ại éosine 1% bôi cho cháu. Ch ỉ nên m ặc cho cháu nh ững qu ần áo b ằng v ải, t ừ các ch ất li ệu thiên nhiên nh ư bông, len ch ứ không nên dùng các ch ất li ệu t ổng h ợp. - BÉ CÓ NH ỮNG CH ẤM ĐỎ VÀ NH ỮNG M ụN NH ỏ TR ắNG CH ảY N ước, ở gáy, l ưng, đôi khi ở vòng quanh b ụng ch ỗ v ẫn qu ấn kh ăn quanh r ốn làm cháu luôn c ựa qu ậy, ng ủ không yên gi ấc: tránh đắ p cho Bé nhi ều ch ăn quá ho ặc đặ t Bé trong phòng nóng quá. T ắm cho Bé bằng xà phòng có tính axít ho ặc n ước pha chanh ( để có tính axít). Cho cháu t ấm n ắng v ừa ph ải, m ỗi ngày. Nếu da cháu v ẫn ch ảy n ước, c ần đi khám bác s ĩ. - CầN NóI Gì V ớI BáC S ĩ ? N ếu b ạn liên l ạc v ới bác s ĩ qua điện tho ại, nên nói ngay cháu bé mấy tháng, m ấy tu ổi? Vì có m ột s ố b ệnh ch ỉ xu ất hi ện ở m ột độ tu ổi nào đó. Hãy cho bác s ĩ bi ết thêm: cháu bé có s ốt không? Ch ỗ da ch ảy n ước th ế nào? Bé đã u ống THU ỐC GÌ CH ƯA? - SốT - Lấy nhi ệt độ cho Bé. Th ường thì các b ệnh ngoài da không làm tr ẻ s ốt. N ếu nh ững nốt m ẩn ngoài da l ại kèm theo s ốt thì Bé đã m ắc b ệnh nh ư: s ởi, nhi ễm khu ẩn,... Bi ết thân nhi ệt c ủa bé khi s ốt, bác s ĩ s ẽ d ễ ch ẩn đoán b ệnh. Nh ững n ốt m ẩn đỏ có th ể m ất đi sau vài gi ờ, nh ư ở b ệnh s ởi. B ởi v ậy, tr ước khi nói chuy ện với bác s ĩ, b ạn c ần ph ải nh ớ l ại nh ững điều sau - Nh ững n ốt đỏ m ọc ở đâu? kh ắp ng ười Bé hay ch ỉ có ở mông? ở nh ững v ết nh ăn trên đùi, tay? ở c ổ, trên m ặt, ở lông mày, quanh mi ệng, sau tai? Nh ững n ốt m ẩn b ắt đầ u ở đâu tr ước tiên ? Lan ra t ới đâu? ẤN TAY VÀO CÓ H ẾT ÐỎ KHÔNG? - Cỡ to nh ỏ c ủa n ốt m ẩn: b ằng đầ u m ũi kim ho ặc l ớn h ơn? - Mầu: đỏ , đỏ tím hay đỏ s ẫm... ? - Nh ững n ốt đỏ r ời nhau hay t ừng m ảng? - Nốt đỏ có ph ồng lên, có v ảy không ? Bé có gãi không? - Sờ vào nh ững n ốt đó th ấy nh ẵn hay ráp? Có ch ỗ nào m ềm ho ặc c ứng không ? Bạn có th ể ngh ĩ r ằng nh ững nh ận xét trên không quan tr ọng, nh ưng chính chúng l ại giúp cho bác s ĩ xác đị nh được b ệnh vì m ỗi b ệnh có nh ững điểm riêng ch ỉ khác nhau m ột vài chi ti ết nh ỏ. 112. Ch ứng n ổi m ụn ng ứa. Cháu bé không ng ủ được vì ng ứa, gãi. Do v ậy, đôi khi cháu không ch ịu ăn, đi t ướt ho ặc ng ược l ại đi táo. Trên da cháu, xu ất hi ện nh ững n ốt ph ồng nh ỏ đường kính ch ừng lmm, màu đỏ, m ọc kh ắp ng ười tr ừ ph ần da đầ u: đó là ch ứng m ụn ng ứa. Khi phát tri ển, m ầu các n ốt mụn ng ứa thành đỏ th ẫm, đôi khi có v ẩy vàng, c ứng, s ờ vào th ấy nháp tay. Kho ảng t ừ 8 t ới 10 ngày sau m ụn ng ứa l ặn để l ại nh ững v ết đỏ , r ồi v ết này c ũng nh ạt d ần. www.Beenvn.com 51 Các cháu nh ỏ th ường b ị n ổi m ụn ng ứa nhi ều l ần, cách quãng nhau vài ngày hay h ơn. Ch ứng m ụn ng ứa có th ể vì nguyên nhân tiêu hóa không t ốt ho ặc d ị ứng do b ị côn trùng đốt. Với các tr ẻ s ơ sinh, không c ần thay đổ i ch ế độ ăn n ếu không có ý ki ến c ủa bác s ĩ. Nh ững ch ỗ ng ứa nhi ều, có th ể bôi thu ốc đỏ Mercurochrome ho ặc c ồn i ốt 1%. N ếu ch ỗ ng ứa b ị nhi ễm trùng hay sây sát nên dùng b ăng dính che lên trên. Các bà m ẹ nên kiên nh ẫn và yên tâm; th ế nào r ồi các m ụn ng ứa c ũng s ẽ l ặn h ết. Trong tr ường h ợp cháu b ị nhi ều quá, bác s ĩ th ường cho các cháu u ống thu ốc cho đỡ ng ứa và n ếu c ần, chuy ển qua bác s ĩ chuyên b ệnh ngoài da và d ị ứng. 113. D ị ứng. Dị ứng nói chung là ph ản ứng c ủa c ơ th ể ch ống l ại s ự xâm nh ập c ủa các "ch ất l ạ" vào c ơ th ể, b ằng cách sinh ra các kháng th ể. Nh ững ch ất l ạ còn được g ọi là các kháng nguyên xâm nh ập vào c ơ th ể qua da, đường hô h ấp (m ũi, khí qu ản, ph ổi) và đường tiêu hóa. D ị ứng da th ể hi ện ra ngoài theo các d ạng eczema, m ẩn đỏ , phù da, m ụn loét. Nh ững ch ất l ạ gây d ị ứng da bao g ồm các hóa ch ất nh ư ph ấn, kem bôi da để trang điểm, v ải mặc t ổng h ợp, các thu ốc pom-mát v.v..., các d ược ph ẩm u ống ho ặc tiêm chích. M ột s ố th ực ph ẩm không thích ứng v ới t ừng ng ười nh ư th ịt bò, tôm, cua, cá... Nh ững bi ểu hi ện d ị ứng c ủa b ộ máy hô h ấp là: ho, hen, viêm m ũi, viêm xoang, viêm ph ế qu ản. Nh ững ch ất l ạ gây d ị ứng đường hô h ấp có th ể là ph ấn hoa, lông gà v ịt, lông chó mèo, b ụi trong nhà, ngoài đường, vi khu ẩn, vi trùng, m ốc. Bộ máy tiêu hóa b ị d ị ứng có các bi ểu hi ện: tiêu ch ảy trong th ời gian ng ắn ho ặc tái đi tái l ại, nôn ói, đau b ụng kèm theo d ị ứng da nh ư m ẩn ng ứa. D ị ứng thêm đường hô h ấp ít khi x ảy ra. Nh ững ch ất gây d ị ứng th ường là th ực ph ẩm ho ặc có trong thành ph ần th ực ph ẩm nh ư ch ất prôtêin trong s ữa bò, lòng tr ắng tr ứng, cá, th ịt, các đồ bi ển; m ột s ố qu ả, l ạc ( đậ u ph ộng), ng ũ cốc các lo ại... Mu ốn ch ữa tr ị d ị ứng, bác s ĩ ph ải h ỏi b ệnh nhân t ỉ m ỉ v ề n ề n ếp sinh ho ạt, để bi ết được th ường b ệnh nhân bị d ự ứng trong các điều ki ện nào, ở ch ỗ nào, sau khi ăn gì. T ừ đó truy tìm và xác định "ch ất l ạ" là ch ất gì, ở đâu. Ngoài ra, bác s ĩ còn ph ải tìm "ch ất l ạ" c ả trong máu và ti ến hành vi ệc c ấy vào d ưới da m ột số ch ất d ễ gây d ị ứng để th ử nghi ệm. Ðối v ới tr ẻ em, vi ệc c ấy th ử nh ư v ậy r ất khó thu được kết qu ả. Ch ữa tr ị d ị ứng là m ột vi ệc làm đòi h ỏi m ột th ời gian lâu, ph ức t ạp dù vi ệc làm có v ẻ nh ư đơ n gi ản: tìm ra "ch ất l ạ", nguyên nhân c ủa d ị ứng r ồi tránh xa để đề phòng. Ng ười ta c ũng dùng ph ươ ng pháp tiêm chích các thu ốc ch ống d ị ứng v ới li ều l ượng ngày m ột t ăng. Dị ứng c ũng là m ột ch ứng b ệnh gia truy ền nên có th ể bi ết ngay t ừ lúc đứ a tr ẻ m ới sinh b ằng cách th ử máu. Sau đó, để tránh cho các cháu kh ỏi có các tri ệu ch ứng c ủa b ệnh này, thì t ốt nh ất là cho các cháu bú s ữa m ẹ. (D ị ứng được trình bày thêm trong các m ục HEN, ECZEMA VÀ M ẨN NG ỨA). www.Beenvn.com 52 114. ECZEMA. ECZEMA có nh ững tri ệu ch ứng khác nhau tùy theo độ tu ổi c ủa đứ a tr ẻ Bé m ới m ấy tháng hay đã được h ơn 2 n ăm. - Ðối v ới các cháu l ớn t ừ 2 tu ổi tr ở đi, eczema th ường bi ểu hi ện ở các ch ỗ g ấp chân, tay: da đỏ, tho ạt đầ u ướt, ch ảy n ước, sau đó, khô đi và ng ứa làm đứa tr ẻ khó ch ịu, không ng ủ được. Eczema ti ến tri ển trong m ột th ời gian dài, t ừng th ời k ỳ và m ột s ố tr ường h ợp, kèm theo b ệnh hen. Vi ệc ch ữa tr ị đòi h ỏi m ột thời gian lâu và th ường b ị đi B Ị L ẠI. ECZEMA Ở CÁC CHáU S Ơ SINH - Từ tháng th ứ 2 - 3 tr ở đi. Th ường các cháu b ị ở đầ u, má, trán, c ằm, có th ể phát tri ển t ới vai, tay, l ưng bàn tay, ng ực... Nh ưng ph ần l ớn hay b ị ở đầu. Tho ạt đầ u da ch