Bài giảng Chọn giống cây cafe

Chọn giống cà phê I,Giá trị cây cà phê: I.1, Giá trị kinh tế Thành phần phần trăm tính theo trọng lượng chất khô: I.1, Giá trị kinh tế Ngoài phương pháp sử dụng cà phê như một thức uống cao cấp thì người ta còn sản xuất khá nhiều sản phẩm từ hạt cà phê như bánh, kẹo, rượu,…và ngày nay, người ta còn sử dụng cà phê như một thức uống phổ thông( với nhóm cà phê có hàm lượng cafein thấp) I.2, Giá trị kinh tế Cà phê là một cây trồng đem lại gía trị kinh tế khá cao cho người dân: +Cà phê là sản phẩm xuất khẩu có giá trị Năm 2007 xuất khẩu 1 209 000 tấn, đạt kim ngạch 1 878 triệu USD Năm 2008 sản lượng giảm nhưng giá cao nên kim ngạch xuất khẩu ước tính tăng 12% so với 2007, ước đạt 2 tỷ USD. +Giải quyết việc làm cho người nông dân,là cây trồng xoá đói giảm nghèo. VD: Đồng Nai nếu đạt 36 000đ/kg với năng suất 2 tấn/ha sẽ thu lãi 50 triệu đồng/ha. +Góp phần phủ xanh đất trống đồi trọc,chống xói mòn,lũ lụt. I.3, Giá trị văn hoá Cà phê hiện nay đã trở thành một thức uống phổ thông. Ở phương tây, cà phê có vai trò giống như chè ở phương đông; nó đã đi vào đời sống của từng người như một nét văn hoá và đã hình thành rất nhiều cách pha chế cũng như thưởng thức khác nhau đặc trưng cho từng nước, từng giai cấp, từng sở thích… II, Nguồn gốc, xuất xứ Xuất xứ: Làng capfa- Etiopia khoảng 1000 năm trước. Du nhập sang châu Âu từ khoảng thế kỷ 16 do sự bành chướng của đế quốc Thổ Nhĩ Kỳ. Du nhập vào Việt Nam khoảng năm 1857 ở hai tỉnh Quảng Bình và Quảng Trị . III, Phân loại, tình hình sản xuất III.1, Phân loại Các giống café trồng hiện nay thuộc : -Bộ cà phê: Rubiales -Họ cà phê: Rubiaceae -Chi cà phê: Coffea Trong tự nhiên có khoảng 70 loài thuộc 4 chi phụ: Para coffea M., Argo coffea P.et..Pit., Mascảo coffea Cheav. và Euro coffea K.Schumb. Trong đó chỉ có chi Euro coffea là có chứa cafein và được trồng. III.1, Phân loại Trong chi Euro coffea có 4 loài chính: Cà fê chè: C. arabica L. Cà fê vối: C. canephora Pierre Cà fê mít: C.excelsa Chev. Cà fê mít dâu da: C. liberia Bull Đây là những loài cà phê chính đang được trồng và được sử dụng trực tiếp trên thế giới. III.2, Tình hình sản xuất * Trên thế giới: Theo FAO có khoảng 80 nước trồng cà phê tập trung chủ yếu ở vành đai nhiệt đới.Tập trung chủ yếu ở một số nước sản lượng xuất khẩu cà phê lớn nhất Thế giới lần lượt có :Brazil,Việt Nam,Colombia. Chủ yếu là sản xuất cà phê chè Arabica chiếm 70% sản lượng Thế giới. Dự báo sản lượng cà phê TG năm 2008/2009 đạt 137 triệu bao trong đó Brazil đạt 48 triệu bao . III.2, Tình hình sản xuất *Ở Việt Nam Cà phê được đưa vào trồng từ 1857 tại một số nhà thờ lớn ở Quảng trị ,Quảng Bình. Hiện nay ,diện tích 500 000 ha chủ yếu là robusta,chỉ có 20 000 ha là Arabica.(Có phương hướng giữ nguyên diện tích,chuyển đổi tăng diện tích trồng cà phê chè lên 100 000 ha).Trong đó,các tỉnh Tây Nguyên chiếm 465000 ha. Đăklăk có diện tích chiếm ½ diện tích cả nước. IV, Đặc điểm thực vật học: IV.1, Đặc điểm chung: a, Rễ: Rễ cây cà phê là rễ cọc, cắm sâu vào lòng đất từ 1 đến 2,5 m với rất nhiều rễ phụ tỏa ra xung quanh làm nhiệm vụ hút chất dinh dưỡng nuôi cây. Vì vậy, cây cà phê cần yêu cầu tầng đất canh tác khá sâu. Phân bố bộ rễ cây cà phê chè 7 năm tuổi: Rễ cà phê gồm: 1- Rễ cọc 2- Rễ trụ 3- Rễ ngang 4- Rễ tơ b, Thân, cành b, Thân, cành Trên thân có nhiều đốt, các đốt sắp xếp thành từng cặp đối nhau; tại mỗi đốt có 1 lá và 3-4 mầm ngủ, trong đó chỉ có duy nhất một mầm cho cành ngang là cành cho quả sau này, còn lại các mầm khác đều có khả năng phát triển thành chồi vượt. Cành ngang có thể mang quả hoặc được phân thành nhiều cấp cành con tuỳ thuộc vào phương pháp tạo tán. c, Lá cà phê: Lá cuống ngắn, xanh đậm, hình oval, mọc đối, mép lá hình lượn sóng. Mặt trên lá có màu xanh thẫm, mặt dưới xanh nhạt hơn. Chiều dài của lá khoảng 8-15 cm, rộng 4-6 cm. c, Lá cà phê: Hình dạng và kích thước của lá là một chỉ tiêu quan trọng để phân biệt các dạng cà phê khác nhau: d, Hoa Cà phê là loài cây tự thụ phấn, do đó gió và côn trùng có ảnh hưởng lớn tới quá trình sinh sản của cây Hoa cà phê màu trắng, có năm cánh, thường mọc thành chùm đôi hoặc chùm ba. Màu hoa và hương hoa dễ làm ta liên tưởng tới hoa nhài. Hoa chỉ nở trong vòng 3 đến 4 ngày và thời gian thụ phấn chỉ vài ba tiếng. Một cây cà phê trưởng thành có từ 30.000 đến 40.000 bông hoa. Vài hình ảnh về hoa: e, Quả cà phê: Sau khi thụ phấn từ 7 đến 9 tháng cây sẽ cho quả hình bầu dục, bề ngoài giống như quả anh đào. Trong thời gian chín, màu sắc của quả thay đổi từ xanh sang vàng rồi cuối cùng là đỏ. Quả có màu đen khi đã chín nẫu. Do thời gian đâm hoa kết trái lâu như vậy mà một vụ cà phê kéo dài gần một năm trời và có thể xảy ra trường hợp trên một cây vừa có hoa, vừa có quả. Vài hình ảnh về quả cà phê: Vài hình ảnh về quả cà phê: Có thể thấy cách ra quả, hình dạng và màu sắc của quả cà phê khá đa dạng. Quả cà phê có thể đâm ra ở trên cành ngang cấp 1 hoặc các cành thứ cấp, quả thường mọc thành từng chùm, khoảng cách giữa các chùm dài ngắn khác nhau tuỳ thuộc vào giống. f, Hạt cà phê: Mô hình hạt cà phê: Đặc điểm của hạt: Hình dạng: hình tròn hoặc dài Màu sắc: lúc còn tươi có màu xám vàng, xám xanh hoặc xanh, khi khô có màu xám trắng. Cấu tạo: mỗi hạt được bảo vệ bởi hai lớp màng mỏng: một lớp màu trắng, bám chặt lấy vỏ hạt; một lớp màu vàng rời rạc hơn bọc ở bên ngoài. IV.2, Đặc điểm riêng của 4 nhóm cà phê chính:a, Cà phê chè (C. Arabica L): Nguồn gốc cao nguyên Jimma-Etiopia a, Cà phê chè (C. Arabica L): Đặc điểm: Cây bụi cành thứ cấp nhiều, hoa mọc thành chùm ở nách lá. Quả hình trứng khi chín có màu đỏ. Là loài được trồng lâu đời nhất, hiện nay chiếm tới 70% tổng sản lượng cà phê thế giới. Là loài tự phối nên thường tồn tại ở dạng thuần. Hàm lượng cafein: 1,8- 2% b,Cà phê vối (C. Canephora Pierre) Phát hiện ở Châu Phi đầu thế kỉ XX, ở vùng rừng thấp thuộc châu thổ sông Côngô. b,Cà phê vối (C. Canephora Pierre) Đặc điểm: Cây nhỡ cành thứ cấp ít, hoa mọc thành chùm ở nách lá, quả hình tròn hay hình trứng khi chín có màu đỏ. Hạt nhỏ hơn café chè, tỷ lệ nhân trên quả tươi cao hơn café chè. Là cây giao phấn nên đa dạng loài gồm các chủng chính: C. Canephora Var Robusta C. Canephora Var Koui lou C. Canephora Var Niaouli Hàm lượng cafein: 2,5- 3% c, Café mít ( C. excelsa Chev) Phát hiện năm 1902 ở Ubangui-Chari thường gọi là café Chari. Đặc điểm : Cây nhỡ, ít sâu bệnh, hoa mọc thành chùm ở nách lá. Quả hình trứng, hơi dẹt chín có màu đỏ sẫm. Hàm lượng Cafein : 1,02 – 1,15% d, Café mít dâu da ( C. liberia Bull) Nguồn gốc: Liberia Đặc điểm: cây nhỡ, cành khoẻ, bền, lóng dài. Hoa mọc thành cụm, quả thưa, to giống quả dâu da, năng suất tiềm năng cao nhưng phẩm chất kém. V, Mục tiêu tạo giốngV.1, Mục tiêu tổng thể: Năng suất cao: gắn liền với các tính trạng cơ bản Tính ổn định của năng suất Khả năng đâm cành mạnh Thúc đẩy phân hoá mầm hoabằng cách nâng cao C/N Tăng số hoa ,quả /1cành Tăng khối lượng M1000hạt, cỡ hạt to. V.1, Mục tiêu tổng thể: Tỉ lệ tươi/nhân thấp * Tăng cường khả năng chống chịu: Chống bệnh gỉ sắt: đây là mục tiêu quan trọng do quần thể cà phê ở Việt Nam bị nhiễm bệnh gỉ sắt nặng làm giảm năng suất, chất lượng cà phê. Chống chịu các loại sâu hại: rệp sáp, bệnh thối rễ V.1, Mục tiêu tổng thể: *Tăng hàm lượng các chất khô trong cà phê: Tăng hàm lượng cafein trong cafê để cafê có vị đậm đà hơn Tăng hương thơm đặc biệt trong cafê Tăng hàm lượng đường có lợi cho con người: saccaroze, đường khử, vitamin: B1, B2, B6 V.2, Mục tiêu riêng: *Cà phê chè: Mục tiêu số một với cà phê chè ở Việt Nam hiện nay là tạo giống chịu rét và hạn để có thể trồng ở miền bắc và cao nguyên miền trung, có khả năng chịu được gió mùa đông bắc , sương muối và nhiệt độ thấp 16g, tỷ lệ tươi/nhân thấp: 5,5-6 tùy điều kiện trồng. Khả năng phân cành cấp 2 nhiều. Năng suất cao và ổn định: 4-6 tấn nhân/ ha/ vụ Chất lượng cà fê nhân khá. Kháng hoàn toàn với bệnh gỉ sắt. b, Các giống cà fê chè Giống TN2: do viên KHKT NLN Tây Nguyên lai tạo từ tổ hợp Catimor/KH3. Cây ghép sinh trưởng TB, thấp cây, bộ tán bé và gọn, lóng đốt ngắn. Quả thuộc loại khá, chín có màu đỏ. P100 >14,5g. Tỷ lệ tươi/nhân thấp:5,5-6 tủy điều kiện trồng trọt. Khả năng phân cành cấp 2 nhiều và có tiềm năng năng suất rất cao. Hầu như kháng tất cả với các nòi sinh lý của bệnh gỉ sắt. b, Các giống cà fê chè Giống TN3: do viện khoa học nông lâm nghiệp tây nguyên tạo ra từ tổ hợp Catimor/KH3-1 bằng phương pháp lai nhân tạo. Cây ghép sinh trưởng TB, thấp cây, bộ tán TB và gọn, lóng đốt ngắn. Quả thuộc loại khá, chín có màu đỏ, m100>15g, tỷ lệ tươi/nhân thấp: 5,5-6 tùy điều kiện trồng trọt. Khả năng phân cành cấp 2 nhiều và có tiềm năng năng suất cao. Kháng rất cao với bệnh gỉ sắt. b, Các giống cà fê chè Giống TN4; viện khoa học nông lâm nghiệp tây nguyên tạo ra từ tổ hợp KH3-3 /catimor bằng phương pháp lai nhân tạo Cây ghép sinh trưởng rất tốt, bộ tán TB và gọn, lóng đốt TB, tán cây dày đều, lá xanh đậm và dày hơn lá của Catimor. Quả hơi dài, chín có màu đỏ, P100>15,5g, tỷ lệ tươi/nhân thấp: 5,5-6 tùy điều kiện trồng trọt. Năng suất cao và khá ổn:4-4,5 tấn nhân/ha/vụ Chất lượng nhân và nước uống khá Kháng rất cao với bệnh rỉ sắt b, Các giống cà fê chè Giống TH1: viện khoa học nông lâm nghiệp tây nguyên tạo ra bằng phương pháp chọn lọc dòng thuần từ nguồn có nguồn gốc hoang dại Cây có dạng hình trụ, thuộc dạng cao cây. Lá non có màu đồng nhạt, cỡ lá TB, mép lá ít gợn sóng. Cành cấp 1 TB, vươn thẳng tạo với thân chính một góc 45-500. lóng cành dài, đốt thưa. Quả và hạt có kích thước lớn, hình dạng thuôn dài, quả chín có màu đỏ Năng suất ở mức trung bình: 1,5-2 tấn nhân/ha/vụ Chất lượng nhân và nước uống rất cao Kháng rất cao bệnh rỉ sắt Mét sè tÝnh tr¹ng ®Æc tr­ng cña c¸c dßng v« tÝnh cµ phª vèi * Dßng v« tÝnh TR4 Nguån gèc + C¬ quan chän t¹o : ViÖn KHKTNLN T©y Nguyªn. + Nguån vËt liÖu ban ®Çu: thu thËp t¹i Hoµ ThuËn - Daklak N¨ng suÊt: N¨ng suÊt nh©n/ha: 7,3 tÊn Sinh tr­ëng: Sinh tr­ëng khoÎ C©y cao trung b×nh T¸n: Ph©n cµnh nhiÒu, cµnh ngang h¬i rò L¸: Trung b×nh, d¹ng l¸ mòi m¸c Mµu s¾c l¸ non: xanh t­¬i Mµu s¾c l¸ thuÇn thôc xanh vµng Qu¶ chÝn: Mµu s¨c qu¶: ®á cam D¹ng qu¶ : Trøng ng­îc Sè qu¶/ kg: 777 H¹t: TØ lÖ t­¬i/nh©n:4,1 Träng l­îng 100 nh©n: 17,1g H¹t lo¹i 1: 70,8 % Hµm l­îng cafein: 1,68g/100g chÊt kh« Kh¸ng gØ s¾t: Cao * Dßng v« tÝnh TR5 Nguån gèc: + C¬ quan chän t¹o : ViÖn KHKTNLN T©y Nguyªn. + Nguån vËt liÖu ban ®Çu: thu thËp t¹i Hoµ ThuËn –Daklak N¨ng suÊt: N¨ng suÊt nh©n/ha: 5,3 tÊnSinh tr­ëng: Sinh tr­ëng khoÎC©y cao trung b×nh T¸n: Ph©n cµnh trung b×nh, cµnh rò L¸: Trung b×nh, d¹ng l¸ trßnMµu s¾c l¸ non: xanh t­¬i Mµu s¾c l¸ thuÇn thôc xanh Qu¶ chÝn: Mµu s¨c qu¶: HuyÕt dô D¹ng qu¶ : Trßn H¹t:TØ lÖ t­¬i/nh©n:4,4 Träng l­îng 100 nh©n: 20,6g H¹t lo¹i 1: 90,5 % Hµm l­îng cafein: 1,58g/100g chÊt kh« Kh¸ng gØ s¾t: RÊt cao * Dßng v« tÝnh TR6 Nguån gèc + C¬ quan chän t¹o : ViÖn KHKTNLN T©y Nguyªn. + Nguån vËt liÖu ban ®Çu: thu thËp t¹i Hoµ ThuËn - Daklak N¨ng suÊt nh©n/ha: 5,6 tÊn Sinh tr­ëng: Sinh tr­ëng khoÎ C©y cao trung b×nh T¸n: Ph©n cµnh Ýt, cµnh ngang L¸: Trung b×nh, d¹ng l¸ mòi m¸c Mµu s¾c l¸ non: xanh t­¬i Mµu s¾c l¸ thuÇn thôc xanh ®Ëm Qu¶ chÝn: Mµu s¨c qu¶: vµng cam D¹ng qu¶ : Trßn Sè qu¶/ kg: H¹t: TØ lÖ t­¬i/nh©n:4,3 Träng l­îng 100 nh©n: 17,5g H¹t lo¹i 1: 75,0 % Hµm l­îng cafein: 1,95g/100g chÊt kh« Kh¸ng gØ s¾t: RÊt cao * Dßng v« tÝnh TR7 Nguån gèc + C¬ quan chän t¹o : ViÖn KHKTNLN T©y Nguyªn. + Nguån vËt liÖu ban ®Çu: thu thËp t¹i Th¾ng Lîi - Daklak N¨ng suÊt nh©n/ha: 4,5 tÊn Sinh tr­ëng: Sinh tr­ëng khoÎ C©y cao trung b×nh T¸n: Ph©n cµnh nhiÒu, cµnh ngang L¸: Trung b×nh, d¹ng l¸ mòi m¸c Mµu s¾c l¸ non: xanh t­¬i Mµu s¾c l¸ thuÇn thôc xanh Qu¶ chÝn: Mµu s¨c qu¶: ®á hång D¹ng qu¶ : Trøng ng­îc Sè qu¶/ kg: H¹t: TØ lÖ t­¬i/nh©n:4,4 Träng l­îng 100 nh©n: 17,5g H¹t lo¹i 1: 72,8 % Hµm l­îng cafein: 1,85g/100g chÊt kh« Kh¸ng gØ s¾t: Cao * Dßng v« tÝnh TR8 Nguån gèc + C¬ quan chän t¹o : ViÖn KHKTNLN T©y Nguyªn. + Nguån vËt liÖu ban ®Çu: thu thËp t¹i Hoµ ThuËn -Daklak N¨ng suÊt nh©n/ha: 4,2 tÊn Sinh tr­ëng: Sinh tr­ëng khoÎ C©y cao trung b×nh T¸n: Ph©n cµnh trung b×nh, cµnh ngang L¸: Trung b×nh, d¹ng l¸ mòi m¸c Mµu s¾c l¸ non: xanh t­¬i Mµu s¾c l¸ thuÇn thôc xanh ®Ëm Qu¶ chÝn: Mµu s¨c qu¶: HuyÕt dô D¹ng qu¶ : Trøng , cã nóm Sè qu¶/ kg: H¹t: TØ lÖ t­¬i/nh©n:4,4 Träng l­îng 100 nh©n: 17,6g H¹t lo¹i 1: 68,4 % Hµm l­îng cafein: 1,57g/100g chÊt kh« Kh¸ng gØ s¾t: Cao * Dßng v« tÝnh TR9 Nguån gèc + C¬ quan chän t¹o : ViÖn KHKTNLN T©y Nguyªn. + Nguån vËt liÖu ban ®Çu: thu thËp t¹i Hoµ Th¾ng - Daklak N¨ng suÊt: N¨ng suÊt nh©n/ha: 75,5 tÊn Sinh tr­ëng: khoÎ C©y cao trung b×nh T¸n: Ph©n cµnh nhiÒu, cµnh ngang L¸: Trung b×nh, d¹ng l¸ mòi m¸c Mµu s¾c l¸ non: xanh t­¬i Mµu s¾c l¸ thuÇn thôc xanh vµng Qu¶ chÝn: Mµu s¨c qu¶: HuyÕt dô D¹ng qu¶ : Thu«n dµi Sè qu¶/ kg: 511 H¹t: TØ lÖ t­¬i/nh©n:4,3 Träng l­îng 100 nh©n: 24,1g H¹t lo¹i 1: 85,8 % Kh¸ng gØ s¾t: RÊt cao * Dßng v« tÝnh TR11 Nguån gèc + C¬ quan chän t¹o : ViÖn KHKTNLN T©y Nguyªn. + Nguån vËt liÖu ban ®Çu: thu thËp t¹i Th¾ng Lîi - Daklak N¨ng suÊt nh©n/ha: 4,2 tÊn Sinh tr­ëng: khoÎ C©y cao trung b×nh T¸n: Ph©n cµnh Ýt, cµnh xiªn ®øng L¸: Trung b×nh, d¹ng l¸ mòi m¸c Mµu s¾c l¸ non: xanh t­¬i Mµu s¾c l¸ thuÇn thôc xanh vµng Qu¶ chÝn: Mµu s¨c qu¶: ®á hång D¹ng qu¶ : Thu«n dµi Sè qu¶/ kg: 747 H¹t: TØ lÖ t­¬i/nh©n:4,2 Träng l­îng 100 nh©n: 18,5g H¹t lo¹i 1: 67,2 % Kh¸ng gØ s¾t: Cao * Dßng v« tÝnh TR12 Nguån gèc + C¬ quan chän t¹o : ViÖn KHKTNLN T©y Nguyªn. + Nguån vËt liÖu ban ®Çu: thu thËp C­ mga - Daklak N¨ng suÊt nh©n/ha: 4,3 tÊn Sinh tr­ëng: khoÎ C©y cao trung b×nh T¸n: Ph©n cµnh Ýt, cµnh ngang h¬i rò L¸: Trung b×nh, d¹ng l¸ mòi m¸c Mµu s¾c l¸ non: xanh t­¬i Mµu s¾c l¸ thuÇn thôc xanh Qu¶ chÝn: Mµu s¨c qu¶: ®á hång D¹ng qu¶ : Thu«n Sè qu¶/ kg: 487 H¹t: TØ lÖ t­¬i/nh©n:4,3 Träng l­îng 100 nh©n: 25,1g H¹t lo¹i 1: 93,1 % Kh¸ng gØ s¾t: RÊt cao * Dßng v« tÝnh TR13 Nguån gèc + C¬ quan chän t¹o : ViÖn KHKTNLN T©y Nguyªn. + Nguån vËt liÖu ban ®Çu: thu thËp t¹i Hoµ ThuËn - Daklak N¨ng suÊt nh©n/ha: 7,3 tÊn Sinh tr­ëng: khoÎ C©y cao trung b×nh T¸n: Ph©n cµnh nhiÒu, cµnh ngang h¬i rò L¸: Trung b×nh, d¹ng l¸ mòi m¸c Mµu s¾c l¸ non: xanh t­¬i Mµu s¾c l¸ thuÇn thôc xanh vµng Qu¶ chÝn: Mµu s¨c qu¶: ®á cam D¹ng qu¶ : Trøng ng­îc Sè qu¶/ kg: 777 H¹t: TØ lÖ t­¬i/nh©n:4,1 Träng l­îng 100 nh©n: 17,1g H¹t lo¹i 1: 70,8 % Hµm l­îng cafein: 1,68g/100g chÊt kh« Kh¸ng gØ s¾t: Cao