Bài giảng Dịch tễ học bệnh truyền nhiễm qua đường da - Niêm mạc

Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com DỊCH TỄ HỌC BỆNH TRUYỀN NHIỄM QUA ĐƯỜNG DA – NIÊM MẠC 5/15/2015 1 DỊCH TỄ HỌC BỆNH TRUYỀN NHIỄM QUA ĐƯỜNG DA – NIÊM MẠC Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Trình bày được tác nhân gây bệnh 2. Trình bày được quá trình dịch 3. Trình bày được các đặc điểm dịch tễ 4. Trình bày được các biện pháp phòng chống dịch 5/15/2015 DỊCH TỄ HỌC BỆNH TRUYỀN NHIỄM QUA ĐƯỜNG DA – NIÊM MẠC 2 Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com I. TÁC NHÂN GÂY BỆNH Vi khuẩn 5/15/2015 DỊCH TỄ HỌC BỆNH TRUYỀN NHIỄM QUA ĐƯỜNG DA – NIÊM MẠC 3 T. Pallidum (Giang mai) Gonorrhea (Lậu) Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com I. TÁC NHÂN GÂY BỆNH Virus 5/15/2015 DỊCH TỄ HỌC BỆNH TRUYỀN NHIỄM QUA ĐƯỜNG DA – NIÊM MẠC 4 HIV Papilloma (mụn cóc) Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com I. TÁC NHÂN GÂY BỆNH Ký sinh trùng 5/15/2015 DỊCH TỄ HỌC BỆNH TRUYỀN NHIỄM QUA ĐƯỜNG DA – NIÊM MẠC 5 Leptospira (xoắn khuẩn) Candida (nấm) Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com II. PHÂN NHÓM 5/15/2015 DỊCH TỄ HỌC BỆNH TRUYỀN NHIỄM QUA ĐƯỜNG DA – NIÊM MẠC 6 - Nhóm bệnh truyền nhiễm qua đường da – niêm mạc có mấy cách chia nhóm? - Mỗi cách chia có bao nhiêu nhóm? Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com II. PHÂN NHÓM 5/15/2015 DỊCH TỄ HỌC BỆNH TRUYỀN NHIỄM QUA ĐƯỜNG DA – NIÊM MẠC 7 BTN ĐƯỜNG DA – NIÊM MẠC Căn cứ vào nguồn truyền nhiễm Bệnh của người Bệnh của động vật Căn cứ vào lối vào là da hay niêm mạc Qua da Qua niêm mạc Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com II. PHÂN NHÓM 1. Căn cứ vào nguồn truyền nhiễm a. Bệnh của người -AIDS - Viêm loét sinh dục -Mụn cóc - Nấm sinh dục -Tụ cầu - Nấm da -Liên cầu - Ghẻ -Lậu - Rận -Hạ cam - Giang mai 5/15/2015 DỊCH TỄ HỌC BỆNH TRUYỀN NHIỄM QUA ĐƯỜNG DA – NIÊM MẠC 8 Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com -Lậu 5/15/2015 DỊCH TỄ HỌC BỆNH TRUYỀN NHIỄM QUA ĐƯỜNG DA – NIÊM MẠC 9 II. PHÂN NHÓM 1. Căn cứ vào nguồn truyền nhiễm Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com -Giang mai 5/15/2015 DỊCH TỄ HỌC BỆNH TRUYỀN NHIỄM QUA ĐƯỜNG DA – NIÊM MẠC 10 II. PHÂN NHÓM 1. Căn cứ vào nguồn truyền nhiễm Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com b. Bệnh của động vật truyền sang người -Dại -Than 5/15/2015 DỊCH TỄ HỌC BỆNH TRUYỀN NHIỄM QUA ĐƯỜNG DA – NIÊM MẠC 11 II. PHÂN NHÓM 1. Căn cứ vào nguồn truyền nhiễm Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com a. Qua da -Nấm sinh dục -Ghẻ -Rận -Giun lươn -Giun móc -Vàng da xoắn khuẩn 5/15/2015 DỊCH TỄ HỌC BỆNH TRUYỀN NHIỄM QUA ĐƯỜNG DA – NIÊM MẠC 12 II. PHÂN NHÓM 2. Căn cứ lối vào là da hay niêm mạc Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com b. Qua niêm mạc -AIDS - Liên cầu -Dại - Lậu -Mụn cóc - Hạ cam -Uốn ván - Giang mai -Tụ cầu - Viêm loét sinh dục -Vàng da xoắn khuẩn 5/15/2015 DỊCH TỄ HỌC BỆNH TRUYỀN NHIỄM QUA ĐƯỜNG DA – NIÊM MẠC 13 II. PHÂN NHÓM 2. Căn cứ lối vào là da hay niêm mạc Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com III. QUÁ TRÌNH DỊCH 5/15/2015 DỊCH TỄ HỌC BỆNH TRUYỀN NHIỄM QUA ĐƯỜNG DA – NIÊM MẠC 14 Cơ chế sinh bệnh Tiếp xúc trực tiếp Tiếp xúc gián tiếp Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com II. QUÁ TRÌNH DỊCH 2.1. Nguồn truyền nhiễm a. Nguồn truyền nhiễm là người Người bệnh: các bệnh hoa liễu Người lành mang mầm bệnh: AIDS b. Nguồn truyền nhiễm là động vật  Gia súc: cừu, dê, lợn, chó, bò, ngựa 5/15/2015 DỊCH TỄ HỌC BỆNH TRUYỀN NHIỄM QUA ĐƯỜNG DA – NIÊM MẠC 15 Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com II. QUÁ TRÌNH DỊCH 2.2. Đường truyền nhiễm - Vị trí cư trú đầu tiên của các mầm bệnh là các tế bào da, niêm mạc. - Một số bệnh, sự đột nhập của mầm bệnh đòi hỏi có sự tổn thương hệ thống da, niêm mạc. - Ở những bệnh ngoài da, tác nhân chủ yếu khu trú ngoài da và dễ dàng giải phóng qua môi trường ngoài. - Lây qua trực tiếp và gián tiếp. 5/15/2015 DỊCH TỄ HỌC BỆNH TRUYỀN NHIỄM QUA ĐƯỜNG DA – NIÊM MẠC 16 Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com - Tất cả mọi người 5/15/2015 DỊCH TỄ HỌC BỆNH TRUYỀN NHIỄM QUA ĐƯỜNG DA – NIÊM MẠC 17 II. QUÁ TRÌNH DỊCH 2.3. Khối cảm nhiễm Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com Sơ đồ quá trình truyền nhiễm của các bệnh lây theo đường da và niêm mạc 5/15/2015 18 DỊCH TỄ HỌC BỆNH TRUYỀN NHIỄM QUA ĐƯỜNG DA – NIÊM MẠC NGUỒN TRUYỀN NHIỄM ĐƯỜNG TRUYỀN NHIỄM KHỐI CẢM THỤ CỬA RA CỬA VÀO Da, niêm mạc, kết mạc Da, niêm mạc, kết mạc Tiếp xúc trực tiếp Tiếp xúc gián tiếp Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com III. ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ HỌC  Lan truyền bệnh: tùy thuộc vào điều kiện sinh hoạt và trình độ văn hóa, vệ sinh của dân chúng.  Một số bệnh có liên quan chặt chẽ với dịch ở động vật ( vàng da xoắn khuẩn, bệnh than).  Nhiễm khuẩn cơ thể: do vết thương hoặc do băng bo.ù 5/15/2015 DỊCH TỄ HỌC BỆNH TRUYỀN NHIỄM QUA ĐƯỜNG DA – NIÊM MẠC 19 Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com IV. PHÒNG CHỐNG DỊCH Nguyên lý phòng chống dịch 5/15/2015 DỊCH TỄ HỌC BỆNH TRUYỀN NHIỄM QUA ĐƯỜNG DA – NIÊM MẠC 20 1 • GDSK, nâng cao kiến thức người dân về vệ sinh cá nhân. 2 • Cải thiện điều kiện sống và làm việc. 3 • Xây dựng lối sống lành mạnh và an toàn. Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com IV. PHÒNG CHỐNG DỊCH Nguyên lý phòng chống dịch 5/15/2015 DỊCH TỄ HỌC BỆNH TRUYỀN NHIỄM QUA ĐƯỜNG DA – NIÊM MẠC 21 4 • Phát hiện sớm và điều trị triệt để. 5 • Thực hiện các biện pháp phòng hộ lao động. 6 • Tiêu diệt động vật là nguồn truyền nhiễm. 7 • Tiêm vắc xin phòng bệnh. Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com 1. Đối với bệnh lây truyền từ người sang người 5/15/2015 22 DỊCH TỄ HỌC BỆNH TRUYỀN NHIỄM QUA ĐƯỜNG DA – NIÊM MẠC Phát hiện sớm, cách ly, điều trị triệt để Phẫu thuật kịp thời, vô khuẩn (uốn ván) Vệ sinh cá nhân Giáo dục sức khỏe Tiêm chủng (bệnh đã có vắc xin) IV. PHÒNG CHỐNG DỊCH Các biện pháp phòng chống dịch Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com 2.Đối với bệnh lây truyền từ súc vật sang người 5/15/2015 23 DỊCH TỄ HỌC BỆNH TRUYỀN NHIỄM QUA ĐƯỜNG DA – NIÊM MẠC IV. PHÒNG CHỐNG DỊCH Các biện pháp phòng chống dịch Diệt nguồn lây Quản lý, cách ly động vật mắc bệnh Cải thiện điều kiện sản xuất, xử lý yếu tố truyền nhiễm Tiêm phòng cho súc vật Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com V. BỆNH DẠI 5/15/2015 24 DỊCH TỄ HỌC BỆNH TRUYỀN NHIỄM QUA ĐƯỜNG DA – NIÊM MẠC Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com 1. Tác nhân gây bệnh  Virus dại vào cơ thể người qua da và niêm mạc.  Mắc bệnh do bị súc vật cắn hoặc dây nước bọt vào da bị xây xước.  Virus dại có sức đề kháng kém, bị bất hoạt bởi xà phòng và cồn iod 5/15/2015 25 BỆNH DẠI Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com Virus theo các dây thần kinh hướng tâm tới hệ thần kinh trung ương, sinh sản ở đó, làm tổn thương tế bào tủy sống và não.  Virus theo các dây thần kinh ly tâm tới tuyến nước bọt để giải phóng ra ngoài. 5/15/2015 26 BỆNH DẠI 2. Bệnh sinh Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com 1. Ở người -Uû bệnh  12 ngày đến 1 năm, thường là 2 – 3 tháng kể từ ngày bị cắn.  Thời kì ủ bệnh ngắn hay dài tùy thuộc vào:  vị trí của vết cắn, tình trạng nặng nhẹ của vết thương lượng virus được truyền sang người 5/15/2015 27 3. Biểu hiện lâm sàng BỆNH DẠI Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com  Phát bệnh  Thể hung dữ: - Gào thét, - Tăng cảm giác các giác quan, - Sợ gió, sợ nước, - Co thắt thanh quản, - Hoang tưởng, - Đập phá 5/15/2015 28 3. Biểu hiện lâm sàng BỆNH DẠI Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com  Phát bệnh  Thể liệt: - Nằm im - Liệt hô hấp 5/15/2015 29 3. Biểu hiện lâm sàng BỆNH DẠI Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com  Ở chó  Thể điên cuồng Ủ bệnh -3 – 5 ngày. - Chó vui mừng hoặc hung dữ quá độ, thay đổi liên tục trong vòng vài giờ đến vài ngày. 5/15/2015 30 3. Biểu hiện lâm sàng BỆNH DẠI Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com Phát bệnh:  Luôn vận động,  Kêu khàn, sủa kéo dài, rú,  Lên cơn với mọi kích thích dù là nhỏ  Chồm vào người, vật xung quanh, cắn mạnh  Chó bỏ nhà, chạy rông, gặp ai cũng căn 5/15/2015 31 3. Biểu hiện lâm sàng BỆNH DẠI Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com  Lui bệnh:  Sau vài ngày  Kêu thất thanh  Phờ phạc, gầy mòn  Chết trong vòng 7 ngày. 5/15/2015 32 3. Biểu hiện lâm sàng BỆNH DẠI Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com  Thể liệt  Con vật nằm im  Nước dãi chảy nhiều  Con vật không cắn, không sủa  Chết trong vòng 3 – 5 ngày. 5/15/2015 33 3. Biểu hiện lâm sàng BỆNH DẠI Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com -Mẫu xét nghiệm: Não súc vật chết trong điều kiện vô khuẩn Soi để phát hiện các tiểu thể Negri. 5/15/2015 34 BỆNH DẠI 4. Chẩn đoán xét nghiệm Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com  Nguồn truyền nhiễm -Tất cả các loài súc vật có vú (chó, mèo,). - Chó là loài có thể duy trì rất lâu quá trình dịch ở súc vật. - Chó sói là súc vật duy trì virus dại trong thiên nhiên. - Loài gặm nhấm không phải là nguồn dự trữ virus dại. 5/15/2015 35 BỆNH DẠI 4. Quá trình truyền nhiễm Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com  Đường truyền nhiễm  Súc vật – súc vật  Súc vật - người 5/15/2015 36 BỆNH DẠI 4. Quá trình truyền nhiễm Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com  Khối cảm nhiễm Tất cả mọi người 5/15/2015 37 BỆNH DẠI 4. Quá trình truyền nhiễm Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com a. Khi chưa có dịch - Giáo dục nhân dân hạn chế nuôi chó đến mức thấp nhất. - Chó nuôi phải xích, nhốt, chó ra đường phải có rọ mõm. - Bắt nhốt tất cả các chó vô chủ và chó lang thang. - Tiêm vắc xin phòng dại cho chó và mèo. 5/15/2015 38 BỆNH DẠI 5. Phòng chống dại Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com b. Khi có dịch xảy ra - Diệt hết đàn chó đang nuôi trong ổ dại. - Nghiêm cấm bán chó ở vùng đang có dịch dại sang nơi khác. - Tiêm phòng cho những người bị chó, mèo cắn hoặc có tiếp xúc với chó, mèo bị dại. - Không giết thịt súc vật bị bệnh dại. - Xử lý tại chỗ người bị súc vật nghi dại cắn. 5/15/2015 39 BỆNH DẠI 5. Phòng chống dại Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com Tiêm vắc xin phòng dại cho tất cả mọi người khi bị chó dại cắn 5/15/2015 40 BỆNH DẠI 5. Phòng chống dại Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com  Cần tiêm vắc xin phòng dại ngay sau khi bị cắn trong những trường hợp sau:  Vết cắn nhẹ, xa thần kinh trung ương nhưng không theo dõi được con vật.  Vết cắn không nặng lắm và xa TKTW và tại thời điểm con vật đang bị ốm. 5/15/2015 41 BỆNH DẠI 5. Phòng chống dại Gv. Hoàng Thị Phương Trang Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai ĐT: 01278792929 Email: phuongtrang.qb@gmail.com  Cần tiêm đồng thời cả vắc xin và huyết thanh kháng dại trong những trường hợp sau:  Con vật nghi dại hoặc đang lên cơn dại.  Vết cắn ở đầu, mặt, cổ, đầu chi nơi có nhiều dây thần kinh, bộ phận sinh dục dù vết cắn rất nhẹ.  Có nhiều vết cắn nguy hiểm, vết cắn sâu. 5/15/2015 42 BỆNH DẠI 5. Phòng chống dại