Bài giảng Dịch tễ học ứng dụng trong nghiên cứu sức khỏe cộng đồng

DỊCH TỄ HỌC ỨNG DỤNG TRONG NGHIÊN CỨU SỨC KHỎE CỘNG ĐỒNG Bộ môn Dịch tễ Khoa Y tế Công cộng Đại học Y Dược TP. HCM 1 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức MụcKhỏe Tiêu Cộng Học Đồng Tập 1. Làm quen với qui trình nghiên cứu khoa học trong y khoa 2. Ứng dụng được những phương pháp dịch tễ học trong một nghiên cứu sức khỏe cộng đồng 2 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Buổi 1 Xác định vấn đề nghiên cứu (NC) Câu hỏi NC Mục tiêu NC Buổi 2 Đối tượng và phương pháp NC Thiết kế NC Cỡ mẫu Kỹ thuật chọn mẫu 3 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Nội Dung – Lịch Làm Việc Buổi 3 Đối tượng và phương pháp NC Phương pháp thu thập dữ kiện Buổi 4 Thu thập dữ kiện 4 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Nội Dung – Lịch Làm Việc Buổi 5 Phân tích dữ kiện Buổi 6 Lý giải kết quả ‟ Tổng kết 5 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Xác Định Vấn Đề Nghiên Cứu SDD bào thai Chăm Chết chu sinh sóc tiền sản SDD < 1 tuổi Khám thai (3) Tai biến sản khoa VAT (2) Viên sắt 6 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Xác Định Vấn Đề Nghiên Cứu CSTS = chương trình YT quốc gia Miễn phí Hầu hết thai Đầu tư lớn phụ khám thai Tỉ lệ CSTS đầy đủ # 100% Tỉ lệ CSTS 3 năm qua # 100% 7 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Xác Định Vấn Đề Nghiên Cứu CSTS = chương trình YT quốc gia LÝ Tỉ lệ CSTS đầy đủ THUYẾT # 100% Tỉ lệ CSTS THỰC 3 năm qua # 75% TẾ 8 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Xác Định Vấn Đề Nghiên Cứu LÝ Tỉ lệ CSTS đầy đủ THUYẾT # 100% Tỉ lệ CSTS THỰC 3 năm qua # 75% TẾ VẤN ĐỀ Tỉ lệ CSTS đầy đủ còn thấp 9 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Xác Định Vấn Đề Nghiên Cứu Không Bác sĩ Không tin biết nam bác sĩ Tốn tiền Không có Tỉ lệ CSTS nơi khám còn thấp Xa Thời gian không Báo cáo chưa thuận tiện chính xác 10 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Xác Định Vấn Đề Nghiên Cứu Câu Hỏi Nghiên Cứu TỉKhông lệ CSTS đầy đủBác tại sĩ huyện X.,Không năm tin 2010biết là bao nhiêunam? bác sĩ Tốn tiền Không có Tỉ lệ CSTS nơi khám còn thấp Xa Thời gian không Báo cáo chưa thuận tiện chính xác 11 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Xác Định Vấn Đề Nghiên Cứu Câu Hỏi Nghiên Cứu Tỉ lệ CSTS đầy đủ tại huyện X., năm 2010 là bao nhiêu? Tên đề tài Tỉ lệ CSTS đầy đủ tại huyện X., năm 2010 12 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Xác Định Vấn Đề Nghiên Cứu Tôi thấy Tôi NGHĨ nó nó không Tại sao ? NHƯ VẬY như vậy Vì n ? Vì ? Vấn đề Vì 1 ? Vì 3 ? Vì 2 ? 13 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Xác Định Vấn Đề Nghiên Cứu Lý do 1 Lý do 2 VẤN ĐỀ NGHIÊNVẤN ĐỀ CỨU Lý do n Lý do 3 Lý do 14 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Xác Định Vấn Đề Nghiên Cứu Xác Định MỘT VẤN ĐỀ Nghiên Cứu  Những lý do chọn vấn đề Thực Tế ≠ Lý Thuyết  Sơ đồ vấn đề  Câu hỏi nghiên cứu  Tên đề tài 15 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Mục Tiêu Nghiên Cứu „ Mục tiêu nghiên cứu là gì? „  Đích nhắm vào của một hành động „  Kết quả mà người nghiên cứu mong đạt được „  Lời giải của vấn đề nghiên cứu  Mục tiêu định ra những điều mong đợi của một nghiên cứu 16 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Mục Tiêu Nghiên Cứu „ Sự quan trọng của mục tiêu „  Biến số nghiên cứu „  Chọn thiết kế nghiên cứu và phương pháp „  Chọn dữ kiện nào „  Kế hoạch phân tích dữ kiện  Mục tiêu định hướng nghiên cứu 17 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Mục Tiêu Nghiên Cứu „ Mục Tiêu Tổng Quát  Xuất phát từ vấn đề lớn „ Câu Hỏi Nghiên Cứu ?  „ Xác định +„ Câu Khẳng Định  Mục Tiêu Tổng Quát 18 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Mục Tiêu Nghiên Cứu „ Tên đề tài „ Mối liên quan giữa nghiện thuốc và thành phần kinh tế xã hội ở người dân TP. HCM, 2010 „ Câu hỏi nghiên cứu „ Có mối liên quan giữa nghiện thuốc và thành phần kinh tế xã hội ở người dân TP. HCM, 2010 hay không? 19 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Mục Tiêu Nghiên Cứu • MụcCâu hỏitiêu nghiên tổng quát cứu •„„Xác định mối Có mối liên liên quan quan giữa giữa nghiện nghiện „ thuốcthuốc và thànhthành phầnphần kinh kinh tế tế xã xã hội hội ở ởngười người dân dân TP. TP. HCM, HCM, 2002 2002 hay không ? 20 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Mục Tiêu Nghiên Cứu Vấn đề nghiên cứu (n) Điều cần biết để Câu Hỏi Nghiên Cứu trả lời câu hỏi nghiên cứu Mục tiêu cụ thể 1 Mục Tiêu Tổng Quát Mục tiêu cụ thể 2 21 cụ thể n Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Mục Tiêu Cụ Thể „ Những Tiêu Chí Cho Mục Tiêu Cụ Thể „ 1. Đủ „ 2. Cụ thể : Biến Số , Chỉ Tố „ 3. Đo lường được „ 4. Lô-gíc 22 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Biến Số „  Biến số Định Tính „ Giới tính nam , nữ „  Biến số Định Lượng „ Chiều cao 1,60m ; 1,75m 23 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Biến Số  Biến số Liên Tục  Chiều cao 1,60m 1,601m 1,602m 1,609m 1,61m  Biến số Không Liên Tục  Số người trong gia đình 2 người 2,5 người 3 người 24 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Mục Tiêu Nghiên Cứu Câu hỏi nghiên cứu Tỉ lệ các nguyên nhân và hậu quả thường gặp của tai nạn giao thông tại huyện X, tỉnh Y, năm 2001 là bao nhiêu? „ Tên đề tài „ Nguyên nhân và hậu quả của tai nạn giao thông tại huyện X, tỉnh Y, năm 2001 „ Mục tiêu tổng quát „ Xác định các điều kiện thuận lợi và hậu quả thường gặp của tai nạn giao thông tại huyện X, tỉnh Y, năm 2001. „ Mục tiêu cụ thể „ 1. Xác định tỉ lệ của những điều kiện thuận lợi đưa đến tai nạn giao thông: nhóm tuổi, giới, trình độ học vấn, hành vi của người trong tai nạn; và thời gian,địa bàn xảy ra tai nạn giao thông. „ 2. Xác định tỉ lệ của những hậu quả của tai nạn giao thông : vị trí chấn thương, mức độ chấn thương 25 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Ước lượng Cỡ Mẫu VẤN ĐỀ Một cán bộ y tế huyện muốn biết tỉ lệ phụ nữ có chăm sóc tiền sản đầy đủ trong huyện. Cỡ mẫu phải khảo sát là bao nhiêu, nếu muốn biết thực tế sẽ có 80% phụ nữ được CSTS đầy đủ, với sai số cho phép là 5%? Câu hỏi NC Tỉ lệ phụ nữ có CSTS đầy đủ trong huyện là bao nhiêu? 26 Thiết Kế Nghiên Cứu _Phân Loại MỤC ĐÍCH CHIẾN LƯỢC THIẾT KẾ QUAN SÁT Mơ tả bệnh trạng Mơ tả Mô Tả Hình thành giả thuyết Tương quan nhân quả Báo cáo một ca Loạt ca So sánh Cắt ngang mơ tả Xác định nguyên nhân So sánh Phân Tích Cắt ngang phân tích Bệnh-chứng Đồn hệ Đánh giá biện pháp So sánh CAN THIỆP can thiệp Thử nghiệm lâm sàng Thử nghiệm thực địa Can thiệp cộng đồng Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Ước lượng Cỡ Mẫu Ước Lượng Một Tỉ Lệ 1,962 x P (1 - P) n = d 2 P = 0,80 d = 0,05 n = 245,8 # 246 thai phụ 28 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Thu Thập Dữ Kiện Cái Gì ? Xem lại MỤC TIÊU „  Liệt kê biến số ĐỦ „  Định nghĩa biến số ĐÚNG 29 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Thu Thập Dữ Kiện Định Nghĩa Biến Số  Tên , bản chất , các giá trị , định nghĩa các giá trị  Sử dụng bao cao su là một biến số định tính, có 2 giá trị là có và không. 30 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Thu Thập Dữ Kiện Định Nghĩa Giá Trị Biến Số  Một người có sử dụng BCS khi luôn luôn sử dụng trong tất cả các lần quan hệ tình dục, và không khi có ít nhất một lần không sử dụng. 31 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Thu Thập Dữ Kiện Soạn Bộ Câu Hỏi Phỏng Vấn  Liệt kê biến số  Định nghĩa biến số  Soạn nháp  Thử trước  Hiệu đính 32 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Thu Thập Dữ Kiện Thứ Tự Câu Hỏi  Phần mở đầu  Nhân thân  Yếu tố dân số  Nội dung chính 33 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Thu Thập Dữ Kiện Câu Hỏi Mở Trong những lần quan hệ tình dục ngoài hôn nhân, anh(chị) có sử dụng bao cao su hay không ? Ghi cụ thể : . 34 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Thu Thập Dữ Kiện Câu Hỏi Đóng Trong những lần QHTD ngoài hôn nhân, anh(chị) có sử dụng BCS hay không? 1. Luôn luôn có 2. Có khi có, có khi không 3. Không bao giờ 4. Không nhớ 35 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Thu Thập Dữ Kiện  Thang Thái Độ Likert 5 Điểm Ông (bà) nghĩ thế nào về câu này “Ai muốn phá thai cứ để cho họ phá” ? 1. Rất không đồng ý 2. Không đồng ý 3. Không ý kiến 4. Đồng ý 5. Rất đồng ý 36 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Thu Thập Dữ Kiện  Thang Thái Độ Likert 4 Điểm Ông (bà) nghĩ thế nào về câu này “Ai muốn phá thai cứ để cho họ phá”? 1. Rất không đồng ý 2. Không đồng ý 3. Đồng ý 4. Rất đồng ý 37 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Thu Thập Dữ Kiện ° LƯU Ý CÁCH DÙNG TỪ ° NHỮNG ĐIỀU NÊN TRÁNH  Câu hỏi Quá Dài 38 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Thu Thập Dữ Kiện NHỮNG ĐIỀU NÊN TRÁNH  Câu hỏi Hai Nội Dung Ông (bà) khuyến khích hay chống đối việc dẹp bỏ những bệnh viện công hoặc bệnh viện tư ? 39 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Thu Thập Dữ Kiện NHỮNG ĐIỀU NÊN TRÁNH  Câu trả lời Hai Nội Dung Ông (bà) khạc đàm như thế nào? 1. Vào 1 lon riêng và đem đốt 2. Vào một góc nhà 3. Bất kỳ nơi nào thuận tiện 40 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Thu Thập Dữ Kiện NHỮNG ĐIỀU NÊN TRÁNH  Câu hỏi Phủ Định Ông (bà) không nghĩ rằng nên thu viện phí ? 41 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Thu Thập Dữ Kiện NHỮNG ĐIỀU NÊN TRÁNH  Câu hỏi Hai Lần Phủ Định Ông (bà) có cho rằng không chích BCG không phải là một vấn đề ở nước ta ? 42 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Thu Thập Dữ Kiện NHỮNG ĐIỀU NÊN TRÁNH  Câu hỏi Giả Định Nếu trẻ phát ban, bà có tắm cho trẻ hay không ? 43 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Thu Thập Dữ Kiện NHỮNG ĐIỀU NÊN TRÁNH  Câu hỏi Gợi Ý và Sai Lệch Ông (bà) có đi nhà thờ thường không ? 44 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Thu Thập Dữ Kiện NHỮNG ĐIỀU NÊN TRÁNH  Không Xúc Phạm  Câu trả lời Những cái khác, xin ghi rõ . . . 45 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Thu Thập Dữ Kiện LÀM VIỆC NHÓM  Liệt kê danh sách biến số  Mỗi 2 sinh viên làm việc với 1 biến số Định nghĩa và soạn câu hỏi 46 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Buổi 4 – Xử Lý Dữ Kiện Xử Lý Dữ Kiện Là Gì Dữ kiện thô  Dữ kiện thích hợp cho Sự Quan Trọng phân Của tích Xử thống Lý Dữ kê Kiện  Sự hoàn tất  Sự phù hợp  Sự chính xác của những dữ kiện 47 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Buổi 4 – Xử Lý Dữ Kiện D1. Ông/Bà có hút thuốc lá hay không? 1. Có Qua câu D2 2. Không Qua câu D4 D2. Ông/bà có hút liên tục mỗi ngày hay không? 1. Có Qua câu D3 2. Không Qua câu D4 D3. Ông/bà hút bao nhiêu điếu mỗi ngày? Ghi cụ thể: 48 D4. Ông/bà có uống rượu hay không? Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Buổi 4 – Xử Lý Dữ Kiện CÁC BƯỚC XỬ LÝ DỮ KIỆN THÔ  Chỉnh biên  Mã hóa  Tạo tập tin dữ kiện  Tóm tắt dữ kiện 49 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Buổi 4 – Phân Tích Dữ Kiện Mục Tiêu Tổng Quát  (Những) Kết quả cuối cùng  (Những) Chỉ tố chung nhất Mục Tiêu Cụ Thể Những số thống kê cụ thể cần tính 50 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Buổi 4 – Phân Tích Dữ Kiện „ Nguyên Tắc „ Xem mục tiêu nghiên cứu BIẾN SỐ KẾT QUẢ CHỈ TỐ Liên tục Trung bình Không liên tục Tỉ lệ 51 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Buổi 4 – Phân Tích Dữ Kiện Những Số Thống Kê Cần Tính  Thống kê mô tả Nghiên cứu Mô Tả, Phân Tích  Thống kê phân tích Nghiên cứu Phân Tích 52 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Buổi 4 – Phân Tích Dữ Kiện Những Số Thống Kê Mô Tả BIẾN SỐ LIÊN TỤC  Trung bình số học 53 X  X ......X n X  1 2 n  X n i1 i 54 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Buổi 4 – Phân Tích Dữ Kiện Những Số Thống Kê Mô Tả BIẾN SỐ LIÊN TỤC  Độ Lệch Chuẩn 55 (X  X )2  (X  X )2 ........ (X  X )2 S  1 2 n (n 1) n 2 (X  X ) S  i1 i n 1 56 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Buổi 4 – Phân Tích Dữ Kiện Những Số Thống Kê Mô Tả BIẾN SỐ KHÔNG LIÊN TỤC  Tần số  Tỉ lệ a / (a + b) 57 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Buổi 4 – Phân Tích Dữ Kiện – Bảng Câm Đặc tính của Trung Độ lệch mẫu bình chuẩn Tuổi (năm) Chiều cao (m) Cân nặng (kg) 58 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Buổi 4 – Phân Tích Dữ Kiện – Bảng Câm Đặc tính của mẫu Tần số (%) Nhóm tuổi (năm) ≤ 20 > 20 Giới Nam Nữ Tổng 59 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Buổi 4 - Phân Tích Dữ Kiện LÀM VIỆC NHÓM  Xác định các số thống kê cần tính  Lập bảng câm cho các kết quả cần tính 60 Ứng dụng DTH trong Nghiên Cứu Sức Khỏe Cộng Đồng Sử Dụng Thuốc Lá, Rượu ở SV DHYD 2010 Kiến thức, thái độ, và thực hành về sử dụng thuốc lá, rượu ở sinh viên DH YD TP. HCM, năm 2010 61