Bài giảng Điều dưỡng cơ bản I - Những nguyên lý điều dưỡng cơ bản - Vũ Văn Tiến

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ ĐỒNG NAI BỘ MÔN GIẢI PHẪU HỌC GV. VŨ VĂN TIẾN GV. VŨ VĂN TIẾN GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I MỤC TIÊU BÀI HỌC Sau khi học xong học sinh có thể : 1.Phân tích đƣợc các nguyên tắc điều dƣỡng cơ bản định hƣớng cho nghề điều dƣỡng ở Việt Nam hiên nay. 2.Nêu nguồn gốc của các nguyên tắc điều dƣỡng cơ bản. 3.Ứng dụng các nguyên lý điều dƣỡng vào công tác điều dƣỡng tại Việt Nam GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I ĐẠI CƢƠNG Điều dƣỡng Việt Nam kế thừa những nguyên lý khoa học điều dƣỡng đƣợc nghiên cứu một cách khoa học trên thế giới và tạo cho mình những nguyên tắc cơ bản nhằm định hƣớng cho việc thƣc hành CSNB. Những nguyên tắc cơ bản đó đƣợc Bộ Y Tế ban hành thông qua các quy chế, nghị định, thông tƣ GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I NHỮNG NGUYÊN TẮC ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN 1. Chăm sóc toàn diện ngƣời bệnh theo phân cấp chăm sóc – nhằm đáp ứng các vấn đề (14 nhu cầu cơ bản ) của bệnh nhân với mục tiêu là ngƣời bệnh sớm giành lại tính tự lập. 2. Tác động đến môi trƣờng để giúp đỡ ngƣời bệnh mau chóng phục hồi. 3. Sử dụng quy trình điều dƣỡng để lập kế hoạch và thực hành chăm sóc. GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I NGUYÊN TẮC CHĂM SÓC ĐD GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I Mục tiêu là ngƣời bệnh sớm tự lập Không tự làm đƣợc 14 Nhu cầu cơ bản Tuân thủ các biện pháp kiểm soát NTBV Chăm sóc toàn diện NB theo phân cấp CS Sử dụng Quy trình điều dƣỡng NGUYÊN LÝ CHĂM SÓC TOÀN DIỆN Năm 1960, ABDELLAH đề cập tới dịch vụ chăm sóc toàn diện cho ngƣời bệnh để đáp ứng các nhu cầu về sinh lý, tình cảm, trí tuệ, xã hội và các nhu cầu về tinh thần của ngƣời bệnh và gia đình họ. Năm 1997, Bộ Y tế ban hành quy chế chăm sóc toàn diện bệnh nhân. Hiện nay đây cũng là mục tiêu phấn đấu của ngành điều dƣỡng Việt Nam. GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I NGUYÊN LY PHÂN CẤP CHĂM SÓC DOROTHY OREM chia BN thành 3 cấp độ chăm sóc: Chăm sóc hoàn toàn: Trên NB không có khả năng tự chăm sóc, theo dõi và kiểm soát các hoạt động của mình Chăm sóc một phần: Trên NB cần hỗ trợ một phần để đáp ứng các nhu cầu hằng ngày Chăm sóc hỗ trợ sự phát triển : Hƣớng dẫn, tƣ vấn, GDSK trên NB cần học kiến thức để tự chăm sóc Năm 1997 Bộ Y tế ban hành quy chế CSTD. Đồng thời ban hành kèm 3 cấp độ chăm sóc bệnh nhân GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I Đối tượng GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I Cấp I Bệnh nặng, nguy kịch, hôn mê, suy hô hấp, suy tuần hoàn. Bệnh phải nằm bất động, hoặc có một số yêu cầu đặc biệt của chuyên khoa Cấp II Bệnh không nguy kịch, hạn chế vận động và thay đổi tƣ thế, Đang truyền dịch, truyền máu. Bệnh phải theo dõi chức năng tuần hoàn, hô hấp, phục hồi chức năng Cấp III Bệnh nhẹ, tự vận động, tự phục vụ Yêu cầu GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I Cấp I ĐD theo dõi và chăm sóc hoàn toàn và liên tục Cấp II ĐD theo dõi và chăm sóc có sự hỗ trợ và cộng tác của NB Cấp III Ngƣời bệnh tự chăm sóc là chính Nội dung chăm sóc GV. VŨ VĂN TIẾN Cấp I Chăm sóc hoàn toàn từ A – Z tất cả các nhu cầu của bệnh nhân Thực hiện y lệnh theo dõi Cấp II Chăm sóc hỗ trợ 1 phần các nhu cầu bệnh nhân không tự làm đƣợc Thực hiện y lệnh theo dõi Cấp III Hƣớng dẫn, giáo dục ngƣời bệnh tự chăm sóc là chính.Theo dõi sinh tồn thƣờng quy ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I Học thuyết môi trường FLORENT NINGHTINGALE đã phát triển học thuyết môi trƣờng của mình với các định hƣớng cụ thể sau : Không khí trong lành Ánh sáng – sự ấm áp của phòng bệnh  Sự sạch sẽ nơi giường bệnh và phòng bệnh  Sự yên tĩnh của buồng bệnh và bệnh viện Dinh dưỡng cho người bệnh đầy đủ Hiện nay thực hiện các biện pháp kiểm soát NTBV là dựa trên nguyên lý này. GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I QUY TRÌNH ĐIỀU DƢỠNG • Đây là KHOA HỌC VỀ CHĂM SÓC – Nó là công cụ để chứng minh và khẳng định tính khoa học và tính chuyên biệt của nghề nghiệp điều dƣỡng • Đƣợc phát triển từ học thuyết khoa học giải quyết vấn đề. Đƣợc nhiều chuyên viên ĐD thế giới đề cập, hoàn chỉnh. GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I CÁC HỌC THUYẾT VỀ NHU CẦU CƠ BẢN CỦA CON NGƢỜI GV. VŨ VĂN TIẾN  Maslow chia nhu cầu cơ bản của con ngƣời thành 5 cấp độ  VIRGINIA HENDERSON đề cập đến 14 nhu cầu cơ bản của con ngƣời.  Tƣơng tự, ABDELLAH đƣa ra 21 vấn đề điều dƣỡng đặt nền tảng cho việc chăm sóc.  Điều dƣỡng Viet Nam hiện nay dựa trên 14 nhu cầu cơ bản của Virginia Henderson để xác định khung nội dung về thực hành điều dƣỡng. ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I NHU CẦU CƠ BẢN CỦA CON NGƢỜI THEO MASLOW GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I Nhu cầu về sự tự hoàn thiện Nhu cầu về sự kính mến và lòng tự trọng Nhu cầu về quyền sở hữu và tình cảm Nhu cầu về an toàn và an ninh Nhu cầu về thể chất và tâm lý MỨC CAO MỨC THẤP Nguyên tắc chung Nhu cầu ở mức độ thấp luôn tồn tại. Những nhu cầu ở mức độ thấp đƣợc thỏa mãn thì con ngƣời có khả năng chuyển lên những nhu cầu khác cao hơn. Tóm lại, các nhu cầu cơ bản càng đƣợc đáp ứng thì càng tạo ra động lực sáng tạo và tự hoàn thiện ở mỗi con ngƣời. GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I CÁC NHU CẦU VỀ THỂ CHẤT (Nhu cầu về sinh lý) Bao gồm: oxy, thức ăn, thức uống,bài tiết, vận động, ngủ, nghỉ ngơi Các nhu cầu này cần đƣợc đáp ứng tối thiểu để duy trì sự sống. Do vậy các nhu cầu này cần đƣợc ƣu tiên hàng đầu trong chăm sóc. GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I CÁC NHU CẦU VỀ AN TOÀN – AN NINH (Đƣợc yên ổn) Bao gồn các nhu cầu nhằm :  Tránh được các nguy cơ đe dọa cuộc sống.  Tránh được mọi lo lắng sợ hãi. Nói tóm lại các nguy cơ tai biến, biến chứng có hể xảy ra cho bệnh nhân cần đƣợc dự phòng, và một khi nó xảy ra cần đƣợc phát hiên sớm và có những xử trí một cách thông minh. GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I NHU CẦU VỀ TÌNH CẢM Bao gồm các nhu cầu : Được sở hữu tình cảm Được yêu thương Nói tóm lại con ngƣời cần đƣợc trao – nhận tình cảm để duy trì cảm giác mình là thành viên trong gia đình, trong cộng đồng, xã hội nếu không sẽ cảm giác vô vọng, lạc lõng, buồn tẻ GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I NHU CẦU ĐƢỢC QUÝ TRỌNG, TÔN TRỌNG Bao gồm các nhu cầu : Được người khác chấp nhận. Được người khác tôn trọng. Được tự trọng. Nói tóm lại con ngƣời cần đƣợc tôn trọng để duy trì lòng tự tin và tính độc lập, có nhƣ vậy mới tránh đƣợc cảm giác bị cô độc và tự ti. GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I NHU CẦU TỰ HOÀN THIỆN Nhu cầu tự hoàn thiện tức là nhu cầu tự hoạt động để hoàn thiện. Đây là nhu cầu cao nhất trong hệ thống phân loại Maslow, nó chỉ xuất hiện một khi các nhu cầu dƣới nó đƣợc đáp ứng trong những chừng mực nhất định. Theo Maslow chỉ có 1% dân số trưởng thành đã từng đạt đến mức độ tự hoạt động. GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I MỐI LIÊN HỆ GIỮA NHU CẦU VÀ CÔNG TÁC ĐIỀU DƢỠNG Ngƣời khỏe mạnh tự đáp ứng đƣợc nhu cầu hàng ngày cho mình. Ngƣời bệnh có thể chỉ tự đáp ứng đƣợc một phần hoặc phải hoàn toàn phụ thuộc vào ngƣời khác trong đáp ứng các nhu cầu. Thiên chức nghề nghiệp của ngƣời điều dƣỡng là giúp ngƣời bệnh đáp ứng đƣợc nhu cầu hàng ngày của họ (VIRGINIA HENDERSON) GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I MỐI LIÊN HỆ GIỮA NHU CẦU VÀ CÔNG TÁC ĐIỀU DƢỠNG Chính vì vậy mà Henderson đã cụ thể hóa 14 nhu cầu cơ bản của con ngƣời. Thực chất 14 nhu cầu cơ bản của con ngƣời cũng chính là sự cụ thể hóa 5 bậc thang nhu cầu của Maslow. Trên thực tế, chún ta cũng phải thừa nhận một sự thật là không phải tất cả các vấn đề của bệnh nhân đều có thể đƣợc ngƣời ĐD giải quyết đƣợc một cách rốt ráo, mà cũng có những vấn đề chúng ta không thể giải quyết nổi. GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I 14 NHU CẦU CƠ BẢN CỦA CON NGƢỜI 1. Thở bình thường. 2. Ăn uống đủ. 3. Bài tiết dễ dàng. 4. Vận động và tư thế phù hợp. 5. Duy trì nhiệt độ cơ thể. 6. Vệ sinh cơ thể sạch sẽ. 7. Mặc quần áo thích hợp. GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I 14 NHU CẦU CƠ BẢN CỦA CON NGƢỜI 8. Ngủ và nghỉ ngơi thỏa đáng. 9. Tránh được nguy hiểm. 10. Được giao tiếp. 11. Được tôn trọng tín ngưỡng. 12. Được làm việc. 13. Vui chơi và giải trí thỏa đáng. 14. Học tập và thỏa mãn sự ham hiểu biết. GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I Ý nghĩa Định hướng cho việc  Tiếp cận với người bệnh. Đánh giá những nhu cầu của họ. Chẩn đoán (gọi tên) những nhu cầu của họ.  Thực hành chăm sóc bệnh nhân. Nói tóm lại 14 NCCB chính là khung nội dung cho việc chăm sóc điều dƣỡng GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I Đáp ứng nhu cầu hô hấp Nhận định đƣợc tình trạng hô hấp của BN Tạo môi trƣờng trong sạch, thông thoáng Đặt tƣ thế hỗ trợ hô hấp Các can thiệp làm thông đƣờng thở Hƣớng dẫn cách thở, tập thở Thực hiện tiếp dƣỡng khí an toàn Thực hiện hô hấp nhân tạo trong cấp cứu GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I Đáp ứng nhu cầu ăn uống Cung cấp các kiến thức về dinh dƣỡng Hƣớng dẫn cách sử dụng, chế biến thức ăn phù hợp với từng thời kỳ phát triển của bệnh nhân. Thực hiện chế độ ăn uống bệnh lý. Can thiệp vào các yếu tố ảnh hƣởng đến việc ăn uống. Thực hiện nuôi dƣỡng: cho ăn bằng miệng, cho qua ống khi cần GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I Đáp ứng nhu cầu bài tiết Biết cách theo dõi, nhận định, đánh giá chất tiết. Thực hiện các kĩ thuật hỗ trợ khi cần nhƣ : thông tiểu, thụt Giúp bệnh nhân đƣợc kín đáo GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I Đáp ứng nhu cầu vận động, giữ tƣ thế đúng. Thực hiện nâng đỡ, chêm lót, xoay trở thƣờng xuyên. Động viên và tập vận động sớm. Cung cấp kiến thức về vận động trị liệu. GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I Đáp ứng nhu cầu duy trì thân nhiệt bình thƣờng Theo dõi, phát hiện tình trạng bất thƣờng. Can thiệp vào các yếu tố liên quan đến thay đổi thân nhiệt. Thực hiện các kỹ thuật nhằm làm tăng hoặc giảm thân nhiệt. GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I Đáp ứng các nhu cầu vệ sinh cá nhân Cung cấp phƣơng tiện, hƣớng dẫn thay đổi hành vi. Thực hiện các kỹ thuật vệ sinh cá nhân cho các bệnh nhân không có khả năng tự làm vệ sinh. GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I Đáp ứng nhu cầu thay đổi quần áo thích hợp Chú ý kích thƣớc và sự thích hợp với thời tiết. Thực hiện các kỹ thuật đảm bảo luôn kín đáo và sạch sẽ. GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I Đáp ứng nhu cầu ngủ, nghỉ ngơi hợp lý.  Can thiệp vào các yếu tố ảnh hưởng đến giấc ngủ như: Tạo điều kiện môi trường, ánh sáng, âm thanh phù hợp. Sắp xếp giờ giấc sinh hoạt hợp lý. Hƣớng dẫn thực hiện các biện pháp hỗ trợ nhƣ: tắm ấm, xoa bóp, vận động trị liệu GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I Đáp ứng nhu cầu tránh đƣợc sự nguy hiểm và không gây nguy hiểm cho ngƣời khác Thực hiện các khuyến cáo về công tác phòng chống nhiễm trùng bệnh viện nhƣ công tác vô khuẩn, tiêm an toàn, sử dụng bộ dụng cụ dùng riêng, cách ly Theo dõi thƣờng xuyên và thực hiện các can thiệp loại bỏ các yếu tố nguy cơ gây ra tình trạng nguy hiểm. GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I Đáp ứng nhu cầu giao tiếp Tạo điều kiện trong mức độ cho phép để ngƣời bệnh đƣợc tiếp xúc tốt với gia đình, bạn bè, ngƣời thân. Giúp bệnh nhân bày tỏ đƣợc nguyện vọng của mình. Khéo léo giới thiệu các nội quy, quy định của cơ quan. GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I Đáp ứng nhu cầu xây dựng niềm tin Làm dịu những cơn đau cho bệnh nhân Sử dụng tốt các kỹ năng giao tiếp nhăm giúp bệnh nhân tin tƣởng vào bệnh viện, vào khả năng điều trị và chăm sóc. GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I Đáp ứng nhu cầu đƣợc vận động, làm việc Động viên bẹnh nhân tam gia vào các hoạt động hàng ngày trong khả năng cho phép. Tƣ vấn, định hƣớng nghề nghiệp cho bệnh nhân khi cần. GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I Đáp ứng nhu cầu đủ kiến thức y học, kiến thức tự chăm sóc. Hƣớng dẫn, cung cấp các kiến thức để phòng ngừa bệnh tật Hƣớng dẫn, cung cấp kiến thức để tiếp tục điều trị, tự chăm sóc GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I Đáp ứng nhu cầu hoạt động vui chơi, giải trí Tạo điều kiện cho bệnh nhân đƣợc vui chơi giải trí nhƣ: đi dạo, đọc sách báo, nghe đài, xem truyền hình Tránh cho bệnh nhân những xúc động mạnh, những mặc cảm, tự ti về bệnh tật. Luôn cố gắng lắng nghe và tỏ ý thông cảm thật sự với ngƣời bệnh. GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I Thay lời kết Những nguyên tắc điều dưỡng cơ bản là kim chỉ nam cho mọi hành động của người Điều dưỡng. Nó không chỉ định hướng cho nghề nghiệp điều dưỡng mà còn là mục tiêu vươn tới sự hoàn thiện của nghề nghiệp với mục đích đem lại những chăm sóc tốt nhất cho người bệnh, giúp họ mau chóng trở lại với cuộc sống cộng đồng GV. VŨ VĂN TIẾN ĐIỀU DƢỠNG CƠ BẢN I