Bài giảng Định mức kinh tế kỹ thuật cơ sở của quản trị kinh doanh - Bài 4: Tổ chức và quản lý công tác định mức ở doanh nghiệp - Nguyễn Thị Xuân Hương

Người biên soạn: PGS.TS. Nguyễn Thị Xuân Hương TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN KHOA THƯƠNG MẠI ĐỊNH MỨC KINH TẾ KỸ THUẬT- CƠ SỞ CỦA QUẢN TRỊ KINH DOANH 1 BÀI 4 TỔ CHỨC VÀ QUẢN LÝ CÔNG TÁC ĐỊNH MỨC Ở DOANH NGHIỆP I. Tổ chức quản lý định mức và chức năng nhiệm vụ II. xây dựng mức và ban hành mức ở doanh nghiệp III. Nội dung và phương pháp quản lý thực hiện mức IV. Hệ thống chỉ tiêu sử dụng NVL V. Nguồn và biện pháp sd hợp lý, TK NVL 2 I. TỔ CHỨC QUẢN LÝ ĐỊNH MỨC VÀ CHỨC NĂNG NHIỆM VỤ 1. Tổ chức quản lý mức ở doanh nghiệp Trong các doanh nghiệp, việc thành lập bộ phận (phòng, ban, tổ) định mức tiêu dùng nguyên vật liệu phải căn cứ vào loại hình doanh nghiệp và quy mô sản xuất - tiêu dùng nguyên vật liệu. 3 I. TỔ CHỨC QUẢN LÝ ĐỊNH MỨC VÀ CHỨC NĂNG NHIỆM VỤ Thường có hai hình thức tổ chức sau: Hình thức tổ chức tập trung: Hình thức tổ chức phi tập trung 4 I. TỔ CHỨC QUẢN LÝ ĐỊNH MỨC VÀ CHỨC NĂNG NHIỆM VỤ Nhiệm vụ chung của bộ phận (phòng, ban, tổ) định mức: - Tiến hành xây dựng các mức chi tiết, mức bộ phận, và mức tổng hợp cho từng phân xưởng, hay ngành sản xuất chính, phụ trong phạm vi doanh nghiệp có sự tham gia các bộ kỹ thuật của các phân xưởng. - Nghiên cứu tổng hợp các loại mức của doanh nghiệp. 5 I. TỔ CHỨC QUẢN LÝ ĐỊNH MỨC VÀ CHỨC NĂNG NHIỆM VỤ Nhiệm vụ chung của bộ phận (phòng, ban, tổ) định mức: - Tổ chức xét duyệt mức theo sự phân công quản lý định mức. - Phổ biến mức kịp thời cho từng phòng (ban), phân xưởng, tổ, đội sản xuất và cho từng người công nhân. - Cùng với các phòng (ban), phân xưởng có liên quan, tiến hành nghiên cứu và có các biện pháp để thực hiện mức và phấn đấu giảm mức. 6 I. TỔ CHỨC QUẢN LÝ ĐỊNH MỨC VÀ CHỨC NĂNG NHIỆM VỤ •Nội dung Quản lý thực hiện mức trong doanh nghiệp: •Phối hợp cùng với các phòng (ban) có liên quan để thực hiện các biện pháp giảm mức; •Thu thập tình hình và số liệu để phân tích và báo cáo tình hình thực hiện mức cho lãnh đạo doanh nghiệp; • Tổng kết kinh nghiệm tiết kiệm và phổ biến kịp thời những kinh nghiệm đó trong sản xuất; • Tiến hành điều chỉnh mức theo sự phân cấp quản lý định mức, và thông báo kịp thời cho các bộ phận, phân xưởng có liên quan. 7 I. TỔ CHỨC QUẢN LÝ ĐỊNH MỨC VÀ CHỨC NĂNG NHIỆM VỤ 2. Tổ chức định mức ở cấp Tổng công ty và ngành quản lý sản xuất: Nhiệm vụ chủ yếu của bộ phận định mức ở cấp này là: - Cung cấp cho các tổ chức định mức cấp dưới (thuộc phạm vi quản lý) các văn bản pháp lý liên quan -Xây dựng và hoàn thiện các điều lệ, chế độ về xây dựng mức và quản lý thực hiện mức tiêu dùng nguyên vật liệu trong hệ thống quản lý – - Kiểm tra, đôn đốc. -Tổ chức xét duyệt mức 8 CHƯƠNG VI: TỔ CHỨC VÀ QUẢN LÝ CÔNG TÁC ĐỊNH MỨC Ở DOANH NGHIỆP II. xây dựng mức và ban hành mức ở doanh nghiệp 1. Nội dung xây dựng mức 2. Duyệt mức và ban hành mức 9 II. xây dựng mức và ban hành mức ở doanh nghiệp 1. Nội dung xây dựng mức -Xây dựng hệ thống các mức tiêu dùng nguyên vật liệu kỳ kế hoạch - Mức theo chi tiết sản phẩm - Mức cụ thể cho sản phẩm - Mức tổng hợp cho sản phẩm 10 II. xây dựng mức và ban hành mức ở doanh nghiệp 1. Nội dung xây dựng mức (tiếp) - Hình thành các biện pháp khai thác khả năng tiết kiệm, bảo đảm thực hiện mức và phấn đấu giảm mức. 11 II. xây dựng mức và ban hành mức ở doanh nghiệp 2. Duyệt mức và ban hành mức Để xét duyệt mức được chính xác, phải có sự chuẩn bị đầy đủ về các tư liệu có liên quan, phân công cán bộ theo dõi, nắm tình hình điều kiện các mặt của các cơ sở sản xuất. Yêu cầu của xét duyệt mức là phải làm rõ cơ sở khoa học của mức, các biện pháp chủ yếu để thực hiện mức và phấn đấu giảm mức. Mặt khác, mức được xét duyệt cho kỳ kế hoạch phải nhỏ hơn lượng thực chi bình quân kỳ báo cáo 12 II. xây dựng mức và ban hành mức ở doanh nghiệp 2. Duyệt mức và ban hành mức Nội dung xét duyệt mức bao gồm: - Xem xét kỹ bản thuyết minh và phương pháp tính toán có gì mâu thuẫn với tình hình và đặc điểm sản xuất. - So sánh, đối chiếu với tư liệu lịch sử, phân tích quy luật tiêu dùng năm báo cáo. - Kiểm tra căn cứ tính toán (bản vẽ thiết kế, các tiêu chuẩn ngành, tiêu chuẩn quốc gia) 13 II. xây dựng mức và ban hành mức ở doanh nghiệp 2. Duyệt mức và ban hành mức Nội dung xét duyệt mức bao gồm: - Kiểm tra kết quả thực hiện mức năm báo cáo - Kiểm tra phương pháp tính mức tổng hợp có chính xác không. - Trong năm báo cáo, doanh nghiệp đã áp dụng những biện pháp gì để thực hiện mức và phấn đấu giảm mức. - Tình hình chấp hành các chính sách, chế độ quản lý vật tư trong doanh nghiệp 14 II. xây dựng mức và ban hành mức ở doanh nghiệp 2. Duyệt mức và ban hành mức Về phương pháp xét duyệt mức a. Phương pháp so sánh b. Phương pháp điều tra điển hình c. Phương pháp kiểm tra số liệu tính toán d. Phương pháp bình xét so sánh 15 II. xây dựng mức và ban hành mức ở doanh nghiệp 2. Duyệt mức và ban hành mức Sau khi mức được xét duyệt, cấp có thẩm quyền kịp thời phổ biến mức cho các cơ sở sản xuất, nhất là đối với các doanh nghiệp phải phổ biến mức đến tận các tổ, đội sản xuất, phân xưởng, các phòng ban và phổ biến đến tận từng công nhân sản xuất. 16 CHƯƠNG VI: TỔ CHỨC VÀ QUẢN LÝ CÔNG TÁC ĐỊNH MỨC Ở DOANH NGHIỆP III. Nội dung và phương pháp quản lý thực hiện mức 1. Nội dung quản lý thực hiện mức 2. Phương pháp quản lý thực hiện mức 17 III. Nội dung và phương pháp quản lý thực hiện mức * Thực chất quản lý thực hiện mức là quá trình thực hiện các biện pháp kinh tế, tổ chức và kỹ thuật, với sự phối hợp đồng bộ các hoạt động của tập thể những người lao động nhằm sử dụng nguyên vật liệu theo quy định về số lượng và chất lượng, đồng thời khai thác và phát huy khả năng tiết kiệm của sản xuất bảo đảm sử dụng hợp lý và tiết kiệm vật tư trong sản xuất. 18 III. Nội dung và phương pháp quản lý thực hiện mức * Mục đích của quản lý thực hiện mức là để biến khả năng tiết kiệm nguyên vật liệu thành hiện thực, tạo điều kiện để phát triển sản xuất, nâng cao hiệu quả kinh doanh 19 III. Nội dung và phương pháp quản lý thực hiện mức * Quản lý thực hiện mức ở doanh nghiệp cần đảm bảo các yêu cầu sau: - Phòng quản trị vật tư nắm vững tình hình sử dụng nguyên vật liệu một cách kịp thời và cụ thể; so sánh, đối chiếu với các mức đã ban hành, tìm nguyên nhân gây ra tăng (giảm) lượng nguyên vật liệu thực tế tiêu dùng, có biện pháp khắc phục hiện tượng gây lãng phí nguyên vật liệu, động viên nhân tố tích cực để khai thác khả năng tiết kiệm. 20 III. Nội dung và phương pháp quản lý thực hiện mức * Quản lý thực hiện mức ở doanh nghiệp cần đảm bảo các yêu cầu sau: - Chủ động tìm mọi biện pháp để phát huy mọi khả năng tiết kiệm nguyên vật liệu, thực hiện giảm mức. - Phân tích đánh giá kết quả thực hiện mức, tổng kết và phổ biến kinh nghiệm tiên tiến và tiết kiệm nguyên vật liệu trong sản xuất. 21 III. Nội dung và phương pháp quản lý thực hiện mức *1. Nội dung quản lý thực hiện mức a. Các loại mức đã ban hành và ý thức thực hiện mức trong các khâu, các quá trình kinh doanh có liên quan, - Lập kế hoạch, nhất là kế hoạch nhu cầu vật tư - Cấp phát vật tư cho sản xuất - Khâu sử dụng vật tư trong sản xuất 22 III. Nội dung và phương pháp quản lý thực hiện mức *1. Nội dung quản lý thực hiện mức b. Nguồn và biện pháp khai thác các nguồn khả năng để thực hiện mức và phấn đấu giảm mức c. Các chính sách, chế độ, các quy trình, quy chuẩn kỹ thuật có liên quan và hiệu lực của các văn bản đó trong thực tế sản xuất. Quản lý thực hiện mức tiêu dùng nguyên vật liệu, phải dựa trên cơ sở các văn bản pháp lý hiện hành - quản lý bằng chế độ, chính sách 23 III. Nội dung và phương pháp quản lý thực hiện mức *2. Phương pháp quản lý thực hiện mức Phương pháp phân tích kinh tế Phương pháp kỹ thuật 24 *2. Phương pháp quản lý thực hiện mức a. Phương pháp phân tích kinh tế • Thực chất của phương pháp này là dựa vào các chỉ tiêu kinh tế cơ bản có quan hệ với nhau biểu hiện động thái tăng (giảm) lượng nguyên vật liệu hao phí trong sản xuất để phân tích kết quả thực hiện mức 25 *2. Phương pháp quản lý thực hiện mức a. Phương pháp phân tích kinh tế • Yêu cầu và nội dung phân tích: Yêu cầu là khái quát được tính quy luật về lượng vật tư tiêu dùng thực tế trong sản xuất tăng (giảm) so với mức, xác định rõ nguyên nhân gây ra tăng hoặc giảm lượng nguyên vật liệu tiêu dùng để có biện pháp khắc phục hiện tượng lãng phí, động viên nhân tố tích cực, nhằm khai thác, phát huy kinh nghiệm tiên tiến về tiết kiệm vật tư trong sản xuất. 26 *2. Phương pháp quản lý thực hiện mức a. Phương pháp phân tích kinh tế Nội dung phân tích bao gồm: + Phân tích thực hiện mức để sản xuất sản phẩm trong năm - Tính mức bình quân năm kế hoạch, theo công thức: Trong đó: : Mức bình quân năm; mi: Mức của thời kỳ i (i = 1, 2, 3, 4); qi: Lượng sản phẩm sản xuất của thời kỳ i; n: Quý 1, 2, 3 và 4. n i i i 1 n n 1 i 1 m q M q      27 *2. Phương pháp quản lý thực hiện mức a. Phương pháp phân tích kinh tế Nội dung phân tích bao gồm: - Tính lưượng nguyên vật liệu j tiết kiệm được trong năm, theo công thức: Trong đó: Tk: Số lượng nguyên vật liệu j tiết kiệm được trong năm (kg) m0i: Mức tiêu dùng nguyên vật liệu j ở kỳ i (kg) m1i: Lượng nguyên vật liệu j thực tế tiêu dùng ở thời kỳ i (kg) qi: Lượng sản phẩm sản xuất ở thời kỳ i n: Từ quý 1, 2, 3 và quý 4. n k oi 1i i i 1 T (m m )q    28 *2. Phương pháp quản lý thực hiện mức a. Phương pháp phân tích kinh tế Nội dung phân tích bao gồm: -Tính tỷ lệ (%) giảm mức bình quân năm, theo công thức: hay Cm = Trong đó: Q: Lượng sản phẩm sản xuất trong năm, - Phân tích các chỉ tiêu sử dụng nguyên vật liệu: về nội dung, tác dụng của từng chỉ tiêu, đã được đề cập ở chương III. m 0i 1i i i 1 m m 0i i i 1 (m m )q C .100 m q       k n T .100 m .Q 29 *2. Phương pháp quản lý thực hiện mức a. Phương pháp phân tích kinh tế - ứng dụng các dạng chỉ số để phân tích tình hình thực hiện mức: • Phân tích chỉ số cá thể về mức tiêu dùng một loại vật liệu để sản xuất một đơn vị sản phẩm đồng loại. Trong đó: m1 - Lượng nguyên vật liệu thực tế tiêu dùng; m0 - Mức tiêu dùng nguyên vật liệu. 1 0 M I M  30 *2. Phương pháp quản lý thực hiện mức a. Phương pháp phân tích kinh tế - ứng dụng các dạng chỉ số để phân tích tình hình thực hiện mức: Phân tích chỉ số mức tiêu dùng một loại nguyên vật liệu để sản xuất nhiều loại sản phẩm khác nhau: Trong đó: qi - Lượng sản phẩm sản xuất trong kỳ. n 1 i 1 i i 1 n o i 1 i i 1 M q I M q      31 *2. Phương pháp quản lý thực hiện mức a. Phương pháp phân tích kinh tế - ứng dụng các dạng chỉ số để phân tích tình hình thực hiện mức: Phân tích chỉ số mức tiêu dùng nhiều loại nguyên vật liệu để sản xuất của một loại sản phẩm. Trong đó: Poi - Đơn giá nguyên vật liệu i (giá cố định) n 1i oi i 1 n oi oi i 1 M P I M P      32 *2. Phương pháp quản lý thực hiện mức a. Phương pháp phân tích kinh tế - ứng dụng các dạng chỉ số để phân tích tình hình thực hiện mức: Phân tích chỉ số mức tiêu dùng nhiều loại nguyên vật liệu để sản xuất nhiều loại sản phẩm: n 1i oi i i 1 n oi oi i i 1 M P q I M P q      33 *2. Phương pháp quản lý thực hiện mức Phân tích theo các dạng chỉ số kể trên, ta có nhận xét sau - Đây là những chỉ số cơ bản được áp dụng phổ biến trong việc phân tích tình hình mức tiêu dùng nguyên vật liệu - Trong quá trình phân tích, tuy dùng nhiều dạng chỉ số khác nhau, nhưng chúng đều có 1 đặc điểm chung là sự biến động của các chỉ số này diễn ra như sau: 34 *2. Phương pháp quản lý thực hiện mức Nếu I = 1, kết quả là thực hiện được mức kế hoạch Nếu I > 1: Lượng tiêu dùng thực tế lớn hơn mức kế hoạch Nếu I < 1, lượng tiêu dùng thực tế nhỏ hơn mức kế hoạch Căn cứ vào kết quả phân tích I, ta có thể kết luận rằng I < 1 là tốt nhất. Vì M1 < M0 như vậy thực tế giảm được mức, nên tiết kiệm được nguyên vật liệu trong sản xuất; I > 1, đây là kết quả xấu, vì M1 > M0 nên gây ra tình trạng bội chi. I 1 I 1 I 1 I 1          35 *2. Phương pháp quản lý thực hiện mức + Phân tích hiệu quả tổng hợp của việc thực hiện mức (m0 - m1) (A1 - A0) + (B1 - Bo) Trong đó: mo - Giá trị nguyên vật liệu tính theo mức kế hoạch. m1 - Giá trị nguyên vật liệu, lượng tiêu dùng thực tế. Ao, A1 - Giá trị về hao phí lao động tính bằng tiền lương bình quân phân bố cho một đơn vị sản phẩm theo kế hoạch và theo thực tế. Bo, B1 - Giá trị về hao mòn thiết bị tính cho một đơn vị sản phẩm kế hoạch, và thực tế, tính theo mức khấu hao tài sản. 36 *2. Phương pháp quản lý thực hiện mức + Phân tích hiệu quả tổng hợp của việc thực hiện mức ở những nước có nền sản xuất phát triển, do đòi hỏi của hạch toán kinh doanh, nên vế trái của biểu thức phải lớn hơn vế phải biểu thức: (mo - m1) > (A1 - A0) + (B1 - Bo) Đối với nước ta, trong điều kiện sản xuất chưa phát triển, nguyên vật liệu còn phụ thuộc nhập ngoại, nên trong từng điều kiện cụ thể vẫn phải chấp nhận: (m1 - m0) = (A1 - A0) + (B1 - Bo) Rõ ràng giảm mức trong trường hợp này là do tận dụng phế liệu, bằng cách phải đầu tư thêm vốn (lao động và thiết bị) để tăng khối lượng sản phẩm sản xuất. 37 *2. Phương pháp quản lý thực hiện mức b. Phương pháp phân tích kỹ thuật Hình thức của phương pháp phân tích kỹ thuật là tiến hành kiểm tra tình hình thực hiện mức trong quá trình sản xuất và tổ chức thao diễn kỹ thuật. Thông thường, người ta thực hiện kết hợp cả 2 hình thức này để quản lý Mục đích của kiểm tra: Một mặt, hướng dẫn tiêu dùng, nhắc nhở để gây thói quen ý thức chấp hành định mức đối với người lao động Các loại kiểm tra : - Kiểm tra thường xuyên - Kiểm tra định kỳ - Kiểm tra đột xuất 38 *2. Phương pháp quản lý thực hiện mức b. Phương pháp phân tích kỹ thuật Nội dung kiểm tra bao gồm: + Kiểm tra số lượng và chất lượng vật tư đã cấp phát ban đầu + Kiểm tra quá trình luân chuyển nguyên vật liệu, bán thành phẩm qua các công đoạn của dây chuyền sản xuất. + Kiểm tra số lượng tại chế phẩm và sản phẩm sản xuất ra tại thời điểm kiểm tra, đem đối chiếu so sánh với số lượng và chất lượng nguyên vật liệu được phép đưa vào sử dụng để sản xuất 39 *2. Phương pháp quản lý thực hiện mức b. Phương pháp phân tích kỹ thuật Về nội dung của phương pháp phân tích kỹ thuật Chủ yếu là xác định được nguyên nhân của kết quả, đồng thời phát hiện nhân tố tích cực về phát huy sáng kiến cải tiến kỹ thuật, cải tiến tổ chức lao động và sản xuất. 40 IV. CÁC CHỈ TIÊU SỬ DỤNG NGUYÊN VẬT LIỆU (TIÊU DÙNG VÀ TIẾT KIỆM) 1. Chỉ tiêu tiêu dùng nhóm nguyên vật liệu Đối với nguyên liệu: - Tỷ lệ thu thành phẩm: Chỉ tiêu này dùng để đánh giá việc sử dụng nguyên liệu nguyên thủy trong các ngành công nghiệp chế biến, cụ thể: Kth = T/N x100(%) Trong đó: Kth - Tỷ lệ thu thành phẩm; T - Lượng thành phẩm thu được; N - Lượng nguyên vật liệu thực tế cần để sản xuất ra lượng thành phẩm trên. 41 IV. CÁC CHỈ TIÊU SỬ DỤNG NGUYÊN VẬT LIỆU (TIÊU DÙNG VÀ TIẾT KIỆM) 1. Chỉ tiêu tiêu dùng nhóm nguyên vật liệu Hệ số sử dụng chất có ích (kế hoạch hay thực tế): Kchất có ích = R/H X 100% Trong đó: K chất có ích - Hệ số sử dụng chất có ích; R - Trọng lượng chất có ích lấy ra được; H - Toàn bộ chất có ích chứa trong nguyên vật liệu nguyên thủy. Đây là chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng chất có ích và biết được những thất thoát, lãng phí trong quá trình chế biến. Thông qua chỉ tiêu này, ta có thể tính được chỉ tiêu thu thành phẩm: Ktp = Kchất có ích x Tỷ lệ hàm lượng chất có ích chứa trong nguyên liệu nguyên thủy 42 IV. CÁC CHỈ TIÊU SỬ DỤNG NGUYÊN VẬT LIỆU (TIÊU DÙNG VÀ TIẾT KIỆM) 1. Chỉ tiêu tiêu dùng nhóm nguyên vật liệu (tiếp) Đối với vật liệu: - Hệ số sử dụng vật liệu: Chỉ tiêu này được tính bằng tỷ lệ giữa trọng lượng tinh (hay diện tích, thể tích tinh) của sản phẩm với lượng chi phí vật liệu cho sản xuất sản phẩm đó (có thể tính theo kế hoạch, thực tế). Cụ thể: Ksdkh = Q/M Ksdtt = Q/C Trong đó: Ksdkh, Ksdtt - Hệ số sử dụng vật liệu kế hoạch và thực tế; Q - Trọng lượng tinh (hay diện tích tinh, thể tích tinh) của sản phẩm; m - Mức tiêu dùng vật liệu; C - Lượng vật liệu thực chi. 43 IV. CÁC CHỈ TIÊU SỬ DỤNG NGUYÊN VẬT LIỆU (TIÊU DÙNG VÀ TIẾT KIỆM) 1. Chỉ tiêu tiêu dùng nhóm nguyên vật liệu (tiếp) Đối với vật liệu phải qua khâu chế biến, người ta dùng chỉ tiêu tỷ lệ cắt vật liệu: - Kcắt = Pphôi / m - Ksdphôi = Ptinh/Pphôi Trong đó: Kcắt - Tỷ lệ cắt vật liệu; Ksdphôi -Tỷ lệ sd phôi; P phôi-Trọng lượng của phôi; Ptinh - Trọng lượng tinh của chi tiết. Thông qua hai chỉ tiêu trên, doanh nghiệp có thể xác định được tỷ lệ sử dụng chung về vật liệu của doanh nghiệp: Ksdvl = K cắt x Ksd phôi 44 IV. CÁC CHỈ TIÊU SỬ DỤNG NGUYÊN VẬT LIỆU (TIÊU DÙNG VÀ TIẾT KIỆM) 1. Chỉ tiêu tiêu dùng nhóm nguyên vật liệu(tiếp) Đối với hóa chất: Chi phí lý thuyết Hệ số sử dụng vật liệu hóa chất (kế hoạch) = --------------------- mức tiêu hao Chi lí thuyết Hệ số sử dụng vật liệu hóa chất (thực tế) = ------------------- Chi thực tế Trong các doanh nghiệp hóa chất, không có một nguyên liệu nào tham gia vào phản ứng hóa học lại giữ nguyên hình của nó cả. Vì vậy, người ta dùng khái niệm hao phí lí thuyết nguyên vật liệu cho phản ứng hóa học thay cho khái niệm trọng lượng tinh 45 IV. CÁC CHỈ TIÊU SỬ DỤNG NGUYÊN VẬT LIỆU (TIÊU DÙNG VÀ TIẾT KIỆM) • 1. Chỉ tiêu tiêu dùng nhóm nguyên vật liệu (tiếp) Đối với nhiên liệu: người ta sử dụng chỉ tiêu hiệu suất sử dụng nhiên liệu của các loại động cơ nhiệt: Nhiệt lượng biến thành công có ích Hiệu suất sử dụng nhiệt = ------------------------------ Nhiệt lượng do nhiên liệu phát ra. 46 IV. CÁC CHỈ TIÊU SỬ DỤNG NGUYÊN VẬT LIỆU (TIÊU DÙNG VÀ TIẾT KIỆM) 2. Chỉ tiêu giá trị chi phí nguyên vật liệu bình quân một sản phẩm Mc = Mchi phí/Qsp Trong đó: Mc- Giá trị chi phí nguyên vật liệu bình quân một sản phẩm; Mưchi phí – Giá trị toàn bộ chi phí nguyên vật liệu để sản xuất các sản phẩm; Qsp - Giá trị toàn bộ sản phẩm sản xuất. 47 IV. CÁC CHỈ TIÊU SỬ DỤNG NGUYÊN VẬT LIỆU (TIÊU DÙNG VÀ TIẾT KIỆM) 3. Tốc độ chu chuyển vốn đầu tư vào tài sản lưu động Mức vốn lưu động bình quân Doanh số bán trong kỳ =------------------------------ Số vòng quay của vốn Số vòng quay của vốn Số ngày trong kỳ =----------------------------------------------------- - Số ngày cần thiết để thực hiện một vòng quay 48 IV. CÁC CHỈ TIÊU SỬ DỤNG NGUYÊN VẬT LIỆU (TIÊU DÙNG VÀ TIẾT KIỆM) 4. Chỉ tiêu sử dụng nhóm máy móc thiết bị a. Chỉ tiêu sử dụng số lượng máy móc thiết bị: Số máy móc thiết bị làm việc - Hệ số sử dụng máy móc thiết bị hiện có =-------------------------------------- Số máy móc thiết bị hiện có Hoặc là: Hệ số sử dụng máy móc thiết bị hiện có = Hệ số lắp đặt thiết bị x Hệ số sử dụng thiết bị lắp đặt. 49 IV. CÁC CHỈ TIÊU SỬ DỤNG NGUYÊN VẬT LIỆU (TIÊU DÙNG VÀ TIẾT KIỆM) 4. Chỉ tiêu sử dụng nhóm máy móc thiết bị b. Chỉ tiêu sử dụng số lượng máy móc thiết bị: Hệ số lắp đặt thiết bị = Số máy móc thiết bị đã lắp đặt chia cho Số máy móc thiết bị hiện có Trong đó: Hệ số sử dụng thiết bị lắp đặt = Số máy móc thiết bị làm việc/Số máy móc thiết bị đã lắpđặt 50 IV. CÁC CHỈ TIÊU SỬ DỤNG NGUYÊN VẬT LIỆU (TIÊU DÙNG VÀ TIẾT KIỆM) 4. Chỉ tiêu sử dụng nhóm máy móc thiết bị b. Chỉ tiêu sử dụng thời gian làm việc của máy móc thiết Hệ số sử dụng thời gian = Thời gian thiết bị làm việc có ích / Thời gian thiết bị làm việc theo chế độ 51 IV. CÁC CHỈ TIÊU SỬ DỤNG NGUYÊN VẬT LIỆU (TIÊU DÙNG VÀ TIẾT KIỆM) 4. Chỉ tiêu sử dụng nhóm máy móc thiết bị c. Chỉ tiêu sử dụng công suất máy móc thiết bị Hệ số sử dụng công suất = Công suất thực tế /Công suất lý thuyết Qua hai chỉ tiêu (b), (c) doanh nghiệp có thể tính được hệ số sử dụng máy móc thiết bị chung: Hệ số sử dụng máy móc thiết bị chung = Hệ số sử dụng thời gian X Hệ số sử dụng công suất 52 V. NGUỒN VÀ BIỆN PHÁP TIẾT KIỆM NGUYÊN VẬT LIỆU TRONG SẢN XUẤT KINH DOANH Nói đến nguồn tiết kiệm là nói đến những hướng có thể thực hành tiết kiệm, hay nói một cách khác là chỉ ra những con đường nào, nơi nào cần phải chú ý để thực hành tiết kiệm. Nói đến biện pháp tiết kiệm tức là nói đến những cách thức để thực hành tiết kiệm, tức là bằng cách nào để thực hiện tiết kiệm. Mỗi nguồn tiết kiệm có nhiều biện pháp tiết kiệm. 53 V. NGUỒN VÀ BIỆN PHÁP TIẾT KIỆM NGUYÊN VẬT LIỆU TRONG SẢN XUẤT KINH DOANH Nguồn tiết kiệm bao gồm nguồn tiết kiệm về kỹ thuật, công nghệ của sản xuất, nguồn tiết kiệm về tổ chức quản lý kinh doanh và nguồn tiết kiệm về người trực tiếp sử dụng nguyên, nhiên, vật liệu. 54 V. NGUỒN VÀ BIỆN PHÁP TIẾT KIỆM NGUYÊN VẬT LIỆU TRONG SẢN XUẤT KINH DOANH VÒ kü thuËt, c«ng nghÖ s¶n xuÊt cã thÓ ¸p dông c¸cbiÖn ph¸p sau:1. Gi¶m träng l­îng tinh cña s¶n phÈm2. Gi¶m bít phÕ liÖu, phÕ phÈm, c¸c tæn thÊt trong qu¸tr×nh s¶n xuÊt3. Sö dông tæng hîp c¸c lo¹i nguyªn vËt liÖu4. Sö dông c¸c lo¹i nguyªn vËt liÖu thø cÊp, c¸c lo¹inguyªn nhiªn vËt liÖu thay thÕ c¸c lo¹i nguyªn vËtliÖu rÎ tiÒn5. Sö dông nhiÒu lÇn nguyªn vËt liÖu6. N©ng cao chÊt l­îng nguyªn nhiªn vËt liÖu, thµnhphÈm vµ c«ng dông cña thµnh phÈm vµ c¸c chÊtcã Ých trong nguyªn nhiªn vËt liÖu 55 V. NGUỒN VÀ BIỆN PHÁP TIẾT KIỆM NGUYÊN VẬT LIỆU TRONG SẢN XUẤT KINH DOANH Về tổ chức quản lý kinh doanh - Đảm bảo cung ứng cho các nơi làm việc trong doanh nghiệp những nguyên nhiên vật liệu đầy đủ về số lượng, chất lượng và chủng loại, kịp thời gian yêu cầu; đồng bộ để chế tạo sản phẩm hoàn chỉnh. - Thực hiện việc sử dụng các loại nguyên nhiên vật liệu theo định mức: sử dụng theo định mức là cách sử dụng khoa học. - Thực hiện dự trữ các loại nguyên nhiên vật liệu theo định mức. - Tổ chức thu hồi, tận dụng tất cả các loại phế liệu, phế phẩm, phế thải trong quá trình sản xuất. 56 V. NGUỒN VÀ BIỆN PHÁP TIẾT KIỆM NGUYÊN VẬT LIỆU TRONG SẢN XUẤT KINH DOANH Về tổ chức quản lý kinh doanh - Tích cực ngăn ngừa và kiên quyết chống mọi hành vi tiêu cực, làm thất thoát nguyên vật liệu, nhiên liệu và sản phẩm dưới mọi hình thức. - Bảo quản tốt các loại nguyên nhiên vật liệu, hoá chất... và sản phẩm trong thời gian lưu kho của doanh nghiệp. - Sử dụng nguyên vật liệu đúng yêu cầu, đúng định mức, đúng qui trình công nghệ, đúng đối tượng. - Tổ chức hạch toán, kiểm tra, phân tích đánh giá hiệu quả sử dụng nguyên nhiên vật liệu... ở doanh nghiệp. 57 V. NGUỒN VÀ BIỆN PHÁP TIẾT KIỆM NGUYÊN VẬT LIỆU TRONG SẢN XUẤT KINH DOANH Về yếu tố con người trong việc sử dụng nguyên nhiên vật liệu - Tăng cường giáo dục về ý thức tiết kiệm, lợi ích của tiết kiệm đối với doanh nghiệp, đối với từng người lao động. - Nâng cao trình độ kỹ thuật-công nghệ, trình độ tay nghề của mọi công nhân. 58 V. NGUỒN VÀ BIỆN PHÁP TIẾT KIỆM NGUYÊN VẬT LIỆU TRONG SẢN XUẤT KINH DOANH Về yếu tố con người trong việc sử dụng nguyên nhiên vật liệu - Có các biện pháp khuyến khích vật chất và tinh thần thích đáng, kịp thời đối với việc tiết kiệm... - Có chế độ giao nhận, chế độ trách nhiệm vật chất, chế độ quản lý sử dụng máy móc thiết bị, nguyên nhiên vật liệu rõ ràng trong doanh nghiệp, trách nhiệm đến từng người công nhân đề nâng cao ý thức trách nhiệm, tinh thần chấp hành kỷ luật lao động, để sử dụng tốt các yếu tố vật chất. 59 CÂU HỎI ÔN TẬP VÀ THẢO LUẬN 1. Trình bày các hình thức tổ chức bộ máy quản lý mức và cho biết nhiệm vụ của bộ phận định mức ở doanh nghiệp ? 2. Những nội dung cơ bản về xây dựng mức 3. Trình bày bảng cân đối phế số liệu trong sản xuất và vai trò của nó đối với doanh nghiệp 4. Phương pháp xét duyệt mức tiêu dùng nguyên vật liệu ở doanh nghiệp 5. Yêu cầu và nội dung quản lý thực hiện mức 6. Trình bày các phương pháp chủ yếu về quản lý thực hiện mức 60