Bài giảng Kế toán chi phí - Chương 5: Kế toán chi phí định mức - Vũ Quốc Thông

VŨ Quốc Thông 11/4/2016 1 Chương 5 Kế toán chi phí định mức Kế Toán Chi Phí GV. ThS. Vũ Quốc Thông Mục tiêu • Trình bày định nghĩa và vai trò của chi phí định mức • Giải thích và trình bày các thành tố khi xây dựng chi phí định mức • Xác định được các chênh lệch giữa chi phí thực tế và chi phí định mức 2 VŨ Quốc Thông 11/4/2016 2 Nội dung • Những vấn đề chung kế toán chi phí định mức. • Xây dựng chi phí định mức và xác định các chênh lệch. 3 Định nghĩa chi phí định mức • Chi phí định mức (standard costing) là chi phí được xác định trước khi quá trình sản xuất diễn ra, thường là đầu tháng, đầu quý hoặc đầu năm. • Chi phí định mức được thiết lập cho một đơn vị sản phẩm, dịch vụ trong quá trình sản xuất theo tiêu chuẩn ở điều kiện hoạt động nhất định. 4 VŨ Quốc Thông 11/4/2016 3 Vai trò chi phí định mức • Xây dựng hệ thống dự toán chi phí sản xuất làm cơ sở triển khai, phối hợp hoạt động sản xuất tốt hơn. • Động viên các cá nhân, bộ phận cố gắng thực hiện công việc được giao cao hơn so với định mức, phấn đấu tiết kiệm chi phí sản xuất. • Hệ thống chi phí định mức cho phép kiểm soát chi phí ở từng bộ phận cũng như toàn doanh nghiệp. Mọi sự chênh lệch giữa thực tế thực hiện và định mức chi phí cho phép đều phải được theo dõi để kịp thời điều chỉnh. 5 Trong hoạt động sản xuất, xây dựng định mức chi phí sản xuất sẽ giúp cho doanh nghiệp: • Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp định mức • Chi phí nhân công trực tiếp định mức • Chi phí sản xuất chung định mức Xây dựng chi phí định mức Định mức chi phí sản xuất được xây dựng từ hai yếu tố : • Định mức lượng • Định mức giá 6 VŨ Quốc Thông 11/4/2016 4 Các loại định mức chi phí • Định mức lý tưởng: là định mức được xây dựng với điều kiện sản xuất hoàn hảo và tối ưu nhất. Định mức lý tưởng còn được gọi là định mức lý thuyết. • Định mức thực tế: là những định mức được xây dựng một cách chặt chẽ và có thể đạt được nếu cố gắng. 7 Định mức chi phí NVL trực tiếp CP NVLTT = Lượng NVLTT x Giá NVLTT định mức định mức định mức • Đặc tính thiết kế của một sản phẩm. • Tuổi thọ và hiệu suất của máy móc • Chất lượng và kinh nghiệm của công nhân. • Lãng phí, hao hụt nếu có. • Hợp đồng giá với nhà cung cấp • Một nguồn cung ứng mới có thể thay thế. • Giá trung bình của các kỳ. • Mức độ lạm phát. 8 VŨ Quốc Thông 11/4/2016 5 Ví dụ 1 • Công ty ABC có tài liệu về chi phí nguyên vật liệu trực tiếp X để sản xuất ra sản phẩm A như sau : 1. Lượng nguyên vật liệu trực tiếp sử dụng: - Nhu cầu NVL trực tiếp cơ bản để sản xuất sản phẩm - Nhu cầu NVL trực tiếp hao hụt để sản xuất sản phẩm - Nhu cầu NVL trực tiếp hư hỏng để sản xuất sản phẩm 10kg/sp 9,8kg/sp 0,1kg/sp 0,1kg/sp 2. Giá mua nguyên vật liệu trực tiếp: - Đơn giá mua: - Chi phí vận chuyển, bốc dỡ: - Chi phí hao hụt do thu mua: 8.000đ/kg 7.800đ/kg 120đ/kg 80đ/kg 3. Định mức chi phí nguyên vật liệu trực tiếp X để sản xuất ra sản phẩm A (10kg/sp x 8.000đ/kg = 80.000đ/sp) 80.000đ/sp 9 Định mức chi phí nhân công trực tiếp CP NCTT = Lượng NCTT x Giá NCTT định mức định mức định mức • Nghiên cứu thời gian chuẩn thực hiện của người công nhân. • Việc thực hiện quá khứ. • Mong muốn của nhà quản lý và khả năng người thực hiện là phù hợp. • Hợp đồng lao động. • Chính sách nhân sự của công ty. • Chi phí hay đơn giá nhân công trung bình các kỳ trước 10 VŨ Quốc Thông 11/4/2016 6 Ví dụ 2 Công ty ABC có tài liệu về chi phí nhân công trực tiếp để sản xuất ra sản phẩm A như sau: 1.Lượng giờ công lao động trực tiếp - Thời gian sản xuất cần thiết cho một sản phẩm - Thời gian nghỉ ngơi cần thiết khi SX một sản phẩm - Thời gian nghỉ ngơi do vận hành, sửa chữa máy móc 2giờ/sp 1,9 giờ/sp 0,05 giờ/sp 0,05 giờ/sp 2. Đơn giá nhân công trực tiếp - Lương cơ bản một giờ - Phụ cấp theo lương một giờ - Khoản trích theo lương tính vào chi phí 30.000đ/giờ 25.000đ/giờ 250đ/giờ 4.750đ/giờ 3.Định mức chi phí nhân công trực tiếp (2giờ/sp x 30.000đ/giờ = 60.000đ/sp) 60.000đ/sp 11 Định mức chi phí sản xuất chung Chi phí sản xuất chung gồm nhiều khoản mục chi phí. Vì vậy để xây dựng định mức chi phí sản xuất chung thì phải tách chi phí sản xuất chung thành 2 bộ phận: • Biến phí sản xuất chung • Định phí sản xuất chung 12 VŨ Quốc Thông 11/4/2016 7 Định mức biến phí sản xuất chung Định mức = Định mức lượng x Định mức giá Biến phí SXC cơ sở phân bổ BP SXC • Tổng biến phí sản xuất chung kế hoạch ÷ Khối lượng cơ sở phân bổ (giờ NCTT, giờ máy, ) 13 Ví dụ 3 Công ty ABC có tài liệu thực nghiệm và thống kê qua các kỳ về chi phí nhiên liệu để sản xuất sản phẩm A trong kỳ như sau: • Chi phí nhiên liệu cho mỗi giờ máy là 10.000đ/giờ. • Thời gian chạy máy bình quân để sản xuất ra một sản phẩm là 2 giờ máy. >> Định mức biến phí sản xuất chung: 2 giờ/sp x 10.000đ/giờ = 20.000đ/sp. 14 VŨ Quốc Thông 11/4/2016 8 Định mức định phí sản xuất chung Định mức = Định mức lượng x Định mức giá Định phí SXC cơ sở phân bổ ĐP SXC • Tổng định phí sản xuất chung kế hoạch ÷ Khối lượng cơ sở phân bổ (giờ NCTT, giờ máy, ). 15 Ví dụ 4 - Chi phí nhân công quản lý - Bảo hiểm máy sản xuất - Khấu hao máy sản xuất - Chi phí hành chính phân xưởng 40.000.000đ 20.000.000đ 80.000.000đ 4.000.000đ Tổng định phí sản xuất chung 144.000.000đ • Thời gian chạy máy dự toán trong kỳ là 10.000 giờ. • Thời gian chạy máy bình quân để sản xuất ra một sản phẩm là 2 giờ máy. >> Định mức định phí sản xuất chung: (144.000.000đ :10.000giờ) x 2 giờ/sp = 28.800đ/sp. Công ty ABC có tài liệu thực nghiệm và thống kê qua các kỳ về định phí sản xuất chung để sản xuất sản phẩm A trong kỳ như sau: 16 VŨ Quốc Thông 11/4/2016 9 Định mức chi phí SXC CP SXC = Biến phí SXC + Định phí SXC định mức định mức định mức 17 Một doanh nghiệp may đặt kế hoạch số sản phẩm sản xuất được trong năm là 144.000 áo. Số giờ máy kế hoạch trong năm là 57.600 giờ. Doanh nghiệp ước tính biến phí SXC trong năm là 1.728.000 đ và định phí SXC trong năm là 3.312.000 đ. Yêu cầu: Xác định định mức chi phí SXC theo hai đầu ra: (1) sản phẩm và (2) giờ máy. Ví dụ 5 18 VŨ Quốc Thông 11/4/2016 10 Khoản mục Số tiền Số SPSX kế hoạch Giờ máy kế hoạch Số giờ máy trên một SP Biến phí SXCKH Biến phí SXC trên mỗi giờ máy Biến phí SXC trên mỗi SP Định phí SXCKH Định phí SXC trên mỗi giờ máy Định phí SXC trên mỗi SP Định mức CPSXC Xây dựng chi phí định mức 19 Bảng tổng hợp chi phí định mức • Sau khi xây dựng các định mức tiêu chuẩn cho từng loại chi phí cần lập bảng tổng hợp các định mức chi phí. • Số liệu tổng hợp được là định mức tiêu chuẩn để sản xuất một đơn vị sản phẩm, là cơ sở lập dự toán chi phí, là căn cứ để kiểm soát, điều hành và phân tích kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. 20 VŨ Quốc Thông 11/4/2016 11 Ví dụ 6 Hệ thống định mức chi phí sản xuất sản phẩm A của công ty ABC như sau: Chỉ tiêu Định mức lượng Định mức giá Định mức chi phí 1.Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp 10kg/sp 8000đ/kg 80.000đ/sp 2.Chi phí nhân công trực tiếp 2giờ/sp 30.000đ/giờ 60.000đ/sp 3.Biến phí sản xuất chung 2giờ/sp 10.000đ/giờ 20.000đ /sp 4.Định phí sản xuất chung 28.800đ/sp Tổng cộng 188.800đ/sp 21 Các loại dự toán chi phí sản xuất Định mức chi phí sản xuất có thể lập: • Cho một mức độ hoạt động cụ thể – gọi là dự toán tĩnh, hoặc • Cho nhiều mức độ hoạt động khác nhau – gọi là dự toán linh hoạt. 22 VŨ Quốc Thông 11/4/2016 12 Ví dụ 7 Chỉ tiêu Dự toán chi phí Định mức chi phí Mức độ hoạt động Tổng chi phí 1.Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp 80.000đ/kg 5.000 sp 400.000.000đ 2.Chi phí nhân công trực tiếp 60.000đ/sp 5.000 sp 300.000.000đ 3.Biến phí sản xuất chung 20.000đ /sp 5.000 sp 100.000.000đ 4.Định phí sản xuất chung 28.800đ/sp 5.000 sp 144.000.000đ Tổng chi phí 188.800đ/sp 944.000.000đ Căn cứ vào các số liệu trên, định mức chi phí sản xuất sản phẩm A của công ty ABC theo các hình thức dự toán như sau: Định mức chi phí sản xuất sản phẩm A theo dự toán tĩnh với mức độ hoạt động 10.000 giờ máy và số lượng sản phẩm dự tính sản xuất là 5.000 sản phẩm. 23 Ví dụ 8 Định mức chi phí sản xuất sản phẩm A theo dự toán linh hoạt với các mức độ hoạt động 9.000 giờ máy, 10.000 giờ máy, 11.000 giờ máy tương ứng với số lượng sản phẩm dự tính sản xuất là 4.500 sản phẩm, 5.000 sản phẩm và 5.500 sản phẩm như sau: 24 VŨ Quốc Thông 11/4/2016 13 Chỉ tiêu Mức độ hoạt động 9.000 giờ máy 4.500sp Mức độ hoạt động 10.000 giờ máy 5.000sp Mức độ hoạt động 11.000 giờ máy 5.500sp Đơn vị đ/giờ Tổng số (đồng) Đơn vị đ/giờ Tổng số (đồng) Đơn vị đ/giờ Tổng số (đồng) 1.CP NVL trực tiếp 80.000 360.000.000 80.000 400.000.000 80.000 440.000.000 2.CP NC trực tiếp 60.000 270.000.000 60.000 300.000.000 60.000 330.000.000 3.Biến phí SX chung 20.000 90.000.000 20.000 100.000.000 20.000 220.000.000 4.Định phí SX chung 32.000 144.000.000 28.800 144.000.000 26.182 144.000.000 Lương quản lý 40.000.000 40.000.000đ 40.000.000 Bảo hiểm 20.000.000 20.000.000 20.000.000 Khấu hao 80.000.000 80.000.000 80.000.000 CP hành chính 4.000.000 4.000.000 4.000.000 Tổng CP định mức 864.000.000 944.000.000 1.134.000.000 Ví dụ 8 Kế hoạch linh hoạt giúp nhà quản trị thấy được khi sản lượng thay đổi trong phạm vi phù hợp thì chi phí biến động thích ứng như thế nào. 25 Tính giá thành sản phẩm theo chi phí định mức Quyết định sản xuất Lệnh sản xuất Hệ thống chi phí định mức Chứng từ nguyên vật liệu Chứng từ lao động Chứng từ chi phí sản xuất chung BÁO CÁO GIÁ THÀNH THỰC TẾ́ Báo cáo chi phí thực tế ́ Báo cáo chi phí định mức ́ Báo cáo chênh lệch chi phí ́ BÁO CÁO GIÁ THÀNH ĐỊNH MỨĆ 26 VŨ Quốc Thông 11/4/2016 14 Nội dung tính giá thành • Chọn đối tượng tập hợp chi phí sản xuất và đối tượng tính giá thành. • Căn cứ vào định mức kinh tế kỹ thuật hiện hành và dự toán chi phí được duyệt để tính ra giá thành định mức của sản phẩm. • Trong kỳ, chi phí sản xuất phát sinh được tập hợp chi tiết cho từng đối tượng tập hợp chi phí sản xuất và được phân tích thành hai thành phần là: chi phí theo định mức, chi phí chênh lệch do thực hiện định mức. • Trên cơ sở tính được giá thành thực tế từ số chênh lệch do thực hiện định mức. 27 Giá thành thực tế • Giá thành thực tế của sản phẩm sản xuất trong kỳ được tính như sau: Giá thành thực tế của sản phẩm = Giá thành định mức sản phẩm + Chênh lệch do thực hiện định mức 28 VŨ Quốc Thông 11/4/2016 15 Xác định chênh lệch giữa chi phí thực tế và chi phí định mức Chênh lệch chi phí: • Chênh lệch chi phí nguyên vật liệu trực tiếp • Chênh lệch chi phí nhân công trực tiếp • Chênh lệch chi phí sản xuất chung Tính chất chênh lệch • Thuận lợi • Bất lợi 29 Nguyên tắc Phân tích chênh lệch Biến động về giá Chênh lệch giữa giá thực tế và giá định mức Chênh lệch giữa lượng thực tế và lượng định mức Biến động về lượng 30