Bài giảng Lý luận và phương pháp dạy học Đại học - Hồ Văn Liên

haûi ñaït ñöôïc* GV söû duïng thuaät ngöõ quen thuoäc, giaûi thích kó thuaät ngöõ môùi* GV tieán haønh theo caùc böôùc logic* GV buoäc SV tham gia baèng nhöõng caâu hoûi, leân baûng vaø söû duïng baûng* GV toùm taét baøi giaûng treân baûng hoaëc treân maùy chieáu haét* GV thoâng thaùi, nhieät tình trong suoát giôø hoïcBAØI TAÄP SOÁ 2Hai caùch vaøo baøiGV1: “Toâi muoán noùi vôùi caùc baïn veà vieäc mua coå phieáu. Haõy giôû trang 40 vaø ñoïc 3 ñoaïn ñaàu tieân”.GV2: “Baïn muoán kieám tieàn nhö theá naøo treân thò tröôøng coå phieáu? Baïn coù theå nhöng caàn tuaân theo moät soá nguyeân taéc. Chuùng ta haõy cuøng xem thò tröôøng coå phieáu ngay hoâm nay töø nhöõng tôø baùo maø toâi coù ôû ñaây vaø vaän duïng nhöõng nguyeân taéc naøy vaøo moät troø chôi coå phieáu maø taát caû chuùng ta cuøng chôi”? Phaûn öùng cuûa baïn nhö theá naøo ñoái vôùiGV1: GV2:Thaûo luaän nhoùm 20 phuùtTrong baøi lí thuyeát, caùc pp giaûng daïy cuûa baïn coù theå laø:-> Moâ taû, keå chuyeän, giaûi thích = thuyết trình-> Đọc taøi lieäu (söû duïng saùch vaø taøi lieäu)-> Đaøm thoai-> Tröïc quan-> Thaûo luaän nhoùm-> Đoùng vai-> Đoäng naõoCơ sở lý luận và thực tiễn của đổi mới phương pháp dạy họcCơ sở lý luậnMột số quan điểm tiếp cận trong đổi mới phương pháp dạy học Tiếp cận hoạt động - nhân cáchTiếp cận hệ thống - cấu trúcTiếp cận "dạy học tập trung vào người học"(dạy học lấy học sinh làm trung tâm) Những cơ sở thực tiễn 1. Sự phát triển của KH-CN trong thời đại ngày nay và những yêu cầu mới về phát triển KT-XH 2. Với sư phát triển của KH-CN hiện đại đã mở ra những khả năng và điều kiện thuận lợi cho việc sử dụng các phương tiện kỹ thuật dạy học hiện đại vào quá trình dạy học. 3. Các PPDH truyền thống có những ưu điểm nhất định, nhưng với những yêu cầu mới hiện nay thì còn có những nhược điểm cơ bản cần khắc phục.Phương pháp "công não" - Các ý kiến được viết lên bảng, hay giấy nhỏ được ghim hoặc dán lên bảng. Không nhận xét, không bình luận, đánh giá về các ý kiến đó. - Sau khi không còn ý kiến nữa, có thể nhóm gộp các ý kiến lại, các nhóm trình bày ý kiến của nhóm mình.Phương pháp này có ưu điểm là phát huy tính sáng tạo, phát triển tư duy độc lập, phát hiện, tìm tòi, mạnh dạn đưa ra ý tưởng, khuyến khích mọi ngưòi tham gia, khai thác kiến thức, kinh nghiệm của nhiều người.Phương pháp "công não" * Mục đích - Kích thích người học suy nghĩ bằng cách thu thập ý kiến khác nhau về một vấn đề nào đó, không cần bình luận hay đánh giá về nó. * Cách thức thực hiện - Chia học sinh thành các nhóm nhỏ tối đa 6 người. - Đưa ra vấn đề hay tình huống (bài tập hay cách giải quyết mới, nhiệm vụ học tập có gắn với phương tiện nào đó). - Yêu cầu toàn nhóm (lớp) động não để đưa ra càng nhiều ý kiến càng tốt (ngắn gọn). Phương pháp giải quyết vấn đề * Mục đích - Huy động sự tham gia của mọi HV vào việc giải quyết các vấn đề một cách độc lập, sáng tạo, độc đáo. - Phát triển các khả năng đánh giá và tự đánh giá. * Cách thức - Bước 1: Đưa ra vấn đề giúp HV tiếp nhận, hiểu vấn đề cần giải quyết (chẳng hạn: làm thế nào để học tập một cách có hiệu quả hơn) - Bước 2: HV tự lực tìm tòi, giải quyết vấn đề. - Bước 3: Tập hợp ý kiến, ý tưởng: tất cả HV viết các ý kiến của mình lên các mảnh giấy. Tất cả các giấy ghi ý tưởng đó được dán lên bảng (hay mặt bàn, tờ bìa...) - Bước 4: Đánh giá các ý tưởng: tất cả HV đều đọc tất cả các tờ giấy ghi ý tưởng. Sau đó, mỗi người cho điểm các ý tưởng bằng điểm số hoặc kí hiệu (*) + 5 * là ý tưởng tốt nhất + 4 * là ý tưởng tương đối tốt - Bước 5: Cuối cùng, tính toán các "sao" và tìm ra những ý tưởng tốt (hay) nhất và cùng thảo luận về những ý tưởng đó.Phương pháp thảo luận nhóm Thảo luận nhóm là PPDH mà theo đó HV được chia ra thành nhiều nhóm, mỗi nhóm được phân công giải quyết một nội dung công việc cụ thể hướng tới nội dung công việc lớn hơn; kết quả của mỗi nhóm sẽ được trình bày trước tập thể để thảo luận chung trước khi GV đi đến kết luận cuối cùng. *Mục đích chung: - Động viên tất cả HV tham dự, kích thích sự suy nghĩ. -Các thành viên trong nhóm bám sát vào một chủ đề và tìm ra giải pháp giải quyết vấn đề đó. -Thỏa mãn nhu cầu học tập của cá nhân -Tạo điều kiện cho HV trao đổi, chia sẻ tri thức, các chính kiến hay cách giải quyết sáng tạo. *Cách thức chung: -Bước 1: Nêu nhiệm vụ công việc, giao công việc cho các nhóm, yêu cầu cần đạt, ấn định thời gian, phân công, nêu cách thức làm việc, cung cấp thông tin cho các nhóm. -Bước 2: Chia nhóm -Bước 3: Làm việc theo nhóm. HV làm việc theo nhóm được phân công, GV quản lý, hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ cho các nhóm. -Bước 4: Các nhóm trình bày kết quả -Bước 5: GV tổng kết và rút ra kết luận Sau đây là các dạng cụ thể của thảo luận nhóm:Nhóm chuyên trách * Mục đích - Có thể thu thập được lượng thông tin và các vấn đề được thảo luận. - Rèn luyện được kĩ năng xử lý thông tin và trình bày thông tin. - Thời gian linh động tùy theo nội dung tài liệu học tập. * Cách thức -Bước 1: Chia ra thành các nhóm nhỏ từ 3-4 HV. - Bước 2: Đặt tên cho từng thành viên theo số: 1 - 2 - 3 - 4. - Bước 3: Chuyển giao tài liệu cho từng người và giao nhiệm vụ học tập. - Bước 4: Nếu thời gian cho phép, yêu cầu HS đọc nghiên cứu tài liệu một cách độc lập; nếu không, yêu cầu HV làm việc cùng nhau theo nhóm chuyên trách (nhóm của những người số 1, số 2, ..., số 4). Bước 5: Yêu cầu HV phân tích tài liệu để họ có thể nêu lên hay giảng giải những điểm chính về vấn đề thảo luận cho nhóm ban đầu (gốc).- Bước 6: Nhóm ban đầu họp lại nghe thông tin của mọi thành viên sau khi đã thảo luận xong ở nhóm chuyên trách. Các thành viên khác đưa ra câu hỏi và thành viên chuyên trách phải trả lời. Nếu không trả lời được thì GV là người giúp đỡ.-Bước 7: GV tổng kết, kết luận, đánh giá. Thảo luận nhóm có hỗ trợ * Mục đích - Tạo ra không khí thoải mái cho HV học tập. - Kích thích sự thảo luận tích cực cho mọi HV. - Thời gian: tùy theo nhiệm vụ học tập hay tài liệu. * Cách thức - Bước 1: Chia nhóm 10-15 HV được sắp xếp theo vòng tròn. GV ngồi tại bàn ghi chép, theo dõi hay đi vòng quanh theo dõi (không tham gia ý kiến). - Bước 2: Đưa ra vấn đề thảo luận, gợi ý sao cho HV thảo luận được và đưa ra được những ý kiến khác nhau. - Bước 3: GV tổng kết, đánh giá.* Quy tắc - GV gợi ý hoặc chỉ định người đưa ra ý kiến, đầu tiên (từ 1-2 phút), sau khi trình bày xong người ấy tiếp tục chỉ định ngưòi khác. Tất cả HV đều có cơ hội để trình bày ý kiến. - Không ai được nói hai lần nếu như cả nhóm chưa nói hết một lượt. - Một cá nhân có thể không đưa ra ý kiến thì có thể bỏ qua, nhưng phải chỉ định người khác. - GV không tham gia ý kiến trừ ghi yêu cầu người trình bày và chú ý thời gian.* Tác dụng - Phương pháp đơn giản, HV cảm thấy thoải mái, an toàn, không có gì phải lo sợ. - Tạo không khí lớp HV đánh giá, tăng cường hiểu biết lẫn nhau. - Lôi cuốn mọi thành viên trong lớp tham gia, tránh những trường hợp HV ngồi yên, không động não, phụ thuộc người khác. - Đảm bảo sự công bằng trong tập thể. - Tạo sự khích lệ , tự tin. - Người học suy nghĩ độc lập, tích cực, đưa ra được chính kiến.- GV đứng ngoài nên có cơ hội để quan sát, đánh giá HV: Không áp đặt, bắt buộc học sinh nghe theo ý mình, ghi chép các lời phát biểu của HV, đánh giá, chỉ ra cái đúng, cái sai và định hướng điều chỉnh.Thảo luận nhóm nhỏ (5-7 người) * Mục đích - Cung cấp một nguồn ý kiến mới mẻ có lợi thật sự cho nhóm. - Khuyến khích sự động não và vai trò tích cực của mỗi cá nhân trong thảo luận. - Tạo cơ hội cho mọi người tham gia mà không cần phải phát biểu trước đám đông. * Tiến hành - Bước 1: Chia nhóm: 5 - 7 HV một nhóm, cử nhóm trưởng, thư ký. Giáo viên chia nội dung dạy học (tài liệu) ra thành các phần riêng biệt và giới hạn cho các nhóm, giao nhiệm vụ cho mỗi nhóm. - Bước 2: Nhóm trưởng điều hành nhóm mình nghiên cứu tài liệu, thảo luận theo chủ đề. Thư ký ghi chép lại toàn bộ ý kiến trên tấm bìa hoặc giấy nhỏ. - Bước 3: Cuối cùng, mỗi nhóm cử một người (có thể nhóm trưởng, thư ký) báo cáo lại toàn bộ ý kiến của nhóm trước tập thể. Có trao đổi tranh luận. - Bước 4: GV tổng kết, đánh giá. Phương pháp đóng vai * Mục đích: Đây là một phương pháp giảng dạy nhằm giúp HV suy nghĩ sâu sắc về một vấn đề quan sát được thông qua "vở diễn". Đóng vai là để tạo ra "vấn đề", cơ bản là để giúp HV có chủ đề để thảo luận. * Tiến hành -Bước 1: Hai hay nhiều HV được giao vai và một phần cảnh hay tình huống để đóng. HV đã biết rõ các vai nhưng không biết các vai trong vở diễn nói gì hay phải làm gì. - Bước 2: HV đóng một vai gì đó theo kịch bản. - Bước 3: HV toàn lớp sẽ thảo luận (có thể theo nhóm) về những gì đã quan sát được, đã xem, ... - Bước 4: GV tổng kết, đánh giá. Chú ý: Vấn đề cơ bản không phải ở sự nhuần nhuyễn của vỡ diễn hay kịch bản mà là sự thảo luận về chủ đề của vở diễn sau khi kết thúc.Phương pháp tình huống Phương pháp tình huống trong dạy học là một phương pháp mà GV tổ chức cho HV xem xét, phân tích, nghiên cứu, thảo luận để tìm ra các phương án giải quyết cho các tình huống, qua đó đạt được các mục tiêu dạy học đề ra. Mục tiêu Phương pháp tình huống có thể hướng tới mục tiêu dạy học sau: -Tăng thêm sự hiểu biết và khả năng áp dụng lý thuyết váo thực tiễn cuộc sống của HV. -Phát triển kỹ năng phân tích và lập luận cho HV. -Phát triển tính sáng tạo và kích thích sự đổi mới ở HV. -Tạo điều kiện để HV học hỏi và chia sẻ kinh nghiệm. -Phát triển ở HV kỹ năng ứng xử, tinh thần hợp tác, tính trách nhiệm, biết lắng nghe và tự khẳng định. -Làm thay đổi thái độ của HV đối với các vấn đề cụ thể nào đó của môn học hay của cuộc sống.Tác dụng Phương pháp tình huống có nhiều tác dụng tích cực đối với người học: -HV không phải tiếp nhận những lý thuyết trừu tượng mà tham gia trực tiếp giải quyết những vấn đề thực tế của cuộc sống. -Tăng cường khả năng suy nghĩ độc lập, tiếp cận tình huống dưới nhiều góc độ. -Hình thành các kỹ năng xử lý thông tin: thu thập và phân tích thông tin; xác định những thông tin cơ bản; loại bỏ thông tin không cần thiết... -Tăng cường tính sáng tạo để tìm giải pháp cho tình huống. -Phát triển kỹ năng đánh giá; dự đoán kết quả; kỹ năng giao tiếp như nghe, nói, trình bày... -Nâng cao lòng tự tin vào khả năng giải quyết vấn đề trong tương lai, đánh giá được kết quả công việc của mình, hiểu biết về bản thân.Quy trình soạn thảo và sử dụng tình huống dạy học*Giai đoạn 1: Soạn thảo tình huống*Giai đoạn 2: Chuẩn bị cho HV giải quyết tình huống.*Giai đoạn 3: Tổ chức thực hiệnDạy học theo dự ánKhái niệm dự án được sử dụng phổ biến trong thực tiễn sản xuất, kinh tế – xã hội, đặc trưng của nó về cơ bản là tính không lặp lại của các điều kiện thực hiện dự án. Khái niệm dự án ngày nay được hiểu là một dự định, một kế hoạch, trong đó cần xác định rõ mục tiêu, thời gian, phương tiện, tài chính, điều kiện vật chất, nhân lực và cần được thực hiện nhằm đạt mục tiêu đề ra. Dự án được thể hiện trong những điều kiện xác định và có tính phức hợp, liên quan đến nhiều yếu tố khác nhau, có thể cần có sự tham gia của GV nhiều môn học.Hình thức dạy học theo dự án phù hợp với việc yêu cầu HV huy động kiến thức tổng hợp hoặc chuyên sâu về một lĩnh vực để phân tích, tổng kết, đưa ra kết quả triển khai thực hiện một công việc. Dạy học theo dự án là một HTTCDH, trong đó HS thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, gắn với thực tiễn, kết hợp lý thuyết với thực hành, tự lực lập kế hoạch, thực hiện và đánh giá kết quả. Hình thức làm việc chủ yếu là theo nhóm, kết quả dự án là những sản phẩm có thể giới thiệu như các bài viết, tập tranh ảnh sưu tầm, chương trình hành động cụ thể.Môi trường học tập mới dựa trên các chuẩn giảng dạy, mở ra các chiều hướng tri thức mới, nhấn mạnh vào học và hành theo dự án. Thay đổi cách dạy từ xưa vẫn chiếm ưu thế – chuyển sang hướng dẫn học và hành.Học dựa trên dự án chuyển từ cấu trúc dạy truyền thống sang cấu trúc học theo dự án. Giải quyết vấn đề thực tế theo kiểu dự án, xây dựng kế hoạch dự án về tổ chức thực hiện dự án.- Phát triển kĩ năng giao tiếp, kĩ năng tìm thông tin và trình bày thông tin trên nền công nghệ máy tính và Internet. Xác định vai trò cá nhân trong khi thực hiện dự án, phát triển các khả năng lãnh đạo và sáng tạo trong thực tế. Xây dựng con người mới biết cách cộng tác cùng làm việc trong tổ nhóm. - Chuyển giao tri thức gắn với hoàn cảnh thực và cung cấp tri thức mới. Xây dựng các tiêu chí đánh giá kết quả. - Học theo dự án là việc học có tiêu điểm, học theo kinh nghiệm được tổ chức xung quanh việc điều tra và giải quyết các vấn đề thế giới thực. Giáo trình học theo dự án cung cấp kinh nghiệm đích thức thúc đẩy học tập tích cực, hỗ trợ xây dựng tri thức và tích hợp tự nhiên việc học ở trường với cuộc sống thực, cũng như tích hợp các bộ môn. Cốt lõi: xuất phát từ yêu cầu thực tế, từ tình huống có vấn đề, tự hướng dẫn – tìm ý nghĩa và xây dựng tri thức riêng của mình, học qua cộng tác và làm việc với bạn bè. HV: là người học tích cực thông qua tự giải quyết vấn đề, tự hướng dẫn – tìm ý nghĩa và xây dựng tri thức riêng của mình, học qua cộng tác và làm việc với bạn bè. GV: hướng dẫn tri thức, tạo khung cho việc học tập có phối hợp.Cấu trúc đề cương dạy học theo dự án 1. Giới thiệu hoàn cảnh - Hoàn cảnh, tình huống. - Vấn đề cần giải quyết. 2. Nêu nhiệm vụ - Sảm phẩm cần được tạo ra. - Giới hạn khuôn khổ thời gian. 3. Tìm, khai thác nguồn thông tin - Tài nguyên trong các tài liệu tham khảo. - Tài nguyên dựa trên Web (tri thức nhân loại). - Trí sáng tạo của các học viên (tri thức cá nhân).4. Tiến hành theo quy trình - Động não tập thể tìm nguyên nhân và giải pháp. - Xác định nhiệm vụ cần được thực hiện. - Phân công người phụ trách các phần việc. - Theo dõi, kiểm tra, đôn đốc kết quả thực hiện.5. Đánh giá, kết luận - Xác định các nguồn thông tin tra cứu. - Tham khảo giải pháp trên thế giới. - Phát huy sáng tạo tìm kiếm giải pháp mới. - Viết các giải pháp thành quy trình và thủ tục. - Trao đổi và thông qua trong toàn tổ. - Trên cơ sở các quy trình và thủ tục đã lập ra xác định ác vai trò con người tham gia dự án. - Chọn người cụ thể phụ trách từng công đoạn hay sản phẩm. - Xây dựng cơ chế trao đổi và báo các giữa những người tham gia dự án. - Trình bày của mỗi cá nhân về việc thực hiện dự án. - Tổng kết, đánh giá, rút kinh nghiệm.Một số kĩ thuật dạy học góp phần đổi mới phương pháp KTDH là những biện pháp, cách thức hành động của GV và HV trong các tình huống hành động nhỏ nhằm thực hiện và điều khiển quá trình dạy học. Các KTDH chưa phải là PPDH độc lập, mà là những thành phần của PPDH, KTDH được hiểu là đơn vị nhỏ nhất của PPDH. Sự phân biệt giữa kĩ thuật và PPDH nhiều khi không rõ ràngHuy động tư duy (động não tập thể): là một hình thức học đặc biệt nhằm xới lên vấn đề để chuẩn bị giải quyết Huy động tư duy (HĐTD) là một kĩ thuật nhằm huy động những ý tưởng mới, độc đáo về một chủ đề của các thành viên trong nhóm. Các thành viên được cỗ vũ tham gia một cách tích cực, không hạn chế các ý tưởng. - Mọi người nắm rõ các vấn đề giải quyết. - Cần hòa nhã vui vẻ, coi như một trò chơi. Mọi người tham dự vô tư, thoải mái. - Xác định ngay từ đầu mục đích và luật chơi. - Chỉ phát biểu ý kiến tích cực: không chỉ trích bất cứ ý kiến nào và khuyến khích mọi ý kiến. Có gì cần chủ động nói ngay, không cần đào sâu hay dè dặt, giữ kẽ. - Mọi ý kiến đều viết lớn ra để mọi người nhìn, suy nghĩ, kết hợp các ý đó nêu ra một cách tích cực, nảy ra ý mới. - Vai trò người điều khiển rất quan trọng. - Khách quan vô tư với mọi người. - Đến một lúc nào đó thì tổ chức dần các ý kiến có tính tăng cường và bổ túc các ý đã có, biết hỏi kích thích . - Biết lúc nên kết thúc. - Cuối cùng cần tổng kết. - Xác định các phương án. - Đặt ra các câu hỏi cần bổ sung và phân công giải quyết.Nguyên tắc của HĐTD - Không đánh giá và phê phán trong quá trình cần thu thập ý tưởng của các thành viên. - Liên hệ với những ý tưởng đã được trình bày. - Khuyến khích số lượng các ý tưởng. - Cho phép sự tưởng tượng và liên tưởng.Tham vấn bằng phiếu Tham vấn bằng phiếu giúp thu thập ý kiến về những câu hỏi còn bỏ ngỏ, giúp nhận biết, sắp xếp vấn đề. Người tham gia viết những suy nghĩ của mình dưới dạng cụm từ ngắn gọn lên những miếng bìa, sau đó ghim chúng lên bảng mềm. Tiến trình: - Trình bày những câu hỏi quan trọng lên bảng ghim, lên gia treo, hoặc viết lên bảng. - Viết câu trả lời lên những miếng phiếu sẽ được đọc lên và treo những miếng phiếu đó lên bảng ghim giấy. - Thảo luận.Kĩ thuật phòng tranh Kĩ thuật phòng tranh giúp thu thập, phát triển ý tưởng, chủ kiến về một chủ đề, một nội dung quan tâm của một nhóm người. - Tất cả các thành viên phác họa những ý nghĩ đầu tiên về cách giải quyết vấn đề trên một tờ bìa, rồi dính lên bàn tay hay lên tưởng như một triển lãm tranh. - Trong một vòng triển lãm tranh mỗi một thành viên trình bày suy nghĩ của mình về cách giải quyết (giai đoạn tập hợp). - Trong giai đoạn đánh giá, tất cả các phương án giải quyết được tập hợp lại và lựa chọn, đưa ra phương án tối ưu Thông tin phản hồi Thông tin phản hồi trong quá trình dạy học là GV và HV cùng nhận xét, đánh giá, đưa ra ý kiến đối với những yếu tố cụ thể có ảnh hưởng tới quá trình học tập. - Mục đích là điều chỉnh, hợp lí hóa quá trình dạy và học. - Tạo cảm thông, chia sẻ, cụ thể, kịp thời, được mọi người chờ đợi. - Cố gắng hiểu được những suy tư, tình cảm, diễn đạt ý kiến một cách đơn giản và có trình tự, cùng thảo luận, khách quan, không nhận xét về giá trị. - Có kiểm soát, có thể biến hành động, tìm hiểu các vấn đề cũng như nguyên nhân của chúng. Đặt câu hỏi: Điều đó có ý nghĩa như thế nào đối với chúng ta? - Giải thích rõ ràng cuộc trao đổi là cơ hội để tiếp tục cải tiến. Hãy coi các mục tiêu như là các thử thách chứ không phải là phương tiện gây áp lực. - Chỉ ra các khả năng để lựa chọn.Phản hồi xử lý tình huống bằng kỹ thuật “Tia chớp” Kỹ thuật “Tia chớp” là một kỹ thuật lấy thông tin phản hồi nhanh để xử lý tình huống nhằm cải thiện tình trạng giao tiếp và không khí học tập trầm lặng, buồn tẻ, nặng nề trong lớp học, thông qua việc các thành viên lần lượt nêu ngắn gọn và nhành chóng ý kiến của mình về tình trạng vấn đề. Quy tắc thực hiện - Có thể áp dụng bất cứ thời điểm nào khi các thành viên thấy cần thiết và đề nghị. - Lần lượt từng người nói suy nghĩ của mình về một câu hỏi đã thỏa thuận. Ví dụ:Hiện tại tôi có hứng thú với chủ đề thảo luận không? - Mỗi người chỉ nói ngắn gọn 1 – 2 câu ý kiến của mình.Kĩ thuật điều phối Kĩ thuật điều phối được sử dụng khi điều khiển sự làm việc phối hợp tích cực giữa các thành viên trong nhóm thảo luận về một chủ đề. - Mục đích cấu trúc hóa tiến trình và huy động tham gia sự tích cực của tất cả các thành viên vào quá trình làm việc, giải quyết vấn đề. - Người điều phối có vai trò điều khiển và phối hợp sự tham gia của các thành viên mà không can thiệp vào nội ung và quyết định của nhóm.Phương tiện, TBDH góp phần đổi mới phương phápPPDH không chỉ dừng ở mức minh họa nội dung dạy học mà còn phải trở thành công cụ nhận thức, là một bộ phận hữu cơ của cả phương pháp và nội dung dạy học. Do yêu cầu tăng hoạt động thực hành, thí nghiệm cũng như yêu cầu ứng dụng nên khi xây dựng chương trình cần đặt đúng vị trí của TBDH trong quá trình dạy học bộ môn. Khi nêu lên yêu cầu về mặt này cần lưu ý đến sự kết hợp giữa các thiết bị thông thường đã được và sẽ phải trang bị cho các trường với các thiết bị hiện đại; giữa các thiết bị phải mua sắm với các thiết bị tự tạo. Cần lưu ý tới vai trò của công nghệ thông tin và việc ứng dụng nó vào quá trình dạy học bộ môn.Sử dụng PTDH, TBDH không chỉ là phương tiện của việc dạy mà còn là phương tiện của việc học. PTDH, TBDH không chỉ minh họa, còn là nguồn tri thức, là một cách chứng minh bằng quy nạp. Chú trọng sử dụng PTDH mới, phát triển năng lực sử dụng PTDH mới, đa phương tiện cho HV và thực hành, thí nghiệm. - Đảm bảo tính đồng bộ, hệ thống và có chất lượng cao của TBDH, tạo điều kiện đẩy mạnh hoạt động của HV trên cơ sở tự giác, tự khám phá kiến thức thông qua hoạt động thực hành, làm thí nghiệm trong quá trình học tập. Đảm bảo để nhà trường có được TBDH của nhà trường. - Cần lưu ý tới các hướng dẫn sử dụng, bảo quản và căn cứ vào điều kiện cụ thể của các trường đề ra các quy định để thiết bị được GV, HV sử dụng tối đa.Cần tính tới việc thiết kế đối với trường mới và bổ sung đối với trường cũ phòng học bộ môn trước mắt là phòng học cho các môn thực nghiệm (Lí, Hóa, Sinh, Tin học, phòng học đa năng) và kho chứa thiết bị bên cạnh các phòng học bộ môn. - Hỗ trợ GV biết sử dụng PTDH hiệu quả, đặc biệt là PTDH mới: lựa chôn và sử dụng hợp lí PTDH, biết sử dụng PTDH trên cơ sở logic quá trình nhận thức của HV và chú đến các chức năng lý luận DH nhằm đáp ứng đổi mới PPDH và thực hiện mục tiêu dạy học.TBDH là điều kiện không thể thiếu được cho việc triển khai chương trình, SGK nói chung và đặc biệt cho việc triển khai đổi mới PPDH hướng vào hoạt động tích cực, chủ động của HV. Đáp ứng yêu cầu này phương tiện TBDH phải tạo điều kiện thuận lợi cho HV thực hiện các hoạt động độc lập hoặc các hoạt động nhóm.Cơ sở vật chất của nhà trường cũng cần hỗ trợ đắc lực cho việc tổ chức dạy học được thay đổi dễ dàng, linh hoạt, phù hợp với dạy học cá thể, dạy học hợp tác. - PTDH, TBDH rất cần sử dụng khi không thể mô tả được: quá to, quá nhỏ, khó tìm trên thực tế, không thể biểu diễn được quá trình biến đổi (phản ứng hóa học, hoạt động của các động cơ...). - Cần tăng cường sử dụng, coi là phương tiện để nhận thức, không chỉ thuần túy là sự minh họa. Đây là nguồn thông tin cực kì quan trọng giúp HV có hứng thú tìm tòi, phát hiện kiến thức mới. Coi trọng quan sát, phân tích, nhận xét, dẫn đến hình thức khái niệm. - Sử dụng PTDH để hình thành khái niệm, chưa được hiểu đúng. Yêu cầu GV phải nắm rất vững tư tưởng này để truyền đạt kiến thức đầy đủ, đúng yêu cầu về mức độ nhận thức. Có nội dung là “chứng minh” qua TBDH, vì vậy, không sa đà vào giải thích, không dùng ngôn ngữ khoa học chặt chẽ thay cho PTDH mô tả để HV nắm được khái niệm. Sử dụng thiết bị hiện đại trong điều kiện có thể sẽ có tác động rất sâu vào nhận thức. - Tận dụng TBDH đã có, chình sửa, cải tiến cho phù hợp. Phát động phong trào tự làm tạo điều kiện về kinh phí theo danh mục có mua sắm. Phát động HV làm và sưu tập (tranh ảnh, các mẫu vật...).Dạy học theo quan điểm CNTT Theo quan điểm thông tin, học là một quá trình thu nhận thông tin có định hướng, có sự tái tạo và phát triển thông tin; dạy là phát thông tin và giúp người học thực hiện quá trình trên một cách có hiệu quả. Thông tin được hiểu càng có giá trị nếu nó gây ra được sự bất ngờ càng lớn. Trong khoa học người ta đã lượng hóa thông tin theo quan điểm này. Người học phải tiếp nhận thông tin trong nhiều bộ phận nhớ khác nhau, mỗi cửa vào này tiếp nhận một loại thông tin được mã hóa riêng biệt. Ta cần tận dụng tất cả các phương tiện để đưa thông tin vào các cửa này, cần sử dụng các trang thiết bị hiện đại nhằm chuyển đổi, mã hóa, chế biến thông tin để việc truyền tin đạt hiệu quả nhất. Dạy học theo quan điểm CNTT Nếu nội dung bài học chỉ được truyền tới người học dưới dạng văn bản thì người học có thể sẽ kém hứng thú. Nếu chỉ truyền tin theo một chiều, không có sự hỏi đáp thì thông tin thu được của người học có thể phiến diện, không đầy đủ hoặc bị biến dạng, có khi dẫn đến việc hiểu sai nội dung. Theo quan điểm CNTT, sẽ đổi mới PPDH, người ta tìm những phương “Phương pháp làm tăng giá trị lượng tin, trao đổi thông tin nhanh hơn, nhiều hơn và hiệu quả hơn”.Nhờ sự phát triển của khoa học kỹ thuật, quá trình dạy học đã sử dụng PTDH sau đây: - Phim chiếu để giảng bài với đèn chiếu Overhead. - Phần mềm hỗ trợ giảng bài, minh họa trên lớp với LCD – projector (máy chiếu tinh thể lỏng) hay còn gọi là video – projector. - Phần mềm dạy học (PMDH) giúp HS học trên lớp và ở nhà. - Công nghệ kiểm tra, đánh giá trắc nghiệm trên máy tính. - Sử dụng mạng Internet để DH.Dạy học với phương tiện hiện đại trên sẽ có các ưu thế - GV chuẩn bị bài dạy một lần thì sử dụng được nhiều lần. - Các PMDH có thể thực hiện các thí nghiệm ảo, sẽ thay thế GV giảng dạy thực hành, tăng tính năng động cho người học, cho phép HS học theo khả năng. - Các phương tiện hiện đại sẽ tạo ra khả năng để GV trình bày giảng sinh động hơn, dễ dàng cập nhật và thích nghi với sự thay đổi nhanh chóng của khoa học hiện đại. Dạy học với phương tiện hiện đại trên sẽ có các ưu thế - Các phương tiện sẽ hỗ trợ, chuẩn hóa các bài giảng mẫu, đặc biệt đối với những phần khó giảng, những khái niệm phức tạp. HV học không bị thụ động, có nhiều thời gian nghe giảng để đào sâu suy nghĩ... và điều quan trọng hơn là nhiều HV được dự và nghe giảng bài của nhiều GV giỏi. Sử dụng PMDH làm phương tiện hỗ trợ DH một cách hợp lí sẽ cho hiệu quả cao, bởi lẽ khi sử dụng PMDH bài giảng sẽ sinh động hơn, sự tương tác hai chiều được thiết lập. Hai công nghệ hiện đại và ứng dụng có hiệu quả nhất cho giáo dục – đào tạo là công nghệ đa phương tiện Multimedia và công nghệ mạng Networking, đặc biệt là mạng Internet. Hai công nghệ này đã giúp cho con người thực hiện được khẩu hiệu học ở mọi nơi, học ở mọi lúc, học suốt đời và dạy mọi người với mọi trình độ khác nhau. Sử dụng CNTT để DH, PPDH cũng thay đổi. GV là người hướng dẫn HV học tập chứ không đơn thuần chỉ là người rót thông tin vào đầu HV. GV cũng phải