Bài giảng Ô nhiễm môi trường

III. ễ nhiễm mụi trường1. Khỏi niệmTheo Luật Bảo vệ Mụi trường của Việt Nam: "ễ nhiễm mụi trường là sự làm thay đổi tớnh chất của mụi trường, vi phạm Tiờu chuẩn mụi trường". Trờn thế giới, ụ nhiễm mụi trường được hiểu là việc chuyển cỏc chất thải hoặc năng lượng vào mụi trường đến mức cú khả năng gõy hại đến sức khoẻ con người, sinh vật hoặc làm suy giảm chất lượng mụi trường. Cỏc tỏc nhõn ụ nhiễm bao gồm cỏc chất thải ở dạng khớ (khớ thải), lỏng (nước thải), rắn (chất thải rắn) chứa hoỏ chất hoặc tỏc nhõn vật lý, sinh học và cỏc dạng năng lượng như nhiệt độ, bức xạ. ễ nhiễm MTTai biến môi trường là gì?"Tai biến môi trường là quá trình gây mất ổn định trong hệ thống môi trường". Đó là một quá trình gây hại vận hành trong hệ thống môi trường gồm 3 giai đoạn:Giai đoạn nguy cơ (hay hiểm hoạ): Các yếu tố gây hại tồn tại trong hệ thống, nhưng chưa phát triển gây mất ổn định. Giai đoạn phát triển: Các yếu tố tai biến tập trung lại, gia tăng, tạo trạng thái mất ổn định nhưng chưa vượt qua ngưỡng an toàn của hệ thống môi trường. Giai đoạn sự cố môi trường: Quá trình vượt qua ngưỡng an toàn, gây thiệt hại cho con người về sức khoẻ, tính mạng, tài sản,... Những sự cố gây thiệt hại lớn được gọi là tai hoạ, lớn hơn nữa được gọi là thảm hoạ môi trường. Sự cố môi trường là gì?Theo Luật Bảo vệ Môi trường Việt Nam: "Sự cố môi trường là các tai biến hoặc rủi ro xảy ra trong quá trình hoạt động của con người hoặc biến đổi bất thường của thiên nhiên, gây suy thoái môi trường nghiêm trọng". Sự cố môi trường là gì?Sự cố môi trường có thể xảy ra do:Bão, lũ lụt, hạn hán, nứt đất, động đất, trượt đất, sụt lở đất, núi lửa phun, mưa axit, mưa đá, biến động khí hậu và thiên tai khác; Hoả hoạn, cháy rừng, sự cố kỹ thuật gây nguy hại về môi trường của cơ sở sản xuất, kinh doanh, công trình kinh tế, khoa học, kỹ thuật, văn hoá, xã hội, an ninh, quốc phòng; Sự cố trong tìm kiếm, thăm đò, khai thác và vận chuyển khoáng sản, dầu khí, sập hầm lò, phụt dầu, tràn dầu, vỡ đường ống dẫn dầu, dẫn khí, đắm tàu, sự cố tại cơ sở lọc hoá dầu và các cơ sở công nghiệp khác; Sự cố trong lò phản ứng hạt nhân, nhà máy điện nguyên tử, nhà máy sản xuất, tái chế nhiên liệu hạt nhân, kho chứa chất phóng xạ. Suy thoỏi mụi trường là gỡ?"Suy thoỏi mụi trường là sự làm thay đổi chất lượng và số lượng của thành phần mụi trường, gõy ảnh hưởng xấu cho đời sống của con người và thiờn nhiờn". Trong đú, thành phần mụi trường được hiểu là cỏc yếu tố tạo thành mụi trường: khụng khớ, nước, đất, õm thanh, ỏnh sỏng, lũng đất, nỳi, rừng, sụng, hồ biển, sinh vật, cỏc hệ sinh thỏi, cỏc khu dõn cư, khu sản xuất, khu bảo tồn thiờn nhiờn, cảnh quan thiờn nhiờn, danh lam thắng cảnh, di tớch lịch sử và cỏc hỡnh thỏi vật chất khỏc. hiện tượng mù khói công nghiệp, + Mù khói công nghiệp: Là hỗn hợp sulfua dioxit và các chất lơ lửng (SPM) như bụi đất, muối (than), amiăng, chì, cadmium, các hạt chất rắn chlomium, acsen, nitrat, sulphat,... và cả những giọt axit sulfuaric. Các chất này tạo thành một màu khói xám nhạt bao xunh quanh khu công nghiệp.+ Mù khói quang hoá: Là hỗn hợp gồm các chất ô nhiễm sơ cấp CO, NO và các hydrocacbon cùng với các chất ô nhiễm thứ cấp NO2, HNO3, ozon, PAN (Peroxy axetyl Nitratte) sinh ra do chất ô nhiễm sơ cấp dưới tác dụng của ánh sáng. Mù khói quang hoá có màu nâu vàng hay xuất hiện vào mùa hè ở thành phố công nghiệp. hiện tượng đảo nhiệt+ Đảo nhiệt đô thị: Đây là hiện tượng toả nhiệt quá mức ở vùng đô thị gây ra hiện tượng chênh lệch nhiệt độ với vùng khác mát hơn (nông thôn, vùng ven đô). Do vậy đô thị trở thành một vòm cầu nhiệt độ và các chất gây ô nhiễm nằm kẹt trong vòm cầu ấy, nhất là các hạt rắn lơ lửng và trong hoàn cảnh không có gió mạnh.hiện tượng lắng tụ axit. + Lắng tụ axit: Các chất gây ô nhiễm không khí như SO2, SPM, NO xuất phát từ đốt than, dầu ở các nhà máy điện, luyện kim và các nhà máy công nghiệp khác. Phần lớn các nhà máy lại xây ống khói thật cao, do đó ảnh hưởng đến các vùng xa địa điểm, và có khi lại ô nhiễm trên phạm vi toàn cầu. Các chất này lắng tụ theo 2 cách:- Lắng tụ ướt: tạo thành giọt H2SO4, HNO3 lơ lửng rơi xuống đất dưới dạng mưa axit- Lắng tụ khô: tạo thành SO2, NO2 dưới dạng muối sulfat và nitrat khô rơi xuống đất, ao, hồ, sau đó trở thành axit H2SO4, HNO3.Mưa axit đã gây tác hại ở nhiều nước Trung Tây Âu, Thuỵ Điển, Na Uy, Đan Mạch, Đông Bắc Hoa Kỳ, Trung Quốc, Đông Nam Canađa và các vùng khác, vì ô nhiễm không khí là ô nhiễm không biên giới.Công nghệ sạch là gì?"Công nghệ sạch là quy trình công nghệ hoặc giải pháp kỹ thuật không gây ô nhiễm môi trường, thải hoặc phát ra ở mức thấp nhất chất gây ô nhiễm môi trường". Có thể áp dụng công nghệ sạch đối với các quy trình sản xuất trong bất kỳ ngành công nghiệp nào và bất kỳ sản phẩm công nghiệp nào. Đối với các quá trình sản xuất, công nghệ sạch nhằm giảm thiểu các tác động môi trường và an toàn của các sản phẩm trong suốt chu trình sống của sản phẩm, bảo toàn nguyên liệu, nước, năng lượng, loại bỏ các nguyên liệu độc hại, nguy hiểm, giảm độc tính của các khí thải, chất thải ngay từ khâu đầu của quy trình sản xuất.Sản xuất sạch hơn là gì?"Sản xuất sạch hơn là cải tiến liên tục quá trình sản xuất công nghiệp, sản phẩm và dịch vụ để giảm sử dụng tài nguyên thiên nhiên, để phòng ngừa tại nguồn ô nhiễm không khí, nước và đất, và giảm phát sinh chất thải tại nguồn, giảm thiểu rủi ro cho con người và môi trường"Đối với quá trình sản xuất: Sản xuất sạch hơn bao gồm tiết kiệm nguyên vật liệu, năng lượng, loại trừ các nguyên liệu độc, giảm lượng và độ độc của các dòng thải trước khi đi ra khỏi quá trình sản xuất. Đối với sản phẩm: Sản xuất sạch hơn làm giảm ảnh hưởng trong toàn bộ vòng đời của sản phẩm từ khâu chế biến nguyên liệu đến khâu thải bỏ cuối cùng.