Bài giảng Quản lý rủi ro trong thực hiện dự án đầu tư xây dựng công trình - Lưu Trường Văn

Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 1 QUẢN LÝ RỦI RO TRONG THỰC HIỆN DỰ ÁN ðẦU TƯ XÂY DỰNG CÔNG TRÌNH Taøi lieäu löu haønh noäi boä phuïc vuï cho lôùp “Boài döôõng nghiệp vụ QLDA XD” Giaûng vieân: TS. Löu Tröôøng Vaên ÑAÏI HOÏC MÔÛ TP.HCM TRUNG TAÂM CPA Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 2 Nội dung Khái niệm rủi ro, quản lý rủi ro dự án1 Quy trình quản lý rủi ro2 Các giải pháp phòng tránh rủi ro3 Bài tập4 Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 3 RUÛI RO LAØ GÌ ? • Söï khoâng chaéc chaén hoaëc caùc moái nguy hieåm • Caùc keát quaû thöïc teá maø cheäch höôùng khoûi döï baùo • “Maát maùt, thöông toån, söï baát lôïi, söï huûy dieät/phaù hoaïi” • Coù theå xaùc ñònh soá löôïng caùc ruûi ro nhöng tính baát traéc thì khoâng theå xaùc ñònh Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 4 Mục ñích của quản lý rủi ro? • Taêng toái ña khaû naêng xaûy ra caùc söï kieän coù taùc ñoäng tích cöïc ñeán döï aùn (naém baét cô hoäi). • Giaûm thieåu khaû naêng xaûy ra caùc söï kieän coù aûnh höôûng baát lôïi ñoái vôùi muïc tieâu cuûa döï aùn (giaûm thiểu nguy cô) (Nguồn: Bài giảng của Th.S Trần Trung Hải) Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 5 LẬP KẾ HOẠCH QUẢN LÝ RỦI RO (1) • Nội dung chính của kế hoạch quản lý rủi ro (Risk Management Plan – RMP): – Hướng dẫn chung: giải thích các yêu cầu của quá trình quản lý rủi ro – Phân loại rủi ro: ðịnh dạng các loại rủi ro mà dự án có thể gánh chịu – Phương pháp: Liệt kê các phương pháp ñịnh tính và ñịnh lượng có thể áp dụng – Công cụ và kỹ thuật: Các phương pháp nhận dạng rủi ro có thể áp dụng – Báo cáo rủi ro – Các tài liệu kèm theo Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 6 LẬP KẾ HOẠCH QUẢN LÝ RỦI RO (2) Quá trình quaûn lyù ruûi ro phaûi ñöôïc thöïc hieän nhieàu laàn trong suoát döï aùn. Thöïc hieän quaûn lyù ruûi ro trong suoát thôøi gian cuûa döï aùn Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 7 LẬP KẾ HOẠCH QUẢN LÝ RỦI RO (3) • Phöông phaùp: xaùc ñònh caùch vaø nguoàn thoâng tin döû lieäu ñeå thöïc hieän quaûn lyù ruûi ro • Nhaän dieän ruûi ro: söû duïng côû sôû döû lieäu ruûi ro noäi boä, ñieàu tra coâng nghieäp beân ngoaøi, phaùn ñoaùn chuyeân gia vaø baûn phaân tích chi tieát WBS. Nhöõng laõnh vöïc chính bao goàm: - Tieán ñoä - Chi phí - Yeâu caàu kyõ thuaät - Söùc khoûe vaø an toaøn Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 8 ðánh giá tác hại của từng rủi ro ñối với dự án của chúng ta Xác ñịnh những rủi ro gì có thể xảy ra cho dự án Xác ñịnh các bước hay những hành ñộng ñể ứng phó với rủi ro nếu nó xảy ra Quy trình quản lý rủi ro dự án Nhận dạng Phân tích ðối phó Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 9 1. NHẬN DẠNG RỦI RO (1) ðịnh dạng rủi ro Nhận thức rủi ro Nhận dạng rủi ro Bien soan va giang: Luu Truong Van, Ph.D candidate, PKNU, Busan, Korea 10 1. NHẬN DẠNG RỦI RO (2) NHẬN THỨC RỦI RO • Ban quản lý dự án tự ñánh giá: có hay chăng dự án mà họ ñang quản lý sẽ ñối diện với các rủi ro • Nếu câu trả lời là có, thì dự án của bạn sẽ có thể gặp rủi ro và bạn nên nhanh chóng thực hiện bước kế tiếp. • Kinh nghiệm và trực giác là chìa khóa của bước này • Phát triển RBS (Risk Breakdown Structure) ñể nhận ñạng nguồn của rủi ro Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 11 Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 12 Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 13 Bien soan va giang: Luu Truong Van, Ph.D candidate, PKNU, Busan, Korea 14 NHẬN DẠNG RỦI RO (3) ðỊNH DẠNG RỦI RO Ban quản lý dự án căn cứ vào: • Kinh nghiệm QLDA • Tính chất dự án • Môi trường xung quanh dự án • Các bên tham gia dự án • Quy ñịnh của ñịa phương •
Xác ñịnh các rủi ro mà dự án có thể gánh chịu Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 15 1. NHẬN DẠNG RỦI RO - các công cụ (4) Checklist of risks Sơ ñồ nhân quả Phỏng vấn ðỊNH DẠNG RỦI RO Bien soan va giang: Luu Truong Van, Ph.D candidate, PKNU, Busan, Korea 16 1. NHẬN DẠNG RỦI RO - các công cụ (5) CHECKLIST • Một danh mục của những rủi ro • Bạn có thể tự xây dựng checklist từ: – Các bài báo khoa học ñã công bố – Các sách về QLDA và quản lý rủi ro – Cơ sở dữ liệu của công ty QLDA – Ý kiến chuyên gia Bien soan va giang: Luu Truong Van, Ph.D candidate, PKNU, Busan, Korea 17 1. NHẬN DẠNG RỦI RO - các công cụ (6) – Ví dụ checklist Thieát keá coù sai soùt Maâu thuaån trong taøi lieäu thiết kế Ñình coâng Kieåm soaùt veà moâi tröôøng Söï trì hoaõn trong coâng vieäc Laïm phaùt Söï thieáu khaû naêng cuûa quaûn lyù Tai naïn taïi coâng tröôøng Sai laàm cuûa thaàu phuï Sai laàm veà taøi chaùnh Khí haäu Söï thay ñoåi cuûa khoái löôïng Ñieàu kieän ñòa chaát Tö vaánChuû ñaàu töNhaø thaàuKieåu cuûa ruûi ro Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 18 1. NHẬN DẠNG RỦI RO - các công cụ (7) – Sơ ñồ Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 19 1. NHẬN DẠNG RỦI RO - các công cụ (8) – Phỏng vấn • Phỏng vấn các nhân vật chủ chốt của các bên tham gia dự án ñể luận ra những rủi ro tiềm năng mà dự án có thể ñối diện. • Thiết kế bảng câu hỏi => Một công việc không ñơn giản Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 20 2 1. NHẬN DẠNG RỦI RO - các công cụ (9) – Các kỹ thuật khác • Brainstorming: ñể nhận dạng SWOT (cơ hội/nguy cơ và ñiểm mạnh/ñiểm yếu) của dự án • Nghiên cứu những dự án tương tự ñã hoàn thành, từ ñó nhận ra những rủi ro tiềm năng cho dự án của chúng ta • Phân tích các giả ñịnh và các ràng buộc trong PROJECT CHARTER ñể luận ra những rủi ro tiềm năng mà dự án có thể ñối diện • Phán ñoán của chuyên gia Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 21 Ma trận SWOT Keát hôïp W/ T WT-1: Haïn cheá nhaän thaàu caùc coâng trình chöa coù saün veà voán (T1, W4) Keát hôïp S/ T ST-1: Ñaåy maïnh coâng taùc tieáp thò, quaûng baù thöông hieäu. (T2, T3, S1, S2, S3, S4) T – Nguy cô T1 – Tình traïng giaûi ngaân voán chaäm T2 – Caïnh tranh khoâng laønh maïnh trong ñaáu thaàu T3 – Caïnh tranh trong ngaønh ngaøy caøng gay gaét. T4 – Caùc coâng ty tö nhaân, coå phaàn trong khu vöïc ngaøy caøng phaùt trieån lôùn maïnh. Keát hôïp W/ O WO-1: Ñaàu tö thieát bò thi coâng ñeå ñaùp öùng yeâu caàu khaùch haøng veà chaát löôïng, tieán ñoä. (O1, O2, W1) WO-2: Töøng böôùc xaây döïng heä thoáng quaûn lyù chaát löôïng theo tieâu chuaån ISO 9001:2000 (O1, O2, O4, W2) WO-3: Thu huùt vaø ñaøo taïo löïc löôïng caùn boä kyõ thuaät (O1, O2, O4, W3) WO-4:Taêng cöôøng hieäu quaû coâng taùc thu hoài voán (O1, O2, O3, W4) Keát hôïp S/ O SO-1: Giöõ vöõng vaø phaùt trieån toái ña thò tröôøng truyeàn thoáng trong tænh (O1,O2,S1,S2,S3,S4) SO-2: Môû roäng thò tröôøng ra caùc tænh laân caän (O1, O2, O4, S3, S4) O – Cô hoäi O1 – Voán ñaàu tö cho XDCB taêng O2 – Taêng tröôûng kinh teá ôû möùc cao O3 – Nhöõng thay ñoåi caùc qui ñònh phaùp luaät veà quaûn lyù vaø ñaàu tö trong xaây döïng O4 – Quaù trình hoäi nhaäp kinh teá khu vöïc W – Ñieåm yeáu W1 – Thieát bò thi coâng laïc haäu W2 – Chöa coù giaûi phaùp quaûn lyù chaát löôïng, tieán ñoä, cung öùng vaät tö toaøn dieän. W3 – Löïc löôïng caùn boä kyõ thuaät keá thöøa ít, chöa coù nhieàu kinh nghieäm W4 – Hieäu quaû söû duïng voán chöa cao S – Ñieåm maïnh S1- Ban giaùm ñoác coù nhieàu kinh nghieäm trong quaûn lyù thi coâng, coù moái quan heä roäng raõi vôùi khaùch haøng. S2 – Coù uy tín vôùi khaùch haøng truyeàn thoáng S3 – Coù khaû naêng caïnh tranh veà giaù S4 – Coù löïc löôïng thi coâng nhieàu kinh nghieäm Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 22 2. ðịnh tính rủi ro (1) • ðây là giai ñoạn ñịnh tính 2 thuộc tính chính của rủi ro: khả năng xuất hiện (probablity) và tác ñộng (impact) • Thông thường, khả năng xuất hiện (probablity) ñược chia ra 3 mức: thấp (low), trung bình (medium) và cao (high). • Thông thường, tác ñộng (Impact) ñược chia ra 4 mức: có thể bỏ qua (nil), thấp (low), trung bình (medium) và nghiêm trọng (severe). Cũng có khi chia làm 3 mức: thấp, trung bình và cao. • Tích hợp khả năng xuất hiện (probablity) và tác ñộng (Impact) thành 1 ma trận (các tài liệu English gọi là PI matrix) Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 23 Ví dụ về ñịnh nghĩa mức ñộ khả năng xảy ra rủi ro Xaûy ra thöôøng xuyeânKhaû naêng cao (High) Coù theå xaûy raCoù khaû naêng (Medium) Hoàn toàn khoâng theå xaûy ra hoặc Khoâng theå xaûy ra nhöng coù theå nhaän bieát ñöôïc Khaû naêng ít (low) Moâ taûMöùc ñoäKhaû naêng ruûi ro xaûy ra Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 24 Ví dụ về ñịnh nghĩa mức ñộ ñể ñánh giá tác ñộng của rủi ro tiến ñộ chậm Treå cöïc nhieàu vaø gia taêng chi phí raát cao, khoâng tuaân thuû tieâu chuaån kyõ thuaät AÛnh höôûng cao (Severe) Treå nhieàu vaø gia taêng chi phíAÛnh höôûng (Medium) Gia taêng moät ít veà chi phí, vaø laøm treå moät ít tieán ñoä döï aùn Thấp (Low) Khoâng taêng chi phí, tieán ñoä treå khoâng ñaùng keå Coù theå boû qua ñöôïc (Nil) Moâ taûMöùc ñoäMöùc ñoä aûnh höôûng Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 25 2. ðịnh tính rủi ro (2) Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 26 2. ðịnh tính rủi ro (3) Kinh nghiệm Phân tích cơ sở dữ liệu của những dự án tương tự Dữ liệu thống kê ñược công bố Khả năng xuất hiện của rủi ro Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 27 2. ðịnh tính rủi ro – các công cụ (4) Ý kiến chuyên gia / kinh nghiệm Cơ sở dữ liệu của những dự án tương tự ñã hoàn thành Dữ liệu thống kê ñược công bố Tác ñộng của rủi ro Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 28 Ví dụ về ñịnh tính rủi ro • Tên dự án: “Dự án triển khai chương trình phần mềm quản lý doanh nghiệp” – Phần mềm ñược doanh nghiệp mua ñã có sẵn. – Phần cứng và mạng ñã ñược doanh nghiệp ñầu tư ñầy ñủ – Toàn thể nhân viên của doanh nghiệp có trình ñộ tin học phù hợp với phần mềm sẽ triển khai. – Doanh nghiệp triển khai phần mềm là một doanh nghiệp ngành thương mại có 4 phòng nghiệp vụ, Ban giám ñốc và 50 cửa hàng mua bán tại ñịa bàn Thành Phố Hồ Chí Minh. – Khi triển khai thành công, phần mềm mới sẽ giúp cho doanh nghiệp giảm chi phí quản lý và nhân công, tăng ñộ tin cậy và tốc ñộ của số liệu báo cáo. Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 29 Ví dụ về ñịnh tính rủi ro • Tư vấn, trợ giúp doanh nghiệp về những vấn ñề có liên quan. Qui ñịnh rõ ràng về trách nhiệm thanh toán chi phí phụ trội phát sinh có liên quan ñến vấn ñề trên. • ðưa những thay ñổi ñặc biệt phát sinh ra khỏi dự án bằng các hợp ñồng xử lý riêng • Doanh nghiệp không kịp triển khai mua sắm, thiết lập hệ thống máy tính và ñào tạo nhân sự theo ñúng yêu cầu. (H) • Có những thay ñổi trong qui ñịnh về quản lý doanh nghiệp và hạch toán kế toán. (H) Rủi ro Khắc phục Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 30 Ví dụ về ñịnh tính rủi ro • Chấp nhận và cố gắng rút ngắn thời gian triển khai. • ðưa những thay ñổi ñặc biệt phát sinh ra khỏi dự án bằng các hợp ñồng xử lý riêng • ðưa vấn ñề thuế ra ngoài dự toán chi phí của dự án. • Thay ñổi tự nhiên của hệ thống quản lý doanh nghiệp qua thời gian. (L) • Không thực hiện ñúng các yêu cầu về trao ñổi thông tin. (M) Những thay ñổi về thuế có liên quan ñến hoạt ñộng triển khai phần mềm quản lý kinh doanh. (L) Rủi ro Khắc phục Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 31 3. ðịnh lượng rủi ro (1) • Dùng phương pháp chấm ñiểm ñể xếp hạng rủi ro • Thang ñiểm là tùy chọn, nhưng thông thường chọn thang ñiểm 10 hay 5. • Thang ñiểm 5: – Tùy theo khả năng xuất hiện của rủi ro mà người ñánh giá sẽ chọn mức ñộ (1 là thấp và 5 là cao) – Tùy theo mức ñộ tác ñộng của rủi ro mà người ñánh giá sẽ chọn mức ñộ phù hợp (1 là thấp và 5 là nghiêm trọng) – ðiểm của rủi ro = ñiểm khả năng xuất hiện * ñiểm tác ñộng Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 32 3. ðịnh lượng rủi ro (2) Bên cung cấp phần mềm933 Thay ñổi tự nhiên của hệ thống quản lý doanh nghiệp qua thời gian. (L)2 Chủ dự án1535 Doanh nghiệp không kịp triển khai mua sắm, thiết lập hệ thống máy tính và ñào tạo nhân sự theo ñúng yêu cầu. 1 Bên gánh chịu chủ yếu Xếp hạng rủi roTác ñộng Khả năng xuất hiệnMô tả rủi ro ST T Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 33 3. ðịnh lượng rủi ro (3) – ma trận ñịnh lượng rủi ro Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 34 3. ðịnh lượng rủi ro (4) • Các công cụ khác ñể ñịnh lượng những rủi ro ñặc thù: – Phương pháp EMV (Expected Monetary Value): là trường hợp ñặc biệt của PP cây quyết ñịnh; dùng ñể ra quyết ñịnh. – Cây quyết ñịnh (decision tree): dùng ñể ra quyết ñịnh – Phân tích ñộ nhạy: – Mô phỏng (simulation): thương ñược dùng ñể lượng hóa các rủi ro tài chính – Ý kiến chuyên gia Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 35 Phân tích ñộ nhạy Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 36 Phân tích mô phỏng Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 37 Phân tích mô phỏng Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 38 4. ðối phó rủi ro (1) • Nguyên lý: – Tập trung các nổ lực quản lý vào những rủi ro có ñiểm xếp hạng cao. – ðưa ra các giải pháp ñể ứng phó nếu những rủi ro nói trên xuất hiện – Ưu tiên nhân lực ñể sẳn sàng ứng phó với rủi ro – Có thể bỏ qua hoặc không tập trung vào các rủi ro có ñiểm xếp hạng thấp Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 39 4. ðối phó rủi ro (2) • Cân nhắc thái ñộ ñối với rủi ro ñể ñưa ra các phương thức phù hợp • Thông thường, có 3 phương thức ñối phó rủi ro: Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 40 4. ðối phó rủi ro (3) - 3 phương thức chính ñể ñối phó rủi ro 1 Phòng tránh: Chúng ta không thể tránh mọi rủi ro nhưng với vài rủi ro cụ thể, chúng ta có thể phòng tránh bằng các ñiều khoản hợp ñồng thích hợp 2 Giảm nhẹ: Giảm khả năng xuất hiện của rủi ro bằng việc mua bảo hiểm. 3 Chấp nhận: Chấp nhận các hậu quả bằng 2 cách: • Chủ ñộng: kế hoạch dự phòng nếu rủi ro xảy ra • Thụ ñộng: chấp nhận giảm lợi nhuận nếu dự án chậm trể Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 41 4. ðối phó rủi ro (4) – Ví dụ về các phương thức ñể ñối phó rủi ro • Phòng tránh: Thay vì chọn 1 nhà thầu mới với kinh nghiệm kém, bạn có thể chọn nhà thầu có uy tín và tin cậy. Tất nhiên giá cả sẽ cao hơn. ðó chính là “sự ñánh ñổi”. • Giảm nhẹ: Tại những công trường với áp lực nghiêm ngặt về tiến ñộ, sự giao hàng chậm trể của nhà thầu cung ứng vật liệu có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Có 2 nhà cung cấp vật liệu với giả cả ngang nhau, nhưng 1 nhà cung cấp thì có lương tồn kho lớn và thành tích nổi trội về cung ứng vật tư ñúng hạn. Lựa chọn 1 nhà cung cấp vật liệu với thành tích quá khứ tốt, ñáng tin cậy là giải pháp ñể giảm nhẹ rủi ro Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 42 4. ðối phó rủi ro (4) – Ví dụ về các phương thức ñể ñối phó rủi ro • Chấp nhận: Dự án nhà máy lọc dầu Dung Quất • Các cách thức khác ñể ứng phó rủi ro: – Chuyển giao: Bạn có thể dùng hợp ñồng giá cố ñịnh (fixed-price contract) ñể chuyển giao rủi ro về vượt chi phí dự án cho nhà thầu. – Dùng ñiều khoản hợp ñồng ñể chuyển giao rủi ro. Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 43 Dùng ñiều khoản hợp ñồng ñể chuyển rủi ro Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 44 5. Kiểm soát rủi ro • Thực hiện các hành ñộng/các biện pháp ñã dự kiến nếu rủi ro xảy ra. • Cập nhật Kế hoạch quản lý rủi ro ñịnh kỳ • Thực hiện một cách ñịnh kỳ trong suốt quá trình quản lý dự án • Rút ra các bài học kinh nghiệm rồi tư liệu hóa và lưu trữ các bài học kinh nghiệm. Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 45 Bài tập • Hãy ñánh giá khả năng ñơn vị của bạn trong quản lý rủi ro? • Trong trường hợp khả năng kém, hãy chỉ ra những gì bạn có thể làm ñể cải thiện cách thức quản lý rủi ro dự án của cơ quan của bạn Biên soạn & giảng: TS. Lưu Trường Văn 46 Xin caûm ôn! Chuùc caùc baïn, caùc anh chò ñaït nhieàu thaønh quaû toát trong coâng taùc !