Bài giảng Sinh học Lớp 12 - Bài 11: Liên kết gen và hoán vị gen - Bùi Thị Nguyệt

chµo c¸c em häc sinh ! Bùi Thị Nguyệt Nga Tr−êng THPT Đan Phượng KIỂM TRA BÀI CŨ B: thân xám > b: thân đen KG: 1BbVv : 1Bbvv : 1bbVv : 1bbvv V: cánh dài > v: cánh cụt Bài tập: Fa: tỉ lệ kiểu gen ? tỉ lệ kiểu hình ? XPa: BbVv bbvv KH Ở trường hợp trên thì các gen quy định các cặp tính trạng nằm trên các NST khác nhau. Nếu các cặp tính trạng nghiên cứu do các gen nằm trên cùng một NST quy định thì sự di truyền các tính trạng đó có diễn ra theo quy luật giống như trên hay không? Bài 11 Liên kết gen và hoán vị gen Bùi Thị Nguyệt Nga Trường THPT Đan Phượng I. LIÊN KẾT GEN 1. Thí nghiệm của Moocgan: F1: 100% Fa: XP(t/c): Pa: X ( F1 ) F1: 100% Pa: Fa: X X P(t/c): Nghiên cứu thí nghiệm và nhận xét kết quả ? ghiê c t í g iệ và xét ết ả ? 1. Thí nghiệm của Moocgan: I. LIÊN KẾT GEN So sánh sự khác nhau với kết quả của Menđen? 2. Nhận xét: • So với phân li độc lập của Menđen thì số kiểu hình giảm, số tổ hợp giảm • Xám (B) luôn đi kèm với cánh dài (V), thân đen (b) luôn đi kèm với cánh cụt (v). I. LIÊN KẾT GEN 3. giải thích: Các gen trên 1 NST luôn đi cùng nhau trong quá trình sinh giao tử, hạn chế sự tổ hợp tự do của các gen B và V cùng nằm trên một nst b và v cùng nằm trên một nst Các gen nằm trên cùng một NST luôn di truyền cùng nhau được gọi là một nhóm gen liên kết. Số nhóm gen liên kết bằng số lượng NST đơn bội của loài (n) I. LIÊN KẾT GEN Ví dụ: ở người có 2n = 46. Vậy người có bao nhiêu nhóm gen liên kết ? ÖCó 23 nhóm gen liên kết. I. LIÊN KẾT GEN có phải các gen trên 1 NST lúc nào cũng di truyền cùng nhau? II. HOÁN VỊ GEN bv bv Pa: Fa: BV bv X (F1) 0.085 0.085 0.415 0.415 : : 1.Thí nghiệm của Moocgan và hiện tượng hoán vị gen: a. Thí nghiệm Nghiên cứu thí nghiệm của Moocgan trên ruồi giấm , thảo luận nhóm và nhận xét kết quả: So sánh kết quả thí nghiệm với kết quả của phân li độc lập và liên kết gen? Cách tiến hành thí nghiệm về hiện tượng liên kết gen và hoán vị gen? 1. Thí nghiệm của Moocgan và hiện tượng hoán vị gen: II. HOÁN VỊ GEN 1. Thí nghiệm của Moocgan và hiện tượng hoán vị gen: b. Nhận xét: Khi đem lai phân tích ruồi đực F1 thì kết quả thu được khác với đem lai phân tích ruồi cái F1 Kết quả Fa thu được 4 loại kiểu hình: • So với liên kết gen: tăng số loại kiểu hình • So với phân li độc lập của Menđen: giống về các loại kiểu hình nhưng khác về tỉ lệ kiểu hình. Hiện tượng hoán vị gen II. HOÁN VỊ GEN Ở Fa xuất hiện các kiểu hình nào mà ở Pa không có? Vì sao có sự xuất hiện kiểu hình đó? Kiểu hình của Fa mà ở Pa không có là: thân xám, cánh cụt thân đen, cánh dài Do có sự tổ hợp lại các tính trạng của bố mẹ là thân đen, cánh dài và thân xám, cánh cụt. II. HOÁN VỊ GEN 1. Thí nghiệm của Moocgan và hiện tượng hoán vị gen sự tổ hợp lại các tính trạng của bố và mẹ có thể giải thích bằng cơ sở tế bào học như thế nào? 2. Cơ sở tế bào học của hiện tượng hoán vị gen: V B v b v b V B v b v b v b V B v b V B v b 0.415 0.4150.085 0.085 1.0 Giao tử có hoán vị gen GPa Xám, dài Đen, cụt F1: II. HOÁN VỊ GEN VB v b v b v b Xám, dài Đen, cụt F1: v b v b v b V B v B 0.415 0.4150.085 0.085 1.0 GPa V B v B v b v b v b v b v b v b v b V B v b 0.415 0.085 0.085 0.415 0.4150.0850.0850.415 X, D X, C Đ, D Đ, C v B V b II. HOÁN VỊ GEN 2. Cơ sở tế bào học của hiện tượng hoán vị gen: Sự trao đổi đoạn giữa 2 crômatit không chị em để tạo ra giao tử hoán vị diễn ra vào thời điểm nào trong giảm phân? Ở kì đầu của lần phân bào I trong giảm phân. II. HOÁN VỊ GEN 2. Cơ sở tế bào học của hiện tượng hoán vị gen: • Cho rằng gen quy định hình dạng cánh và màu sắc thân cùng nằm trên một NST. Khi giảm phân chúng đi cùng nhau nên phần lớn con giống bố hoặc mẹ. • ở một số cơ thể cái khi giảm phân xảy ra TĐC giữa 2 trong 4 crômatit chị em khi chúng tiếp hợp dẫn đến đổi vị trí các gen làm xuất hiện BDTH •Tần số hoán vị gen: là khái niệm phản ánh khoảng cách tương đối giữa 2 gen trên NST. II. HOÁN VỊ GEN 2. Cơ sở tế bào học của hiện tượng hoán vị gen: Tần số hoán vị gen ở thí nghiệm trên là bao nhiêu? Tần số HVG = 0.085 + 0.085 = 0.17 (hoặc 17%) Tần số HVG (f) = tổng số cá thể chiếm tỉ lệ ít x100% Tổng số cá thể tạo ra II. HOÁN VỊ GEN 2. Cơ sở tế bào học của hiện tượng hoán vị gen Trong phép lai phân tích tần số hoán vị gen được tính theo công thức sau: Cho các kiểu gen: ab ab AB ab AB aB aB ab Ab aB AB Ab AB AB Ab Ab aB aB Ab ab , ,, ,,, , ,, Hãy cho biết hoán vị xảy ra ở những kiểu gen nào có thể tạo ra sự tái tổ hợp giữa các gen không alen (hoán vị gen có hiệu quả)? (dị hợp 2 cặp gen)AB ab Ab aB II. HOÁN VỊ GEN 2. Cơ sở tế bào học của hiện tượng hoán vị gen: Hoán vị gen có hiệu quả khi trong các gen liên kết phải chứa ít nhất 2 cặp gen dị hợp. II. HOÁN VỊ GEN 2. Cơ sở tế bào học của hiện tượng hoán vị gen: III. Ý NGHĨA CỦA HIỆN TƯỢNG LIÊN KẾT GEN VÀ HOÁN VỊ GEN 1.Ý nghĩa của hiện tượng liên kết gen Đảm bảo sự di truyền bền vững của các nhóm gen quý có ý nghĩa trong chọn giống. 2. Ý nghĩa của hiện tượng hoán vị gen Hoán vị gen làm tăng số biến dị tổ hợp làm nguyên liệu cho tiến hoá và chọn giống. •Là cơ sở để lập bản đồ di truyền (Biết f Ækhoảng cách tương đối giữa các gen trên NST). •Từ bản đồ di truyền có thể dự đoán trước tần số các tổ hợp gen mới trong các phép lai. Có ý nghĩa trong chọn giống và nghiên cứu khoa học. Nhận xét về số tổ hợp ở LKG và nêu ý nghĩa của hiện tượng? Nhận xét về số tổ hợp ở HVG và nêu ý nghĩa của hiện tượng? Củng cố „ Làm thế nào để biết 2 gen quy định 2 tính trạng là gen liên kết hay phân li độc lập „ Các gen a, b, d, e cùng nằm trên một NST. Biết tần số f giữa a và e là 11,5%, giữa d và b là 12,5%; giữa d và e là 17%. Hãy viết bản đồ gen của NST trên.