Bài giảng Tác dụng phụ của thuốc lên hệ tạo máu

BS SUZANNE MCB THANH THANH TÁC DỤNG PHỤ CỦA THUỐC LÊN HỆ TẠO MÁU ĐẠI CƯƠNG • -Tác dụng phụ của thuốc là vấn đề thường gặp trên lâm sàng và là nguyên nhân làm bn phải nhập viện. • -Tác dụng phụ của thuốc lên hệ huyết học là 0,7-1/100.000 dân. • -TD phụ lên hệ huyết học chiếm 5 % trong tất cả các TD phụ, nhưng tỷ lệ tử vong khi bị TDP là 40%. NGUYÊN NHÂN  Sai lầm trong chỉ định điều trị ,thường xảy ra ở người già  Tác dụng đồng thời của 2 thuốc:aspirin và heparin  Tác dụng phụ quá mức của thuốc :thuốc hạ áp  Phản ứng độc tế bào:hoại tư ûgan do dùng acetaminophen  Do cơ chế miễn dịch: Quinidine gây giãm tiểu cầu  Bn khiếm khuyết trong cơ thể Thiếu men G6PD  Phản ứng đặc ứng Chloramphenicol gây suy tuỷ Cách nhận biết tác dụng phụ của thuốc 1. Tiền sử có dùng thuốc 2. Thuốc tự mua , thuốc gia truyền ,thuốc nam ,bắc 3. Tiền căn dị ứng với thuốc 4. Khi giảm hoặc ngưng thuốc thì tác dụng phụ giãm theo 5. Giảm HC , BC, TC 6. Các bất thường về sinh học:Thiếu G6PD Components of Whole Blood Figure 17.1 Withdraw blood and place in tube 1 2 Centrifuge Plasma (55% of whole blood) Formed elements Buffy coat: leukocyctes and platelets (<1% of whole blood) Erythrocytes (45% of whole blood) Sơ đồ tế bào máu Các tế bào máu Hồng cầu và bạch cầu Tác dụng phụ lên hệ tạo máu 1.Thiếu máu đại nguyên bào • Phết máu ngoại biên thấy hồng cầu to (MCV tăng ) • Lâm sàng: lưỡi đỏ , mất gai , viêm lưỡi , đau , khó ăn . • Nguyên nhân do rối loạn tổng hợp DNA • Thuốc :ngừa thai dạng uống. 2.Tán huyết • Là hiện tượng vỡ hồng cầu, làm đời sống hồng cầu ngắn lại. • Gồm 2 loại : - Tán huyết nội mạch : HC vỡ ngay trong lòng mạch máu - Tán huyết nội mô: H C bị vỡ ở gan ,lách . Tán huyết Cơ chế gây tán huyết • Cơ chế Hapten mạnh :Cephalosporin, PNC, tetracycline. • Cơ chế Hapten yếu: Acetaminophen, chlopromazine,chlorpropamide, INH, Rifampin, quinine. • Phản ứng miễn dịch : do thuốc kích thích sản xuất kháng thể kháng hồng cầu. Gây tán huyết nội mô: Methyldopa, levodopa Tán huyết nội mạch • HC vỡ trong lòng mạch máu • Bn sẽ bị tử vong do thiếu oxy mô, suy thận cấp do xác HC , Hb lắng đọng ở ống thận • Lâm sàng :BN bứt rứt , vật vã , đau thắt lưng,chóng mặt, tiểu đen như xá xị. • CLS:huyết tương có màu nâu đỏ do Hb tự do • Haptoglobin giảm, có Hb niệu. Tán huyết nội mô • Vỡ HC tại gan và lách • Lâm sàng : Vàng da trên nền xanh xao thiếu máu lách to có thể có gan to • CLS :HC giảm HC mạng tăng cao bilirubin gián tiếp tăng • Thuốc gây tán huyết • Cephalosporin • Insulin • Isoniazide, Rifampicine • Melphalan • Methyldopa • PNC • Quinidine • BN thiếu G6PD mà uống tác nhân Oxy hoá THUỐC GÂY TÁN HUYẾT Ở BN THIẾU G6PD • Acetanilid • Dapson • Methylen bleu • Acide nalidixide • Nitrofurantoin • Primaquin • Sulfamethoxazone Giảm bạch cầu hạt(neutrophile) • Khi số lượng BC hạt <1500/mm3. • Giảm nặng :< 500 /mm3 • BC hạt <200/mm3 :hầu hết là tử vong BC di chuyển về mơ tổn thương Cơ chế giảm BC hạt 1. Miễn dịch: Sulfamide, kháng giáp, Phenylbutazone 2. Tác dụng độc lên tuỷ xương: gây suy tuỷ carbamazepine, thuốc hoá trị ung thư, chloramphenicol 3.Đặc dị :captopril Bạch cầu hạt Bc hạt xuyên mạch Tăng BC ái toan (eosinphile) • Số lượng BC ái toan tăng >7 % (> 400 /mm3) • Cơ chế:BC ái toan sản xuất ra Ig E , chất này gắn vào dưỡng bào (mast cell ) phóng thích chất gây nổi mề đay , đỏ bừng mặt, choáng phản vệ. • Kháng sinh :PNC, cephalosporin , acide salicylic., sulfonamide,procarbazine,erythromycin, methotrexate BC ái toan Rối loạn đông máu • Do ức chế tổng hợp các yếu tố đông máu , do giảm tổng hợp prothrombine • LS : BN chảy máu không cầm được , chỉ khi nào truyền các yếu tố đông máu thì mới cầm máu được. • Thuốc : Heparin , • Anti-vitamine K (sintrom ,warfarin ). Thuốc gây giảm tiểu cầu • Aspirine ( acide Salicilic ) • Plavix ( Clopidogrel ) • Disgren ( Triflusan ) TIỂU CẦU Hạch to • Hạch to , có thể tất cả các hạch trong cơ thể đều to • Cơ chế không rõ • Thuốc :Phenytoin,primidone Các vị trí hạch to Cách sử dụng thuốc • Hỏi bệnh sử về quá trình sử dụng thuốc • Nắm vững chỉ định và chỉ định thuốc , Từ đó cân nhắc lợi và hại để quyết định dùng thuốc • Người già rất nhạy cảm với thuốc • Khi xảy ra tác dụng phụ , phải ngưng thuốc ngay và cấp cứu BN , không dùng thuốc đó nữa TDP của thuốc lên hệ tạo máu • 1.Thiếu máu đại nguyên bào • 2.Tán huyết • 3.Giảm Bạch cầu hạt • 4. Tăng bạch cầu ái toan • 5. Giảm tiểu cầu • 6.Rối loạn đông máu • 7.Hạch to Chân thành cám ơn