Bài giảng Tài chính tiền tệ - Bài 2: Hệ thống ngân hàng - Nguyễn Thùy Dung

HỆ THỐNG NGÂN HÀNG NỘI DUNG BÀI HỌC 1 Lịch sử ra đời của ngân hàng 2 Các giai đoạn phát triển của ngân hàng 3 Ngân hàng trung ương 4 Ngân hàng trung gian MỤC TIÊU BÀI HỌC - Biết được lịch sử ra đời và phát triển của hệ thống ngân hàng - Hiểu được hệ thống ngân hàng 2 cấp là gì. - Phân biết được các loại hình ngân hàng, nắm được chức năng và các nghiệp vụ cơ bản 2.1 Lịch sử ra đời của ngân hàng - Những ngân hàng đầu tiên được biết tới trong lịch sử nhân loại là các đền thờ cổ đại. - Thế kỷ 18 TCN: Hình thức ngân hàng sơ khai được nhiều nhà sử học cho rằng đã hình thành trước khi con người phát minh ra tiền. - Thế kỷ thứ 4 TCN: hoạt động NH được tổ chức trong 3 khu vực: nhà thờ, khu vực tư và khu vực công. 2.2 Các giai đoạn phát triển Thế kỷ Thế kỷ Thế kỷ 20 15 - 18 18 - 20 đến nay - Các NH hoạt - Nhà nước can - 1 NH phát hành động độc lập thiệp vào hoạt & nhà nước quản - Hoạt động động NH lý NH phát hành nhìn chung là - NH phát hành - Hình thành hệ tương tự nhau & NH trung gian thống ngân hàng 2 cấp 2.2 Các giai đoạn phát triển Hệ thống NH được tổ chức gồm 2 cấp: NH TRUNG ƯƠNG (NHTW) Central Bank NH TRUNG GIAN (NHTG) Intermediary Bank 2.3 Ngân hàng trung ương 2.3.1 Quá trình ra đời - Giai đoạn 1: giai đoạn ra đời của ngân hàng phát hành độc quyền. Nhà nước khó kiểm soát tổng số tiền tệ trong lưu thông  hoạt động của nền kinh tế dễ bị rối loạn  Phải tập trung việc phát hành tiền vào một đầu mối duy nhất. 2.3 Ngân hàng trung ương 2.3.1 Quá trình ra đời - Giai đoạn 2: giai đoạn quốc hữu hóa NH phát hành thành NHTW Xuất phát từ yêu cầu của quản lý và điều tiết lưu thông tiền tệ, thực hiện nhiệm vụ ổn định tiền tệ  NHTW ra đời 2.3 Ngân hàng trung ương 2.3.2 Bản chất của NHTW: Về bản chất, NHTW là 1 định chế công, có nhiệm vụ in tiền giấy, phát hành tiền, quản lý và điều tiết các vấn đề liên quan đến cung ứng tiền và cùng với chính phủ điều tiết vĩ mô nền kinh tế 2.3 Ngân hàng trung ương 2.3.3 Mô hình tổ chức NHTW NHTW độc lập Chính phủ NHTW trực thuộc Chính phủ QUỐC HỘI QUỐC HỘI CHÍNH PHỦ NGÂN HÀNG CHÍNH PHỦ TRUNG ƯƠNG CÁC BỘ, NGÂN HÀNG CƠ QUAN NGANG BỘ TRUNG ƯƠNG 2.3 Ngân hàng trung ương 2.3.4 Chức năng của NHTW: a. Độc quyền phát hành tiền b. NHTW là ngân hàng của Chính phủ c. NHTW là ngân hàng của các ngân hàng 2.3 Ngân hàng trung ương a. Độc quyền phát hành tiền - NHTW có chức năng cơ bản và quan trọng hàng đầu là phát hành và lưu thông tiền tệ - Việc phát hành giấy bạc NH của NHTW phải đảm bảo phù hợp với nhu cầu của nền kinh tế. 2.3 Ngân hàng trung ương b. NHTW là ngân hàng của các Ngân hàng - NHTW mở tài khoản và nhận tiền gửi của các ngân hàng trung gian dưới 2 hình thức: + Tiền gửi Dự trữ bắt buộc: là số tiền các NHTM phải gửi tại một tài khoản tại NHTW Số tiền DTBB = Tỷ lệ DTBB x Tổng số dư tiền gửi + Tiền gửi thanh toán 2.3 Ngân hàng trung ương b. NHTW là ngân hàng của các Ngân hàng - NHTW cấp tín dụng cho các NH trung gian. - NHTW thực hiện quản lý nhà nước đối với hệ thống NH. 2.3 Ngân hàng trung ương c. NHTW là ngân hàng của Chính phủ - Làm thủ quỹ cho KBNN thông qua quản lý tài khoản của Kho bạc - NHTW cho Chính phủ vay tiền - NHTW làm đại lý, đại diện và tư vấn cho Chính phủ. NHẮC LẠI BÀI CŨ 1. Vì sao hệ thống ngân hàng có 2 cấp? 2. Trình bày sự ra đời của NHTW? Chức năng của NHTW là gì? 2.3 Ngân hàng trung ương 2.3.5 Nghiệp vụ của NHTW: - Thực hiện CSTT quốc gia - Phát hành tiền giấy và kim loại - Hoạt động tín dụng - Mở tài khoản, hoạt động thanh toán & ngân quỹ - Quản lý ngoại hối & hoạt động ngoại hối CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ VÀ CÔNG CỤ THỰC THI CSTT 1. Khái niệm CSTT: CSTT là chính sách kinh tế vĩ mô, thông qua các công cụ của mình, NHTM chủ động thay đổi cung ứng tiền hoặc lãi suất nhằm đạt được các mục tiêu kinh tế - xã hội đề ra. CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ VÀ CÔNG CỤ THỰC THI CSTT 2. Mục tiêu cuối cùng của CSTT - Ổn định giá cả - Tăng trưởng kinh tế - Việc làm cao - Ổn định lãi suất - Ổn định tỷ giá hối đoái - Ổn định thị trường tài chính CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ VÀ CÔNG CỤ THỰC THI CSTT 3. Công cụ thực thi CSTT - Dự trữ bắt buộc - Lãi suất - Thị trường mở - Tỷ giá hối đoái - Tái cấp vồn 2.4 Ngân hàng trung gian 2.4.1 Sự ra đời của NHTG – Khái niệm - NHTG là các ngân hàng thực hiện các vai trò trung gian Giữa Giữa các NHTW chủ thể với công trong nền chúng KT 2.4 Ngân hàng trung gian 2.4.2 Các loại hình NHTG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI NGÂN HÀNG ĐẦU TƯ NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN NGÂN HÀNG ĐẶC BIỆT NGÂN HÀNG CÓ MĐ XÃ HỘI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI Khái niệm NHTM là một định chế tài chính trung gian thực hiện các hoạt động kinh doanh tiền tệ và dịch vụ ngân hàng bao gồm nhận tiền gửi, cho vay và cung cấp các dịch vụ thanh toán. NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI Phân loại NHTM * Căn cứ vào tính chất sở hữu: NHTM Nhà nước, NHTM cổ phần, NHTM liên doanh, NHTM nước ngoài * Căn cứ vào phạm vi hoạt động và tính chất kinh tế: NHTM chuyên doanh, NHTM kinh doanh tổng hợp, NHTM đa năng HỆ THỐNG NHTM Ở VIỆT NAM Chi Ngân nhánh NHTM NHTM hàng ngân nhà cổ phần liên hàng nước doanh nước ngoài NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI Chức năng: Trung gian tín dụng NHTM 2 Chức năng tạo tiền Trung gian thanh toán NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI Chức năng trung gian tín dụng - NHTM đóng vai trò là “cầu nối” giữa người dư thừa vốn và người cần vốn. - NHTM vừa là chủ thể đi vay, vừa là chủ thể cho vay NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI Chức năng trung gian tín dụng - Góp phần tạo lợi ích cho các bên tham gia: người gửi tiền, ngân hàng và người đi vay, đồng thời thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế → Chức năng quan trọng nhất NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI Chức năng trung gian thanh toán - Thực hiện yêu cầu của KH như trích tiền từ TK tiền gửi để thanh toán tiền hang hóa, dịch vụ hoặc nhập vào TK tiền gửi của KH tiền bán hàng. - NHTM đóng vai trò là “thủ quỹ” của các doanh nghiệp và cá nhân NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI Chức năng trung gian thanh toán - NHTM thực hiện các nhiệm vụ cụ thể sau: + Mở tài khoản tiền gửi giao dịch cho KH + Quản lý và cung cấp các phương tiện thanh toán cho KH + Tổ chức và kiểm soát quy trình thanh toán giữa các KH → Cơ sở để hình thành chức năng tạo tiền NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI Chức năng tạo tiền - NHTM tạo ra tiền tín dụng thể hiện trên TKTG thanh toán của KH tại NHTM. - Hệ thống NHTM đã làm tăng phương tiện thanh toán trong nền kinh tế, đáp ứng nhu cầu thanh toán, chi trả của xã hội. NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI Nghiệp vụ của NHTM Nghiệp vụ tài sản nợ - Huy động vốn Nghiệp vụ tài sản có – Sử dụng vốn Nghiệp vụ trung gian