Bài giảng Tài chính vi mô - Chương 3: Các dịch vụ tài chính vi mô

Chương 3: Các dịch vụ tài chính vi mô Bộ môn: Tài chính doanh nghiệp DHTM_TMU Chương 3: Các dịch vụ tài chính vi mô 3.1. Tín dụng vi mô • Khái niệm, đặc điểm của tín dụng vi mô • Các sản phẩm dịch vụ tín dụng vi mô 3.2. Bảo hiểm • Khái niệm, đặc điểm của bảo hiểm vi mô • Các sản phẩm dịch vụ 3.3. Tiết kiệm • Khái niệm, đặc điểm • Dịch vụ tiết kiệm tương hỗ 3.4. Dịch vụ tài chính vi mô khác DHTM_TMU 3.1. Tín dụng vi mô 3.1.1. Khái niệm và đặc điểm của tín dụng vi mô “Tín dụng vi mô là tín dụng cho người nghèo” Tín dụng vi mô là những khoản vay nhỏ, rất nhỏ do các ngân hàng hoặc một tổ chức tài chính nào đó cung cấp cho người nghèo. Mục đích là giúp họ có thể tham gia hoạt động sản xuất hay tiến hành kinh doanh. Mở rộng ra là toàn bộ những hình thức tín dụng ưu đãi cho người nghèo. DHTM_TMU Đặc điểm của tín dụng vi mô - Là dịch vụ dành cho người nghèo. - Hạn mức tín dụng thấp (cho vay những món tiền nhỏ), hạn mức tín dụng lớn dần theo chu kỳ tín dụng. - Lãi suất hợp lý - Trả dần khoản nhỏ, tiết kiệm nhỏ DHTM_TMU Đặc điểm của tín dụng vi mô (tiếp) - Là hình thức vay vốn có thể không yêu cầu có cầm cố hay thế chấp. - Dành cho cá nhân vay, thường thông qua một tổ chức hay một nhóm người (hình thức vay tín chấp). - Chi phí cung cấp dịch vụ của tổ chức tín dụng vi mô là khá lớn, ẩn chứa nhiều rủi ro. =>Là “cần câu” chứ không phải “con cá”. DHTM_TMU 3.1.2. Các sản phẩm dịch vụ tín dụng vi mô • Cho vay cá thể • Cho vay theo nhóm DHTM_TMU Mô tả sản phẩm dịch vụ • Nguyên tắc cấp tín dụng: theo nhu cầu của khách hàng • Hình thức cấp tín dụng phổ biến: cấp tín dụng một lần và thu nợ nhiều lần DHTM_TMU Mô tả sản phẩm dịch vụ Giải thích một số thuật ngữ • Hạn mức tín dụng • Lãi suất tín dụng (có thể theo năm hoặc theo tháng) • Thời kỳ tín dụng – Thời kỳ tín dụng chung (thời hạn cho vay) – Thời kỳ cấp tín dụng – Thời kỳ ưu đãi tín dụng – Thời kỳ hoàn trả tín dụng • Phương thức cấp tín dụng và hoàn trả tín dụng – Cấp tín dụng một lần và nhiều lần – Phương thức hoàn trả một lần và nhiều lần DHTM_TMU Cho vay cá thể • Các tổ chức TCVM cung cấp các món tiền vay tới từng cá nhân trên cơ sở đánh giá năng lực của họ trong việc bảo đảm hoàn trả và một mức an toàn nào đó. • Đối tượng cho vay cá thể: thường là đối tượng thoát nghèo DHTM_TMU Cho vay cá thể - Cho vay cá thể của các tổ chức TCVM khu vực chính thức - Cho vay cá thể của các tổ chức TCVM khu vực phi chính thức DHT _TMU Quy trình cho vay cá thể Khách hàng Văn phòng Chi nhánh của tổ chức TCVM Cán bộ tín dụng tại địa phương (1) (2) (3) (4) Cán bộ tín dụng tại địa phương (4) DHTM_TMU Đặc điểm của mô hình cho vay cá thể • Khoản vay được đảm bảo bằng một vài hình thức đảm bảo khả năng thanh toán • Xem xét khách hàng tiềm năng bằng cách kiểm tra tình hình tín dụng và những tham chiếu về tính cách • Thay đổi điều khoản và quy mô món vay phù hợp với nhu cầu kinh doanh • Nỗ lực của nhân viên nhằm phát triển mối quan hệ gần gũi với khách hàng DHTM_TMU Cho vay theo nhóm • Là phương pháp cho vay thông qua hình thành các nhóm người có chung nguyện vọng muốn tiếp cận tới các dịch vụ tài chính. Theo đó các thành viên trong nhóm sẽ có quyền quyết định người được vay và cả nhóm cùng chịu trách nhiệm về khoản vay của bất kỳ thành viên nào trong nhóm. DHTM_TMU Những hiệp hội tín dụng – tiết kiệm quay vòng • Những cá nhân được xác định một nhóm cho mình và tất cả các thành viên của nhóm đồng ý đóng góp một số lượng tiền nhất định hàng tuần hay hàng tháng. • Sau đó họ nhận được những khoản tiền và cứ thế xay vòng cho tới khi tất cả các thành viên đều dã một lần nhận được vốn. DHTM_TMU Quy trình hoạt động của hiệp hội tín dụng – tiết kiệm quay vòng Quỹ nhóm Thành viên Thành viên Thành viên A Thành viên Thành viên B(1) (2) (3) (4) (5) DHTM_TMU Cho vay theo nhóm tương hỗ Grameen Mô hình cho vay này được phát triển bởi ngân hàng Grameen của Bangladesh nhằm phục vụ những phụ nữ nông thôn, không ruộng đất, mong muốn tài trợ cho các hoạt động tạo thu nhập. DHTM_TMU Quy trình cho vay theo nhóm tương hỗ Grameen 1. Các thành viên bắt buộc tham dự các buổi sinh hoạt hàng tuần và đóng góp tiền tiết kiệm, đóng quỹ nhóm và tiền bảo hiểm 2. Nhóm sẽ tự quản lý quỹ và quyết định cho vay đối với các thành viên thông qua sự hỗ trợ về thẩm định của quản lý trung tâm. 3. Lần vay đầu tiên chỉ có 2 thành viên trong nhóm được vay. Sau một thời gian khi các món vay được hoàn trả tốt, hai thành viên tiếp theo sẽ được giải ngân. Thành viên còn lại sẽ được giải ngân khi 2 thành viên trước đã trả đúng, đủ. DHTM_TMU Sơ đồ mô hình cho vay theo nhóm tương hỗ Grameen Nguồn: Grameen bank DHTM_TMU Vì sao cho vay qua nhóm thành công hơn cho vay cá thể? • Cho vay theo nhóm tạo ra áp lực trả nợ cho các thành viên nên tình trạng chậm trả rất ít • Giảm được chi phí quản lý của tổ chức tài chính vi mô • Các thành viên trong nhóm thường quan tâm giúp đỡ lẫn nhau tạo ra tính cộng đồng cao DHTM_TMU 3.2. Bảo hiểm 3.2.1. Khái niệm, đặc điểm của bảo hiểm vi mô 3.2.2. Các sản phẩm dịch vụ DHTM_TMU Những khó khăn trong triển khai bảo hiểm vi mô • Nhận thức của người nghèo về bảo hiểm còn hạn chế • Người nghèo thường sống ở vùng sâu, vùng xa nên khó tiếp cận • Chi phí cho triển khai bảo hiểm vi mô thường lớn hơn đối với sản phẩm bảo hiểm thông thường • Người dân không đủ tiền đóng bảo hiểm phí • Khó thu phí từ người tham gia bảo hiểm (đặc biệt là người lao động thời vụ) • Rủi ro nhiều hơn (đặc biệt là bảo hiểm nông nghiệp) DHTM_TMU 3.2.1. Khái niệm bảo hiểm vi mô • Khái niệm bảo hiểm: là một dịchh vụ tài chính được cung cấp bởi một tổ chức bảo hiểm cho đối tượng bảo hiểm mà theo đó khi rủi ro xảy ra người được hưởng quyền lợi bảo hiểm sẽ được nhận tiền bổi thường • Bảo hiểm vi mô là sản phẩm bảo hiểm dành cho người thu nhập thấp và thường có giá trị bảo hiểm nhỏ. DHTM_TMU 3.2.1. Đặc điểm của bảo hiểm vi mô • Sản phẩm bảo hiểm dành cho các đối tượng ở các khu vực yếu thế, dễ bị tổn thương; • Chi phí tham gia bảo hiểm thấp • Thủ tục tham gia, chi trả bảo hiểm thuận tiện và đơn giản; • Tỷ lệ bảo tức từ sản phẩm tương đối thấp. DHTM_TMU 3.2.2. Các sản phẩm bảo hiểm vi mô • Bảo hiểm nhân thọ • Bảo hiểm tài sản • Bảo hiểm y tế DHTM_TMU Các vấn đề trong phân phối sản phẩm bảo hiểm vi mô • Bảo hiểm tự nguyện • Bảo hiểm bắt buộc DHTM_TMU Khác nhau giữa triển khai bảo hiểm tự nguyện và bắt buộc • Bảo hiểm bắt buộc dễ triển khai hơn vì có nhiều người tham gia • Rủi ro của bảo hiểm bắt buộc ít hơn • Hệ thống quản lý đơn giản hơn DHTM_TMU 3.3. Tiết kiệm • Khái niệm: là dịch vụ của tổ chức TCVM cung cấp cho khách hàng, theo đó khách hàng trích một phần thu nhập của mình để gửi tiết kiệm nhằm tích lũy cho tương lai. DHTM_TMU 3.3. Tiết kiệm • Đặc điểm: là sản phẩm tiết kiệm gửi góp, các món tiền gửi nhỏ và phát sinh đều đặn (hàng ngày hoặc hàng tuần), lãi suất thấp và thường tính lãi đơn. DHTM_TMU Các sản phẩm tiết kiệm • Tiết kiệm bắt buộc • Tiết kiệm tự nguyện DHTM_TMU 3.4. Các sản phẩm khác • Thẻ tín dụng • Thẻ thông minh DHTM_TMU Bài tập tài chính vi mô Dạng bài xây dựng bảng lịch trình trả nợ cho món vay • Dạng 1: Bài tập tính lãi theo phương pháp bình quân • Dạng 2: Trả gốc cố định, lãi tính trên số dư nợ giảm dần • Dạng 3: Trả gốc cố định trong một số kỳ, lãi tính trên số dư nợ giảm dần, kỳ cuối cùng quyết toán cả nợ gốc và lãi • Dạng 4: Trả góp theo niên kim cố định DHTM_TMU