Bài giảng Tâm lý quản trị kinh doanh - Chương 3: Đặc điểm và các quy luật tâm lý tập thể lao động

LOGO Chương 3 ĐẶC ĐIỂM VÀ CÁC QUY LUẬT TÂM LÝ TẬP THỂ LAO ĐỘNG DHTM_TMU NộI dung chương 3 3.1. Những vấn đề chung về tập thể lao động 3.1.1.Khái niệm và đặc điểm về tập thể lao động 3.1.2.Phân loại và cấu trúc tập thể lao động 3.1.3. Các giai đoạn phát triển của tập thể lao động 3.2. Những quy luật TL phổ biến tác động đến TTLĐ 3.2.1. Quy luật truyền thống tập quán 3.2.2. Quy luật lan truyền tâm lý 3.2.3. Quy luật nhàm chán 3.2.4. Quy luật tương phản 3.2.5. Quy luật di chuyển 3.2.6. Dư luận tập thể 3.3.Mâu thuẫn trong tập thể lao động 3.3.1. Khái niệm và bản chất của mâu thuẫn 3.3.2. Các loại mâu thuẫn 3.3.3.Phương pháp giải quyết mâu thuẫn 2 DHTM_TMU 3.1. Những vấn đề chung về tập thể lao động 3.1.1.Khái niệm và đặc điểm về tập thể lao động 3.1.1.1 Khái niệm: 3 Là nơi các cá nhân cùng nhau tiến hành các hoạt động chung. là nhóm chính thức có tổ chức cao, thống nhất, thực hiện mục đích chung, phù hợp với lợi ích xã hội. là một nhóm người được tập hợp lại trong một tổ chức có tư cách pháp nhân, có mục đích hoạt động chung, có sự phối hợp giữa các bộ phận, các cá nhân để đạt được mục đích Tập Thể Tập thể Tập thể lao động DHTM_TMU 3.1. Những vấn đề chung về tập thể lao động 3.1.1.2. Đặc điểm tập thể lao động 4 Đặc điểm tập thể Sự thống nhất mục đích hoạt động Có sự lãnh đạo tập trung thống nhất Sự thống nhất về tư tưởng. Có sự hợp tác, giúp đỡ lẫn nhau trong tập thể. Có kỷ luật lao động Đảm bảo mối quan hệ lợi ích DHTM_TMU 3.1. Những vấn đề chung về tập thể lao động 3.1.2. Phân loại và cấu trúc tập thể lao động 3.1.2.1. Phân loại 5 Tập thể chính: Là toàn bộ các thành viên trong một tổ chức Tập thể trung gian: Là tập thể lớn hơn, bao gồm các tập thể cơ sở và có chức năng, nhiệm vụ tương đối độc lập. Tập thể cơ sở: Là tập thể nhỏ nhất trong một tổ chức, không thể chia nhỏ hơn. DHTM_TMU 3.1. Những vấn đề chung về tập thể lao động 6 Cấu trúc không chính thức -Hình thành và tồn tại không dựa trên cơ sở quy chế, quy định của Nhà nước. -Cơ sở hình thành là sự tự nguyện. - Mối quan hệ tình cảm giữa các thành thường chặt chẽ hơn Cấu trúc chính thức - Là cơ cấu tổ chức được hình thành theo quy định của pháp luật. - Quy định rõ về tổ chức bộ máy, biên chế lao động. -Là cơ sở để tập thể hoạt động thuận lợi, công khai 3.1.2.2. Cấu trúc tập thể lao động DHTM_TMU 3.1. Những vấn đề chung về tập thể lao động 7 1 Tập thể mới hình thành Phân hóa về cấu trúc của tập thể Tập thể hoàn thành trọn vẹn Tập thể phát triển cao nhất 2 3 4 3.1.3. Các giai đoạn phát triển của tập thể lao động DHTM_TMU 3.1. Những vấn đề chung về tập thể lao động  Giai đoạn 1: Tập thể mới hình thành - Các thành viên mới quen biết nhau - Thành viên còn giữ nhiều cái riêng, chưa có sự phối hợp. - Trong tập thể đang có sự cạnh tranh để xác định “thủ lĩnh” Của từng nhóm.  Nhiệm vụ NQT: đề ra nhiệm vụ và chương trình hành động cho tập thể. NQT cần phải thể hiện phong cách độc đoán, chuyên quyền./ 8 DHTM_TMU 3.1. Những vấn đề chung về tập thể lao động  Giai đoạn 2: Phân hóa về cấu trúc của tập thể - Có sự phân cấp về tập thể, 1 số thành viên có ý thức hình thành đội ngũ cốt cán làm chỗ dựa cho NQT. - Một số khác thụ động nhưng có ý thức tương đối tốt, một số tiêu cực. - Tập thể chưa có sự thống nhất và tự giác  NQT cần xây dựng đội ngũ cốt cán, tạo bầu không khí làm việc tốt đẹp trong tập thể. Phông cách lãnh đạo phù hợp giữa chuyên quyền và dân chủ 9 DHTM_TMU 3.1. Những vấn đề chung về tập thể lao động  Giai đoạn 3: Tập thể hình thành trọn vẹn - Có bầu không khí tâm lý – xã hôi tương đối tốt - Các thành viên có sự phối hợp ăn ý với nhau. - Có ý thức tổ chức lỷ luật và tinh thần tưj giác cao. - NQT nên áp dụng phong cách dân chủ 10 DHTM_TMU 3.1. Những vấn đề chung về tập thể lao động 11  Giai đoạn 4:Tập thể phát triển cao nhất - Đây là giai đoạn các thành viên trong tập thể rất đoàn kết, có sự phát triển cao độ của nhân cách các thành viên. - Các thành viên có yêu cầu tối đa đối với bản thân mình và yêu cầu tối đa với người lãnh đạo. - Nhà quản trị phải hoàn hảo về mọi mặt: có học thức, có văn hóa, có đạo đức và kinh nghiệm, phải mềm dẻo và có sáng kiến, vừa yêu cầu cao, vừa khéo léo trong ứng xử DHTM_TMU 3.2. Những quy luật tâm lý phổ biến tác động đến tập thể lao động 12 3.2.1. Quy luật truyền thống tập quán Là những giá trị tinh thần thể hiện trong quá trình hoạt động và giao tiếp của tập thể, được truyền lại từ thế hệ này sang thế hệ khác Truyền thống có ý nghĩa lớn trong việc giáo dục con người, là chất xúc tác hòa nhập với cá nhân và tập thể.  NQT phải tôn trọng truyền thống, vận dụng quy luật duy trì, phát huy, loại trừ cổ hủ, lạc hậu. DHTM_TMU 13 3.2.2. Quy luật lan truyền tâm lý Là hiện tượng lây lan tâm lý từ người này qua người khác thông qua giao tiếp. Nội dung:là những hiện tượng tâm lý như vui buồn, lo lắng, nghi ngờ - Ý nghĩa: tác động tích cực và tiêu cực.- - Cơ chế: Từ từ và bùng nổ  NQT cần nhận thức được sự lây lan, tranh sự lây lan tâm trạng xấu ảnh hưởng đến hiệu quả làm việc của tập thể 3.2. Những quy luật tâm lý phổ biến tác động đến tập thể lao động DHTM_TMU 14 3.2.3. Quy luật nhàm chán Là một cảm xúc được nhắc đi nhắc lại nhiều lần và không thay đổi nội dung, hình thức. Sự nhàm chán ảnh hưởng đến năng suất lao động và hiệu suất làm việc của nhân viên  NQT phải luôn thay đổi trong cách thức lãnh đạo, ứng xử phù hợp, tạo ra hứng thú trong công việc cho nhân viên 3.2. Những quy luật tâm lý phổ biến tác động đến tập thể lao động DHTM_TMU 15 3.2.4. Quy luật tương phản Là một sự cảm nhận này có thể làm tăng cường một cảm nhận khác đối lập với nó xảy ra đồng thời hoặc nối tiếp nhau. Phân loại: 2 loai + Tương phản nối tiếp + Tương phản đồng thời  Do tác động của quy luật tương phản mà trong quá trình quản trị thường xảy ra những cảm xúc, tình cảm hoặc những phản ứng trái ngược nhau 3.2. Những quy luật tâm lý phổ biến tác động đến tập thể lao động DHTM_TMU 16 3.2.5. Quy luật di chuyển Là cảm xúc , tình cảm của con người có thể di chuyển từ một đối tượng này sang đối tượng khác, từ mặt này sang mặt khác.. Con người thường bị chi phối bới tình cảm của mình khi nhận xét, đánh giá người khác.  NQT cần nắm vững quy luật này để có thể tìm ra nguyên nhân đích thực của tình cảm trong quan hệ giao tiếp người người trong tập thể. 3.2. Những quy luật tâm lý phổ biến tác động đến tập thể lao động DHTM_TMU 17 3.2.6. Quy luật dư luận tập thể Là thái độ mang tính đánh giá của tập thể, của xã hội về một sự việc, một hiện tượng, cá nhân hay nhóm người trong tập thể, trong xã hội. + Dư luận chính thức: là dư luận được lan truyền công khai + Dư luận không chính thức: được hình thành một cách tự phát. Dư luận hình thành qua một quá trình tiếp nhận thông tin người ta tham gia bàn luận đánh giá và cuối cùng thống nhất hình thành nên thái độ chung của số đông 3.2. Những quy luật tâm lý phổ biến tác động đến tập thể lao động DHTM_TMU 3.3.Mâu thuẫn trong tập thể lao động 3.3.1. Khái niệm và bản chất của mâu thuẫn - K/n: Mâu thuẫn là trạng thái thay đổi cơ bản, gây rối loạn vê tổ chức đối với sự cân bằng trước đó của tập thể. - Bản chất: + Mâu thuẫn tồn tại khách quan trong suốt quá trình phát triển của một sự vật và hiện tượng  Bản thân sự vận động là một mâu thuẫn. + Mâu thuẫn luôn tồn tại 2 mặt tích cực và tiêu cực  Nhà quản trị cần phải biết khi nào sử dụng mâu thuẫn, khi nào loại trừ nó để đảm bảo cho hoạt động của tập thể đạt hiệu quả cao. 18 DHTM_TMU TÌNH HUỐNG 1 19 DHTM_TMU TÌNH HUỐNG 2 Một người cha giàu có đã chia đôi tài sản của mình cho hai cô con gái là Janet và Claire khi ông qua đời. Mọi chuyện đều tốt đẹp cho đến khi họ phân chia chiếc nhẫn kim cương mà người cha luôn đeo khi ông còn sống. Cả hai cô con gái đều có những lí lẽ của riêng mình để có được chiếc nhẫn đó. Janet nói rằng chính cô đã chăm sóc cha khi ông đau ốm còn Claire thì khăng khăng rằng ông đã hứa cho cô chiếc nhẫn từ nhiều năm trước rồi. Quan hệ của hai chị em ngày càng trở nên căng thẳng vì không ai chịu nhường ai. 20 DHTM_TMU TÌNH HUỐNG 3 21 DHTM_TMU 3.3.Mâu thuẫn trong tập thể lao động 22 Mâu thuẫn chức năng là những xung đột có cường độ tương đối yếu, chúng có thể làm cho người ta trở nên tích cực hơn, sáng tạo hơn. Ảnh hưởng xấu tới hoạt động của tập thể, nó phá hủy mối quan hệ giữa các bên. Mâu thuẫn phi chức năng Phân loại mâu thuẫn DHTM_TMU 3.3.Mâu thuẫn trong tập thể lao động 23 3.3.2. Các loại mâu thuẫn Mâu thuẫn giữa lãnh đạo và cấp dưới. Nguyên nhân phát sinh -Về phía lãnh đạo + Do tổ chức lao động, phân công công việc không hợp lý. + Do bổ nhiệm, cất nhắc cán bộ không khách quan. + Do xác định tiền lương, tiền thưởng hay đối xử với các thành viên thiếu công minh -Về phía cấp dưới: Do vi phạm các chuẩn mực của tập thể như + Kỷ luật lao động + Vi phạm các quy định về chất lượng. + Phạm sai lầm trong ứng xử với các thành viên khác DHTM_TMU 3.3.Mâu thuẫn trong tập thể lao động 24 Mâu thuẫn giữa các thành viên trong tập thể . Nguyên nhân phát sinh + Sự khác biệt về quan điểm, lợi ích, phong cách giao tiếp...; + Do khác nhau về tâm lý (tính khí, nhân cách...) và động cơ hoạt động; + Do sự khác biệt về ý thức kỷ luật, tinh thần trách nhiệm, 3.3.2. Các loại mâu thuẫn DHTM_TMU 3.3.Mâu thuẫn trong tập thể lao động 3.3.3.Phương pháp giải quyết mâu thuẫn 25 Áp chế Thỏa hiệp Thống nhất Giành thắng lợi về 1 phía. Đây là phương pháp dễ dàng nhất nhưng ít làm thoa mãn về lâu dài. Mỗi bên từ bỏ, nhân nhượng một số vấn đề để đem lại sự bình yên cho tập thể. Phương pháp này sử dụng khi mâu thuẫn về lợi ích Bóc trần mâu thuẫn, xem xét kỹ lưỡng mong muốn của mỗi bên, đánh giá lại nhu cầu của cả hai phía để đi dến thống nhất. DHTM_TMU 3.3.Mâu thuẫn trong tập thể lao động 26 Biện pháp thuyết phục: Thông qua việc bồi dưỡng ý thức mỗi bên , làm cho họ nhận thức được tác hại của mâu thuẫn do họ gây ra đối với tập thể. 1 Biện pháp hành chính: Thuyên chuyển công tác, đưa ra khỏi cơ quan.thường được tiến hành sau khi các biện pháp khác đã được thực hiện nhưng không có kết quả 2 Biện pháp khác DHTM_TMU 3.3.Mâu thuẫn trong tập thể lao động  Một số lưu ý khi giải quyết mâu thuẫn - Phải làm cho mỗi bên thấy rõ lỗi lầm của mình. - Về mặt tâm lý: Dư âm của mâu thuẫn còn nằm trong ý thức của mỗi bên và sẽ gây tác động trong một thời gian nhất định. - Các bên xung quanh, tập thể, các nhà quản lý cần tiếp tục quan tâm, theo dõi và tạo cho họ điều kiện cần thiết để hiểu và thông cảm với nhau 27 DHTM_TMU LOGO DHTM_TMU