Bài tập Triết học nâng cao - Đề tài Bài học tôn trọng khách quan phát huy tính năng động chủ quan và sự vận dụng ở Việt Nam hiện nay

hải gắn liền với tiến bộ và công bằng xã hội ngay trong từng bước và trong suốt quá trình phát triển. Đồng thời với các đổi mới trong lĩnh vực kinh tế, việc đổi mới bắt đầu từ việc Đảng phải đổi mới tư duy lý luận, nâng cao năng lực, trình độ lý luận của Đảng để nhận thức đúng và hành động đúng phù hợp với hệ thống các quy luật khách quan. Đồng thời với việc đổi mới tư duy lý luận, việc tăng cường phát huy dân chủ, phát huy tiềm năng cán bộ khoa học kỹ thuật, đội ngũ cán bộ quản lý và tăng cường công tác tổng kết thực tiễn, tổng kết cái mới, không ngừng bổ sung, phát triển, hoàn chỉnh lý luận về mô hình, mục tiêu, bước đi, đổi mới và kiện toàn tổ chức và phương thức hoạt động của hệ thống chính trị là những biện pháp nhằm từng bước sửa chữa sai lầm và khắc phục bệnh của chủ quan duy ý chí. Thời gian đầu sau Đại hội X, đất nước phát triển thuận lợi, Việt Nam trở thành thành viên của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO).Nhưng từ cuối năm 2007, đầu năm 2008, kinh tế và đời sống gặp nhiều khó khăn.Các thế lực thù địch tiếp tục chống phá, kích động bạo loạn, đẩy mạnh hoạt động “diễn biến hòa bình”. Trong bối cảnh đó, toàn Đảng, toàn dân ta đã nỗ lực phấn đấu vượt qua khó khăn, thách thức, “đạt được những thành tựu quan trọng trong việc thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ Đại hội X đề ra, nhưng cũng còn nhiều hạn chế, khuyết điểm cần khắc phục.” Nền kinh tế vượt qua nhiều khó khăn, thách thức, kinh tế vĩ mô cơ bản ổn định, duy trì được tốc độ tăng trưởng khá, tiềm lực và quy mô nền kinh tế tăng lên, nước ta đã ra khỏi tình trạng kém phát triển. Tuy nhiên, kinh tế phát triển chưa bền vững: chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh thấp, chưa tương xứng với tiềm năng, cơ hội và yêu cầu phát triển của đất nước, một số chỉ tiêu không đạt kế hoạch. Giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ, văn hóa và các lĩnh vực xã hội có tiến bộ, bảo vệ tài nguyên, môi trường được chú trọng hơn; đời sống các tầng lớp nhân dân được cải thiện nhưng bên cạnh đó vẫn còn nhiều hạn chế, yếu kém, gây bức xúc xã hội. Quốc phòng, an ninh, đối ngoại được tăng cường nhưng vẫn còn nhiều hạn chế. Dân chủ xã hội chủ nghĩa có tiến bộ, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc được củng cố nhưng chưa được phát huy đầy đủ. Việc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa được đẩy mạnh, hiệu lực và hiệu quả được nâng lên tuy vậy vẫn chưa theo kịp được yêu cầu phát triển kinh tế và quản lý đất nước. Công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng được tăng cường, đạt một số kết quả tích cực nhưng vẫn còn nhiều hạn chế, yếu kém, chậm được khắc phục. Từ thực tiễn lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện Nghị quyết Đại hội X, Đảng ta đã rút ra một số kinh nghiệm sau: Một là, trong bất kỳ điều kiện và tình huống nào, “phải kiên trì thực hiện đường lối và mục tiêu đổi mới, kiên định và vận dụng sáng tạo, phát triển chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội” Hai là, “phải thực sự coi trọng chất lượng, hiệu quả tăng trưởng và phát triển bền vững”, nâng cao chất lượng và hiệu quả của nền kinh tế, đồng thời duy trì tốc độ tăng trưởng hợp lý, giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô. Tăng cường huy động các nguồn lực trong và ngoài nước. Ba là, phải coi trọng việc kết hợp chặt chẽ giữa tăng trưởng kinh tế với thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội. Bốn là, đặc biệt chăm lo củng cố, xây dựng Đảng cả về chính trị, tư tưởng và tổ chức. Năm là, trong công tác lãnh đạo và chỉ đạo phải rất nhạy bén, kiên quyết, sáng tạo, bám sát thực tiễn đất nước, chú trọng công tác dự báo, kịp thời đề ra các giải pháp phù hợp với tình hình mời. Thực tế hiện nay, Văn kiện Đại hội XI đã nhận định, hơn 20 năm qua, “Việt Nam đã đạt được những thành tựu to lớn và có ý nghĩa lịch sử. Chúng ta đã thực hiện thành công chặng đường đầu của công cuộc đổi mới, đưa đất nước ra khỏi tình trạng kém phát triển, đời sống nhân dân có nhiều thay đổi tích cực...” tuy nhiên “nước ta vẫn đang đứng trước nhiều thách thức lớn, đan xen nhau và diễn biến phức tạp không thể xem thường”. Đất nước ta đang bước vào thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa - hiện đại hóa, Đảng ta chủ trương: “Tăng cường huy động phải gắn với sử dụng có hiệu quả các nguồn lực trong và ngoài nước. Phát triển lực lượng sản xuất phải đồng thời với xây dựng, hoàn thiện quan hệ sản xuất, củng cố và tăng cường định hướng xã hội chủ nghĩa”, muốn vậy phải “tiếp tục nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng; đẩy mạnh toàn diện công cuộc đổi mới; xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh; phát huy dân chủ và sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc; phát triểm kinh tế nhanh, bền vững...” để đến năm 2020 “nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại”, thực hiện “dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh” Xuất phát từ thực tế khách quan trên, Đảng ta cũng cần tôn trọng quy luật khách quan, đồng thời phát huy tính năng động chủ quan của mình. Trong việc ban hành các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của nhà nước, các chương trình, kế hoạch đều phải xuất phát từ thực tế khách quan, nếu chỉ xuất phát từ ý muốn chủ quan, lấy ý chí áp đặt cho thực tế, lấy ảo tưởng thay cho hiện thực sẽ mắc phải bệnh chủ quan duy ý chí. Tổng kết quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng ta đã rút ra kết luận mang tính định hướng là: “Mọi đường lối, chủ trương của Đảng phải xuất phát từ thực tế, tôn trọng khách quan” Hiện nay, thực trạng trình độ lực lượng sản xuất ở nước ta còn thấy cơ sở vật chất – kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội chưa đầy đủ, vững chắc, đời sống của nhân dân chưa cao, trong khi chúng ta có nhiều tiềm năng cả về tài nguyên thiên nhiên, con người cũng như các quan hệ trong và ngoài nước mà chúng ta chưa khai thác được một cách tốt nhất thì việc Đảng và nhà nước chủ trương thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa, chủ trương thực hiện nhất quán, lâu dài chính sách phát triển nền kinh thế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là nhằm phát huy tối ưu tài lực, trí lực, nhân lực còn tiềm tàng ấy, nhằm tạo ra sự chuyển hóa về chất trong toàn bộ đời sống xã hội để đáp ứng nhu cầu mà thực tiễn cách mạng Việt Nam đang đặt ra. 2.2.2. Vận dụng nguyên tắc tôn trọng khách quan, phát huy tính năng động chủ quan trên lĩnh vực kinh tế ở Việt Nam hiện nay. Trước năm 1986, mô hình kinh tế của Việt Nam là mô hình kinh tế kế hoạch hóa tập trung, quan liêu, bao cấp với 4 đặc điểm cơ bản sau: Về sở hữu, nền kinh tế Việt Nam trước năm 1986 là nền kinh tế dựa trên chế độ sở hữu thuần nhât (công hữu về tư liệu sản xuất) với hai thành phần kinh tế là kinh tế nhà nước (quốc doanh) và kinh tế tập thể. Các thành phần kinh tế khác không được thừa nhận. Về cơ chế vận hành, nền kinh tế Việt Nam trước năm 1986 vận hành theo cơ chế kế hoạch hóa tập trung. Theo đó, mọi hoạt động từ sản xuất tới tiêu dùng đều do nhà nước quyết định. Nhà nước định lượng cho sản xuất, định lượng phân phối cho tiêu dùng. Kế hoạch hóa là công cụ trung tâm của nền kinh tế. Khi nó đã được ban hành thì có tính chất bắt buộc thực hiện vô điều kiện đối với tất cả các chủ thể trong nền kinh tế. Các quan hệ thị trường không hề được coi trọng. Về quản lý nhà nước, nhà nước trực tiếp quản lý mọi hàng hóa và giá cả trên thị trường có tổ chức. Nhà nước quy định giá mua cũng như giá bán đối với hầu hết các loại hàng hóa. Hàng hóa không được tự do lưu thông. Đất đai, vốn, sức lao động không được coi là hàng hóa nên không được mua bán trên thị trường. Nền kinh tế Việt Nam trước năm 1986 là nền kinh tế khép kín, chỉ giao lưu buôn bán với các nước xã hội chủ nghĩa. Sở dĩ có sự tồn tại của một nền kinh tế với những đặc điểm như vậy là do đặc điểm lịch sử đặc biệt của Việt Nam trước năm 1975: vừa xây dựng chủ nghĩa xã hội, vừa kháng chiến thống nhất đất nước, giành độc lân tộc. Trong bối cảnh đó, một nền kinh tế như thế đã góp phần tích cực vào việc huy động toàn bộ sức người sức của cho kháng chiến. Mọi lợi ích cá nhân đều được gác lại vì mục tiêu cao cả độc lập dân tộc, thống nhất đất nước. Tuy nhiên, sau năm 1975, khi đất thống nhất thì nền kinh tế với những đặc điểm đó đã không còn phù hợp với tình hình mới nữa và bắt đầu bộc lộ những hạn chế và yếu kém của nó. Hệ thông quản lý tập trung đã tỏ ra thiếu đồng bộ và kém hiệu quả về mọi mặt. Cơ chế hành chính thái quá đã dẫn tới căn bện quan liêu bao cấp mà tới tận ngày nay, sau hơn 20 năm đổi mới chúng ta vẫn còn phải nỗ lực khắc phục nó. Đồng thời, cơ chế hành chính quan liêu cũng làm hạn chế khả năng nắm bắt và vận dụng các tiến bộ khoa học công nghệ vào phát triển kinh tế. Nền kinh tế thủ tiêu vai trò của thị trường đã dẫn tới xóa bỏ cạnh tranh – một động lực to lớn của sản xuất kinh doanh. Những hạn chế đó, cùng với một nền kinh tế gần như kiệt quệ sau sự tàn phá của chiến tranh đã khiến nên kinh tế Việt Nam lâm vào khủng hoảng, trì chệ về mọi mặt. Cụ thể, ngay trong quá trình thực hiện kế hoạch 5 năm 1976 – 1980, tốc đô tăng trưởng kinh tế đã rất thấp (chỉ đạt 0,4 %/năm so với kế hoạch đề ra là 13 – 14 %); thiếu lương thực (lương thực quy thóc giảm từ 274kg/người năm 1976 xuống 268kg/người năm 1980), phải nhập khẩu gần 1 triệu tấn lương thực mỗi năm; làm phát lên tới 20%/năm; kim ngạch xuất khẩu chỉ bằng 1/5 kim ngạch nhập khẩu. Sau cải cách giá, lương, tiền tháng 9 năm 1985, giá cả hàng hóa biến động mạnh, hoạt động tiền tệ hỗn loạn, lạm phát lên tới mức ba con số (chí số giá năm 1986 tăng gần 800%) Trong khi đó, trên thế giới, hệ thống xã hội chủ nghĩa đang đứng trước nguy cơ tan rã với sự sụp đổ của Liên Xô và các nước Xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu, xu thế toàn cầu hóa, hội nhập, mở cửa đang diễn ra trên phạm vi toàn thê giới. Thực tiễn khách quan đó cho thấy mô hình kinh tế kế hoạch hóa tập trung đã không còn phù hợp với tình hình mới và cần có những thay đổi. Việc đánh giá và nhận diện thực trạng những vấn đề cốt lõi của nền kinh tế kém hiệu quả trước năm 1986 là nắm bắt những hiện tượng kinh tế trong thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội để đổi mới tư duy lý luận về mô hình kinh tế; định hướng những giải pháp đồng bộ, khả thi theo nguyên tắc tôn trọng khách quan phát huy tính năng động chủ quan. Trước đổi mới, chúng ta đã có những nôn nóng, chủ quan, duy ý chí, đốt cháy giai đoạn trong công cuộc xáy dựng chủ nghĩa xã hội. Tuy nhiên, sau đại hội đảng VI năm 1986, vấn đề này đã được nhìn lại một cách toàn diện để có những đổi mới trong tư duy cũng như thực tiễn xây dựng mô hình kinh tế xã hội chủ nghĩa mà Việt Nam đang theo đuổi. Chuyển đổi từ mô hình kinh tế kế hoạch hóa tập trung, quan liêu, bao cấp sang mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Đảng xác định: kinh tế thị trường là nền kinh tế hàng hoá phát triển ở giai đoạn cao, trong đó yếu tố “đầu vào” và “đầu ra” đều thông qua thị trường. Các chủ thể kinh tế đều chịu sự tác động quy luật thị trường và thái độ ứng xử của họ đều tìm kiếm lợi ích cho mình thông qua sự điều tiết của giá cả. Vận dụng bài học tôn trọng khách quan, phát huy tính năng động chủ quan, để thực hiện được tư duy đổi mới đó, cần phải tổ chức lực lượng vật chất để thực hiện nó. Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam là một kiểu tổ chức kinh tế vừa tuân theo những quy luật của kinh tế thị trường vừa dựa trên cơ sở và được dẫn dắt, chi phối bởi các nguyên tắc và bản chất của chủ nghĩa xã hội, thể hiện trên cả ba mặt sở hữu, tổ chức quản lý, và phân phối. Nói cách khác, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, vận động theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước nhằm mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Cũng có thể nói, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một kiểu tổ chức kinh tế của một xã hội đang trong quá trình chuyển biến từ nền kinh tế còn ở trình độ thấp sang nền kinh tế ở trình độ cao hơn hướng tới chế độ xã hội mới – xã hội chủ nghĩa. Đây là nền kinh tế thị trường có tổ chức, có sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản và sự quản lý của Nhà nước xã hội chủ nghĩa, được định hướng cao về mặt xã hội, hạn chế tối đa những khuyết tật của tính tự phát thị trường, nhằm phục vụ tốt nhất lợi ích của đại đa số nhân dân và sự phát triển bền vững của đất nước. Tôn trọng khách quan luôn gắn liền với việc phát huy tính năng động chủ quan. Chuyển đổi kinh tế sang kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là thực tế khách quan. Tuy nhiên, trong quá trình đó, không thể dập khuân máy móc theo mô hình của bất kỳ nước nào (như trước kia chúng ta lấy mô hình của Liên Xô làm khuân mẫu tuyệt đối) mà có vận dụng, biến đổi cho phù hợp với những đặc điểm riêng của Việt Nam. Đảng ta thực hiện chủ trương khuyến khích phát triển nền kinh tế nhiều thành phần, đa dạng về sở hữu. Thay vì nền kinh tế chỉ có hai thành phần như trước năm 1986 thì hiện nay nền kinh tế bao gồm năm thành phần: kinh tế nhà nước, kinh tế hợp tác xã, kinh tế tư bản nhà nước, kinh tế tư bản tư nhân và kinh tế cả thể tiểu chủ. Nhà nước thực hiện nhất quán chính sách kinh tế nhiều thành phần, tạo điều kiện cho mọi thành phần kinh tế có cơ hội phát triển và bình đẳng trước pháp luật. Trong đó kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo hoạt động trong những lĩnh vực then chốt ảnh hưởng đến an ninh quốc gia, hướng dẫn, định hướng, kích thích cho các thành phần kinh tế khác phát triển nhằm mục đích chung là phát triển kinh tế, xây dựng chủ nghĩa xã hội. Để tạo khuân khổ pháp lý cho các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế hoạt động, nhà nước đã ban hánh, sửa đổi nhiều văn bản pháp luật. Bước đột phá quan trọng là việc nhà nước mở rộng quyền kinh doanh xuất nhập khẩu cho các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế kể cả các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Về cơ chế vận hành, chúng ta đã xóa bỏ cơ chế hành chính, tập trung, quan liêu, bao cấp chuyển sang cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước. Theo đó, các doanh nghiệp, cá nhân kinh doanh có quyền tự lựa chọn mặt hàng kinh doanh (trong khuân khổ pháp luật) mà không phải tuân theo sự áp đặt của nhà nước như trước kia. Còn người mua có quyền lựa chọn hàng hóa, số lượng, mẫu mã theo nhu cầu và khả năng thanh toán của mình (khác với việc nhà nước phân phối định lượng bình quân trong cơ chế cũ). Hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp lấy hiệu quả kinh tế và lợi nhuận là mục tiêu quan trọng thay vì thể hiện ý chí của nhà nước. Giá cả hàng hóa do thị trường quyết định phụ thuộc vào các quan hệ cung cầu, cạnh tranh. Tuy nhiên, cơ chế thị trường phải đặt dưới sự quản lý vĩ mô của nhà nước nhằm đảm bảo định hướng xã hội chủ nghĩa. Bên cạnh đó, nên kinh tế nước ta cũng được chuyển từ nền kinh tế khép kín sang nền kinh tế mở cửa và hội nhập. Quan hệ kinh tế được thiết lập không chỉ với các nước Xã hội chủ nghĩa mà được mở rộng với tất cả các quốc gia trên thế giới trên cơ sở mối quan hệ hợp tác, cùng có lợi và tôn trọng nhau. Thực hiện đường lối đổi mới toàn diện nền kinh tế đã mang lại cho Việt Nam rất nhiều thành tựu quan trọng trong phát triển kinh tế. Sự tham gia của nhiều thành phần kinh tế giúp chúng ta huy động tối đa các nguồn lực trong và ngoài nước phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước.