Báo cáo Đánh giá tác động môi trường dự án xây dựng và cải tạo hệ thống thoát nước thị xã Bỉm Sơn, tỉnh Thanh Hóa

10.840m3. Tại khu vực dự kiến xây dựng trạm xử lý nước thải số 2 với diện tích 2,40 ha cần phải san lấp mặt bằng, nạo vét lớp đất mặt với khối lượng đất sử dụng để san lấp mặt bằng khoảng 32.644m3 và lượng đất được nạo vét khoảng 11.659m3.Khối lượng vật liệu xây dựng được vận chuyển đến phục vụ thi công các hạng mục công trình trong giai đoạn xây dựng không nhiều nên tác động do quá trình vận chuyển nguyên vật liệu xây dựng khi thi công là không đáng kể. Các hạng mục thi công của dự án được thi công độc lập và tại các khu vực khác nhau. Do vậy ô nhiễm khí thải tại giai đoạn này chỉ mang tính cục bộ tại khu vực công trường thi công hệ thống xử lý nước thải và khu vực thi công tuyến cống. Giai đoạn mà lượng phương tiện giao thông vận tải (GTVT) ra vào khu vực dự án nhiều nhất chính là giai đoạn vận chuyện nguyên vật liệu vào để xây dựng các hạng mục công trình. Trong quá trình san lấp mặt bằng ước tính mật độ xe lớn nhất lúc này có thể đạt tới 20 chuyến/giờ, tương đương 40 lượt ra vào trên công trường. Vì vậy những ảnh hưởng tới môi trường không khí trong giai đoạn này sẽ là lớn nhất so với các giai đoạn khác trong suốt quá Dự án cấp nước và nước thải đô thị Việt Nam TIỂU DỰ ÁN XÂY DỰNG VÀ CẢI TẠO HỆ THỐNG THOÁT NƯỚC THỊ XÃ BỈM SƠN – THANH HÓA BÁO CÁO ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG Trang 4545 trình thi công dự án. Ước tính tải lượng và mức độ ảnh hưởng của giai đoạn này tới môi trường không khí từ đó có thể suy ra mức độ ảnh hưởng của các giai đoạn khác.Quãng đường vận chuyển từ chỗ đào đất đến chỗ đổ thải không quá 10km. Bảng 7.4. Hệ số ô nhiễm đối với các loại xe của một số chất ô nhiễm chính Loại xe CO TSP (tổng bụi - muội khói) SO2 NOx Xe ô tô con & xe khách 7,72 kg/1000km 0,07 kg/1000km 2,05S kg/1000km 1,19 kg/1000km Xe tải động cơ Diezen > 3,5 tấn 7,3 kg/1000km 1,6 kg/1000km 7,26S kg/1000km 18,2 kg/1000km Xe tải động cơ Diezen < 3,5 tấn 1 kg/1000km 0,2 kg/1000km 1,16S kg/1000km 0,7 kg/1000km Mô tô & xe máy 16,7 kg/1000km 0,08 kg/1000km 0,57S kg/1000km 0,14 kg/1000km S: hàm lượng lưu huỳnh trong xăng, dầu. Phương tiện chuyên trở trong quá trình thi công là các loại xe tải động cơ Diezel có tải trọng lớn trên 10 tấn, nhiên liệu là dầu (hàm lượng lưu huỳnh trong dầu là 1%). Với mật độ xe hoạt động trong khu vực thi công là 40 xe/h. Dựa trên phương pháp xác định nhanh nguồn thải của các loại xe theo “hệ số ô nhiễm không khí” căn cứ vào tài liệu của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), sổ tay về Công nghệ môi trường, tập 1: “Đánh giá nguồn ô nhiễm không khí, nước và đất”, tải lượng các chất ô nhiễm do các phương tiện giao thông thải ra trong: - Tuyến đường khu vực thi công vận chuyển đất san lấp mặt bằng: ECO = 40 x 7,3 = 292 kg/1000 km.h = 0,081 mg/m.s ESO2 = 40 x 7,26 x 1% = 2,904kg/1000 km.h = 0,000807 mg/m.s ENOx = 40x 18,2 = 728 kg/1000 km.h = 0,202 mg/m.s Ebụi (muội) = 40 x 1,6 = 64,0 kg/1000 km.h = 0,0178 mg/m.s * Khí thải do các máy xây dựng trong thi công xây dựng cơ sở hạ tầng Giai đoạn san nền, xây dựng các công trình hạ tầng kỹ thuật, phải sử dụng một số lượng khá lớn các máy xây dựng. Các máy sử dụng dầu diesel trong quá trình hoạt động sẽ phát thải các chất ô nhiễm như: bụi, khí CO, SO2, NOx, VOCs,... Hầu hết các thiết bị máy móc này đều là máy tải trọng lớn nên có thể ước tính được tải lượng phát thải tương tự như các xe vận tải trọng lớn theo phương pháp dự báo nhanh của WHO với các hệ số ô nhiễm được nêu trong các bảng trên. Về bụi: như đề cập tại bảng 7.2, bụi phát sinh tại hầu hết trong các công đoạn thi công các hạng mục của dự án, đặc biệt khu vực lại khu vức đồi cát nên ô nhiễm càng lớn. Để ước tính tải lượng bụi sinh ra trong quá trình thi công tuyến đường, dựa vào phương pháp đánh giá nhanh của Tổ chức y tế thế giới (WHO) có thể dự báo được lượng bụi phát sinh từ các phương tiện giao thông vận tải vận chuyển nguyên vật liệu xây dựng như sau: - Vận tốc trung bình : 10 km/h (Trong công trường xây dựng) - Tải trọng trung bình : 10 tấn - Số bánh xe trung bình : 8 cái/xe - Số xe vận chuyển trung bình : 40 lượt xe/giờ. - Quãng đường trung bình: 10 km (Khu vực công trường) Dự án cấp nước và nước thải đô thị Việt Nam TIỂU DỰ ÁN XÂY DỰNG VÀ CẢI TẠO HỆ THỐNG THOÁT NƯỚC THỊ XÃ BỈM SƠN – THANH HÓA BÁO CÁO ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG Trang 4646 Bảng 7.5. Dự báo tải lượng bụi phát sinh do phương tiện vận tải Hệ số phát sinh bụi Tải lượng trung bình (mg/m.s) 40.f 14,868 Nguồn: Đánh giá nguồn ô nhiễm không khí, nước, đất - Hướng dẫn kỹ thuật kiểm kê nhanh nguồn ô nhiễm và sử dụng chúng trong chiến lược kiểm tra, tính toán ô nhiễm môi trường – Phần 1: Kỹ thuật kiểm kê nhanh trong ô nhiễm môi trường – Tổ chức Y tế thế giới, Geneva, 1993. Ghi chú: - f là hệ số phát sinh bụi thứ cấp khi xe chạy trên đường, có công thức tính bằng 5,07,0 .. nMvf  , trong đó: - v : Vận tốc trung bình của xe - M : Tải trọng trung bình của xe - n : Số bánh xe trung bình. Từ kết quả tính toán cho thấy lượng bụi gây ra do các phương tiện vận tải trên đường vận chuyển nguyên vật liệu xây dựng tại công trường trong thời gian thi công xây dựng tương đối lớn và chủ yếu gây ô nhiễm cục bộ tại khu vực công trường và trên các tuyến đường vận chuyển trong khu vực dự án từ các khu vực thi công các tuyến cống đào lượng đất dư thừa được vận chuyển đến khu vực xây dựng trạm xử lý nước thải để san lấp. Tải lượng bụi phát sinh này chưa đề cập đến lượng bụi phát sinh do gió cuốn từ bụi đường. Việc xác định tải lượng bụi phát sinh từ mặt đường là khá phức tạp và phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố: độ bẩn của đường, tốc độ của luồng xe chạy, mật độ dòng xe, điều kiện thời tiết khí hầu,… Theo kết quả thực nghiệm của cục Bảo vệ Môi trường Mỹ, lượng bụi phát sinh từ mặt đường được xác định như sau: L nV CK * 365 365 * 50 **81,0       ; kg bụi/km.ngày, Trong đó: - K: Hệ số ô nhiễm bụi trung bình trong năm, kg bụi/km.ngày. - C: Lượng bụi mịn trên mặt đường, kg bụi/km. - V: Vận tốc trung bình của luồng xe, km/h. - n: Số ngày mưa trong năm có lượng mưa ít hơn 254 mm/ngày. - L: Mật độ xe trung bình = lưu lượng xe (xe/h) chia cho tốc độ luồng xe trung bình (km/h), đơn vị của L là xe/km. Bảng 7.6. Bảng tổng hợp ước tính tải lượng khí thải, bụi do vận chuyển đất đá san lấp mặt bằng, đổ thải khu vực xây dựng nhà máy xử lý nước thải STT Khí thải Tải lượng ô nhiễm trên tuyến đường khu vực thi công 1 SO2 0,0010 mg/m.s 2 NOx 0,252 mg/m.s 3 CO 0,101 mg/m.s 4 Bụi than 0,022 mg/m.s 5 Bụi đất, cát 14,868 mg/m.s c. Phạm vi tác động * Bụi và khí độc hại Dự án cấp nước và nước thải đô thị Việt Nam TIỂU DỰ ÁN XÂY DỰNG VÀ CẢI TẠO HỆ THỐNG THOÁT NƯỚC THỊ XÃ BỈM SƠN – THANH HÓA BÁO CÁO ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG Trang 4747 Để đánh giá mức độ ô nhiễm môi trường xung quanh, cần xem xét, tính toán mức độ lan truyền của các chất ô nhiễm ra môi trường xung quanh. Dựa trên các nguồn phát thải, ta có thể chia nguồn thải thành : - Nguồn đường (nguồn di động): là nguồn do các phương tiện thi công, vận chuyển nguyên vật liệu xây dựng, đất đá san lấp mặt bằng, đất đá bùn thải thải,… gây ra. - Nguồn mặt, nguồn điểm (nguồn cố định): là nguồn phát sinh tại khu vực thi công do các thiết bị như: máy khoan, máy đào đắp, san lấp, bốc xúc, nổ mìn,… gây ra. Có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến mức độ lan truyền các chất ô nhiễm trong môi trường không khí như: yếu tố về khí tượng (tính ổn định của khí quyển, hướng gió, tốc độ gió, nhiệt độ của không khí, độ ẩm của không khí, lượng mưa,… ), yếu tố về địa hình và các công trình xây dựng trong khu vực (gò đất, đồi núi, khu vực bằng phẳng, độ cao của các công trình,…) và một yếu tố đặc biệt quan trọng khác đó là tải lượng của chất ô nhiễm trong không khí. Trên thực tế nghiên cứu khu vực xây dựng dự án, các yếu tố khí tượng, địa hình trong khu vực (đã được đề cập ở phần trước), dựa trên mô hình tính khuếch tán chất ô nhiễm trong môi trường không khí đối với nguồn đường và nguồn điểm, nguồn mặt để xác định mức độ lan truyền chất ô nhiễm trong môi trường không khí. - Sơ đồ tính nguồn đường: Để đơn giản hoá, ta xét nguồn đường là nguồn thải liên tục (nguồn của dòng xe chạy liên tục trên đường - xe vận chuyển đất đá san lấp mặt bằng, đất đá thải) và ở độ cao gần mặt đất, gió thổi vuông góc với nguồn đường. Hình 7.1. Mô hình phát tán nguồn đường Nồng độ chất ô nhiễm ở khoảng cách x cách nguồn đường phía cuối gió ứng với các điều kiện trên được xác định theo công thức tính toán như sau: C(x) = 2E/ (2) 1/2 z.u (1) Hoặc có thể xác định theo công thức mô hình cải biên của Sutton như sau: C(x) = 0,8.E     uee zhzhz zz  /)( 2222 2/)(2/)(   (2) Trong đó: E: lượng thải tính trên đơn vị dài của nguồn đường trong đơn vị thời gian (mg/m.s), E được tính toán ở phần trên. Gió thổi vuông góc với nguồn Nguồn đường E (g/m.s) x Dự án cấp nước và nước thải đô thị Việt Nam TIỂU DỰ ÁN XÂY DỰNG VÀ CẢI TẠO HỆ THỐNG THOÁT NƯỚC THỊ XÃ BỈM SƠN – THANH HÓA BÁO CÁO ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG Trang 4848 z: hệ số khuếch tán theo phương z (m) là hàm số của x theo phương gió thổi. z được xác định theo công thức Slade với cấp độ ổn định khí quyển loại B (là cấp độ ổn định khí quyển đặc trưng của khu vực) có dạng sau đây: z = 0,53.x0,73 x: khoảng cách của điểm tính so với nguồn thải, tính theo chiều gió thổi. u : Tốc độ gió trung bình (m/s), tại khu vực có tốc độ gió trung bình là 1,9 m/s. z: độ cao của điểm tính (m), tính ở độ cao 0,5 m. h: độ cao của mặt đường so với mặt đất xung quanh (m), coi mặt đường bằng mặt đất,h=0 m. Bỏ qua sự ảnh hưởng của các nguồn ô nhiễm khác trong khu vực, các yếu tố ảnh hưởng của địa hình, coi nguồn đường chỉ là do hoạt động vận chuyển thi công xây dựng dự án. Khoảng cách vận chuyển từ khu vực khai thác đất đến khu vực đắp đất trên công trường là 10km. Lượng thải tính trên đơn vị dài của nguồn đường trong đơn vị thời gian của các chất ô nhiễm được thể hiện tại bảng 7.6. Thay các giá trị vào công thức tính toán, nồng độ các chất ô nhiễm ở các khoảng cách khác nhau so với nguồn thải (tim đường) được thể hiện ở bảng 7.7. Bảng 7.7. Nồng độ các chất ô nhiễm do các phương tiện vận chuyển trong khu vực TT Khoảng cách x (m) Nồng độ bụi (mg/m3) Nồng độ CO (mg/m3) Nồng độ NOx (mg/m3) Nồng độ SO2 (mg/m 3) 1 5 15,64 0,088 0,22 0,0012 2 10 9,608 0,056 0,136 0,0008 3 15 6,992 0,04 0,1 0,0004 4 20 5,536 0,032 0,084 0,0001 5 30 3,924 0,024 0,06 <10-4 6 50 2,46 0,016 0,044 <10-4 7 100 1,168 0,012 0,024 <10-4 8 500 0,208 0,004 0,008 <10-4 9 1000 0,0368 0,003 0,004 <10-4 Trung bình 1h 0,3 30 0,2 0,35QCVN 5937:2005 Trung bình 24h 0,2 5 0,1 0,3 Qua tính toán một cách định lượng như trên, kết quả thu được so sánh với TCVN 5937:2005 trung bình trong 1h nhận thấy rằng trong khu vực thi công có biểu hiện ô nhiễm NOx và đặc biệt là ô nhiễm bụi do qúa trình vận chuyển vật liệu xây dựng và đất đá san nền. Theo tính toán, phạm vi ảnh hưởng về ô nhiễm bụi là trong vòng bán kính 500 m về phía cuối hướng gió. Đây là kết quả tính toán theo mô hình, quá trình tính toán bỏ qua những yếu tổ cản trở về địa hình, coi bụi có kích cỡ rất nhỏ, có khả năng phát tán như chất khí trong điều kiện khí hậu của khu vực, chính vì vậy, với tải lượng bụi như tính toán theo WHO mà phạm vi ảnh hưởng về ô nhiễm bụi là khá lớn. Tuy nhiên, thực tế có rất nhiều yếu tố làm giảm đi khả năng phát tán bụi như yếu tố về địa hình, sự hấp phụ bụi của lá cây, các hạt bụi có kích Dự án cấp nước và nước thải đô thị Việt Nam TIỂU DỰ ÁN XÂY DỰNG VÀ CẢI TẠO HỆ THỐNG THOÁT NƯỚC THỊ XÃ BỈM SƠN – THANH HÓA BÁO CÁO ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG Trang 4949 thước lớn, tỷ trọng lớn dễ dàng lắng xuống,… do đó phạm vi ảnh hưởng thực tế có thể giảm đi rất nhiều so với mô hình. Ngoài ra, khu vực công trường xa so với khu dân cư 100m, mức độ ảnh hưởng do ô nhiễm môi trường không khí từ các phương tiện vận chuyển trong khu vực thi công chủ yếu tác động đến công nhân thi công trên công trường và một số ít hộ dân sống dọc trục đường liên xã đi qua bố khu vực chính của dự án. Biện pháp giảm thiểu: - Đối với các máy móc có mức ồn cao như máy phát điện có thể sử dụng khi mất điện, máy nén khí,…thì lắp đặt các thiết bị giảm âm. Trong trường hợp không thể giảm nguồn ồn thì bảo vệ công nhân làm việc ở môi trường ồn bằng cách sử dụng các dụng cụ chống ồn cá nhân như nút tai và bao tai. - Lựa chọn đơn vị thi công có thiết bị và phương tiện thi công cơ giới hiện đại có kỹ thuật cao. Các phương tiện vận chuyển hạn chế dùng còi trong khu dân cư. - Sử dụng các loại xe vận tải động cơ đốt trong có hiệu suất cao, tải lượng khí thải nhỏ và độ ồn thấp. Thường xuyên bảo dưỡng máy móc thiết bị, luôn để máy móc thiết bị hoạt động trong trạng thái tốt nhất, hạn chế tiếng ồn và khói thải. - Các công nhân thi công làm mặt đường sau khi thi công cống thoát nước được bố trí khẩu trang để tránh bụi và khí độc trong quá trình thi công và nấu nhựa đường. - Các xe ô tô khi vận chuyển nguyên vật liệu phải thực hiện đúng các quy định giao thông chung: các xe vận tải không được chở quá tải trọng cho phép với từng loại xe và với tính chất cơ lý của nền đường. Theo đặc điểm của hệ thống giao thông khu vực các loại xe dùng chủ yếu là xe ô tô tải trọng trung bình 10 tấn; bên cạnh đó việc hạn chế tốc độ cũng là một điểm quan trọng trong việc giảm thiểu ô nhiễm bụi. Để vừa đảm bảo an toàn giao thông khu vực và không cuốn bụi, tốc độ lưu thông tối đa trên đường nội bộ công trường là 10km/h. - Triển khai công tác giảm thiểu bụi đất bằng các biện pháp đơn giản là tưới nước thường xuyên đối với các tuyến đường sử dụng chính cho dự án. Giải pháp này không thể xử lý hoàn toàn các loại bụi, tuy nhiên có thể hạn chế được tối đa sự phát tán của chúng. Tần suất cần thiết để đạt hiệu quả cao là 2 lần/ngày trong mùa khô. - Thực hiện các biện pháp che, chắn, tưới nước ở những khu vực phát sinh nhiều bụi khi vận chuyển những vật liệu có khả năng gây bụi lớn... - Đảm bảo an toàn không để rò rỉ khi vận chuyển vật liệu nguyên liệu rời hay lỏng. - Không hoạt động vào các giờ cao điểm về mật độ giao thông và giờ nghỉ ngơi của nhân dân khu vực. - Không thi công cục bộ tại một điểm thi công, sử dụng máy móc cùng một thời gian nhằm tránh ách tắc giao thông. - Nếu tuân thủ các biện pháp giảm thiểu trên thì môi trường không khí cụ thể là: Tiếng ồn, khí thải,… sẽ được giảm thiểu đảm bảo an toàn cho người thi công và nhân dân sinh sống qua lại trên khu vực trong giai đoạn thi công. - Tại cổng ra vào của công trường xây dựng hệ thống xử lý nước thải, dự án bố trí hệ thống vòi rửa xe, đảm bảo rằng các xe ra khỏi công trường không còn đất, cát dính dưới gầm xe, rơi vãi gây bụi. 7.2.2.2. Chấn động và tiếng ồn Dự án cấp nước và nước thải đô thị Việt Nam TIỂU DỰ ÁN XÂY DỰNG VÀ CẢI TẠO HỆ THỐNG THOÁT NƯỚC THỊ XÃ BỈM SƠN – THANH HÓA BÁO CÁO ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG Trang 5050 Trong các giai đoạn san nền, xây dựng cơ sở hạ tầng và thi công các tuyến cống, trạm bơm, chấn động và tiếng ồn cũng là một yếu tố mang bản chất vật lý và ảnh hưởng đến môi trường không khí. Tiếng ồn phát sinh chủ yếu từ các phương tiện GTVT, các máy móc xây dựng,... các hoạt động cơ điện, máy bơm nước, máy nổ,... Khả năng tiếng ồn tại khu vực thi công lan truyền tới các khu vực xung quanh được xác định bằng công thức sau: Li = Lp - Ld - Lc (dBA) Trong đó: Li - Mức ồn tại điểm tính toán cách nguồn ồn một khoảng cách d (m) Lp - Mức ồn đo được tại nguồn gây ồn (cách 1,5 m) Ld - Mức ồn giảm theo khoảng cách d ở tần số i             a d r r L 1 2 1lg20 Trong đó: r1 - Khoảng cách tới nguồn gây ồn với Lp (m) r2 - Khoảng cách tính toán độ giảm mức ồn theo khoảng cách ứng với Li (m) a - Hệ số hấp thụ riêng của tiếng ồn với địa hình mặt đất (a = 0) Lc - Độ giảm mức ồn qua vật cản. Khu vực dự án có địa hình rộng thoáng và không có vật cản nên L=0. Từ các công thức trên, có thể tính toán mức độ gây ồn của các loại thiết bị thi công trên công trường tới môi trường xung quanh ở khoảng cách 200 m và 500 m, kết quả được thể hiện trong bảng 3.7. Bảng 7.8. Mức ồn gây ra do các phương tiện thi công TT Thiết bị thi công Mức ồn ở điểm cách máy 1,5 m Mức ồn ở khoảng cách 200 m Mức ồn ở khoảng cách 500 m 1 Máy ủi 93 dBA 71 dBA 63 dBA 2 Máy khoan 87 dBA 65 dBA 57 dBA 3 Máy cưa 82 dBA 60 dBA 52 dBA 4 Máy nén diezen 80 dBA 58 dBA 50 dBA 5 Máy ép cọc bêtông 1,5 T 75 dBA 53 dBA 45 dBA 6 Máy trộn bê tông 75 dBA 53 dBA 45 dBA 7 TC 3733/2002/BYT 85dBA - - 8 TCVN 5949 - 1998 - 75 dBA 75 dBA Ghi chú: TC 3733/2002/BYT: Đối với khu vực sản xuất TCVN 5949 - 1998: Đối với khu vực dân cư Kết quả tính toán cho thấy, tiếng ồn sinh ra do các phương tiện GTVT vận chuyển nguyên vật liệu và máy móc, thiết bị thi công trên công trường đảm bảo GHCP đối với khu vực thi Dự án cấp nước và nước thải đô thị Việt Nam TIỂU DỰ ÁN XÂY DỰNG VÀ CẢI TẠO HỆ THỐNG THOÁT NƯỚC THỊ XÃ BỈM SƠN – THANH HÓA BÁO CÁO ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG Trang 5151 công và nằm trong GHCP đối với khu dân cư theo TCVN 5949 - 1998 ở khoảng cách trên 200 m từ nguồn ồn. Đây là kết quả tính toán theo mô hình, quá trình tính toán bỏ qua những yếu tổ cản trở về địa hình, và thảm thực vật xung quanh, chính vì vậy, tiếng ồn phát sinh như tính toán theo WHO thì phạm vi ảnh hưởng về tiếng ồn là khá lớn (khoảng 200m). Tuy nhiên, thực tế có rất nhiều yếu tố làm giảm đi khả năng lan truyền của tiếng ồn như yếu tố về địa hình, thảm thực vật,… do đó phạm vi ảnh hưởng thực tế có thể giảm đi rất nhiều so với mô hình. Do khu vực công trường thi công các tuyến cống thu gom nước mưa, nước thải nằm ngay khu vực dân cư nên mức độ ảnh hưởng do tiếng ồn từ các phương tiện vận chuyển trong khu vực thi công sẽ tác động đến công nhân thi công trên công trường và các hộ dân sống dọc trục đường vận chuyển đất đá thải và khu vực thi công các tuyến cống thoát nước. Biện pháp giảm thiểu: Trang bị bảo hộ lao động chống ồn cho các công nhân thi công trên công trường. 7.2.2.3. Ô nhiễm môi trường nước a. Nguồn gốc ô nhiễm và chất ô nhiễm chỉ thị Trong quá trình thi công xây dựng công trình dự án, các nguồn gây ô nhiễm môi trường nước bao gồm: - Nước mưa chảy tràn, đặc biệt là thi công trong mùa mưa bão và vấn đề ô nhiễm chủ yếu là nước mưa đợt đầu. - Dầu mỡ thải hoặc rơi vãi trên công trường của các phương tiện thi công và vận tải. Lượng chất thải này ít nhưng đặc thù ô nhiễm cao. - Nước thải sinh hoạt của công nhân thi công. Nguồn gốc ô nhiễm môi trường nước và chất chỉ thị ô nhiễm môi trường nước được thể hiện tại bảng 7.9. Bảng 7.9. Nguồn gốc ô nhiễm môi trường nước và chất ô nhiễm chỉ thị TT Nguồn gốc ô nhiễm Chất ô nhiễm chỉ thị 1 Nước mưa chảy tràn Chất rắn lơ lửng, kim loại nặng do rửa trôi, dầu mỡ nhiên liệu. 2 Phương tiện thi công, bảo dưỡng Chất rắn lơ lửng, kim loại nặng, dầu mỡ do bảo dưỡng thiết bị. 3 Nước thải sinh hoạt của cán bộ công nhân tham gia thi công Chất rắn lơ lửng, các hợp chất hữu cơ (BOD, COD, hợp chất nitơ, phốt pho) và vi khuẩn. 4 Nước thải sinh hoạt từ các hệ thống cống thải hiện có chảy vào công trình khi thi công Chất rắn lơ lửng, các hợp chất hữu cơ (BOD, COD, hợp chất nitơ, phốt pho) và vi khuẩn. b. Đặc trưng nguồn ô nhiễm và tải lượng chất ô nhiễm Trong quá trình hoạt động thi công, các nguồn phát sinh gây ô nhiễm môi trường nước bao gồm nước mưa chảy tràn trên khu vực, nước thải sinh hoạt của công nhân thi công, dầu mỡ thải của các phương tiện thi công. * Nước mưa chảy tràn: Khi thi công vào mùa mưa, nước mưa chảy tràn qua khu thi công sẽ cuốn theo đất, cát, dầu mỡ,… rơi rớt xuống hệ thống thoát nước của khu vực. Nếu nguồn nước này không được quản lý tốt sẽ gây ra những tác động tiêu cực tới nguồn thuỷ vực tiếp nhận. Tác động nước mưa chảy tràn qua khu vực thi công có thể được dự báo thông qua vấn đề thải các chất ô nhiễm vào khí quyển. Với đặc trưng của nguồn ô nhiễm môi trường không khí trong hoạt Dự án cấp nước và nước thải đô thị Việt Nam TIỂU DỰ ÁN XÂY DỰNG VÀ CẢI TẠO HỆ THỐNG THOÁT NƯỚC THỊ XÃ BỈM SƠN – THANH HÓA BÁO CÁO ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG Trang 5252 động thi công là bụi, các chất khí độc hại có tính axit (SOx, NOx, CO2,…) khi gặp mưa các chất ô nhiễm này dễ dàng hoà tan vào trong nước mưa làm cho nước mưa bị ô nhiễm, ngoài ra do sự hoà tan các chất khí có tính axit nên nước mưa có thể làm hư hại các vật liệu kết cấu và công trình xây dựng. Với hoạt động thi công tính chất ô nhiễm của nước mưa là bị ô nhiễm về cơ học (đất, cát, rác), ô nhiễm hữu cơ, dầu mỡ,….Vấn đề ô nhiễm nước mưa sẽ kéo theo sự ô nhiễm của nguồn nước tiếp nhận, gây tác động tới môi trường sinh thái thuỷ vực cũng như tác động xấu tới nhu cầu sử dụng nguồn nước này cho các mục đích khác. Lưu lượng nước mưa lớn nhất chảy tràn từ khu vực có thể được xác định theo công thức thực nghiệm như sau: Q= 0,278 x 10-3 x  x h x F , m3/h Trong đó: 0,278 x 10-3 -hệ số quy đổi đơn vị; - hệ số dòng chảy, phụ thuộc đặc điểm mặt phủ, độ dốc ... ( = 0,7) h-cường độ mưa trung bình tại trận mưa tính toán, mm/h (h = 100 mm/h) F-diện tích khu vực thi công, 240.846 m2 .(Diện tích thi công được lấy bằng diện tích đào đắp, san lấp mặt bằng và xây dựng các hạng mục công trình trạm xử lý nước thải số 1 và số 2 có tổng diện tích là 4,63 ha và toàn bộ tuyến cống dài khoảng 88,43km, chiều rộng thi công tuyến cống trung bình khoảng 2,2m) Q = 0,278 x 10-3 x 0,7 x 0,1 x 240.846 = 4,67m3/s Tải lượng chất ô nhiễm trong nước mưa: với nước mưa chảy tràn, mức độ ô nhiễm chủ yếu là từ nước mưa đợt đầu (tính từ khi mưa bắt đầu hình thành dòng chảy trên bề mặt cho đến 15 hoặc 20 phút sau đó). Hàm lượng chất bẩn trong nước mưa đợt đầu tại khu vực được ước tính như sau: BOD5 khoảng 35 đến 50 mg/l, hàm lượng cặn lơ lửng khoảng 1500 đến 1800 mg/l. Lượng chất bẩn (chất không hoà tan) tích tụ lại trong khu vực được xác định theo công thức sau đây: M=MMax (1- e -Kz.t ).F, kg Trong đó: + MMax: lượng chất bẩn có thể tích tụ lớn nhất, tại khu vực thi công MMax=250kg/ha. + Kz :Hệ số động học tính luỹ chất bẩn, Kz = 0,4 /ngày + t: Thời gian tích luỹ chất bẩn ,15 ngày. + F: diện tích khu vực thi công, F = 24,085 ha, Như vậy, lượng chất bẩn tích tụ trong khoảng 15 ngày tại khu vực thi công là 6007 kg, lượng chất bẩn này theo nước mưa chảy tràn gây tác động không nhỏ tới nguồn thuỷ vực tiếp nhận. * Nước thải sinh hoạt Nước thải sinh hoạt của cán bộ công nhân viên thi công xây dựng dự án chủ yếu chứa chất cạn bã, các chất lơ lửng (SS), các hợp chất hữu cơ (BOD, COD), các chất dinh dưỡng (N, P) và các vi sinh vật. Lưu lượng nước thải sinh hoạt được tính toán dựa trên nhu cầu cấp nước, Dự án cấp nước và nước thải đô thị Việt Nam TIỂU DỰ ÁN XÂY DỰNG VÀ CẢI TẠO HỆ THỐNG THOÁT NƯỚC THỊ XÃ BỈM SƠN – THANH HÓA BÁO CÁO ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG Trang 5353 với số lượng công nhân thi công là 50 người, nhu cầu cấp nước bình quân 100 lít/người.ngày. Tổng lượng nước thải sinh hoạt hàng ngày là 5 m3. Tải lượng, nồng độ các chất ô nhiễm trong nước thải sinh hoạt (chưa xử lý) được thể hiện tại bảng 7.10. Bảng 7.10. Tải lượng và nồng độ các chất ô nhiễm chính trong nước thải sinh hoạt Chất ô nhiễm Khối lượng (g/người/ngày) Tải lượng (kg/ngày) Nồng độ (mg/l) QCVN 14:2008/BTNMT (B) BOD5 45 - 54 2,25 – 2,7 450 - 540 50 mg/l COD 72 - 102 3,6 - 5,1 720 - 1020 - SS 70 - 145 3,3 - 7,25 700 - 1450 100 mg/l N 6 - 12 0,9 - 1,8 60 - 120 - Amôni 2,4 - 4,8 0,12 - 0,24 24 - 48 10 P 0,4 - 0,8 0,02 - 0,04 4 - 8 - Coliform 106- 109 MPN/100ml 5.000MPN/100ml Với kết quả tính toán như bảng 7.10. cho thấy khi nước thải sinh hoạt không được xử lý thì nồng độ các chất ô nhiễm vượt rất nhiều lần so với QCVN 14:2008/BTNMT (B) gây tác động xấu tới thuỷ vực tiếp nhận, tác động xấu tới nhu cầu sử dụng nước trong khu vực. * Dầu mỡ thải Dầu mỡ thải hoặc rơi vãi trên công trường của các phương tiện thi công, vận tải. Lượng chất thải này ít nhưng đặc thù ô nhiễm cao. Tất cả các nguồn nước thải trong khu vực thi công dự án, theo các kênh mương dẫn, suối nhỏ. * Nước thải hiện hữu từ các hệ thống cống rãnh cũ chảy tràn vào hệ thống cống mới được thi công Trong giai đoạn thi công một lượng lớn nước thải từ các hệ thống mương thoát nước cũ sẽ chảy tràn xuống các công trình khi đang thi công nhất là khi thi công cải tạo lại tuyến cống cũ được xây dựng cách đây 7-10 năm dọc hai bên đường Trần Hưng Đạo, đường Nguyễn văn Cừ, đường Trần Phú, đường Lê Lợi, đường Bà Triệu, ... thuộc khu vực trung tâm thị xã. Trong giai đoạn thi công sẽ phải ngăn dòng nước thải làm ứ đọng nước thải hoặc nắm dòng chảy qua khu vực thi công. Các nguồn tác động này không thể tránh khỏi khi thi công các tuyến cống. Biện pháp giảm thiểu: - Đảm bảo các công trình vệ sinh ở khu lán trại, như cống rãnh nhà vệ sinh, nhà tắm, hố rác,…Cụ thể là: xây dựng nhà vệ sinh tạm thời gần