Báo cáo Sáp ong – sáp lông cừu

naêm 1824. Sau khi tieán haønh xaø phoøng hoùa, oâng ta nhaän thaáy trong 1g saùp chöùa 0,346g lipid coù tính acid (coù theå laø acid margaric, oleic vaø stearic) vaø 0,567g phaàn coøn laïi khoâng coù tính acid khoâng phaûi laø glycerine. Sau naøy, Brodie BC tieán haønh phaân tích saùp ong ñaõ phaùt hieän ra vaø ñaët teân chuùng laø acid cerotic, mellissic vaø röôïu melissic. Pheùp phaân tích hieän ñaïi ñaõ chöùng minh söï toàn taïi cuûa caùc thaønh phaàn khaùc nhau: este palmitate, palmitoleate, hydroxypalmitate cuûa caùc röôïu maïch daøi (C30-32), (chieám khoaûng 70%-80% khoái löôïng toång coäng). Tyû leä cuûa triancontanylpalmitate (hoaëc melissylpalmitate, este cuûa röôïu C30 vôùi acid beùo C16) so vôùi acid cerotic (C26:0), moät phaàn chuû yeáu cuûa saùp ong laø 6:1. Caùc ethyleste cuõng coù maët, ñaëc bieät nhieàu nhaát laø ethyl palmitate, ethyl tetracosanoate, vaø ethyl oleate. Caùc hydrocacbon beùo (10-18% heptacosane, nonacosane vaø caùc chaát khaùc coù maïch C töø 17-25), caùc hydrocacbon khoâng no coù maïch C töø 21-35 vôùi 1 hay 2 noái ñoâi trong phaân töû, sterol (hôn 2% cholesterol, lanosterol, b-sitosterol), pheromone (geraniol, farnesol) vaø terpenoid cuõng ñöôïc tìm thaáy. Nhieät ñoä noùng chaûy cuûa chuùng vaøo khoaûng 62-65oC. 4) Ứng dụng: Saùp ong giuùp baûo quaûn thöïc phaåm raát toát, khoâng tan, raát trôn, khoâng bò taùc ñoâng veà maët hoùa hoïc. Sáp ong là một trong những loại sáp hữu dụng và đáng giá nhất. Công dụng của nó không chỉ ở công nghiệp đèn cầy, ngành công nghiệp lâu đời nhất về sáp, mà còn được dùng nhiều trong những ngành công nghiệp khác như công nghiệp tĩnh điện, công nghiệp thực phẩm, giấy và cao su. Sáp ong được dùng nhiều để chế sáp nến thờ, vải dầu, giấy dầu, chế matít, chế xi đánh giầy hoặc xi đánh gỗ. Nến làm bằng sáp ong tốt hơn nhiều và vô hại + Nến làm bằng sáp ong là loại nến làm từ sáp ong tự nhiên, không hàm chứa chì và kẽm, nên tinh khiết, sạch và nóng hơn các loại nến thông thường. + Nến sáp ong không phát thải các sản phẩm độc hại và khi cháy chỉ thải ra các ion âm tính. Các ion âm tính này sẽ loại bỏ các chất gây dị ứng trong bầu không khí và tạo nên cảm giác tỉnh táo và sảng khoái, cân bằng được chất serotorine trong cơ thể. Sáp ong là chất hoàn toàn có từ tự nhiên vì không hàm chứa chì và kẽm. Theo Thế Giới Phụ Nữ Saûn löôïng saùp treân theá giôùi vaøo khoaûng 7000 taán moãi naêm vaø 60% soá aáy ñöôïc duøng trong ngaønh myõ phaåm vaø döôïc. Từ tháng 8.2007, công ty Rohto-Mentholatum (Việt Nam) đã tung ra thị trường son dưỡng môi Lipice Sheer Color mới, với thành phần bổ sung dầu olive kết hợp với sáp ong thiên nhiên giúp tôn thêm sắc hồng tự nhiên và duy trì hiệu quả độ ẩm mượt của đôi môi. Với những dưỡng chất như khoáng chất, sáp tinh thể, sáp ong, dầu olive, chiết xuất nha đam... Lipice Sheer Color có tác dụng dưỡng môi và ngăn ngừa nứt môi, đồng thời tô hồng thêm cho đôi môi mà không cần dùng thêm các loại son khác. Chất đặc tính đặc biệt của sáp ong còn là một thành phần tuyệt vời trong việc tạo độ ẩm cho da. Được kết hợp với các loại thảo mộc tự nhiên có tác dụng lâu năm trong việc chăm sóc da là chamomile và lô hội, Aloe Propolis Creme là một loại kem giữ ẩm hoàn hảo cho làn da khô và còn đóng vai trò là một chất mát-xa thư giãn.  Sản phẩm Forever Living đã tạo được sự quan tâm của nhiều người trên toàn thế giới. Điều này đã khiến cho nhu cầu sử dụng sáp ong tăng cao trên phạm vi toàn thế giới. Trong y hoc, sáp ong được sử dụng nhiều trong việc chữa bệnh. Sáp ong giàu vitamin A. Trong 10g sáp ong tổ chứa 4.096 đơn vị quốc tế vitamin A. Tính chất chữa bệnh của sáp ong được công nhận từ thời cổ xưa. Hyppocrate đề nghị bôi một lớp sáp lên đầu và cổ khi bị viêm họng, mọi loại sáp đều có tính làm dịu và làm ấm, nhất là sáp mới. Sáp tinh khiết là vách ngăn các bánh tổ ong trong đó ong đẻ trứng, nuôi ấu trùng và bảo quản mật... là chất cơ bản của các thuốc cao dán, làm mát hay làm nóng làm mềm các khối u cứng, sáp ong hút chất độc ra. Dùng sáp ong chữa trị viêm ống tai ngoài . Viêm ống tai ngoài là hiện tượng viêm tuyến bã nhờn và nang lông ở ống tai ngoài. Bệnh tương đối hay gặp do thói quen ngoáy tai bằng các dụng cụ không vô khuẩn, lau tai quá nhiều làm xước da, qua đó vi khuẩn, nấm xâm nhập vào và gây viêm. Điều trị tại chỗ xông hơi sáp ong được thực hiện trong 5 ngày. Bệnh nhân trong tư thế nằm nghiêng vuông góc với mặt giường, ống tai bị viêm hướng lên trên, đốt một đầu ống giấy cuộn tẩm sáp, đầu kia úp thẳng góc với lỗ tai cách ống tai ngoài khoảng 0,2 - 0,3cm. Che mặt bằng một tờ giấy thường để tránh tàn rơi vào mặt. Mỗi lần điều trị đốt 3 cuộn giấy, mỗi cuộn đốt cho đến khi còn khoảng 3cm thì thay cuộn mới. Hơi sáp ong có tác dụng chống viêm, giảm đau, sát khuẩn, thúc đẩy quá trình tạo mủ. Nếu những bệnh nhân sau điều trị 5 ngày mà không hiệu quả sẽ được chích rạch và làm thuốc tai tại chỗ theo y học hiện đại. Tuy nhiên, điều trị nhọt ống tai ngoài bằng xông hơi sáp ong là một phương pháp điều trị có hiệu quả, đặc biệt ở những bệnh nhân được điều trị sớm. ( Theo nguồn Báo Sức Khỏe và Đời Sống) Ngoài ra, sáp ong kết hợp với nha đảm tử còn có tác dụng chữa kiết lỵ có máu mủ, rong huyết; kết hợp với phèn phi chữa ung nhọt. Sáp ong mật và vị thuốc bạch lạp: Sáp ong được chế từ tổ ong, (gọi tầng ong), sau khi đã lấy hết mật và gỡ hết ong non.Theo Nam dược thần hiệu, dùng nguyên tầng ong đốt thành than, tán nhỏ cho trẻ uống với sữa hoặc nước cơm với liều 2-4g một ngày để chữa viêm họng, bí đại tiểu tiện. Sáp ong được dùng trong y học cổ truyền với tên thuốc là hoàng lạp hay bạch lạp. Sáp có màu vàng, hơi trong, chất mềm và mịn như có dầu mỡ, không lẫn tạp chất, không nứt vỡ, có mùi thơm của mật ong, vị nhạt là loại tốt. Những loại thuốc tễ, thuốc hoàn to và dẻo như quy tỳ hoàn, hà xa đại tạo hoàn được bọc bằng sáp ong có thể bảo quản được rất lâu. Sáp ong tham gia vào thuốc dán, thuốc mỡ như một chất kết dính Tầng ong nướng lên, xác ve sầu (thuyền thoái) bỏ miệng và chân, đem sao. Hai thứ lượng bằng nhau, tán riêng, rây bột mịn, rồi trộn đều; ngày uống 3 lần, mỗi lần 4g với rượu chữa da khô nóng và ngứa ngáy. Tầng ong phối hợp với tóc rối, xác rắn lột, lượng bằng nhau, đốt tồn tính, tán bột, uống mỗi lần 4-6g với rượu chữa miệng lưỡi lở loét. Tổ được chế biến thành sáp theo cách làm sau: Tầng ong được cắt nhỏ, rải đều và mỏng lên một lớp xơ mướp đặt trên vỉ tre trong nồi hoặc chõ đã có sẵn nước. Đậy vung cho thật kín. Đun sôi nước. Hơi nước sôi bốc lên sẽ làm tầng ong mềm và chảy thành giọt qua xơ mướp để lại những cặn bẩn. Tiếp tục đun đến khi không còn mảnh tầng ong trên xơ mướp là được. Bắc nồi ra, để nguội. Lớp váng đóng trên mặt nước trong nồi có độ dày hoặc mỏng tùy số lượng tầng ong. Vớt váng ra, đun cách thủy cho chảy, rồi đổ khuôn sẽ được sáp ong. 5) Sáp ong và phương pháp khai thác, chế biến: Sáp ong do ong thợ tiết ra để xây bánh tổ. Sáp thô là sáp chưa qua tinh chế-thực chất đó là sáp bánh tổ, sáp lưỡi mèo, sáp cắt vít nắp... Muốn có 1kg sáp phải nấu 13-15 cầu ong ý, hoặc 20-25 cầu ong nội (cầu loại). Muốn có sáp ong tốt phải tổ chức khai thác sáp. Xử lý sáp thô tại các cơ sở nuôi ong Hiện nay cách nấu sáp đơn giản là: Đối với sáp lưỡi mèo, người ta thu gom nấu cho tan sau đó sáp sẽ đông thành bánh sáp theo khuôn. Đối với các loại sáp khác: bẻ nhỏ sáp thành miếng 2-3cm x 4-5cm cho vào túi, sau đó nấu cho tan (nồi nấu sáp có cho nước để sáp chảy). Sau đó lấy ra ép lại rồi lại đưa vào nấu tiếp và ép cho đến khi sáp trong túi chỉ còn lại dạng cặn bã, không có độ dẻo. Nếu nấu nhiều có thể cho sáp vụn vào nồi nấu rồi đổ vào túi đưa lên bàn để ép cho sáp chảy ra và cũng làm 2-3 lần như trên. Nấu xong ta được nước sáp, để lắng trong xô, chậu sẽ được sáp ong có lẫn tạp chất. Nước sáp còn đang nóng trong xô cần sử dụng vải, giấy, chăn... ủ để phần cặn bã còn lại có đủ thời gian lắng xuống đáy, khi nguội cạo bỏ phần cặn sáp ở mặt dưới tảng sáp, nấu lại và lọc qua lưới sau đó đổ vào khuôn (khuôn có thể là máng gỗ ngâm nước), đổ sáp thành khuôn theo hình dáng máng và khi sáp nguội bóc ra khỏi máng. Khi đã cho vào khuôn, thì không nên nấu lại nữa. Chú ý, khi nấu sáp đã chảy thì luôn giữ ngọn lửa nhỏ để tránh hỏa hoạn do sáp trào ra và giữ độ dẻo, màu sắc của sáp. Nuôi ít ong, sáp ít có thể đổ nước sáp vào xô, chậu, ống tre làm khuôn. Dùng sáp ong sản xuất chân tầng Sáp ong nội thường có màu sắc và độ dẻo thích hợp cho việc sản xuất chân tầng ong nội. Khi sản xuất chân tầng, không dùng sáp ong ở đàn ong bị bệnh, nếu không có điều kiện khử trùng. Do đó, sản xuất chân tầng phải biết rõ nguồn gốc của sáp ong. Nếu sáp có lẫn tạp chất trước khi sản xuất chân tầng cần phải lọc lại. Một số yêu cầu chất lượng của chân tầng: Chân tầng phải rõ gờ, đáy đều không lệch. Màu sắc chân tầng vàng nếu trắng là sáp đã nấu lại nhiều lần. Sáp dẻo, mặt xén không bị vỡ và cắt nhẵn theo vết dao. Đúng kích thước chân tầng 37x20cm, hàng lỗ ngay ngắn. Hong khô trước khi đóng gói. Có giấy mềm ngăn cách giữa các tấm, có hộp bìa cứng để đựng chân tầng, một hộp từ 10-20 chiếc. Bảo quản sáp ong và chân tầng Cần giữ sáp và chân tầng trong thùng kín, đặt nơi khô, các hộp chân tầng không được chồng lên nhau nhiều. Tránh tình trạng làm hỏng gờ lỗ tổ, chân tầng để lâu, mặt sẽ bị cứng, hoặc bị mốc, biến màu do đó sản xuất chân tầng đến đâu dùng đến đó không để đến vụ sau. Để chống sâu phá tổ có thể định kỳ vài tháng một lần xông lưu huỳnh. Đốt 60 gam lưu huỳnh cho 1m3 có chứa sáp ong trong phòng kín.   (Nguồn: Kinh tế kỹ thuật nuôi ong, NXB Thanh Hóa, 2000, tr.110-113) LANOLIN (saùp loâng cöøu): Caùc tuyeán baõ nhôøn ôû cöøu tieát ra nhöõng chaát naøy vaø ngöôøi ta thu ñöôïc chuùng töø loâng cöøu thoâ baèng caùch cho chuùng vaøo trong kieàm loaõng hoaëc chaát taåy.Lanolin coù chöùc naêng giöõ cho loâng cöøu khoûi bò thaám nöôùc. Loâng cöøu chöa qua taåy röûa chöùa khoaûng 10-24% chaát nhôøn vaø 1 tæ leä muoái nhoû cuûa caùc acid beùo maïch daøi. lanolin là 1 hợp chất được tìm thấy trong tự nhiên, chỉ xuất hiện để ngăn cản sự tổn thương đến cơ thể vật nuôi, làm dịu bớt suwj ddau ddowns vaf tawng tuooir thoj cho chungs. Tính chất và thành phần hóa học: Lanolin là một sản phẩm tự nhiên, tinh chế từ chất nhờn của con cừu, có chứa Cholesterol là một thành phần quan trọng trong mỡ của da và ở trạng thái lỏng trong điều kiện nhiệt độ cơ thể do vậy có thể hoà lẫn, hỗ trợ và tăng khả năng giữ ẩm sinh lý cho da. Tuy nhiên Lanolin có thể gây dị ứng với một số người Lanolin coù chöùa este beùo (14-24%), röôïu töï do (6-20%), este cuûa sterol vaø röôïu triterpene (45-65%), sterol (cholesterol, lanosterol) vaø terpene (4-5%). Terpene laø nhöõng phaân töû nhoû kò nöôùc, thaáy nhieàu ôû thöïc vaät bao goàm vitamin A, carotene vaø daàu thöïc vaät nhö geraniol, camphor vaø menthol. Lanolin ôû daïng khan Acid beùo ñöôïc hydro hoùa (chuû yeáu laø hydroxy palmitate) cuõng ñuôïc tìm thaáy ôû daïng töï do hoaëc este hoùa. Maïch acid beùo coù töø 14 ñeán 35 nguyeân töû C maø haàu heát ôû daïng maïch nhaùnh (caáu truùc iso hoaëc anteiso). Nhieät ñoä noùng chaûy cuûa chuùng vaøo khoaûng 35-42oC. Lanolin được thu nhận từ lông bằng quá trình làm sạch và sau đó được thu lại bằng cách thiết bị ly tâm tốc độ cao để thu nhận sản phẩm từ lông, sau đó thực hiện quá trình chưng cất và hàng loạt các quá trình khác và cuối cùng là thu được chế phẩm lanolin. Lanolin sẽ đặc biệt hữu dụng khi trong thành phần của sản phẩm có chứa 1 lượng nước lớn bởi vì nó cố định hệ nhũ tương nước trong dầu, da có thể hấp thụ được nó dễ dàng. Vì lanolin là 1 loại sáp nên nó thoái hóa chậm hơn các hợp chất khác.Hiện vẫn chưa khẳng định được mối liên hệ giữa lanolin và dư lượng thuốc trừ sâu trong thịt và các sản phẩm từ sữa Qui trình sản xuất rất phức tạp. Chất tẩy trắng hoặc methyl chloride ( dung môi hữu cơ) được dùng để làm trắng lông cưu thô. Chất thải của quá trình này thường gồm lanolin, bùn và nước.Bùn được đưa ra ngoài;nước thải thì được đưa qua hệ thống xử lý; còn lanolin được đưa qua hệ thống chưng cất. Phần cặn bã thuốc trừ sâu thì được đua đến to 3ppm (modified lanolin, USP grade) va 40ppm (standard lanolin USP Ứng dụng: Lanolin được công nhận là chất gây kích ứng da nhẹ.trong các sản phẩm từ lanolin, tát cả chỉ dẫn đều được cho phếp Giúp đỡ sự hấp thụ nước qua da để ngăn ngừa và chữa lành vết nứt lở da Nó được sử dụng rộng rãi cùng với sự ứng dụng đa dạng trong thuốc thú y, bao gồm cả thuốc thảo mộc Cuõng gioáng nhö saùp ong, töø thôøi xöa lanolin trong ngaønh myõ phaåm vaø da lieãu nhöng treân thöïc teá chuùng duøng ñeå cheá taïo caùc chaát trong coâng nghieäp nhö tô sôïi, möïc vaø chaát boâi trôn. Trong mỹ phẩm, là chất giữ ẩm và chất làm mềm làm cho nếp tóc không bị cứng.Chất làm mềm giúp cho tóc mềm mại và mượt.Chất dinh dưỡng và chất chuyển thể sữa tuyệt vời.Bảo vệ tóc chống lại việc mất độ ẩm trong khi vẫn giữ được nếp tóc. SINH TOÅNG HÔÏP SAÙP : Sáp biểu bì (epicuticular wax - từ lớp ngoài cùng của thực vật và côn trùng) gồm nhiều phân tử lipid mạch dài không phân cực, hòa tan trong dung môi hữu cơ. Trong nhiều trường hợp, những lớp lipid này chứa protein và các sắc tố, và các cấu trúc phân tử khác nhau tùy vào cấu tạo hóa học của sáp và những yếu tố môi trường. + Trên mặt ngoài cùng của thực vật, những loại sáp trong da này chứa cutin, một polime lipid không hòa tan của acid béo hydroxy và epoxy. + Đối với những lớp trong, liên quan đến những chất nền bần (suberin matrix)(chất bần :1 biến thể của gỗ), ta có thể tìm thấy một loại polime giống cutin có những thành phần béo và thơm. Trong một số trường hợp, sáp không có chất bần bên trong, trong hạt giống thực vật (seed), dự trữ nhiều năng lượng hơn cả triacylglycerol. Ở côn trùng, sáp biểu bì chiếm phần lớn những lớp biểu bì bên trong. Nhiều lớp lipid béo có thể được tìm thấy trong sáp biểu bì, bao gồm: + Hydrocarbon, rượu ester, ceton, aldehyde, và rất nhiều loại acid béo tự do. + Thường ta sẽ tìm thấy những chuỗi 10 carbon nhưng nhiều nhất là chuỗi C10-35, acid béo và hydrocarbon với số C60. + Những loại lipid không phổ biến như terpenoid, flavonoid, sterol cũng xuất hiện trong sáp biểu bì. Cấu tạo và số lượng của sáp biểu bì thay đổi khá lớn tùy theo những lớp thực vật khác nhau, và cũng tùy vào cơ quan, mô, hay là loại tế bào. Ở côn trùng, cấu tạo sáp tùy thuộc vào từng thời điểm trong chu trình sinh trưởng bao gồm tuổi, giới tính và tất nhiên cả những ảnh hưởng khác nhau trong môi trường sống. Ở sáp, sự tổng hợp sinh học của khung carbon mạch dài được hoàn thành bằng một quy trình ngưng tụ cơ bản - giãn dài (elongation mechanism). Elongase là enzyme hỗn tạp liên tục ngưng tụ những chuỗi carbon ít hoạt tính thành một ngòi nổ hoạt hóa và bảo đảm cho chuỗi carbon đang phát triển sẵn sàng cho lần sau. Những hoạt động của 2 hỗn tạp hòa tan đó là kết quả tạo thành sự tổng hợp 16, 18 chuỗi carbonacyl đặc trưng cho màng tế bào thực vật. Mỗi sự ngưng tụ tạo ra 1 nhóm -ceto trong chuỗi elongating. Nhóm ceto này bình thường tách ra bằng 1 chuỗi 3 phản ứng: 1 –ceto thu nhỏ (reduction), 1-hydroxy dehydrat hóa, 1 enol thu nhỏ. Những biến đổi của quá trình tổng hợp sinh học nêu trên tạo điều kiện cho sự xuất hiện của một hợp chất tên là polyketide. Chuỗi acyl của nó có thể được nhận biết bằng sự hiện diện của nhóm ceto, nhóm hydroxy, hay là liên kết đôi mà không bị loại bỏ trước khi sự ngưng tụ khác bắt đầu. Bôûi coù nhöõng tính chaát hoùa sinh quan troïng vaø deã daøng nghieân cöùu, lôùp saùp culticle cuûa thöïc vaät ñöôïc nghieân cöùu nhieàu nhaát. Taát caû thaønh phaàn beùo cuûa saùp thöïc vaät ñöôïc toång hôïp trong lôùp bieåu bì töø caùc acid beùo maïch daøi (thöôøng laø C20 ñeán C34). Acid beùo 16:0 vaø 18:0 ñaàu tieân ñöôïc toång hôïp trong theå haït cuûa stroma baèng enzym hoøa tan taïo neân caùc phöùc acid beùo toång hôïp. Traïng thaùi thöù hai bao goàm nhieàu giai ñoaïn giaõn maïch phöùc taïp vaø ñöôïc xuùc taùc baèng phöùc heä enzym lieân keát maøng, thaønh caùc acid beùo keùo daøi ra khoûi caùc haït. Nhö trong toång hôïp de novo acid beùo (fatty acid synthesis de novo), moãi laàn giaõn maïch giöõa 2 carbon bao goàm 4 phaûn öùng: söï hoùa ñaëc giöõa moät chaát neàn laø goác acid beùo bò este hoùa bôûi CoA-esterase vaø malonyl-CoA, tieáp theo laø söï khöû keto, phaûn öùng loaïi nöôùc vaø khöû enoyl. Nhieàu hình thöùc keùo daøi ñöôïc nhaän daïng, vaø chuùng phaûi aûnh höôûng trong moät vaøi kieåu ñeå taïo ra nhöõng ñoái töôïng coù maïch daøi ñaëc tröng. Coù hai con ñöôøng chính ñeå sinh toång hôïp saùp : khöû acyl, nhöõng chaát coù nguoàn goác laø caùc röôïu vaø este saùp, con ñöôøng thöù hai laø khöû carbonyl, saûn phaåm cuûa con ñöôøng naøy laø andehyde, alkane, röôïu baäc hai vaø ketone. Trong quaù trình khöû, este acyl-CoA ñöôïc taïo thaønh baèng vieäc giaõn maïch thì ñöôïc khöû qua hai böôùc nhôø chaát trung gian taïm thôøi laø andehyde, xuùc taùc bôûi enzym 1 caáu töû acyl-CoA reductase. Röôïu beùo ñöôïc taïo thaønh coù theå ñöôïc este hoùa nhôø enzym acyl-CoA alcohol transacylase ñeå taïo thaønh este saùp. Caùc cô caáu töông töï ñöôïc quan saùt trong quaù trình nghieân cöùu treân coân truøng, taûo vaø chim (tuyeán nöôùc tieåu). Coù theå xem raèng caùc diol trong saùp ñöôïc taïo thaønh baèng caùch gaén caùc nhoùm –OH vaøo goác alkyl trong chaát tieàn acyl-CoA. Trong con ñöôøng khöû carbonyl ñeå toång hôïp caùc thaønh phaàn cuûa saùp, böôùc ñaàu tieân laø khöû laïi este acyl-CoA thaønh 1 aldehyde baèng enzym acyl-CoA reductase. Khöû nhoùm carbonyl baèng enzym aldehyde decarbonylase sinh ra alkane coù soá nguyeân töû carbon ít hôn acid beùo ban ñaàu. Khi ñoù söï chuyeån hoùa cuûa hydrocarbon thì trôû neân deã daøng, ví duï nhö gaén nhoùm –OH vaøo maïch nhôø enzym hydroxylase hoaëc enzym ña chöùc oxidase ñeå taïo thaønh röôïu baäc 2. Vò trí thay theá phuï thuoäc töøng loaïi cô chaát, vaø enzym ñaëc tröng cho phaûn öùng. Caùc alkanol baäc hai coù theå bò este hoùa ñeå taïo thaønh este saùp. Ñoàng thôøi, nhoùm –OH coù theå bò oxi hoùa thaønh ketone maïch daøi. Moät con ñöôøng keát hôïp daãn ñeán vieäc hình thaønh caáu truùc cuûa –diketone vaø 2-alkanol. Nhöõng quaù trình naøy ñöôïc nghieân cöùu chuû yeáu treân thöïc vaät nhöng nhöõng phaûn öùng hoùa sinh töông töï cuõng dieãn ra treân coân truøng vaø chim. Söï chuyeån hoùa caùc thaønh phaàn trong quaù trinh sinh toång hôïp saùp cuticular: V. PHÖÔNG PHAÙP PHAÂN TÍCH SAÙP Saéc kí baûn moûng (TLC) vaø saéc kyù loûng cao aùp (HTLC) ñöôïc söû duïng roäng raõi ñeå taùch saùp thaønh caùc lôùp rieâng bieät ñeå phaân tích chi tieát hôn. Maët khaùc, nhieàu keát quaû nghieân cöùu ñöôïc coâng boá ñeàu ñöôïc tieán haønh baèng phöông phaùp saéc kyù khí (GC) ôû nhieät ñoä cao theo con ñöôøng trimethylsilylation, thöôøng keát hôïp vôùi khoái phoå (MC), vì vaäy vieäc nhaän daïng vaø xaùc ñònh soá löôïng caùc loaïi nguyeân töû khaùc nhau coù theå ñöôïc tieán haønh moät caùch ñoàng thôøi. Thin layer chromatography (TLC) söû duïng 1 lôùp moûng cellulose hoaëc silica (SiO2) phuû treân baûn nhöïa hay thuûy tinh. Phöông phaùp naøy khaù maéc nhöng phaân tích ñöôïc nhieàu vaø ñoä tin caäy cao. High performance liquid chromatography (HPLC) ) coù öu ñieåm laø phaân tích raát nhanh, laø 1 phöông phaùp ñöôïc hoaøn thieän töø phöông phaùp saéc kí coät (Column chromatography: duøng 1 coät thuûy tinh chöùa nay beân trong laø hoà tinh boät. Nhöõng maãu thöû lôùn ñöôïc bôm vaøo coät vaø phaân taùch thaønh nhöõng phaàn rieâng bieät söû duïng trong caùc thí nghieäm khaùc nhau, laø phöông phaùp saéc kí sô boä (preparative chromatography) traùi vôùi phöông phaùp saéc kí phaân tích (preparative chromatography). A/ Phöông phaùp phaân tích saùp ñôn giaûn Saéc kí thöôøng ñöôïc duøng ñeå taùch rôøi caùc chaát tinh khieát töø 1 hoãn hôïp, nhö duøng ñeå chieát teá baøo. Vieäc naøy döïa treân khaû naêng hoaø tan vaøo caùc dung moâi khaùc nhau cuûa nhöõng chaát khaùc nhau. Saéc kí ñôn giaûn vaø phoå bieán thöôøng duøng laø saéc kí giaáy, nhöng coù ñaëc ñieåm laø phaân taùch khoâng hoaøn toaøn tinh khieát. 1. Roùt moät vaøi dung moâi vaøo caùc bình saéc kí vaø ñaùnh daáu chuùng, vì vaäy khoâng khí baõo hoøa hôi dung moâi. Caùc dung moâi khaùc nhau phuø hôïp vôùi nhöõng nhieäm vuï khaùc nhau, nhöng chuùng thöôøng laø hoãn hôïp cuûa nöôùc vôùi chaát loûng höõu cô nhö ethanol hay propanone. 2. Nhoû moät gioït hoãn hôïp saùp ñöôïc taùch lôùp leân treân 1 lôùp giaáy saéc kí ôû 1 ñaàu. Ñaây laø ñieåm baét ñaàu cuûa saéc phoå. Caùc ñieåm coù theå nhoû nhöng taäp trung. Laëp laïi vôùi caùc dung dòch khaùc. Ñaùnh daáu nhöõng ñieåm baèng buùt chì vì möïc coù theå bò phaân huûy. 3.    Đaët baûn saéc kí vaøo trong bình chöùa maø ñieåm baét ñaàu chæ treân möùc cuûa dung moâi vaø ñeå vaøi giôø. Dung moâi seõ naâng tôø giaáy leân baèng löïc mao daãn chöùa haøm löôïng caùc chaát trong noù. Baát kyø chaát tan naøo phaân huûy trong dung moâi seõ phaân chia thaønh nhieàu phaàn giöõa dung moâi höõu cô (pha ñoäng) vaø nöôùc ñöôïc giöõ bôûi tôø giaáy (pha tónh). 4.    Khi dung moâi saép ñi ñeán ñaàu tôø giaáy saéc kí thì chuyeån tôø giaáy ñi vaø ñaùnh daáu vò trí cuûa dung moâi tröôùc. 5.    Saéc phoå coù theå ñöôïc phaân tích baèng caùch xaùc ñònh heä soá Rf: heä soá chaäm treã (retardation factor) laø tyû soá giöõa ñoä dòch chuyeån cuûa chaát nghieân cöùu vaø dung moâi ñöôïc goïi laø haèng soá saéc kí, laø ñaïi löôïng ñaëc tröng cho töøng chaát. Rf = Ñoä dòch chuyeån cuûa chaát nghieân cöùu Ñoä dòch chuyeån cuûa dung moâi Moät giaù trò Rf ñaëc tröng bôûi 1 chaát tan ñaëc bieät trong 1 dung moâi ñaëc bieät. Noù coù theå ñöôïc söû duïng ñeå xaùc ñònh thaønh phaàn cuûa 1 hoãn hôïp baèng caùch so saùnh vôùi baûng caùc giaù trò Rf ñaõ bieát. Thænh thoaûng saéc kí vôùi 1 dung moâi khoâng ñuû ñeå taùch taát caû caùc thaønh phaàn cuûa hoãn hôïp saùp. Trong tröôøng hôïp naøyvieäc taùch loaïi coù theå ñöôïc tieán haønh baèng saéc kí 2 chieàu (two-dimensional chromatography): xoay tôø giaáy saéc kí 1 goùc 900 vaø di chuyeån laàn thöù 2 trong 1 dung moâi thöù 2. Chaát tan neáu khoâng phaân taùch trong trong dung moâi ñaàu seõ phaân taùch trong dung moâi thöù 2 bôûi khaû naêng hoøa tan cuûa chuùng khaùc nhau. B/Phöông phaùp phaân tích este cuûa saùp: 1/ Caáu truùc vaø danh phaùp: Noùi chung, khi hoãn hôïp caùc chaát quaù phöùc taïp, vieäc nhaän bieát vaø xaùc ñònh soá löôïng este saùp lieân quan ñeán caùch phaân ñoïan sô boä thaønh caùc phaàn lipid trung tính töø nhöõng nghieân cöùu veà coät acid silicic. Caùc phaàn lipid trung tính khi ñoù seõ chia thaønh nhieàu lôùp treân coät acid silicic Ngöôøi ta chuaån bò coät thuûy tinh vôùi 1g (ñoái vôùi 10-20 mg lipid) acid silicic ôû daïng huyeàn phuø trong dichloromethane/hexane (2/3,v/v). Caùc maãu thöû lipid ñöôïc saáy khoâ, ñem hoøatan trong nhöõng dung moâi gioáng nhau (1 ml) vaø ñeå trong 1 thôøi gian. Khi dung moâi ruùt ñi heát, saùp este ñöôïc taùch röûa cuõng bôûi nhöõng dung moâi gioáng nhau (theå tích caàn thieát phaûi xaùc ñònh tuøy theo löôïng lipid vaø thaønh phaàn caáu taïp saùp, khoûang 5-10 ml). theå tích lôùn coù theå taùch thu ñöôïc triglyceride. Moät phaàn saùp tinh khieát coù theå taùch bôûi TLC (saéc kí baûn moûng: Thin-layer chromatography) theâm vaøo nöõa trong toluene hoaëc xylene (Rf: 0,65-0,70). Heä thoáng TLC khaùc coù theå söû duïng nhaèm taùch taùch este saùp töø moät vaøi daãn xuaát hoùa hoïc khaùc nhau : baûn gel SiO2 cuøng vôùi moät hoãn hôïp cuûa hexane vaø diethyl ether (94/6, v/v). saùp coù 1 Rf cuûa khoaûng 0,64. Ñeå phaân tích löôïng saùp trong daàu thöïc vaät, ngöôøi ta ñöa ra 1 quaù trình tinh cheá ñôn giaûn döïa treân saéc kí loûng treân 2 lôùp chaát coù tính huùt baùm laø gel SiO2 vaø gel SiO2 coù thaám AgNO3. khi ñoù caùc hydrocarbon vaø saùp phaân tích ñöôïc nhôø saéc kí khí. 2/Phöông phaùp phaân tích este saùp Thænh thoaûng thì cuõng deã taùch este saùp thaønh caùc loaïi phaân töû rieâng bieät tuøy theo chieàu daøi maïch baèng caùch söû duïng GLC cuøng vôùi coät mao daãn (loaïi SE 30 hoaëc OV1) ôû nhieät ñoä cao töø 250-320oC. coät mao daãn phaûi ñöôïc chuaån hoaù cho vieäc xaùc ñònh maïch daøi cuøng vôùi este toång hôïp baùm leân treân caùc vaïch mong muoán. Ví duï nhö saéc phoå khí cuûa este ôû saùp jojoba cho döôùi ñaây. Este saùp coù theå ñöôïc chuyeån thaønh este cuûa ethanol vaø acid beùo cuøng vôùi röôïu beùo bôûi 1 acid xuùc taùc ethanolysis maø phaûn öùn xaûy ra hoaøn toaøn sau 1,5 giôø vôùi dung dòch HCl 1N trong ethanol (taïo ñöôïc baèng caùch cho acetyl chloride vaøo trong ethanol). Sau khi phuïc hoài laïi trong hexane, hoãn hôïp ñöôïc phaân ñoaïn baèng TLC hoaëc coät saéc kí silicic cuøng pheùp taùch röûa baèng dichloromethane/ether. Dung dòch dichloromethane/ether (35/1, v/v) duøng tinh cheá caùc daãn xuaát cuûa acid beùo coøn dung dòch dichloromethane/ether (9/1, v/v) coù taùc duïng tinh cheá caùc röôïu trong saùp coøn dö. Phöông phaùp phaân tích este cuûa ethanol vaø acid beùo thöôøng ñöôïc tieán haønh baèng GLC treân 1 coät phaân cöïc coøn phaân tích röôïu beùo ñöôïc tieán