Bảo đảm quyền con người trong hoạt động bắt, tạm giữ, tạm giam theo luật tố tụng hình sự Việt Nam (trên cơ sở số liệu thực tiễn địa bàn tỉnh Đắk Lắk)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT BÙI VĂN TÂM BẢO ĐẢM QUYỀN CON NGƢỜI TRONG HOẠT ĐỘNG BẮT, TẠM GIỮ, TẠM GIAM THEO LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM (Trên cơ sở số liệu thực tiễn địa bàn tỉnh Đắk Lắk) LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT BÙI VĂN TÂM BẢO ĐẢM QUYỀN CON NGƢỜI TRONG HOẠT ĐỘNG BẮT, TẠM GIỮ, TẠM GIAM THEO LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM (Trên cơ sở số liệu thực tiễn địa bàn tỉnh Đắk Lắk) Chuyên ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự Mã số: 60 38 01 04 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN ĐỨC PHÚC HÀ NỘI - 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu nêu trong luận văn là trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Bùi Văn Tâm MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chương 1: LÝ LUẬN VỀ BẢO ĐẢM QUYỀN CON NGƯỜI TRONG HOẠT ĐỘNG BẮT, TẠM GIỮ, TẠM GIAM THEO LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAMError! Bookmark not defined. 1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò bảo đảm quyền con người trong hoạt động bắt, tạm giữ, tạm giam theo luật TTHS Việt NamError! Bookmark not defined. 1.1.1. Khái niệm bảo đảm quyền con ngƣời trong hoạt động bắt, tạm giữ, tạm giam theo luật TTHS Việt NamError! Bookmark not defined. 1.1.2. Đặc điểm bảo đảm quyền con ngƣời trong hoạt động bắt, tạm giữ, tạm giam theo luật TTHS Việt NamError! Bookmark not defined. 1.1.3. Vai trò bảo đảm quyền con ngƣời trong hoạt động bắt, tạm giữ, tạm giam theo luật TTHS Việt Nam ... Error! Bookmark not defined. 1.2. Các yếu tố bảo đảm quyền con người trong hoạt động bắt, tạm giữ, tạm giam theo luật TTHS Việt NamError! Bookmark not defined. 1.2.1. Các yếu tố chung nhằm bảo đảm quyền con ngƣời trong hoạt động bắt, tạm giữ, tạm giam theo luật TTHS Việt Nam nói chungError! Bookmark not defined. 1.2.2. Các yếu tố đặc trƣng bảo đảm quyền con ngƣời trong hoạt động bắt, tạm giữ, tạm giam theo luật TTHS Việt NamError! Bookmark not defined. 1.3. Bảo đảm quyền con người trong hoạt động bắt, tạm giữ, tạm giam theo pháp luật quốc tế và luật TTHS của một số nước trên thế giới và những giá trị có thể vận dụng ở Việt NamError! Bookmark not defined. 1.3.1. Bảo đảm quyền con ngƣời trong hoạt động bắt, tạm giữ, tạm giam theo pháp luật quốc tế ................ Error! Bookmark not defined. 1.3.2. Bảo đảm quyền con ngƣời trong hoạt động bắt, tạm giữ, tạm giam theo luật TTHS của một số nƣớc trên thế giớiError! Bookmark not defined. 1.3.3. Những giá trị bảo đảm quyền con ngƣời trong hoạt động bắt, tạm giữ, tạm giam theo pháp luật quốc tế và luật TTHS của một số nƣớc trên thế giới có thể vận dụng ở Việt NamError! Bookmark not defined. KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ................................ Error! Bookmark not defined. Chương 2: LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN VÀ THỰC TRẠNG BẢO ĐẢM QUYỀN CON NGƯỜI TRONG HOẠT ĐỘNG BẮT, TẠM GIỮ, TẠM GIAM THEO LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮKError! Bookmark not defined. 2.1. Lịch sử phát triển quyền con người trong hoạt động bắt, tạm giữ, tạm giam ở Việt Nam................. Error! Bookmark not defined. 2.1.1. Quyền con ngƣời trong hoạt động bắt, tạm giữ, tạm giam ở Việt Nam dƣới các triều đại phong kiến ..... Error! Bookmark not defined. 2.1.2. Quyền con ngƣời trong hoạt động bắt, tạm giữ, tạm giam ở Việt Nam sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945Error! Bookmark not defined. 2.2. Thực trạng bảo đảm quyền con người trong hoạt động bắt, tạm giữ, tạm giam theo luật TTHS Việt Nam trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk ...................................... Error! Bookmark not defined. 2.2.1. Thực trạng pháp luật bảo đảm quyền con ngƣời trong hoạt động bắt, tạm giữ, tạm giam theo luật TTHS Việt NamError! Bookmark not defined. 2.2.2. Thực trạng hoạt động bắt, tạm giữ, tạm giam theo luật TTHS Việt Nam trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk liên quan tới bảo đảm quyền con ngƣờiError! Bookmark not defined. 2.3. Nhận xét, đánh giá chung ................. Error! Bookmark not defined. 2.3.1. Những kết quả đạt đƣợc ...................... Error! Bookmark not defined. 2.3.2. Một số hạn chế tồn tại ......................... Error! Bookmark not defined. 2.3.3. Nguyên nhân của hạn chế tồn tại ........ Error! Bookmark not defined. KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ................................ Error! Bookmark not defined. Chương 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG BẢO ĐẢM QUYỀN CON NGƯỜI TRONG HOẠT ĐỘNG BẮT, TẠM GIỮ, TẠM GIAM THEO LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮKError! Bookmark not defined. 3.1. Quan điểm tăng cường bảo đảm quyền con người trong hoạt động bắt, tạm giữ, tạm giam theo luật TTHS Việt Nam trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk ................................ Error! Bookmark not defined. 3.1.1. Tăng cƣờng bảo đảm quyền con ngƣời trong hoạt động bắt, tạm giữ, tạm giam phải thể hiện đƣợc những quan điểm của Đảng, Nhà nƣớc ta về quyền con ngƣời ........ Error! Bookmark not defined. 3.1.2. Tăng cƣờng bảo đảm quyền con ngƣời trong hoạt động bắt, tạm giữ, tạm giam phải phù hợp với điều kiện cụ thể ở Việt Nam và các cam kết quốc tế mà Việt Nam đã tham giaError! Bookmark not defined. 3.1.3. Tăng cƣờng bảo đảm quyền con ngƣời trong hoạt động bắt, tạm giữ, tạm giam trên cơ sở đổi mới tƣ duy pháp lý nhận thức đúng mối quan hệ giữa Nhà nƣớc, pháp luật và quyền con ngƣờiError! Bookmark not defined. 3.2. Các giải pháp tăng cường bảo đảm quyền con người trong hoạt động bắt, tạm giữ, tạm giam theo luật TTHS Việt Nam trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk ................ Error! Bookmark not defined. 3.2.1. Hoàn thiện hệ thống pháp luật bảo đảm quyền con ngƣời trong hoạt động bắt, tạm giữ, tạm giam theo luật TTHS Việt NamError! Bookmark not defined. 3.2.2. Đổi mới hệ thống các cơ quan, tổ chức tham gia hoạt động bắt, tạm giữ, tạm giam theo luật TTHS Việt NamError! Bookmark not defined. 3.2.3. Nâng cao chất lƣợng đội ngũ cán bộ nhằm bảo đảm quyền con ngƣời trong hoạt động bắt, tạm giữ, tạm giam theo luật TTHS Việt Nam ............................................. Error! Bookmark not defined. 3.2.4. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật và quyền con ngƣời nhằm bảo đảm quyền con ngƣời trong hoạt động bắt, tạm giữ, tạm giam theo luật TTHS Việt NamError! Bookmark not defined. 3.2.5. Tăng cƣờng công tác giám sát, giải quyết khiếu nại tố cáo và thanh tra, xử lý vi phạm đối với bảo đảm quyền con ngƣời trong hoạt động bắt, tạm giữ, tạm giam theo luật TTHS Việt NamError! Bookmark not defined. KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 ................................ Error! Bookmark not defined. KẾT LUẬN .................................................... Error! Bookmark not defined. TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................. 3 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BLHS: Bộ luật hình sự BLTTHS: Bộ luật tố tụng hình sự BPNC: Biện pháp ngăn chặn CHXHCN: Cộng hòa xã hội chủ nghĩa CQĐT: Cơ quan điều tra TA: Toà án TTHS: Tố tụng hình sự VKS: Viện kiểm sát XHCN: Xã hội chủ nghĩa DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu bảng Tên bảng Trang Bảng 2.1: Tình hình bắt, tạm giữ Error! Bookmark not defined. Bảng 2.2: Tình hình bắt, tạm giam Error! Bookmark not defined. Bảng 2.3: Tình hình áp dụng biện pháp ngăn chặn trong xét xử Error! Bookmark not defined. 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Quyền con ngƣời là giá trị phổ quát và nguyện vọng của nhân loại. Hiện nay đa số các quốc gia trên thế giới đều nỗ lực ghi nhận và bảo đảm thực thi quyền con ngƣời. Việt Nam chúng ta trong bối cảnh hội nhập quốc tế, xây dựng Nhà nƣớc pháp quyền, cải cách tƣ pháp, triển khai Hiến pháp 2013 vào cuộc sống và giữ vai trò thành viên của Hội đồng Nhân quyền Liên hiệp quốc nhiệm kỳ 2014 – 2016 nên vấn đề bảo vệ và thúc đẩy quyền con ngƣời đƣợc Đảng và Nhà nƣớc quan tâm hơn bao giờ hết. Bắt, tạm giữ, tạm giam luôn là vấn đề nhạy cảm trong đời sống chính trị, xã hội của mỗi quốc gia. Vì đây là các biện pháp ngăn chặn ảnh hƣởng trực tiếp đến các quyền cơ bản của con ngƣời, trong đó có quyền tự do về thân thể, bảo hộ tính mạng, sức khỏe, tôn trọng danh dự, nhân phẩm của con ngƣời, là những quyền đã đƣợc pháp luật quốc tế, pháp luật quốc gia tôn trọng và bảo vệ. Mục đích của việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn bắt, tạm giữ, tạm giam là: Không để ngƣời phạm tội tiếp tục thực hiện tội phạm, ngăn chặn không cho thực hiện tội phạm mới; không để cho ngƣời phạm tội có điều kiện xóa bỏ dấu vết tội phạm, tiêu hủy chứng cứ, thông cung; bảo đảm sự có mặt của ngƣời bị tình nghi, bị can, bị cáo, ngƣời bị kết án khi có yêu cầu của cơ quan tiến hành tố tụng. Các cơ quan tiến hành tố tụng thƣờng sử dụng các biện pháp ngăn chặn này nhƣ một phƣơng thức hiệu quả để bảo vệ các quyền con ngƣời, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Tuy nhiên, khi áp dụng các biện pháp này cũng rất dễ xâm hại đến quyền con ngƣời của những ngƣời yếu thế trong xã hội, bao gồm ngƣời bị bắt, bị tạm giữ, tạm giam. Qua quan sát và hoạt động thực tiễn tác giả thấy rằng các hành vi xâm phạm đến quyền con ngƣời trong hoạt động bắt, tạm giữ, tạm giam thƣờng biểu hiện dƣới các dạng: áp dụng tùy tiện, lạm dụng, lợi dụng các quy định 2 của pháp luật TTHS về việc bắt, tạm giữ, tạm giam. Các hành vi này không những xâm phạm trực tiếp quyền cơ bản thiết thân nhất của con ngƣời là quyền tự do thân thể, quyền bảo hộ tính mạng, sức khỏe, tôn trọng danh dự, nhân phẩm mà còn làm giảm uy tín của CQĐT, cơ quan tiến hành tố tụng khác, gây bất bình trong dƣ luận xã hội. Có tình trạng nhƣ trên xảy ra là do trình độ, năng lực của một bộ phận cán bộ trong các cơ quan tiến hành tố tụng còn hạn chế, chƣa đề cao ý thức tuân thủ pháp luật nên áp dụng quy định pháp luật không đúng, không tuân thủ trình tự, thủ tục do pháp luật quy định. Tuy nhiên, cũng có nguyên nhân khác là do chính các quy định của luật TTHS về việc bắt, tạm giữ, tạm giam còn khiếm khuyết, chƣa rõ ràng, thiếu minh bạch dẫn đến ngƣời tiến hành tố tụng, cơ quan tiến hành tố tụng vận dụng tùy tiện, lạm dụng hoặc lợi dụng khi áp dụng. Đây là những vấn đề mà khoa học luật TTHS hiện đại phải nghiên cứu giải quyết cả về phƣơng diện lý luận và phƣơng diện lập pháp. Chính vì vậy, đây cũng chính là lý do mà tác giả chọn đề tài “Bảo đảm quyền con người trong hoạt động bắt, tạm giữ, tạm giam theo luật TTHS Việt Nam (trên cơ sở số liệu thực tiễn địa bàn tỉnh Đắk Lắk)” để thực hiện nghiên cứu viết luận văn thạc sĩ nhằm mục đích đƣa ra các kiến giải khoa học và kiến giải lập pháp góp phần hoàn thiện các quy định tƣơng ứng của pháp luật TTHS nƣớc ta. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Tại Việt Nam, những nghiên cứu về bảo đảm quyền con ngƣời đối với ngƣời bị bắt, tạm giữ, tạm giam còn khá khiêm tốn. Các nghiên cứu đã thực hiện chủ yếu tiếp cận về pháp luật quyền con ngƣời nói chung hoặc là vấn đề bảo đảm quyền con ngƣời trong pháp luật hình sự, pháp luật TTHS, chứ chƣa đặc biệt tập trung vào bảo đảm quyền con ngƣời trong hoạt động bắt, tạm giữ, tạm giam. Có thể nêu tên một số công trình nghiên cứu đáng chú ý nhƣ: GS.TSKH. Lê Cảm, TS. Nguyễn Ngọc Chí, Bảo vệ quyền con người bằng pháp luật hình sự, TTHS trong giai đoạn xây dựng nhà nước pháp quyền Việt 3 TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Phạm Ngọc Anh (Chủ biên) (2005), Tư tưởng Hồ Chí Minh về quyền con người, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 2. Ban chấp hành Trung ƣơng (2005), Nghị quyết 48 - NQ/TƯ của Bộ Chính trị về chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020,Hà Nội. 3. Ban chấp hành Trung ƣơng (2005), Nghị quyết của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp tới năm 2020 ngày 02/05/2005,Hà Nội. 4. Trần Văn Bính (Chủ biên) (1999), Toàn cầu hóa và quyền công dân ở Việt Nam, nhìn từ khía cạnh văn hóa, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 5. Bộ Chính trị (1992) Chỉ thị số 12 CT/TW về quyền con người và quan điểm, chủ trương của Đảng ta,Hà Nội. 6. Bộ Tƣ pháp – Viện khoa học pháp lý (2006), Từ điển Luật học, Nxb Tƣ pháp, Nxb Từ điển bách khoa, Hà Nội. 7. Bộ Tƣ pháp (1961), Tập luật lệ về tư pháp, Hà Nội. 8. C. Mác-Ph.Ăngghen (1998), Về quyền con người, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 9. C.Mac-Ph.Angghen (1983), Tuyên ngôn Đảng Cộng sản, Nxb Sự thật, Hà Nội, tập 4, tr.480. 10. Nguyễn Ngọc Chí (chủ biên) (2013), Giáo trình Luật tố tụng hình sự Việt Nam, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội. 11. Trƣờng Chinh (1981), Báo cáo về dự thảo Hiến pháp mới, Nxb Sự thật, Hà Nội. 12. Đại học quốc gia Hà Nội - Khoa Luật (2006), Bảo vệ quyền con người bằng pháp luật hình sự và pháp luật tố tụng hình sự trong giai đoạn xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam, Đề tài khoa học cấp Đại học quốc gia, Hà Nội. 4 13. Đảng cộng sản Việt Nam (2011), Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011), Hà Nội. 14. Nguyễn Tiến Đạt (2006), “Bảo đảm quyền con ngƣời trong việc bắt, tạm giữ, tạm giam”, Tạp chí Khoa học pháp lý, (3). 15. Đỗ Văn Đƣơng (2008), “Cần phân định rõ thẩm quyền hành chính với trách nhiệm và quyền hạn tố tụng trong tố tụng hình sự, Chuyên đề hoàn thiện các quy định của BLTTHS đáp ứng yêu cầu Cải cách tƣ pháp”, Kiểm sát, (18-20). 16. Trần Ngọc Đƣờng (2004), Quyền con người, quyền công dân trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 17. Phạm Hồng Hải (1999), Bảo đảm quyền bào chữa của người bị buộc tội, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội. 18. Phạm Hồng Hải (2009), “Hoàn thiện các quy định về bị can, bị cáo trong BLTTHS”, Kiểm sát, (01). 19. Nguyễn Quang Hiền (2008), Bảo vệ quyền con người trong tố tụng hình sự Việt Nam, Luận án tiến sĩ luật học, Hà Nội. 20. Đỗ Trung Hiếu (2004), Một số suy nghĩ về xây dựng nền dân chủ ở Việt Nam hiện nay, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 21. Phan Trung Hoài (2006), Hoàn thiện pháp luật về luật sư ở Việt Nam, Nxb Tƣ pháp, Hà Nội. 22. Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao (2004), Nghị quyết số 03/2004/NQHĐTP ngày 02/10/2004 Hướng dẫn thi hành một số quy định trong Phần thứ nhất “Những quy định chung” của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003, Hà Nội. 23. Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao (2004), Nghị quyết số 04/2004/NQHĐTP ngày 05/11/2004 Hướng dẫn thi hành một số quy định trong Phần thứ ba “Xét xử sơ thẩm” của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003, Hà Nội. 5 24. Nguyễn Duy Hƣng (2006), “Bị can và bảo đảm quyền của bị can trong BLTTHS 2003, thực trạng và định hƣớng hoàn thiện”, Tài liệu hội thảo đề tài khoa học cấp bộ Bảo đảm quyền con người trong tố tụng hình sự Việt Nam, Tp. Hồ Chí Minh. 25. Trần Minh Hƣởng (chủ biên) (2009), Tìm hiểu Bộ luật tố tụng hình sự Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Nxb Lao động, Hà Nội. 26. Tƣờng Duy Kiên (2004), “Nhà nƣớc pháp quyền XHCN Việt Nam với việc bảo đảm quyền con ngƣời”, Nghề luật, (8). 27. Nguyễn Mạnh Kháng (2007), “Thực hiện dân chủ trong tố tụng hình sự trong bối cảnh cải cách tƣ pháp ở nƣớc ta hiện nay”, Nhà nước và Pháp luật, (5). 28. Khoa luật – ĐHQGHN (2009), Giáo trình Lý luận và pháp luật về Quyền con người, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 29. Khoa luật – ĐHQGHN (2011), Luật nhân quyền quốc tế, Nxb Lao động Xã hội, Hà Nội. 30. Liên Hợp Quốc UNDP (1992), Báo cáo về sự phát triển quyền con người của cơ quan phát triển, Oxford University Press, (bản dịch Tiếng Việt). 31. Nguyễn Thành Long (2009), “Nguyên tắc suy đoán không có tội trong luật tố tụng hình sự: một số vấn đề lý luận cơ bản”, Tòa án nhân dân, (3). 32. Luật Gia Long (1994), Hoàng Việt luật lệ, tập IV (1994), Nxb Văn hóa - Thông tin, Hà Nội. 33. Luật Hồng Đức (1991), Quốc triều hình luật, Nxb Pháp lý, Hà Nội. 34. Nguyễn Phúc Lƣu (2006), “Trả hồ sơ điều tra bổ sung - một số vấn đề lý luận và thực tiễn”, Dân chủ và pháp luật, (11). 35. Nguyễn Đức Mai (2008), “Hoàn thiện một số quy định của BLTTHS hiện hành nhằm nâng cao chất lƣợng tranh tụng tại phiên tòa sơ thẩm”, Luật học, (7). 36. Nguyễn Đức Mai (2008), “Hoàn thiện thủ tục rút gọn đáp ứng yêu cầu cải cách tƣ pháp”, Tòa án nhân dân, (8). 6 37. Đinh Văn Mậu (2003), Quyền lực Nhà nước và quyền con người, Nxb Tƣ pháp, Hà Nội. 38. Nhà pháp luật Việt - Pháp (1997), Tố tụng hình sự và vai trò của Viện công tố trong tố tụng hình sự, (La procedure penale et le role du ministere public dans le processue penal), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 39. Những biện pháp ngăn chặn trong tố tụng hình sự Thụy Điển (1995), Tập san thông tin khoa học pháp lý, (2), tr. 16-17. 40. Nguyễn Thái Phúc (2006), “Nguyên tắc suy đoán vô tội”, Tài liệu hội thảo đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ: Đảm bảo quyền con người trong tố tụng hình sự Việt Nam, Trƣờng Đại học Luật TP.Hồ Chí Minh. 41. Nguyễn Thái Phúc (2008), “Vấn đề tranh tụng và tăng cƣờng tranh tụng trong tố tụng hình sự theo yêu cầu của cải cách tƣ pháp”, Nhà nước và Pháp luật, (8). 42. Nguyễn Thái Phúc (2010), Bảo đảm quyền con người trong tố tụng hình sự trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam, Tài liệu hội thảo quốc tế về quyền con ngƣời trong tố tụng hình sự, Viện kiểm sát nhân dân tối cao và Ủy ban nhân quyền Australia. 43. Quốc hội (1988, 2003), Bộ luật tố tụng hình sự, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 44. Quốc hội (2009), Luật trách nhiệm bồi thường của Nhà nước, Hà Nội. 45. Quốc hội (1946), Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Hà Nội. 46. Quốc hội (1959), Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Hà Nội. 47. Quốc hội (1980), Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Hà Nội. 48. Quốc hội (1992), Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam,Hà Nội. 49. Quốc hội (2014), Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013, Nxb Tƣ pháp, Hà Nội. 50. Nguyễn Duy Quý (1992), “Xây dựng Nhà nƣớc pháp luật: một số suy nghĩ về vấn đề xây dựng Nhà nƣớc pháp quyền ở nƣớc ta”, Nhà nước và Pháp luật, (2). 7 51. Bùi Ngọc Sơn (2004), Triết lý chính trị Trung hoa cổ đại và vấn đề Nhà nước pháp quyền, Nxb Tƣ pháp, Hà Nội. 52. Hoàng Thị Sơn, Bùi Kiên Điện, (2000), Các nguyên tắc tố tụng hình sự, Nxb Công An Nhân Dân, Hà Nội. 53. Nguyễn Bá Sơn (chủ biên) (2007), Tòa án hình sự quốc tế - Góc nhìn Việt Nam, Nxb Thanh Niên, Hà Nội. 54. Trần Quang Tiệp (2004), Bảo vệ quyền con người trong luật hình sự, luật tố tụng hình sự Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 55. Tòa án nhân dân tối cao (2005), Các văn bản về hình sự, dân sự, kinh tế, lao động, hành chính và tố tụng, Hà Nội. 56. Đào Trí Úc (2005), “Nhà nƣớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, vì nhân dân, do nhân dân dƣới sự lãnh đạo của Đảng - Những thành tựu chủ yếu của 60 năm xây dựng và phát triển”, Nhà nước và Pháp luật, (9). 57. Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Bộ Tƣ pháp (2005), Thông tƣ liên tịch số 02/2005/TTLT-VKSTCTATC-BCA-BQP-BTP ngày 10/08/2005 về Hướng dẫn thi hành một số quy định của BLTTHS về khiếu nại, tố cáo. 58. Viện Khoa học kiểm sát - Viện kiểm sát nhân dân tối cao (1998), Bộ luật tố tụng hình sự Canađa 1994, (Bản dịch), Dự án VIE/95/018. 59. Viện Khoa học kiểm sát - Viện kiểm sát nhân dân tối cao (1998), Hệ thống tư pháp hình sự của một số nước châu Á, Dự án VIE/95/018. 60. Viện Khoa học kiểm sát - Viện kiểm sát nhân dân tối cao (2003), Bộ luật tố tụng hình sự Liên bang Nga, (Phụ trƣơng thông tin khoa học pháp lý năm 2000), Nxb Văn hóa dân tộc, Hà Nội. 61. Nguyễn Văn Vĩnh (2005), Triết học chính trị về quyền con người, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 62. Võ Khánh Vinh (chủ biên) (2004), Bình luận khoa học BLTTHS, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.