Bệnh học công trình

p kặt quă quan tr°c , theo phừỗng phŸp thõng kÅ vĂ nhựng cỏng cũ toŸn hàc. Bảt kỹ phừỗng phŸp nĂo vậ dỳ bŸo vậ hừ hịng , vậ bẻnh lỷ cða cỏng trệnh , tiÅu chuán ẵŸnh giŸ cao nhảt lĂ thỳc tiÍn . Viẻc sứ dũng nhựng cỏng cũ thẽ nghiẻm mối theo phừỗng phŸp phŸ hðy mạu ho´c khỏng phŸ hðy mạu ẵíi hịi mổt kiặn thửc hiẻn ẵưi . Sỳ cºp nhºt kiặn thửc hiẻn ẵưi nàng tãm Bẻnh hàc Cỏng trệnh thĂnh mổt khoa hàc lỷ luºn chử khỏng ẵỗn thuãn lĂ mổt khoa hàc thỳc nghiẻm nhảt thội , ng°n hưn . 3.5 Bẻnh hàc Cỏng trệnh soi sŸng cho cỏng tŸc dỳ bŸo , dỳ phíng vĂ ẵiậu trÙ . NghiÅn cửu triẻu chửng bẻnh , bẻnh lỷ , tệm bẻnh c¯n , dỳ bŸo bẻnh sinh , ngoĂi mũc ẵẽch chựa trÙ , sứa chựa cỏng trệnh cín dỳ bŸo , dỳ phíng nhựng tai biặn , nhựng viẻc sÁ ẵặn khi chừa kÙp sứa chựa . Cĩ mổt sõ cỏng trệnh xuảt hiẻn vặt nửt . Khi nghiÅn cửu bẻnh sinh thảy khỏng ẵŸng nguy hièm , bẻnh c¯n cĩ thè kh²ng ẵÙnh giăn ẵỗn . Nhừ thặ viẻc nghiÅn cửu Bẻnh hàc giợp ta kh²ng ẵÙnh bẻnh lỷ , dỳ bŸo vĂ hoưch ẵÙnh kặ hoưch sứa chựa kÙp thội , thịa ẵŸng vĂ ẵợng lợc . Nhộ cĩ nghiÅn cửu Bẻnh hàc Cỏng trệnh mĂ viẻc sứa chựa ẵợng bẻnh , cãn sứa chựa mửc nĂo thệ sứa chựa mửc ảy . LĂm nhừ thặ , vữa ẵŸp ửng tẽnh kinh tặ , vữa cĩ hiẻu quă thiặt thỳc . Viẻc ẵiậu trÙ mĂ tị từộng bẻnh c¯n , n°m vựng bẻnh sinh , khi ẵiậu trÙ xong , hoĂn toĂn yÅn tàm vĂ tin từờng . IV. Phừỗng phŸp trong Bẻnh hàc Cỏng trệnh . Phừỗng phŸp lĂ ẵiậu rảt quan tràng . Claude Bernard nĩi :" Chì cĩ phừỗng phŸp tõt mối cho phắp chợng ta phŸt trièn vĂ sứ dũng tõt hỗn nhựng khă n¯ng thiÅn nhiÅn mĂ trội phợ cho chợng ta , cín nhừ phừỗng phŸp xảu thệ cĩ thè ng¯n khỏng cho chợng ta thu ẵừỡc cŸi lỡi mĂ chợng ta mong muõn . Œc phŸt minh rảt quỷ trong khoa hàc cĩ thè bÙ giăm hay tÅ liẻt bời mổt phừỗng phŸp xảu trŸi lưi phừỗng phŸp tõt lĂm t¯ng hay phŸt trièn nĩ lÅn ". Theo tữ ẵièn thệ phừỗng phŸp lĂ cŸch lỷ luºn , tiặn hĂnh xứ trẽ ẵè ẵưt ẵặn mũc ẵẽch , ẵặn mổt sỳ hièu biặt hay chửng minh mổt sỳ thºt . Trong bẻnh hàc Cỏng trệnh củng nhừ mổt dưng khoa hàc thỳc nghiẻm khŸc cĩ mũc ẵẽch lĂ tệm hièu quy luºt hoưt ẵổng cða bẻnh , cða cŸc quŸ trệnh bẻnh lỷ cða kặt cảu khi nhiÍm bẻnh , khi khỏng hoĂn thĂnh chửc n¯ng cða kặt cảu . Cĩ thè hièu phừỗng phŸp nhừ cŸch xứ trẽ nÅn mổt cŸch ẵỗn giăn coi phừỗng phŸp lĂ kỵ thuºt ẵè giăi quyặt mổt vản ẵậ . Tữ ẵĩ , khi hệnh thĂnh mổt khoa hàc mối thệ củng hệnh thĂnh mổt phừỗng phŸp riÅng cða nĩ . Nhừng thỳc tặ thệ khỏng mổt khoa hàc nĂo lưi cĩ riÅng mổt phừỗng phŸp cða mệnh . Khoa hàc nĂo mối hệnh thĂnh củng lĂ kặ thữa cða mổt ho´c mổt sõ khoa hàc trừốc nĩ . , ẵóng thội nĩ củng cĩ mõi quan hẻ hựu cỗ ẵặn cŸc phừỗng phŸp cða nhựng khoa hàc liÅn quan . ‡iậu ẵĩ phăn Ÿnh tẽnh linh ẵổng cða phừỗng phŸp luºn khoa hàc . Cho nÅn , phừỗng phŸp luºn Bẻnh hàc Cỏng trệnh , mổt khi chảp nhºn quan ẵièm Cỏng trệnh lĂ mổt tọng thè nhừ cỗ thè thệ phừỗng phŸp luºn cða nĩ sÁ cĩ rảt nhiậu ẵièm giõng nhừ phừỗng phŸp cða sinh lỷ bẻnh hàc cða ngừội . Nhºn thửc ẵợng ẵ°n tẽnh linh ẵổng cða phừỗng phŸp do tẽnh kặ thữa vĂ tẽnh tiặp cºn , ngừội nghiÅn cửu khỏng bÙ gí bĩ trong mổt dưng phừỗng phŸp nĂo cửng nh°c . Khi cãn thiặt cĩ thè sứ dũng mổt phừỗng phŸp thẽch ửng nh±m ẵưt ẵừỡc mũc tiÅu cða mệnh . Chợng ta cĩ thè hièu phừỗng phŸp nhừ lĂ cŸch lỷ luºn , cŸch hĂnh ẵổng ẵè ẵưt sỳ hièu biặt hay chửng minh mổt sỳ thºt thệ ẵĩ chẽnh lĂ phừỗng phŸp thỳc nghiẻm khoa hàc . Nhừ thặ , phừỗng phŸp thỳc nghiẻm khoa hàc xuảt phŸt tữ quan sŸt khŸch quan sŸt khŸch quan cŸc hiẻn từỡng cãn thiặt rói trÅn quan ẵièm duy vºt mĂ xày dỳng nhựng giă thiặt thẽch hỡp , ẵợng ẵ°n . Sau ẵĩ dùng thứ nghiẻm ẵè kièm chửng ẵổ tin cºy cða giă thiặt vối thỳc tặ . Khi cĩ sai lẻch phăi uõn n°n giă thiặt rói lưi tiặp tũc kièm tra cho ẵặn khi hổi tũ giựa giă thiặt vĂ thỳc tặ . Viẻc quan sŸt trừốc hặt b±ng ngủ quan cða ngừội kỵ sừ . Khi thảy cãn thiặt vĂ cĩ thè , dùng nhựng cỏng cũ thứ nghiẻm cho nhựng quan sŸt mĂ ngủ quan bÙ hưn chặ ho´c khỏng ẵð mửc chẽnh xŸc cãn thiặt . Ngừội quan sŸt phăi r¿n luyẻn ẵè băo ẵăm tẽnh tý mý , tẽnh chẽnh xŸc vĂ tẽnh trung thỳc . Tẽnh tý mý giợp ngừội quan sŸt thảy hiẻn từỡng mổt cŸch cũ thè , rò rĂng , ẵi vĂo tững chi tiặt cĩ thè thảy ẵừỡc . TŸc phong qua loa . ẵưi khŸi ẵơ lĂm mảt ẵi nhựng dự liẻu mổt cŸch chð quan . ‡ổ chẽnh xŸc ngĂy mổt nàng cao nhộ cŸc cỏng cũ toŸn hàc , thiặt bÙ quang hàc , thiặt bÙ quan tr°c khŸc . Nhựng thiặt bÙ ẵiẻn tứ giợp nhiậu cho viẻc phàn tẽch vĂ sứ lỷ sõ liẻu . Mài kặt quă quan tr°c vĂ thu ẵừỡc qua sứ lỷ cãn ẵõi chiặu vối chuán mỳc . MŸy mĩc thiặt bÙ tinh vi cho nhựng kặt quă chẽnh xŸc cao . Tẽnh trung thỳc lĂ ẵíi hịi cao nhảt ẵõi vối ngừội lĂm cỏng tŸc khoa hàc . Mổt hiẻn từỗng. cĩ thè nhện theo gĩc ẵổ nĂy hay gĩc ẵổ khŸc . Sỳ băo ẵăm tẽnh khŸch quan vĂ trung thỳc giợp ta lỳa chàn ra gĩc ẵổ tõi ừu , xắt theo ỷ nghỉa khoa hàc . LĂm khoa hàc khỏng ẵừỡc phũ thuổc vĂo nhựng ẵÙnh kiặn cĩ s³n ho´c hiẻn hĂnh . Trong khoa hàc cĂng khỏng ẵừỡc chÙu ănh hừờng cða mổt tỏn giŸo ho´c luóng chẽnh trÙ nĂo chi phõi . Khỏng cĩ ẵÙnh kiặn lĂ ngừội lĂm thỳc nghiẻm phăi luỏn luỏn nghi ngộ . CŸi nghi ngộ cða nhĂ khoa hàc . ‡iậu cãn nghi ngộ trừốc tiÅn lĂ nghi ngộ chẽnh băn thàn mệnh . CŸi nghi ngộ khoa hàc nh±m trŸnh nhựng chð quan do ẵÙnh kiặn , ẵè cho mệnh ẵừỡc tỳ do phŸn ẵoŸn nhựng hiẻn từỡng sÁ xăy ra trong thỳc nghiẻm . Cĩ thè tĩm t°t phừỗng phŸp luºn trong bẻnh hàc cỏng trệnh nhừ sau : @ Thu thºp dự liẻu . B±ng m°t thừộng , b±ng dũng cũ quan tr°c . @ Giă thiặt vậ bẻnh c¯n , bẻnh sinh Thỳc chảt lĂ xày dỳng mỏ hệnh tệnh trưng hừ hịng vối nhựng nguyÅn nhàn vĂ tiặn trièn cða hừ hịng . @ Kièm tra . ‡ày lĂ nhựng cỏng viẻc thiặt yặu trong Bẻnh hàc Cỏng trệnh . Kièm tra cĩ thè b±ng lỷ thuyặt , thỏng thừộng b±ng thẽ nghiẻm . Qua kièm tra mĂ kh²ng ẵÙnh giă thiặt . @ Dỳ bŸo giăi phŸp sứ lỷ . Trong quy trệnh 4 giai ẵoưn cĩ hai giai ẵoưn thiặt kặ vĂ hai giai ẵoưn thỳc nghiẻm . Giai ẵoưn 1 vĂ 3 lĂ thỳc nghiẻm . Giai ẵoưn 2 vĂ 4 lĂ thiặt kặ . Thỳc tặ thệ sỳ phàn chia khỏng quŸ rĂnh rÁ nhừ thặ , cĩ thè ẵan xen . Thỳc nghiẻm ẵè lảy dự liẻu xày dỳng giă thiặt ( thiặt kặ ) . Nhừng thỳc nghiẻm củng ẵè kièm tra thiặt kặ . Khi qua thỳc nghiẻm thảy thiặt kặ chừa sŸt vối thỳc tặ , lưi phăi ẵiậu chình thiặt kặ ẵè thỳc nghiẻm lưi . Chì coi lĂ hoĂn tảt khi thảy giă thiặt vĂ kièm nghiẻm trùng hỡp , kặt quă hai bÅn hổi tũ . Chừỗng thử Hai : CŸc khŸi niẻm cỗ băn Nhựng khŸi niẻm nĂy lĂ nhựng vản ẵậ lốn cða cŸc cỏng trệnh khŸi quŸt hĩa cŸc mõi quan hẻ giựa nhựng hiẻn từỡng bẻnh lỷ , nhựng quy luºt ẵừỡc ẵợc kặt tữ thảp tối cao . ‡ĩ lĂ sỳ ẵảu tranh giựa cŸc quan ẵièm duy vºt , duy tàm trong cŸch nhện nhºn vậ bẻnh cða cỏng trệnh . Nhựng khŸi niẻm nĂy lĂ : bẻnh , bẻnh c¯n ( hay bẻnh nguyÅn ) , cỗ chặ sinh bẻnh ( bẻnh sinh ) , quŸ trệnh chựa trÙ ẵè lĂnh bẻnh , quŸ trệnh xºp ẵọ cỏng trệnh . I. KhŸi niẻm vậ bẻnh . Bày giộ khỏng cín phọ biặn nhựng quan niẻm thỏ sỗ vĂ thãn bẽ vậ bẻnh cða cỏng trệnh nhừ thội xừa lĂ cỏng trệnh bÙ bẻnh do nhựng lỳc lừỡng thãn bẽ gày ra thẽ dũ nhừ do mó mă ẵ´t khỏng ẵợng hừống , do trong mổ cĩ dÙ vºt xàm phưm , do thãn linh hay ma quý khỏng ừng ỷ ... Bày giộ quan niẻm cỏng trệnh bÙ bẻnh lĂ cỏng trệnh cĩ mổt hay mổt sõ bổ phºn hừ hịng , khỏng ẵŸp ửng chửc n¯ng sứ dũng ẵậ ra khi thiặt kặ . Bẻnh tiÅn thiÅn lĂ bẻnh phŸt sinh tữ khi thiặt kặ cỏng trệnh . Vệ lỷ do nĂy hay lỷ do khŸc mĂ băn thiặt kặ khỏng ẵŸp ửng phừỗng chàm sứ dũng cỏng trệnh . Cĩ thè do tẽnh toŸn kặt cảu mĂ gày ra khuyặt tºt , cỏng trệnh khỏng ẵð khă n¯ng chÙu tăi nĩi chung ho´c mổt dưng tăi thỳc tặ cĩ tŸc ẵổng lÅn cỏng trệnh . ‡iậu ẵĩ cĩ thè lĂ sỗ ẵó tẽnh toŸn sai ho´c quan niẻm vậ tăi tràng chừa toĂn diẻn . Củng cĩ thè do cảu tưo chừa ẵưt yÅu cãu cða sỳ chÙu lỳc thỳc tặ . Cĩ thè do lỳa chàn vºt liẻu sứ dũng khỏng chẽnh xŸc . NgoĂi chửc n¯ng chÙu tăi , nhựng chửc n¯ng khŸc nhừ ng¯n cŸch , giăi phŸp kiặn trợc khỏng thịa ẵŸng củng lĂ mãm bẻnh chửa ngay trong cỏng trệnh . Chì cãn qua thội gian ng°n sứ dũng , cỏng trệnh bổc lổ ngay hừ hịng . NhĂ cĩ nhiẻm vũ ng¯n n°ng nĩng ch²ng hưn . Nặu cảu tưo sai phãn giăi phŸp chõng nĩng thệ ẵảy củng lĂ cỏng trệnh bÙ bẻnh . Bẻnh tiÅn thiÅn cĩ thè do vºt liẻu xày dỳng chừa ẵưt cŸc chì tiÅu sứ dũng , thºm chẽ cĩ thè do khăo sŸt ẵÙa chảt sỗ sĂi dạn ẵặn giăi phŸp nận mĩng khỏng tõt , ngay khi lĂm xong nhĂ ẵơ cĩ mãm mõng bẻnh cho cỏng trệnh . Nhựng ẵiậu cãn chợ ỷ trong mổt khŸi niẻm vậ bẻnh cỏng trệnh : Khi cỏng trệnh bÙ bẻnh , trong nổi tưi cỏng trệnh hệnh thĂnh mổt càn b±ng mối . Sau khi cỏng trệnh ẵừa vĂo sứ dũng ho´c mồi khi thay ẵọi trưng thŸi nổi lỳc thệ trong cỏng trệnh cĩ sỳ phàn phõi lưi nổi lỳc ẵè băo ẵăm sỳ chÙu lỳc . ‡ày lĂ quan ẵièm rảt ẵŸng lừu tàm trong viẻc theo dòi mổt cỏng trệnh bÙ bẻnh . ‡ày lĂ quan ẵièm hiẻn ẵưi trong bẻnh hàc cỏng trệnh . Quan ẵièm nĂy xuảt phŸt tữ viẻc coi cỏng trệnh lĂ mổt tọng thè vĂ ẵ´t cỏng trệnh trong mỏi trừộng chửa ẵỳng cỏng trệnh, ẵ´t kặt cảu trong toĂn cỏng trệnh . Khi thiặt kặ , ta kièm tra ẵổ bận cho tững kặt cảu . Khi kièm tra ọn ẵÙnh , chợng ta ẵ´t kặt cảu trong hẻ . Khi cỏng trệnh hoĂn thĂnh tảt că cŸc bổ phºn , tảt că cŸc kặt cảu thệ mài bổ phºn , mài kặt cảu tưo thĂnh mổt tọng thè , thệ khi mổt kặt cảu hừ hịng , tùy theo mõi liÅn hẻ gãn hay xa mĂ cĩ tŸc ẵổng từỗng hồ , cĩ mõi cổng ẵóng thẽch hỡp . Sỳ phàn phõi lưi nổi lỳc ẵè tưo ra sỳ càn b±ng mối lĂ mổt thỳc tiÍn mĂ mỏn bẻnh hàc cỏng trệnh , nhộ phừỗng phŸp luºn tọng hỡp ẵơ phŸt hiẻn ra vĂ ẵừỡc thỳc tặ kièm chửng , chửng minh lĂ ẵợng ẵ°n . Thỏng thừộng sỳ phàn phõi lưi nổi lỳc , trong mổt giai ẵoưn nĂo ẵĩ , giwủ cho cỏng trệnh ẵừỡc bận vựng . Ngừỡc lưi , cĩ sỳ phàn phõi lưi nổi lỳc thệ cỏng trệnh sÁ cĩ nguy cỗ giăm ẵổ bận vựng khi khỏng cĩ nhựng tŸc ẵổng can thiẻp cða con ngừội . Bẻnh lĂm cho kặt cảu ho´c cỏng trệnh giăm khă n¯ng lĂm viẻc . Mũc ẵẽch cða cỏng trệnh lĂ phũc vũ cho con ngừội theo nghỉa lĂ phừỗng tiẻn cho cuổc sõng . NhĂ ờ lĂ phừỗng tiẻn tŸi săn xuảt sửc lao ẵổng cða con ngừội . NhĂ mŸy lĂ phừỗng tiẻn ẵè sŸn xuảt cỏng nghiẻp . NhĂ cỏng cổng lĂ phừỗng tiẻn ẵè thi ẵảu thè thao , ẵè bièu diÍn nghẻ thuºt ... Mổt cỏng trệnh bÙ bẻnh sÁ giăm khă n¯ng phũc vũ : cĩ thè lĂ khỏng ẵð khă n¯ng chÙu hặt mửc tăi , ho´c nhừ thảm , dổt khỏng ẵăp ửng hặt nhiẻm vũ bao che , cĩ thè lưi ẵỗn giăn nhừ vở kẽnh , khỏng băo ẵăm chỏng giĩ chõng bũi chõng nhiẻt ẵổ do bửc xư trỳc tiặp ... II. KhŸi niẻm vậ bẻnh c¯n . Bẻnh c¯n chuyÅn nghiÅn cửu nguyÅn nhàn gày bẻnh . Bẻnh c¯n cín cĩ tĂi liẻu gài lĂ bẻnh nguyÅn . ( Anh : Etiology , Cause of disease ; PhŸp : Etiologie ) . Bẻnh c¯n cĩ ỷ nghỉa quan tràng vậ m´t lỷ luºn củng nhừ thỳc tiÍn . NghiÅn cửu bẻnh c¯n phăn Ÿnh quan ẵièm duy vºt hay duy tàm . Vậ thỳc tiÍn khi cĩ quan ẵièm ẵợng ẵ°n vậ yặu tõ gày bẻnh lĂm cho cỏng tŸc dỳ bŸo phŸt trièn bẻnh củng nhừ chựa trÙ bẻnh mối cĩ kặt quă . Khi rò bẻnh c¯n , viẻc sứa chựa ẵưt nhựng hiẻu quă ẵŸng khẽch lẻ . Thẽ dũ nhừ viẻc mŸi dổt . Sau khi tệm thảy ẵợng bẻnh c¯n lĂ do nừốc ẵàng trÅn mŸi thệ viẻc sứa chựa cĩ khi chì ẵỗn giăn lĂ quắt rŸc ẵàng lảp ẵừộng thoŸt nừốc mĂ thỏi . 2.1 Mổt sõ quan niẻm sai vậ bẻnh c¯n : Trong thỳc tặ , xuảt hiẻn nhựng nhºn thửc sai lãm vậ bẻnh c¯n nhừ sau : * Thuyặt nguyÅn nhàn ẵỗn thuãn * Thuyặt ẵiậu kiẻn * Thuyặt tiÅn thiÅn ẵỗn thuãn . 2.1.1 Thuyặt nguyÅn nhàn ẵỗn thuãn Thuyặt nĂy cho r±ng bẻnh sinh ra do mổt nguyÅn nhàn quyặt ẵÙnh mĂ chì mổt nguyÅn nhàn thỏi củng ẵð gày bẻnh . Mổt thội , khi nĩi ẵặn cỏng trệnh hừ hịng , ngừội ta thừộng nghỉ ngay ẵặn lợn . Trong ẵiậu kiẻn ẵÙa chảt cỏng trệnh tưi nhựng khu vỳc xày dỳng tºp trung cða ta , nĩi chung sửc chÙu tăi cða nận lĂ yặu . Nhựng hièu biặt vậ nận vĂ mĩng cða nhựng ngừội thiặt kặ cín hưn chặ . ‡Ănh r±ng phãn nhiậu bẻnh tºt cða cỏng trệnh ẵậu xuảt phŸt tữ nận vĂ mĩng . Nhừng khỏng phăi mài bẻnh ẵậu do lợn vĂ chì do lợn . NguyÅn nhàn gày bẻnh rảt khŸc nhau . Cĩ thè mổt bẻnh do nhiậu nguyÅn nhàn . Lưi củng cĩ thè mổt nguyÅn nhàn gày ra nhiậu bẻnh . Lưi xắt vậ sỳ tŸc ẵổng . Cĩ thè cĩ nguyÅn nhàn nĂy tŸc ẵổng trừốc , nguyÅn nhàn kia tŸc ẵổng sau . Cĩ thè xăy ra sỳ tŸc ẵổng ẵóng thội . Vậ m´t mửc ẵổ , cĩ thè nguyÅn nhàn nĂy thệ tŸc ẵỏng yặu , nguyÅn nhàn kia tŸc ẵổng mưnh . Lưi củng khỏng loưi trữ nhiậu nguyÅn nhàn ẵóng thội tŸc ẵổng vối mửc ẵổ xảp xì nhau . Thuyặt nguyÅn nhàn ẵỗn thuãn khỏng kè ẵặn nhựng ẵiậu kiẻn khŸc thuºn lỡi cho bẻnh phŸt sinh , khỏng xắt ẵặn cỗ chặ cða cỏng trệnh chõng lưi nhựng yặu tõ gày bẻnh , phð nhºn nhựng ănh hừờng khŸc quan tràng trong bẻnh c¯n . Mổt khŸi niẻm sai vậ bẻnh c¯n ẵừa ẵặn nhựng lẻch lưc trong sứa chựa củng nhừ phừỗng Ÿn ng¯n ngữa sỳ phŸt trièn cða bẻnh . Chõng ẵở tẽch cỳc vối nguyÅn nhàn gày bẻnh lĂ mổt khẽa cưnh quan tràng khi sứa chựa cỏng trệnh . Căi tưo hoĂn cănh ẵè yắu tõ gày bẻnh khỏng mờ rổng ẵừỡc tŸc ẵổng củng lĂ mổt m´t khŸc cða sứa chựa cỏng trệnh . Nặu chì biặt mổt nguyÅn nhàn gày bẻnh vĂ chì chựa trÙ mổt nguyÅn nhàn ảy thỏi , cĩ khă n¯ng phiặn diẻn . LĂm nhừ thặ , ta ẵơ tŸch cỏng trệnh khịi mỏi trừộng cða nĩ . Cỏng trệnh vĂ mỏi trừộng cĩ cỏng trệnh phăi ẵừỡc xem lĂ mổt thè thõng nhảt . Lảy mổt thẽ dũ hÂp vậ lợn vĂ nửt . Giă thứ cĩ cỏng trệnh tữ lợn gày ra nửt . TrÙ lợn cho khịi nửt tiặp . Cĩ thè gia cừộng cho ngỏi nhĂ ẵè tệnh trưng chÙu lỳc trờ lưi nhừ khi chừa bÙ lợn nửt vệ ch°c ch°n r±ng do lợn , nửt khă n¯ng lĂm viẻc bÙ giăm yặu . Nặu chì trÙ liẻu triẻu chửng , chì tệm cŸch bÙt nửt mĂ khỏng ng¯n lợn tiặp thệ biặt bao giộ mối ng¯n ẵừỡc nửt . 2.1.2 Thuyặt ẵiậu kiẻn gày bẻnh . Ngừỡc vối thuyặt nguyÅn nhàn ẵỗn thuãn , thuyặt ẵiậu kiẻn gày bẻnh cho r±ng bẻnh phŸt sinh do tŸc ẵổng cða rảt nhiậu ẵiậu kiẻn , kè că nguyÅn nhàn , khỏng cĩ cŸi nĂo lĂ chẽnh , khỏng cĩ cŸi nĂo lĂ phũ . Thuyặt nĂy khỏng ẵợng ờ chồ ẵóng thội ẵừa ra rảt nhiậu yặu tõ bẻnh c¯n , khỏng phàn biẻt nguyÅn nhàn nĂo lĂ chẽnh , nguyÅn nhàn nĂo chì lĂ tŸc ẵổng phũ thÅm. NguyÅn nhàn vĂ ẵiậu kiẻn , khỏng phàn biẻt vai trí cða tững loưi . ‡iậu nĂy thừộng lĂm cho ngừội kỵ sừ hoang mang , khỏng ẵÙnh ẵừỡc giăi phŸp trÙ liẻu chẽnh xŸc . 2.1.3 Thuyặt kặt cảu : TrŸi vối hai nguyÅn nhàn trÅn , thuyặt nĂy cho nguyÅn nhàn gày bẻnh lĂ băn thàn kặt cảu . Dỉ nhiÅn băn thàn kặt cảu cĩ ănh hừờng quyặt ẵÙnh ẵặn tuọi thà vĂ sỳ bận vựng cða cỏng trệnh . Nhừng nặu nhản mưnh quŸ mửc ẵặn kặt cảu lĂ quÅn mảt cŸc ănh hừờng cða mỏi trừộng , cða quŸ trệnh sứ dũng , quŸ trệnh ănh hừờng ngoưi lai vĂo kặt cảu cỏng trệnh . Lảy mổt thẽ dũ lĂ mŸi kho clanhke nhĂ mŸy xi m¯ng Hăi phíng . Mổt lỷ do quan tràng ẵè cĩ sỳ cõ lĂ sỳ tẽch ẵàng bũi xi m¯ng trÅn mŸi quŸ dĂy ( 1994 ). 2.2 Quan niẻm khoa hàc vậ bẻnh c¯n : Viẻc nghiÅn cửu bẻnh c¯n phăi theo quan ẵièm biẻn chửng . Phăi phàn tẽch ẵè thảy mõi quan hẻ ẵợng ẵ°n giựa nguyÅn nhàn vĂ ẵiậu kiẻn gày bẻnh , Ÿp dũng quy luºt nhàn quă vĂo quŸ trệnh phŸt sinh , phŸt trièn cða bẻnh . 2 . 2. 1 Mõi quan hẻ giựa nguyÅn nhàn vĂ ẵiậu kiẻn gày bẻnh : Mõi quan hẻ nĂy hặt sửc quan tràng , muõn ẵÙnh rò bẻnh , phăi xŸc ẵÙnh cho tững bẻnh . 2.2.1.1 NguyÅn nhàn quyặt ẵÙnh vĂ ẵiậu kiẻn phŸt huy tŸc ẵổng cða nguyÅn nhàn . NguyÅn nhàn gày bẻnh lĂ yặu tõ cĩ hưi sÁ quyặt ẵÙnh bẻnh phŸt sinh vĂ cŸc ẵ´c ẵièm cða bẻnh . Thẽ dũ nhừ lốp băo vẻ cõt thắp trong kặt cảu bÅ tỏng cõt thắp quŸ mịng lĂ nguyÅn nhàn gì cõt thắp . NguyÅn nhàn nĂy chì phŸt huy tŸc ẵổng khi cĩ mỏi trừộng cũ thè thẽch hỡp . Mỏi trừộng ám ven bièn cĩ hỗi muõi trong khỏng khẽ thệ sỳ gì diÍn ra nhanh chĩng . Mỏi trừộng thừộng xuyÅn khỏ rŸo , khỏng khẽ khỏng lạn hỗi muõi , khỏng chửa cŸc tŸc nhàn ¯n mín thệ phăi rảt làu , cĩ khi hĂng chũc n¯m mối thảy dảu hiẻu cõt thắp bÙ gì . Trong thẽ dũ nĂy thệ cừộng ẵổ gày bẻnh củng lĂ mổt ẵiậu kiẻn . Giă dũ ờ vùng ven bièn , quy ẵÙnh lĂ lốp băo vẻ cõt thắp cða bÅ tỏng lĂ 50 mm . Nặu lĂm mối ẵưt 40 mm , cĩ khi 20 mm ho´c ẽt hỗn . Nguy cỗ thắp gì sÁ lốn nhảt vối trừộng hỡp lốp băo vẻ mịng hỗn 10 mm , rói ẵặn loưi 20 mm ... NguyÅn nhàn vĂ nhựng ẵiậu kiẻn nhảt ẵÙnh gày nÅn mổt bẻnh ẵừỡc gài chung lĂ nhựng yặu tõ bẻnh c¯n . 2.2.1.2 Trong nhựng hoĂn cănh nhảt ẵÙnh , nguyÅn nhàn cĩ thè thĂnh ẵiậu kiẻn . Trong mổt hoĂn cănh nĂo ẵĩ , mổt yặu tõ cĩ thè lĂ nguyÅn nhàn nhừng sang hoĂn cănh khŸc , nĩ cĩ thè biặn thĂnh ẵiậu kiẻn . Thẽ dũ ẵổ ch°c ẵ´c cða bÅ tỏng kắm lĂ nguyÅn nhàn ẵè nừốc thảm vĂo cỏng trệnh . Muõn bÙ thảm phăi cĩ nguyÅn nhàn lĂ cĩ lốp bÅtỏng ng¯n nừốc kắm ch°c ẵ´c . Nhừng nặu cỏng trệnh ờ nỗi khỏ rŸo thệ dĂu bÅ tỏng cĩ xõp củng khỏng cĩ thảm . Phăi cĩ nừốc muõn vĂo cỏng trệnh . ‡iậu kiẻn nừốc vĂo ẵừỡc cỏng trệnh lĂ cĩ lốp ng¯n nừốc bÅ tỏng kắm ch°c ẵ´c . NguyÅn nhàn trong trừộng hỡp nĂy ẵơ biặn thĂnh ẵiậu kiẻn . 2.2.2 Quy luºt nhàn quă trong bẻnh c¯n . ‡ày lĂ mổt quan ẵièm ẵợng ẵ°n trong quyặt ẵÙnh luºn trong nghiÅn cửu bẻnh hàc cỏng trệnh . 2.2.2.1 Mồi bẻnh lĂ hºu quă cða nguyÅn nhàn nhảt ẵÙnh vĂ nguyÅn nhàn cĩ trừốc hºu quă . Bảt kỹ bẻnh nĂo củng cĩ nguyÅn nhàn . Tuy cĩ thè cĩ mổt sõ bẻnh chừa tệm ra nguyÅn nhàn nhừng phăi tin theo quyặt ẵÙnh luºn nĂy . Cĩ thè cĩ nhựng nguyÅn nhàn tĂng án khĩ tệm hoưc do bÙ hưn chặ vệ phừỗng tiẻn khăo nghiẻm , cín cĩ khă n¯ng trệnh ẵổ nghiÅn cửu hưn chặ . Khi suy nghỉ nhừ thặ sÁ t¯ng ẵổ quyặt tàm nghiÅn cửu bẻnh c¯n , trŸnh sai sĩt trong phừỗng phŸp luºn lĂ sa vĂo duy tàm luºn . 2.2.2.2 Cĩ nguyÅn nhàn nhừng khỏng nhảt thiặt phŸt sinh bẻnh nặu khỏng cĩ ẵiậu kiẻn . Cĩ thè cĩ kặt cảu bÙ bẻnh nhừng sỳ phàn phõi lưi nổi lỳc mĂ bổ phºn khŸc chõng ẵở ẵð mĂ bẻnh khỏng phŸt sinh . Trừộng hỡp nĂy khỏng phăi lĂ hiặm thảy . Dùng quan ẵièm xem kặt cảu trong tọng thè cỏng trệnh chợng ta thảy dÍ hièu , vĂ củng vệ thặ mài khàu trong quŸ trệnh xày dỳng cãn ẵừỡc nghiÅm chình thi cỏng băo ẵăm chảt lừỡng nhừ nhau thệ cỏng trệnh mối cĩ sỳ bận vựng chung . Nặu ẵè mổt bổ phºn nĂo ẵĩ chảt lừỡng kắm thệ bệnh thừộng chừa cĩ chuyẻn nhừng nặu cĩ sỳ phàn phõi lưi nổi lỳc biặt ẵàu tưi ẵĩ ch²ng lĂ nỗi ẵãu tiÅn phŸt sinh hừ hịng . 2.2.2.3 Cùng nguyÅn nhàn , nhừng cĩ thè cĩ nhựng hºu quă bẻnh khŸc nhau tùy vÙ trẽ cỏng trệnh , tùy mỏi trừộng ẵ´t cỏng trệnh . Kặt cảu thắp ẵừỡc sỗn chõng gì kắm lĂ nguyÅn nhàn gày gì cho kặt cảu . Nhừng càn cổt gì nhanh hỗn , n´ng hỗn chồ khŸc vệ tưi ẵĩ ẵổ ám cao hỗn ờ cŸc chồ khŸc , ẵiậu kiẻn thỏng giĩ ờ ẵĩ củng kắm hỗn ờ chồ khŸc . Cùng nguyÅn nhàn gày bẻnh cho cỏng trệnh lĂ lợn quŸ mửc cho phắp . Nhừng mồi vùng mỏi trừộng cĩ ẵiậu kiẻn ẵÙa chảt khŸc nhau cho kặt quă bẻnh sinh khŸc nhau. Cĩ thè triẻu chửng nhừ nhau, thè hiẻn bẻnh lỷ từỗng tỳ nhau nhừng khỏng phăi mài mửc ẵổ bẻnh giõng nhau . 2.2.2.4 Mổt triẻu chửng bẻnh cĩ thè cĩ nhiậu nguyÅn nhàn khŸc nhau tŸc ẵổng . Triẻu chửng bẻnh lỷ trÅn cỏng trệnh lĂ nửt . MĂ nửt thệ cĩ ẵặn hĂng chũc nguyÅn nhàn . Mồi nguyÅn nhàn cho loưi vặt nửt cĩ ẵ´c thù riÅng . Nửt c°t ẵửt tiặt diẻn cĩ thè do thiặu thắp chð chÙu kắo . Nửt xiÅn gãn ẵãu dãm cĩ thè do thiặu cõt ẵai ho´c cõt xiÅn . Vặt nửt dưng chàn chim thừộng do ửng suảt nhiẻt . Vặt nửt vùng nắn cĩ dưng nhừ gó cao nỗi ẵừộng nửt . Nửt do kắo , vặt nửt cĩ chiậu hừống hai nứa hai bÅn xa nhau ra . Thºm chẽ chì mổt dưng hệnh thŸi vặt nửt củng cĩ thè do ẵặn chũc nguyÅn nhàn . Ngừội kỵ sừ sứa chựa khi nhện vĂo kặt cảu cử nhừ thảy hiẻn sŸng rò sỗ ẵó nổi lỳc . Nhừ vºy mổt yắu tõ bẻnh c¯n phăi ẵừỡc quan niẻm rảt khoa hàc . Nhện tọng hỡp nhừng am từộng chi tiặt . Khỏng ẵừỡc chð quan phiặn diẻn củng nhừ ẵÙnh kiặn khi chán ẵoŸn nguyÅn nhàn bẻnh . 2.3 Xặp loưi yặu tõ bẻnh c¯n : Nhựng yặu tõ bẻnh c¯n trong ẵĩ că nguyÅn nhàn gày bẻnh lạn ẵiậu kiẻn gày bẻnh thệ vỏ cùng nhiậu . Tuy thặ cĩ thè phàn loưi thĂnh yặu tõ bÅn trong vĂ yặu tõ bÅn ngoĂi . 2.3.1 Yặu tõ bẻnh c¯n bÅn ngoĂi : CŸc yặu tõ mỏi trừộng bÅn ngoĂi cỏng trệnh , khi tŸc ẵổng quŸ mửc dỳ kiặn cho kặt cảu ho´c cho cỏng trệnh ẵậu cĩ thè gày bẻnh cho cỏng trệnh . 2.3.1.1 Yặu tõ cỗ hàc : Loưi yặu tõ nĂy lĂ loưi chð yặu gày bẻnh cho cỏng trệnh . Nận mĩng cĩ biặn dưng lợn quŸ mửc quy ẵÙnh lĂ mổt dưng bẻnh khŸ phọ biặn . Tệnh trưng lốp ẵảt chÙu tăi dừối ẵŸy mĩng cĩ nhựng biặn ẵọi nhừ rợt rồng củng hay xăy ra .ThÅm tăi lÅn lốp ẵảt nận do cỏng trệnh làn cºn gày lợn ănh hừờng ho´c khi xày dỳng cỏng trệnh bÅn cưnh cĩ cỳ ly khỏng thịa ẵŸng , giăi phŸp thi cỏng tùy tiẻn dạn ẵặn sũt lợn cỏng trệnh ẵơ cĩ . Mửc nừốc ngãm lÅn xuõng nhảt lĂ do hư mửc nừốc ngãm ho´c khai thŸc nừốc ngãm mưnh củng lĂ nguyÅn nhàn gày sũt lợn . ‡ĩng càc cho cỏng trệnh xày dỳng trong ẵỏ thÙ cĩ cỳ ly khŸ gãn nhựng cỏng trệnh ẵơ cĩ củng gày nguy hièm cho cỏng trệnh nĂy . Sỳ bõ trẽ sỗ ẵó kặt cảu khỏng phù hỡp vối cỏng trệnh củng lĂ nhựng tŸc nhàn cỗ hàc gày bẻnh cho cỏng trệnh . Sỳ ẵ´t tăi khŸc vối giă thiặt khi tẽnh toŸn kặt cảu củng gày nhựng nổi lỳc lĂm hừ hịng cỏng trệnh . Nĩi chung thệ nguyÅn nhàn bẻnh cho cỏng trệnh do nhựng yặu tõ cỗ hàc lĂ khŸ phọ biặn vĂ lĂ chð yặu trong cŸc nguyÅn nhàn . 2.3.1.2 Yặu tõ vºt lỷ : Yặu tõ vºt lỷ gày bẻnh cho cỏng trệnh củng khŸ nhiậu . Dừối ẵày lĂ nhựng yặu tõ chẽnh : (i) Nhiẻt : Sỳ thay ẵọi nhiẻt ẵổ vối biÅn ẵổ lốn lĂ nguón phŸt sinh sừ co dơn cða kặt cảu . Bõ trẽ khe nhiẻt khỏng hỡp lỷ tưo ra nhựng vặt nửt do kặt cảu dơn nờ vĂ co ngĩt . Nhiẻt ẵổ quŸ cao lĂm cho vºt liẻu cảu thĂnh bổ phºn cỏng trệnh bÙ lơo hĩa nhanh , cŸc bổ phºn cỏng trệnh thừộng xuyÅn tiặp xợc vối nhiẻt thừộng mau mðn , dÍ thay ẵọi tẽnh chảt . (ii) CŸc loưi tia nhừ bửc xư , hóng ngoưi , tứ ngoưi ... Nặu quan sŸt nhựng cŸnh cứa phỗi mừa n°ng vối cŸnh cứa dè trong bĩng ràm thệ cŸnh cứa ẵè ờ nỗi mừa n°ng mau hịng hỗn . MŸi nhỳa phỗi vĂi vũ n°ng lĂ giín , mðn , trong khi nặu ẵè trong nhĂ thệ thội gian dùng ẵừỡc kắo dĂi hỗn nhiậu . Khi băo dừởng bÅ tỏng cãn che Ÿnh n°ng trỳc tiặp chẽnh ẵè ng¯n ngữa nhựng tŸc ẵổng cða cŸc tia , mĂ thỳc ra chừa cĩ nhựng nghiÅn cửu thºt hoĂn chình vậ nhựng tŸc ẵổng nĂy . (iii) Sỳ thay ẵọi Ÿp suảt ẵổt ngổt : Sỳ thay ẵọi Ÿp suảt ẵổt ngổt dÍ lĂm cho kặt cảu bÙ nhựng vặt nửt cĩ dưng chÙu xung mưnh . 2.3.1.3 Yặu tõ hĩa hàc : CŸc yặu tõ hĩa hàc gày tŸc hưi cho cỏng trệnh khŸ phọ biặn . Nhựng cỏng trệnh săn xuảt thăi cŸc chảt axit nhừ nhĂ mŸy accuy thệ dung dÙch axit thăi tŸc ẵổng lÅn cỏng trệnh lĂm hừ hịng cŸc bổ phºn kặt cảu . Hỗi chửa hĩa chảt nhừ khỏng khẽ ờ ven bièn , khỏng khẽ ờ vùng bÙ ỏ nhiÍm củng cĩ tŸc ẵổng ẵặn cỏng trệnh . Khỏng khẽ ờ mỏi trừộng gãn nhĂ mŸy hĩa chảt củng lĂm cho kặt cảu bÙ ănh hừờng . Mỏi trừộng bièn phăi cĩ giăi phŸp chõng ¯n mín ẵ´c biẻt cho kặt cảu . Sỳ sứ dũng phũ gia hĩa ẵíi hịi phăi nghiÅn cửu thºn tràng . Trong cŸc tiÅu chuán thừộng hặt sửc lừu tàm ẵặn sỳ sứ dũng cŸc hĩa chảt sinh clo , sunphat ... 2.3.1.4 CŸc yặu tõ sinh hàc : Nhiậu khi chợng ta khỏng ngộ rÅu bŸm m´t ngoĂi cỏng trệnh hay tăo sinh sỏi trong khe kÁ nửt cða kặt cảu lưi gày tŸc hưi cho cỏng trệnh . CŸc vi khuán , rÍ rÅu , tăo quŸ trệnh hợt nừốc nhă ra cŸc axit lĂm cho hịng vºt liẻu xày dỳng , ¯n mín kặt cảu . ‡ỗn giăn chì lĂ rÅu tăo giự nừốc trÅn m´t kặt cảu củng thợc ẵáy sỳ gì nhanh cho kặt cảu . 2.3.1.5 CŸc yặu tõ sứ dũng : QuŸ trệnh sứ dũng cỏng trệnh , sỳ duy tu , băo dừởng ẵÙnh kỹ khỏng thỳc hiẻn ẵè cỏng trệnh cĩ nguy cỗ hừ hịng n´ng mối nghỉ ẵặn sứa chựa lĂ mổt nguyÅn nhàn lĂm ng°n tuọi thà cỏng trệnh . Viẻc sứ dũng tùy tiẻn , sỳ ẵũc ẵÁo vỏ tổi vư , va ẵºp mưnh thừộng xuyÅn lĂ nguyÅn nhàn gày nhiậu thử bẻnh cho cỏng trệnh . 2.3.2 CŸc yặu tõ bẻnh c¯n bÅn trong : CŸc yặu tõ chửa ẵỳng trong nổi tưi cỏng trệnh củng cĩ thè lĂ nguyÅn nhàn vĂ ẵiậu kiẻn ẵè gày bẻnh . Ta nÅu nhựng yặu tõ bÅn trong chð yặu : 2.3.2.1 Yặu tõ sứ dũng vºt liẻu : Viẻc sứ dũng vºt liẻu ẵợng quy chuán lĂ yặu tõ quan tràng nh±m băo ẵăm tuọi thà cỏng trệnh . Sứ dũng vºt liẻu khỏng ẵợng quy chuán dạn ẵặn tệnh trưng cỏng trệnh hừ hịng trừốc tuọi thà quy ẵÙnh . Nhựng nỗi sứ dũng vºt liẻu khỏng ẵưt quy chuán lĂ mãm mõng bẻnh . Trong bÅ tỏng thệ cõt liẻu , xi m¯ng vĂ nừốc lĂ vºt liẻu thĂnh phãn chð yặu . Că ba loưi vºt liẻu nĂy phăi ẵăm băo chảt lừỡng ẵóng bổ . Xi m¯ng khỏng băo ẵăm tẽnh cỗ lỷ hĩa dạn ẵặn chảt lừỡng kắm . Sứ dũng xi m¯ng kắm phám chảt lĂ nguy cỗ hĂng ẵãu ẵạn ẵặn bẻnh hoưn cho cỏng trệnh . Cõt liẻu thỏ lĂ sịi , sịi d¯m , ẵŸ d¯m , nặu khỏng băo ẵăm chảt lừỡng lĂm sao mĂ tưo ẵừỡc bổ xừỗng cửng cho kặt cảu . Cõt liẻu thỏ phũ thuổc thĂnh phãn thưch hàc , ẵổ to , kẽch thừốc hưt , sõ lừỡng cŸc hưt khỏng ẵưt tiÅu chuán , ẵổ nhŸm bậ m´t , ẵổ sưch cða hưt , sỳ pha lạn chảt cĩ hưi ... Chợng ta mong muõn cừộng ẵổ bÅ tỏng sứ dũng nhựng n¯m tối phọ biặn sÁ lĂ C 30 , C40 , C50 . Muõn vºy , chảt lừỡng vºt liẻu , nhảt lĂ chảt lừỡng cõt liẻu phăi ẵừỡc nghiÅn cửu vĂ trièn khai khai thŸc cĩ hẻ thõng . Cãn nhanh chĩng cĩ chiặn lừỡc cho cõt liẻu cða bÅ tỏng mối mong phŸt trièn tõt ẵừỡc cỏng nghẻ bÅ tỏng trong nhựng n¯m tối . Thẽ dũ nhừ kh²ng ẵÙnh cõt liẻu chiặn lừỡc bÅn cưnh ẵŸ d¯m tỳ nhiÅn lĂ sịi xõp cắramic ch²ng hưn . Lảy thẽ dũ khŸc vậ gưch . Quy ẵÙnh ẵảt khỏng ẵừỡc lạn cŸc hưt ẵŸ vỏi . ‡ảt nung gưch lạn ẵŸ vỏi , khi nung chẽn , nhựng viÅn gưch lạn hưt ẵŸ vỏi sÁ biặn thĂnh gưch lạn vỏi sõng . Khi g´p ám hay g´p nừốc cŸc hưt vỏi hợt nừốc ẵè biặn thĂnh vỏi , vĂ nhừ thặ bÙ trừỗng nờ thè tẽch lĂm cho gưch bÙ nọ vỏi , nhiậu viÅn gưch bÙ nửt vở. Vºt liẻu xảu , khỏng ẵưt cŸc tiÅu chuán lĂ mãm mõng bẻnh bÅn trong kặt cảu, bÅn trong cỏng trệnh . 2.3.2.2 Yặu tõ kặt cảu , cảu tưo cỏng trệnh : Yặu tõ kặt cảu vĂ cảu tưo cỏng t