Cài đặt lại và khôi phục máy tính chạy Window

Cài đ t l i và khôi ph c máy tính ch y Windows ặ ạ ụ ạ Có th máy tính c a b n không kh i đ ng, ho c có th bể ủ ạ ở ộ ặ ể ị nhi m vài ph n m m nguy h i nào đó. ễ ầ ề ạ Cũng có thể Windows xuất hiện lên một màn hình xanh  bất động (hay còn gọi là Cái chết màn hình xanh) mỗi  khi bạn gõ vào từ "aardvard". Bất kể máy tính của bạn gặp loại trục trặc nào, vài người sẽ khuyên bạn định dạng  (format) lại đĩa cứng, cài đặt lại Windows và các trình ứng dụng, sau đó phục hồi  các tài liệu, ảnh, nhạc, phim từ một đĩa sao lưu. Dù vậy, lời khuyên này không phải lúc nào cũng tốt và những người hỗ trợ kỹ thuật  không đủ trình độ thường dùng cách này để thoái thác trả lời khách hàng qua điện  thoại. Nhưng nếu không tìm được giải pháp thích hợp nào có thể khắc phục được  trục trặc, tốt hơn hết là bạn bắt đầu từ con số 0. Tuy nhiên, đừng quá vội vàng làm theo cách này một khi bạn chưa  thử hết các giải pháp. Nếu máy tính của mình không khởi động,  bạn có thể tham khảo hướng dẫn khắc phục sự cố tại sao một  máy tính XP hay Vista không khởi động tại địa chỉ  find.pcworld.com/62504 cũng như tìm hiểu thêm về 6 đĩa CD khởi  động có thể "cấp cứu" máy tính tại địa chỉ  find.pcworld.com/62506.  Nếu Windows khởi động nhưng sau đó lại hành xử một cách kỳ lạ,  thậm chí hành xử bậy bạ, bạn hãy tiến hành quét kiểm tra phần  mềm nguy hại, gỡ bỏ các tiện ích tự khởi động và nâng cấp các  trình điều khiển thiết bị. Ngoài ra, bạn cũng nên tổng vệ sinh  Windows Registry, xem thêm hướng dẫn tại  find.pcworld.com/62537. Nếu sau khi đã thực hiện mọi thứ như trên nhưng tình hình vẫn  không khả quan hơn, có lẽ bạn sẽ phải cài đặt lại Windows. Hãy làm theo 8 bước  được trình bày bên dưới. Hình 1: Hầu  hết máy tính  mới đều đi kèm  một đĩa khôi  phục hệ thống,  giúp người  dùng dễ dàng  đưa máy tính  về lại trạng thái  ban đầu.  Bước 1: Tìm hiểu công cụ khôi phục hệ thống Trước hết, bạn cần một môi trường có  thể khởi động để cài đặt lại hay khôi  phục hệ điều hành Windows ­ dĩ  nhiên bạn luôn có sẵn một môi  trường như thế. Mọi máy tính bán  kèm Windows luôn đi kèm các tùy  chọn sau. Đĩa khôi phục hệ thống (restore disc)  là một đĩa CD hoặc DVD khởi động,  có khả năng khôi phục đĩa cứng về  chính xác tình trạng (nội dung) như  khi máy tính rời nhà máy sản xuất.  Điều này có nghĩa là, trong hầu hết mọi trường hợp, đĩa khôi phục sẽ phá huỷ mọi  dữ liệu của người dùng ­ tài liệu, ảnh, nhạc... khi "cứu vớt" hệ thống. Ngoài ra, nhiều hãng sản xuất không cung cấp đĩa khôi phục rời, thay vào đó là  cài đặt lên đĩa cứng phần mềm phù hợp để người dùng tự tiến hành tạo ảnh đĩa và  đĩa khôi phục hệ thống. Còn nếu máy tính đang sử dụng có đi kèm đĩa khôi phục  hệ thống nhưng tiếc là bạn đã làm mất, hãy tham khảo cách thức khắc phục sự cố  tại địa chỉ find.pcworld.com/62511.  Một phân vùng đĩa cứng dành cho việc khôi phục hệ thống thường nằm ẩn bên  dưới đĩa cứng. Bạn truy xuất nó bằng cách ấn một tổ hợp phím đặc biệt lúc khởi  động. Bạn hãy đọc kỹ tài liệu hướng dẫn sử dụng của máy tính để biết có tính  năng này hay không, và nếu có thì cách để truy xuất. Phân vùng đĩa cứng này  đóng vai trò như một đĩa khôi phục hệ thống.  Dĩ nhiên, một đĩa CD hay DVD Microsoft Windows sẽ là công cụ khôi phục hệ  thống tốt nhất, nhưng nếu đã mua bản nâng cấp của phiên bản Windows mới hơn  thì bạn sẽ không có công cụ (đĩa) này.  Bước 2: Thu gom mọi thứ cần thiết Hãy bảo đảm rằng bạn đã có tất cả "đồ chơi" cần thiết trước khi hành động.  Hình 2: DriveImage XML là tiện ích miễn  phí và xuất sắc để tạo ảnh đĩa trong  Windows (chỉ có phiên bản Vista Business  và Vista Ultimate mới được cài sẵn tiện ích  này).  * Sao lưu trình điều khiển thiết bị: Xem hướng dẫn chi tiết tại địa chĩ  find.pcworld.com/62523. * Sao lưu dữ liệu số và phần mềm:  Bạn sẽ cần một (hay nhiều) đĩa cứng  gắn ngoài, vài dĩa DVD trắng và phần  mềm sao lưu.  * Các ứng dụng: Đối với các ứng  dụng mà bạn sử dụng nhưng không  được cài đặt sẵn trên máy tính, bạn  cần đĩa CD/DVD đi kèm, số series,  mã số kích hoạt... Nếu bạn tải về một  ứng dụng, hãy tạo bản sao cho tập tin tải về hay đảm bảo rằng bạn có thể dễ  dàng tải lại sau đó. * Thời gian: Trên thực tế, công việc này có thể kéo dài trong vài giờ, tuy nhiên bạn  hoàn toàn có khả năng phải mất cả ngày trời lục tung căn phòng để tìm một đĩa  CD chứa trình điều khiển thiết bị hay phần mềm. Do đó, tốt hơn hết bạn nên làm  việc này vào ngày nghỉ cuối tuần hay dịp rảnh rỗi để tránh làm ảnh hưởng đến  những công việc khác nhất là khi hỏng hóc, trục trặc chẳng may xảy ra. Bước 3: Tạo một ảnh sao lưu cho đĩa cứng Câu hỏi đặt ra là bạn lưu ảnh đĩa ở đâu? Một đĩa cứng gắn ngoài là lựa chọn thích  hợp và dễ sử dụng. Để có kết quả tốt nhất, bạn nên chọn đĩa cứng gắn ngoài có  dung lượng gấp đôi lượng dữ liệu cần sao lưu. Ví dụ, nếu đĩa cứng 160GB đang sử  dụng chứa 90GB dữ liệu thì đĩa cứng gắn ngoài 200GB là lựa chọn phù hợp. Dẫu  thế, đĩa cứng 500GB hay 1TB hiện có giá khá hấp dẫn, do đó nếu được thì bạn  nên trang bị một đĩa cứng có dung lượng càng lớn càng tốt. Bằng cách này, bạn có  thể tiết kiệm được chi phí, đồng thời lưu trữ nhiều dữ liệu hơn và thậm chí là sử  dụng chúng để sao lưu cho nhiều máy tính.  Hình 3: Norton Ghost cho phép sao lưu toàn  bộ đĩa cứng dưới dạng một tập tin ảnh.  Vậy nên sử dụng phần mềm tạo ảnh  đĩa và sao lưu nào? Norton Ghost  (find.pcworld.com/62353) và Acronis  True Image (find.pcworld.com/43138)  là hai tiện ích tạo ảnh đĩa nổi tiếng  nhất, tuy nhiên chúng không phải là  lựa chọn duy nhất. Bạn có thể kiểm  tra tiện ích sao lưu mà mình thường  dùng để xác xem có tính năng tạo  ảnh đĩa không (ví dụ tính năng có tên Disaster Recovery). Phần mềm sao lưu đi  kèm đĩa cứng gắn ngoài cũng có thể đi kèm tính năng tương tự. Cả Vista Business lẫn Vista Ultimate đều có sẵn tính năng sao lưu ảnh đĩa. Để sử  dụng tính năng này, bạn nhấn chuột chọn Start, gõ vào lệnh backup, chọn Backup  Status and Configuration, rồi ấn . Nhấn chuột chọn Complete PC Backup,  rồi chọn Create a backup now. Ngoài ra, người dùng có thể chọn phần mềm miễn phí như DriveImage XML của  Runtime Software (find.pcworld.com/62355). Tuy nhiên, cần nhớ rằng một sao lưu ảnh đĩa cũng sẽ trở nên vô ích nếu bạn  không thể khởi động từ một đĩa CD hoặc DVD để có thể khôi phục nó. Cả Ghost  lẫn TrueImage đều đi kèm các công cụ để tạo ra một đĩa như vậy (có khả năng  khởi động). Nếu định dùng công cụ sao lưu tích hợp của Vista, bạn phải bảo đảm  đã có trong tay một đĩa DVD Windows Vista hay một đĩa Vista Recovery  (find.pcworld.com/60793). Ngoài ra, bạn có thể khôi phục một sao lưu DriveImage  XML thông qua Ultimate Boot CD for Windows (find.pcworld.com/ 6204). Bước 4: Tạo một sao lưu dữ liệu Dẫu thế, hướng dẫn ở bước thứ 3 giúp bạn tạo ra một sao lưu cho toàn bộ đĩa  cứng, tất nhiên trong đó có dữ liệu của bạn. Mục đích của bước sao lưu đầu tiên là  bổ sung một lớp bảo vệ phụ trợ cho bảo mật. Trong khi đó, bước thứ 2 – chỉ sao  lưu dữ liệu – sẽ lưu trữ thêm một lần nữa dữ liệu của bạn, qua đó giúp bạn dễ dàng  khôi phục lại chúng dễ dàng hơn khi cài đặt lại Windows. Bạn có thể tham khảo  những thư mục cần thiết phải sao lưu trong Windows XP và Vista tại địa chỉ  (find.pcworld.com/62521). Hoặc thậm chí đơn giản hơn, bạn chỉ cần kéo thả (sao  Hình 4: Acronis True Image là tùy chọn  xuất sắc để sao lưu, phục hồi cũng như vệ  sinh đĩa cứng.  y) các thư mục này vào một nơi an toàn, như đĩa cứng gắn ngoài hay bút nhớ USB  hay ghi lên đĩa CD/DVD.  Bước 5: Khôi phục mọi thứ Đây là bước quan trọng nhất. Tuy  nhiên, tùy vào công cụ khôi phục dữ  liệu cụ thể mà bạn đang sử dụng, hãy  thực hiện theo hướng dẫn. Bước 6: Thiết lập Windows theo ý  riêng Sau bước thứ 5, bạn đã có trong tay  một phiên bản Windows mới, được  cấu hình chính xác theo cách mà  Microsoft hay hãng sản xuất máy tính  của bạn mong muốn. Đây chỉ là điểm  khởi đầu của một phiên bản Windows, do đó bạn hoàn toàn có thể cấu hình lại, gỡ  bỏ bất kỳ ứng dụng nào được cài đặt sẵn nào nếu muốn, hay cài đặt phần mềm  mới cũng như tuỳ chỉnh Windows theo ý thích. Có thể khẳng định, đây là bước tốn  nhiều thời gian nhất, tuy nhiên trước hết bạn hãy thực hiện thêm các thao tác sau: * Trong mục Users của Control Panel, bạn tạo các tài khoản đăng nhập cho riêng  mình cũng như những người dùng khác (cùng sử dụng chung máy tính này). Bạn  sẽ phải cần tối thiểu một tài khoản với quyền quản trị. * Gỡ bỏ mọi chương trình mà bạn không cần sử dụng, đó thường là những tiện ích  hệ thống hay ứng dụng miễn phí. Bạn có thể sử dụng công cụ miễn phí Revo  Uninstaller (find.pcworld.com/62049) để thực hiện tác vụ này. * Tiếp đến, bạn tiến hành khôi phục các trình điều khiển thiết bị đã được sao lưu  trước đó (xem lại Bước 2). Dĩ nhiên, bạn có thể bỏ qua các trình điều khiển thiết bị  đi kèm máy tính, bởi vì công cụ khôi phục hệ thống đi kèm đã thiết lập chúng khi  tạo một phiên bản Windows mới.  * Tải về và cài đặt mọi cập nhật mới Windows. Hình 5: Ultimate Boot CD for Windows cung  cấp nhiều công cụ sao lưu và hàng loạt tính  năng phục hồi hệ thống tiện dụng khác. * Bắt đầu với phần mềm bảo mật, cài đặt tất cả phần mềm mà bạn cần sử dụng  nhưng không đi kèm theo máy tính. Cập nhật chúng, sau đó cấu hình lại theo ý  riêng.  * Sắp xếp lại trình đơn Start đề phù  hợp với nhu cầu và thói quen sử dụng  của bạn.  * Chọn hình nền, hiệu ứng bảo vệ  màn hình cũng như các cài đặt tiết  kiệm điện... Bước 7: Tạo một ảnh sao lưu khác  Bước này không phải là một yêu cầu  bắt buộc, tuy nhiên điều này sẽ rất  hữu ích khi bạn cần khôi phục chính phiên bản Windows này cho những máy tính  khác tương tự. Tất cả những gì bạn cần làm là sao lưu dữ liệu cá nhân, khôi phục  lại ảnh sao lưu hệ thống này, sau đó chép dữ liệu vừa sao lưu về lại đúng vị trí cũ.  Bạn nên biết rằng, do chưa chép dữ liệu cá nhân lên đĩa cứng nên ảnh sao lưu này  sẽ có dung lượng rất ít. Vì thế, tốt hơn hết là bạn nên chép chúng lên đĩa DVD thay  vì đĩa cứng gắn ngoài, ghi rõ ngày tháng tạo lập ảnh sao lưu sau đó cất chúng ở  chỗ an toàn. Bước 8: Thao tác cuối cùng  Khi Windows đã sẵn sàng, bạn hãy khôi phục lại dữ liệu của mình từ đĩa sao lưu  bằng các thao tác kéo thả hay sử dụng tiện ích chuyên dụng. Bạn nên giữ các bản  sao lưu ảnh hệ thống và dữ liệu thêm vài tháng nữa để phòng trường hợp dữ liệu  sao lưu gặp trục trặc nào đó.  Hinh 6: Sử dụng công cụ sao lưu tích hợp  của Windows để tạo một ảnh sao lưu mọi  thứ vừa được khôi phục trên đĩa cứng.