Chuyên đề Kiểm toán chu trình bán hàng – thu tiền trong kiểm toán tài chính do Chi nhánh Công ty kiểm toán AISC Hà Nội thực hiện

hư sau; Các khoản tiền mặt và tiền gửi ngân hàng cuối năm tăng lên rõ rệt, cũng có chiều hướng tăng lên là các khoản phải thu của Công ty trong đó tất cả các loại phải thu đều tăng lên.Hàng tồn kho của Công ty cũng tăng lên nhưng với lượng không đáng kể. Sở dĩ các khoản trên của Công ty tăng lên và đặc biệt tăng một cách nhanh bởi vì Công ty đang làm ăn rất có lãi. Doanh thu của Công ty đạt được ở mức cao. Đánh giá rủi ro kiểm toán đối với từng khoản mục và thiết kế chương trình kiểm toán: Sau khi tìm hiểu hệ thống kiểm soát nội bộ chu trình bán hàng – thu tiền và thực hiện các thủ tục phân tích sơ bộ, KTV của Chi nhánh đánh giá chung về rủi ro kiểm toán đối với từng khoản mục. Đây là một trong những căn cứ quan trọng để KTV thiết kế chương trình kiểm toán cho từng khoản mục. Trong giai đoạn này KTV tiến hành kiểm tra các khoản công nợ không được ghi sổ, kiểm tra tính đúng kỳ của doanh thu và giá vốn, kiểm tra tính hợp lý của khoản mục dự phòng, gửi thư xác nhận đối với các bên liên quan và cân đối lại số dư trên sổ sách với các khoản mục được xác nhận. Thiết kế chương trình kiểm toán: KTV tiến hành việc thiết kế các chương trình và kế hoạch kiểm toán, phân bổ thời gian, khối lượng công việc kèm theo chi phí cho từng KTV để cuộc kiểm toán hoàn thành đúng tiến độ và đảm bảo chất lượng. AISC Hà Nội có chương trình kiểm toán mẫu đối với tất cả các khoản mục nói chung và đối với chu trình bán hàng – thu tiền nói riêng. Chương trình thể hiện đầy đủ các thủ tục kiểm toán cần tiến hành. Tuy nhiên đây là những chương trình cơ bản nhất cho tất cả các khách hàng. Đối với từng khách hàng cụ thể có đặc điểm riêng thì các thủ tục có thể đơn giản hơn hoặc cũng có thể phức tạp hơn tuỳ vào từng đơn vị được kiểm toán. Lập kế hoạch kiểm toán chu trình bán hàng – thu tiền tại Công ty ABC Sau khi tiến hành các công việc bước đầu, chủ nhiệm kiểm toán sẽ chỉ định các KTV tham gia tiến hành cuộc kiểm toán. Từ đó sẽ hình thành nên nhóm kiểm toán, nhóm kiểm toán sẽ tiến hành họp và phân công công việc cho từng thành viên trong nhóm. Trưởng nhóm kiểm toán sẽ lập bảng phân công công việc đề cập tới trách nhiệm của từng KTV trong việc thực hiện kiểm toán từng khoản mục, về thời gian thực hiện để nhóm thống nhất tiến độ hoàn thành cuộc kiểm toán. Công ty ABC có hệ thống kiểm soát nội bộ chu trình bán hàng – thu tiền không tốt nên được đánh giá có mức độ rủi ro cao nên các thử nghiệm chủ yếu là thử nghiệm cơ bản. Các thử nghiệm kiểm soát cũng được áp dụng nhưng ở mức thấp hơn. Các thủ tục kiểm tra chi tiết được tăng cường bằng cách chọn mẫu đối tượng rộng. Lập kế hoạch kiểm toán chu trình bán hàng – thu tiền tại Công ty XYZ KTV tiến hành lập kế hoạch kiểm toán tại Công ty XYZ và sẽ gửi bản kế hoạch chính thức cho khách hàng. Trong bản kế hoạch này KTV nêu rõ các vấn đề như nội dung kiểm toán, phương pháp kiểm toán cùng với thời gian và lực lượng tiến hành để khách hàng bước đầu hình dung được quy mô và thời gian hoàn thành cuộc kiểm toán. Từ đó khách hàng sẽ có những bước chuẩn bị cụ thể cùng hợp tác với đoàn kiểm toán làm việc để đạt hiệu quả cao nhất, sớm đưa ra được báo cáo kiểm toán với chất lượng cao nhất. 2. Thực hiện kiểm toán chu trình bán hàng – thu tiền 2.1 Kiểm toán các khoản tiền Kiểm toán các khoản tiền là bước đầu tiên được tiến hành trong kiểm toán chu trình bán hàng – thu tiền bởi vì thông qua kết quả kiểm kê quỹ (theo biên bản kiểm kê) và tiền gửi ngân hàng tại thời điểm 31/12/2008, KTV có thể xác định được sự khớp đúng về số liệu trên sổ sách với thực tế tồn tại qua kiểm kê. KTV Chi nhánh cho rằng đối với việc xem xét các khoản thu từ bán hàng thì công việc kiểm tra chi tiết ngay từ đầu là tối ưu và hiệu quả vì có thể sử dụng ngay kết quả kiểm kê thay vì việc áp dụng thủ tục phân tích và thử nghiệm kiểm soát. Kết quả kiểm kê quỹ không chỉ là căn cứ quan trọng để xác định những khoản thu tiền bán hàng có đúng kỳ và có thực hay không? Việc ghi sổ sách các khoản liên quan đến tiền có hợp lý và trung thực không? Trước khi tiến hành kiểm toán các khoản phải thu, KTV yêu cầu các đơn vị cung cấp Sổ quỹ tiền mặt, Sổ chi tiết ngân hàng, Sổ cái TK, Bảng cân đối số phát sinh. Đối với Công ty ABC Căn cứ vào số liệu trên Bảng cân đối kế toán, KTV biết rằng số dư TK tiền mặt tại quỹ: 447.608.850 VNĐ chênh lệch 110.913.000 VNĐ so với kết quả kiểm kê. Tìm hiểu nguyên nhân chênh lệch bằng cách so sánh số dư một số ngày trước khi kết thúc niên độ năm 2008, KTV nhận thấy số dư trên Bảng cân đối kế toán trùng với số dư Sổ cái tiền mặt tại ngày 28/12/2008. Điều đó chứng tỏ rằng bộ phận kế toán của Công ty đã khoá sổ sớm hơn quy định 3 ngày nên khi một số nghiệp vụ phát sinh không được ghi nhận đúng kỳ. Do đó việc các nghiệp vụ phát sinh không có doanh thu và các khoản phải thu ghi nhận không đúng kỳ tất yếu xảy ra và cần phải lưu ý với những năm tiếp theo. KTV thực hiện các thử nghiêm kiểm soát nhằm đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ đối với khoản mục tiền mặt: Các khoản thu, chi tiền có được viết phiếu thu, phiếu chi, có sự phê chuẩn của người có thẩm quyền hay không? Phiếu thu, phiếu chi có các chứng từ gốc hợp lệ đi kèm như: hoá đơn cung cấp dịch vụ, thông báo Nợ, thanh lý hợp đồng...hay không? Đối với khoản tiền gửi ngân hàng, ngoài việc căn cứ số liệu trên sổ sách kế toán, KTV gửi thư xác nhận số dư tiền gửi thời điểm 31/12/2008 đến các ngân hàng mà Công ty giao dịch. Việc gửi thư xác nhận được thực hiện với tất cả các ngân hàng và kết quả thu được là bằng chứng quan trọng chứng minh tính trung thực, hợp lý các khoản tiền gửi. KTV xác định số dư tiền gửi ngân hàng bằng USD thực tế là khớp đúng, vì từ ngày 26 đến 31 tháng 12 không có nghiệp vụ kinh tế nào liên quan đến tiền gửi ngân hàng. Tuy nhiên KTV của Chi nhánh vẫn rất thận trọng trong việc đánh giá sai sót của số dư tiền gửi ngân hàng trong quá trình hạch toán. Đối với Công ty XYZ Qua kiểm tra các khoản tiền tại Công ty, KTV nhận thấy lượng tiền mặt và tiền gửi ngân hàng của Công ty tăng lên. Kiểm tra chi tiết KTV thấy sự tăng lên đó là hoàn toàn có cơ sở và có các chứng từ gốc kèm theo nên không có trọng yếu trong khoản mục này. 2.2. Kiểm toán Doanh thu Trên cơ sở đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ và phân tích Tài khoản Doanh thu tại Công ty khách hàng, KTV xây dựng chương trình kiểm toán hay đó chính là các bước mà KTV thực hiện trong quá trình kiểm toán Doanh thu. Chương trình kiểm toán Doanh thu (trích) C«ng ty kiÓm to¸n vµ dÞch vô tin hoc AISC Kh¸ch hµng: c«ng ty ABC: Kho¶n môc: Doanh thu B­íc c«ng viÖc: Ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n Niªn ®é kiÓm to¸n: 31-12-2008 Tªn Ngµy Ng­êi T.H Ng­êi K.T M· sè Trang Môc tiªu: Thu thËp tõ b¸n s¶n phÈm vµ dÞch vô ®­îc h¹ch to¸n ®Çy ®ñ chÝnh x¸c Nguyªn t¾c h¹ch to¸n thu nhËp ®­îc ¸p dông vµ phï hîp víi chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖc lµm: * Ph©n tÝch tæng qu¸t: dùa trªn c¬ së LËp b¶ng tæng hîp doanh thu theo s¶n phÈm, theo khu vùc, theo ®èi t­îng...so s¸nh víi niªn ®é tr­íc Xem xÐt ph­¬ng ph¸p ph©n bè doanh thu nhËn tr­íc vµ x¸c ®Þnh l¹i doanh thu ®­îc ghi nhËn * KiÓm tra chi tiÕt: Xem xÐt viÖc ph©n lo¹i, ghi chÐp doanh thu theo kho¶n môc KiÓm tra viÖc sö dông hãa ®¬n ®· ®¶m b¶o ®óng quy ®Þnh Hãa ®¬n ®· ®­îc ®¸nh sè liªn tôc, ghi chÐp ®Çy ®ñ c¸c chØ tiªu qui ®Þnh ViÕt hÕt quyÓn míi ®­îc chuyÓn sang quyÓn míi Ho¸ ®¬n huû ph¶i ®­îc l­u ®Çy ®ñ c¸c liªn, ®Ó ch÷ huû vµ g¹ch chÐo KiÓm tra gi¸ trªn ho¸ ®¬n víi biÓu gi¸ qui ®Þnh cña C«ng ty vµ tÝnh to¸n l¹i sè tiÒn trªn ho¸ ®¬n KiÓm tra tÝnh ®óng kú cña doanh thu ghi sæ Lùa chän hãa ®¬n b¸n hµng tõ ngµy 01/1/2009 ®Õn ngµy 10/01/2009 ®èi chiÕu víi sæ kÕ to¸n Xem xÐt, ®èi chiÕu sè liÖu tæng hîp trªn B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh víi sè ph¸t sinh trªn b¶ng tæng hîp doanh thu b¸n hµng vµ sæ C¸i Tµi kho¶n Doanh thu Đối với Công ty ABC Hướng chủ yếu là các thử nghiệm cơ bản. Vì vậy thử nghiệm kiểm soát cũng được thực hiện nhưng thực hiện đồng thời với các thủ tục kiểm tra chi tiết để tiết kiệm thời gian. Phân tích tổng quát: Bảng 2.6: Kết quả Doanh thu các mặt hàng Đơn vị VNĐ S¶n phÈm N¨m 2007 N¨m 2008 Doanh thu % Khung xe 22.956.840.390 35.191.758.000 153.3 MÆt n¹ 8.581.692.000 21.420.888.075 249.6 §ång hå 6.483.121.860 15.221.164.200 234.8 Mũ bảo hiểm 8.873.492.000 14.938.284.000 168,3 Trên cơ sở các số liệu trên báo cáo kết quả kinh doanh của Công ty ABC, KTV nhận thấy Doanh thu hầu hết các sản phẩm của Công ty năm 2008 đều cao hơn năm 2007. Đặc biệt là mặt nạ tăng cao nhất là 249,6%. Sở dĩ như vậy vì mặt hàng này trong nước có công nghệ hiện đại, chất lượng tương đối tốt, giá thành rẻ hơn. Bên cạnh đó, thông qua tìm hiểu KTV được biết trong năm 2008 Công ty đã đầu tư lớn cho quảng cáo, mở rộng thị trường, tìm đối tác nước ngoài... Như vậy Doanh thu tăng hàng năm là có cơ sở nhưng thực tế so sánh với các Công ty cung cấp linh kiện khác thì doanh thu của Công ty vẫn chưa cao. KTV cũng tiến hành so sánh doanh thu giữa các tháng trong năm để xác định tháng có doanh thu bất thường. Tại Công ty ABC, KTV nhận thấy doanh thu tháng 9 và tháng 10 tăng mạnh hơn các tháng khác trong năm. Kết hợp kiểm tra chi tiết với số lượng hàng bán ra và các chính sách bán hang của Công ty, KTV thấy phù hợp và hợp lý. Thủ tục kiểm tra chi tiết Kiểm tra tính có thật của các nghiệp vụ ghi nhận doanh thu Ghi khống doanh thu là một rủi ro thường gặp khi kiểm toán khoản mục này, sở dĩ có những trường hợp như vậy là do đơn vị muốn khai tăng doanh thu để chứng tỏ khả năng hoạt động hiệu quả của mình. KTV chú ý vấn đề này trong quá trình thực hiện kiểm toán. Các thủ tục kiểm tra chi tiết được áp dụng. Hàng tháng tại Công ty ABC bộ phận kinh doanh lập bảng kê Giấy báo nợ nội bộ để chuyển sang bộ phận kế toán tiến hành ghi sổ. KTV sử dụng bảng kê này tiến hành kiểm tra việc trùng lặp của các chứng từ, KTV cũng tiến hành kiểm tra sai sót trong việc hạch toán và tính toán của các nghiệp vụ bán hàng với số tiền lớn. Kết quả kiểm tra KTV nhận thấy không có chứng từ nào trùng lặp. Tuy nhiên khi kiểm tra chọn mẫu một số nghiệp vụ bán hàng KTV đã phát hiện một số sai sót được tổng hợp ở bảng sau: Giấy làm việc của KTV (trích) C«ng ty kiÓm to¸n vµ dÞch vô tin hoc Kh¸ch hµng: c«ng ty ABC Kho¶n môc: Doanh thu B­íc c«ng viÖc: KiÓm tra chi tiÕt Niªn ®é kiÓm to¸n: 31-12-2008 Tªn Ngµy Ng­êi T.H Ng­êi K.T M· sè Trang Chøng tõ DiÔn gi¶i §èi øng Sè tiÒn Ghi chó SH NT Nî Cã Sæ s¸ch KiÓm to¸n 55 01/03/08 B¸n cho c«ng ty XNK B 112 3.368.332.500 3.368.332.500 b 98 19/03/08 B¸n cho c«ng ty XNK C 131 1.180.350.000 1.180.350.000 b 769 03/10/08 B¸n hµng cho c«ng ty K 131 672.930.000 336.465.000 * 1302 14/12/08 B¸n hµng cho c«ng ty G 112 1.018.350.000 1.018.350.000 b b §· ®èi chiÕu ho¸ ®¬n b¸n hµng, phiÕu thu, giÊy b¸o cã, phiÕu nhËp kho.. vµ thÊy sù khíp ®óng. * Ph¸t hiÖn chªnh lÖch. KTV tiến hành kiểm tra chi tiết hoá đơn số 769 ngày 03/10/2008 bán cho Công ty K thấy số thực tế phát sinh là 336.465.000 VNĐ nhưng kế toán hạch toán là 672.930.000 VNĐ. Lý do là kế toán hạch toán nhầm. Sau khi phát hiện chênh lệch này, kế toán đã điều chỉnh số chênh lệch này và ghi giảm doanh thu năm 2008. Bút toán điều chỉnh như sau: Nợ TK 511 : 336.465.000đ Nợ TK 3331 : 33.646.500 đ Có TK 131(Công ty K) : 370.111.500 đ Kiểm tra tính đúng kỳ của Doanh thu Để kiểm tra tính đúng kỳ của doanh thu ghi sổ, KTV lựa chọn một số hoá đơn bán hàng được lập trước và sau khi kết thúc niên độ kế toán và đối chiếu với ngày vào sổ kế toán. Khi kiểm tra các hoá đơn trước ngày khoá sổ KTV thấy có 1 nghiệp vụ bị nhầm số liệu nhưng giá trị không đáng kể. Đó là nghiệp vụ ngày 26/12/2008 theo hoá đơn số 1286, nghiệp vụ phát sinh doanh thu là 1.550.000đ nhưng khi hạch toán kế toán ghi vào sổ số tiền là 1.500.000đ. Với các nghiệp vụ sau ngày khoá sổ, VD: kiểm tra các hoá đơn bán hàng từ ngày 1 đến ngày 26 tháng 1 năm 2009. Nhằm tránh tình trạng doanh thu của năm trước lại ghi vào năm sau hoặc ngược lại. Qua kiểm tra KTV thu được kết quả như sau: Giấy làm việc của KTV (trích) C«ng ty kiÓm to¸n vµ dÞch vô tin hoc Kh¸ch hµng: c«ng ty ABC Kho¶n môc: Doanh thu B­íc c«ng viÖc: TÝnh ®óng kú cña doanh thu Niªn ®é kiÓm to¸n: 31-12-2008 Tªn Ngµy Ng­êi T.H Ng­êi K.T M· sè Trang Sè Ngµy H§ DiÔn gi¶i Sè tiÒn Ngµy ghi sæ 1322 08/1/2009 B¸n hµng cho c«ng ty D 518.499.000 18/01/2009 1326 13/01/2009 B¸n hµng cho c«ng ty K 1.033.500.000 13/01/2009 1360 26/01/2009 B¸n hµng cho c«ng ty T 730.545.000 26/01/2009 Với các hoá đơn chứng từ được KTV chọn mẫu, KTV tiến hành kiểm tra chứng từ dựa theo mẫu test có sẵn mà Công ty AISC đã lập như về mẫu, ngày tháng, số hiệu, lượng tiền, chữ ký của các đối tượng có liên quan, và việc ghi nhận hoá đơn trên sổ kế toán. Kết quả thu được là không có trường hợp nào doanh thu của năm trước ghi sang doanh thu của năm sau. Và các chữ kí của các cá nhân liên quan là tương đối đầy đủ. Kiểm tra chi tiết các khoản giảm trừ doanh thu Các khoản giảm trừ doanh thu gồm: Hàng bán bị trả lại, các khoản giảm giá hàng bán, những khoản chiết khấu thương mại. Các khoản giảm giá hàng bán thường chiếm một tỷ lệ rất nhỏ trong doanh thu của Công ty vì đặc điểm trong sản phẩm của Công ty ABC là các linh kiện, phụ tùng xe máy nên khách hàng thường không được mặc cả, nếu có giảm giá thì phải có chính sách và được quản lý bởi Ban giám đốc. Mặt khác, khách hàng của Công ty tất cả đều mua với số lượng lớn nên rất khó cho việc giảm giá ở tất cả các khách hàng. Nghiệp vụ hàng bán bị trả lại cũng thường ít xảy ra, nghiệp vụ này xảy ra khi hàng bị hỏng hóc hoặc chất lượng kém, nhưng sản phẩm của Công ty là cả một dây chuyền nên rất ít sản phẩm không đạt chất lượng. Đối với các khoản chiết khấu thương mại của Công ty ABC đã được trừ trực tiếp vào doanh thu ngay tại thời điểm kế toán ghi nhận doanh thu. Phần chiết khấu này được thể hiện chi tiết trên các hoá đơn bán hàng và các tài liệu sổ sách có liên quan tới các nghiệp vụ bán hàng có chiết khấu thương mại. Kết quả kiểm tra KTV nhận thấy có sự hợp lý giữa việc ghi nhận doanh thu và các khoản chiết khấu của Công ty. Kiểm toán doanh thu trong mối quan hệ với thuế GTGT đầu ra Luật thuế GTGT là thước đo đúng đắn cho phép KTV xác định sự trung thực và hợp lý trong việc kê khai doanh thu và thuế GTGT đầu ra thông qua mức thuế suất cho từng mặt hàng. Tại Công ty ABC áp dụng chính sách tín dụng đối với khách hàng ngắn nên hoá đơn GTGT kê khai thường không bị tồn đọng lâu ngày trước khi đến tay khách hàng. Qua tìm hiểu chế độ thuế suất hiện hành áp dụng với tất cả các hàng hoá của Công ty ABC và có nhiều mức thuế suất được áp dụng. Dưới đây là các mức thuế suất được áp dụng với các mặt hàng của Công ty ABC và doanh thu chịu thuế GTGT: Bảng 2.7: Bảng kê doanh thu chịu các mức thuế suất GTGT Đơn vị VNĐ Mức thuế suất Doanh thu chịu thuế 0% 6.551.130.150 5% 26.204.523.675 10% 32.755.654.950 Tổng cộng 65.511.308.775 Đánh giá chung KTV Chi nhánh AISC Hà Nội đánh giá khách hàng ABC đã trình bày trung thực và hợp lý các khoản doanh thu, Công ty ABC có nhiều điểm tích cực trong công tác kế toán nhưng bên cạnh đó còn phải điều chỉnh một số chính sách ghi chép cho phù hợp với chế độ kế toán như quy trình hạch toán doanh thu. Một số hoá đơn được lưu giữ không đồng bộ như thiếu lệnh giao hàng, thiếu hợp đồng, thiếu ngày tháng ghi và đóng dấu, thiếu chữ ký. Tuy nhiên, xét trên khía cạnh trọng yếu thi doanh thu của Công ty ABC đã được trình bày trung thực và hợp lý. Đối với Công ty XYZ Chương trình kiểm toán Doanh thu tại Công ty XYZ bao gồm các bước sau: Bước 1: Đối chiếu sổ sách. Bước 2: Thực hiện thủ tục phân tích. Bước 3: Kiểm tra chi tiết Doanh thu. Bước 4: Các bút toán điều chỉnh và nhận xét. Cụ thể KTV Chi nhánh đã tiến hành tuần tự qua các bước và thu được kết quả như sau. Khi đối chiếu sổ sách kế toán tại Công ty, KTV đã thu được bảng tổng hợp Doanh thu trong năm 2008 của Công ty XYZ như sau: Bảng 2.8: Bảng tổng hợp Doanh thu năm 2008(Đơn vị VNĐ) v: Khớp đúng với bảng tổng hợp chi tiết Doanh thu các tháng. Tổng hợp Doanh thu cuối năm khớp đúng với Báo cáo Lỗ lãi, biên bản quyết toán thuế và sổ cái TK 511. Khi tiến hành thực hiện phân tích khoản mục Doanh thu, KTV thấy rằng Doanh thu hàng năm không có sự biến động mạnh và tăng dần đều. Điều đó là do đặc tính sản phẩm là những thực phẩm ăn liền đạt tiêu chuẩn chất lượng cao mà hiện nay thực phẩm ăn liền đang rất được ưa chuộng và dần dần ảnh hưởng tới từng người dân. Trong giai đoạn hiện nay việc các sản phẩm ăn liền đang chiếm ưu thế cho nên sản phẩm của Công ty bán rất chạy trên thị trường làm cho tổng Doanh thu tăng lên. Tuy nhiên do tính thận trọng nghề nghiệp nên KTV AISC Hà Nội vẫn tiến hành các thủ tục phân tích để tìm ra các điểm bất thường và đã thu được kết quả như sau: Bảng 2.9: Kết quả Doanh thu tiêu thụ qua các năm S¶n phÈm N¨m 2006 N¨m 2007 N¨m 2008 Doanh thu % Doanh thu % Doanh thu % Pa tª 10353360000 100 12940200000 124.98 17692160000 170,88 ThÞt hép 9708600000 100 13130700000 135.25 17123255000 176,37 C¸ hộp 9282500000 100 12731500000 137.16 17152900000 184,78 Céng 27544460000 100 38802400000 140.87 51968315000 188,67 Thông qua kiểm tra chi tiết KTV đã biết thêm được là trong những năm qua Công ty không ngừng nâng tăng kinh phí cho việc quảng cáo, mở rộng thị trường, tìm các đối tác chiến lược. Bên cạnh đó Công ty cũng không ngừng cải tiến công nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm. Do đó Doanh thu tăng lên là hoàn toàn có cơ sở. Tiến hành kiểm tra chi tiết, KTV tiến hành chọn mẫu để kiểm tra chi tiết với mục tiêu là mẫu chọn phải đảm bảo được tính đại diện và quy mô thích hợp. KTV đã chọn mẫu ở các tháng có doanh thu cao nhất. Kết quả kiểm tra phát hiện ra một số trường hợp sau: Hoá đơn số 2560 ngày 20/12/2008 xuất sản phẩm trả lương cho công nhân viên thực tế là 50.000.000 đồng nhưng kế toán hạch toán là 59.000.000. Như vậy phải ghi giảm Doanh thu 9.000.000 đồng. Hoá đơn số 713 ngày 5/6/2008 xuất hàng để đổi hàng với thực tế phát sinh là 27.650.000 đồng nhưng kế toán hạch toán là 72.650.000. Như vậy phải ghi giảm doanh thu 45.000.000 đ. KTV cũng đã tiến hành kiểm tra chi tiết Doanh thu xuất khẩu, kết quả thu được hoàn toàn khớp đúng giữa hoá đơn, sổ chi tiết và sổ cái TK 511. KTV tiến hành kiểm tra các khoản giảm trừ Doanh thu, do đặc điểm sản phẩm là các thực phẩm ăn liền nên chỉ có giới hạn sử dụng, ngoài thời gian sử dụng thì các sản phẩm đó sẽ không sử dụng được nữa. Chính vì vậy Công ty đề ra một quy định chặt chẽ là chỉ có những khách hàng lớn và thường xuyên nếu tồn kho nhiều không bán được thì Công ty sẽ nhận lại. Còn các khoản chiết khấu hầu như không có bởi vì khách hàng của Công ty thường giao dịch với số lượng lớn nên không thể thanh toán được một lần nên rất khó có các khoản chiết khấu. Bảng 2.10: Bảng tổng hợp các khoản giảm trừ C«ng ty Kiểm toán và dịch vụ tin học Tªn kh¸ch hµng: c«ng ty XYZ. Niªn ®é kÕ to¸n:31/12/2008. Tham chiÕu : H. Kho¶n môc: gi¶m trõ doanh thu. Ng­êi thùc hiÖn: NTT. B­íc c«ng viÖc: kiÓm tra chi tiÕt. Ngµy thùc hiÖn: 18//02/2009 B¶ng tæng hîp chi tiÕt. Chøng tõ DiÔn gi¶i Sè tiÒn 15 02/02/08 Cöa hµng ®¹i lý H¹ Long Patª: 500 ThÞt hép: 700 11.000.000 16.800.000 52 26/05/08 Cöa hµng ®¹i lý Lª Ch©n C¸ hộp: 700 15.750.000 69 19/8/08 Kh¸ch s¹n hoµng Hµ ThÞt hép: 550 Pa tª: 450 13.200.000 9.900.000 105 12/11/08 Cöa hµng ®¹i lý §µ N½ng Patª: 600 ThÞt hép: 1000. C¸ hộp: 1000 13.200.000 24.000.000 22.500.000 143 18/12/08 Cöa hµng b¸n lÎ sè 11. ThÞt hép 500 12.000.000 Céng 138.350.000 Sau khi kiểm tra chi tiết các khoản hàng bán bị trả lại và đối chiếu với các phiếu nhập kho và các giấy tờ có liên quan, KTV nhận thấy các khoản giảm trừ Doanh thu là có thật và được ghi sổ phù hợp. Kết thúc quá trình kiểm tra chi tiết, KTV đưa ra các nhận xét về tình hình kế toán tại Công ty. Nhận xét: * Ưu điểm: Công ty thường xuyên tiến hành đối chiếu kiểm tra giữa sổ chi tiết và sổ tổng hợp. Hoá đơn, chứng từ gốc được lưu đầy đủ và khoa học thuận tiện cho việc kiểm tra, kiểm soát. * Nhược điểm: - Một số hoá đơn không có hợp đồng đi kèm hoặc không đầy đủ các chữ ký của các bên liên quan. - Một số hợp đồng bị tẩy xoá nhưng không đóng dấu giáp lai vào chỗ tẩy xoá, sửa chữa. 2.3. Kiểm toán các khoản phải thu khách hàng. Kiểm toán các khoản phải thu khách hàng trong các cuộc kiểm toán luôn được coi là khoản mục trọng yếu, vì thông qua công nợ phải thu KTV có thể biết được tình hình tài chính của đơn vị có được đảm bảo hay không? Nếu các khoản phải thu lớn và nhiều khoản nợ quá hạn thì tính hoạt động liên tục của Doanh nghiệp sẽ khó có thể đảm bảo và Doanh nghiệp cần phải xem xét lại. Trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán, KTV đã đánh giá tổng quát TK phải thu khách hàng tại hai công ty ABC và XYZ và đều xác định là khoản mục trọng yếu. Trong giai đoạn này KTV thực hiện chương trình kiểm toán nợ phải thu như sau: Chương trình kiểm toán đối với các khoản phải thu C«ng ty kiÓm to¸n vµ dÞch vô tin hoc Kh¸ch hµng: c«ng ty ABC Kho¶n môc: Ph¶i thu kh¸ch hµng B­íc c«ng viÖc: Ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n Niªn ®é kiÓm to¸n: 31-12-2008 Tªn Ngµy Ng­êi T.H ..... Ng­êi K.T ...... M· sè...... Trang..... Môc tiªu: + Thu thËp th«ng tin vÒ c¸c kho¶n ph¶i thu ®­îc h¹ch to¸n ®Çy ®ñ chÝnh x¸c. + Nguyªn t¾c phª chuÈn ®èi víi viÖc b¸n chÞu, dù phßng ph¶i thu khã ®ßi ®­îc ¸p dông vµ phï hîp víi chÕ ®é kÕ to¸n. + Xem xÐt, x¸c nhËn kho¶n ph¶i thu cña kh¸ch hµng. ViÖc lµm: * Ph©n tÝch tæng qu¸t: dùa trªn c¬ së. LËp b¶ng tæng hîp nî ph¶i thu so s¸nh víi niªn ®é tr­íc. KiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ c¸c chÝnh s¸ch kÕ to¸n vµ ph­¬ng ph¸p ghi nhËn doanh thu lµ phï hîp vµ h÷u hiÖu. * KiÓm tra chi tiÕt: 1. Xem xÐt, x¸c nhËn kho¶n ph¶i thu cña kh¸ch hµng (KiÓm tra tÝnh cã thËt, tÝnh ®Çy ®ñ vµ ®óng k× cña Tµi kho¶n ph¶i thu). KiÓm tra vµ ®èi chiÕu víi sè liÖu tæng hîp trªn B¶ng C©n ®èi kÕ to¸n víi sè liÖu trªn B¶ng kª nî ph¶i thu vµ Sæ c¸i TK 131. TiÕn hµnh kiÓm tra chi tiÕt c¸c kho¶n môc quan träng Lùa chän mét sè kh¸ch hµng cã sè d­ nî lín vµ ®èi chiÕu víi ho¸ ®¬n xem cã phï hîp víi sè tiÒn trªn B¶ng kª nî ph¶i thu vµ sæ chi tiÕt c«ng nî hay kh«ng. C¸c b­íc thùc hiÖn lùa chän d­íi sù gi¸m s¸t cña KTV. + ChuÈn bÞ hoÆc yªu cÇu kh¸ch hµng chuÈn bÞ göi th­ x¸c nhËn cho c¸c ho¸ ®¬n ®· ®­îc lùa chän d­íi sù gi¸m s¸t cña KTV. + §èi chiÕu sè d­ tµi kho¶n trªn th­ x¸c nhËn cña kh¸ch hµng víi sè liÖu trªn sæ s¸ch kÕ to¸n ®Ó tõ ®ã ph¸t hiÖn ra c¸c sai sãt. NÕu kh«ng thùc hiÖn göi th­ x¸c nhËn, KTV cã thÓ xem xÐt c¸c chøng tõ gèc chøng minh cho viÖc ghi sæ c¸c nghiÖp vô ph¶i thu nh­: Chøng tõ giao hµng, PhiÕu thu,GiÊy b¸o cã, B¶ng sao kª cña ng©n hµng. NÕu cã th­ x¸c nhËn KTV vÉn ph¶i kiÓm tra tÝnh ®óng ®¾n cña th­ x¸c nhËn ®ã. Trước hết KTV kiểm tra số liệu tổng hợp của TK 131 trên bảng cân đối kế toán ngày 31/12/2008. Cụ thể KTV đã kiểm tra và thu được kết quả như trên bảng tổng hợp sau: Bảng 2.11: Bảng tổng hợp sai sót khi kiểm toán khoản phải thu của ABC C«ng ty kiÓm to¸n vµ dÞch vô tin hoc Kh¸ch hµng: c«ng ty ABC: Kho¶n môc: Ph¶i thu kh¸ch hµng B­íc c«ng viÖc: Ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n Niªn ®é kiÓm to¸n: 31-12-2008 Tªn Ngµy Ng­êi T.H ..... Ng­êi K.T ..... M· sè..... Trang ..... §¬n vÞ: VN§ Néi dung Sè BC cña KH 31/12/2008 Sè ®iÒu chØnh cña KTV Sè kiÓm to¸n 31/12/2008 Sè kÕ to¸n 31/12/2008 Ph¶i thu kh¸ch hµng 27.771.203.805 1.549.207.605 26.221.996.200 17.916.905.685 Sau khi thực hiện các thủ tục kiểm toán phân tích tổng quát, KTV tiến hành kiểm tra chi tiết TK phải thu khách hàng tại Công ty ABC. Để xác định số dư TK phải thu trên bảng cân đối kế toán có đúng hay không, KTV căn cứ vào bảng kê TK nợ phải thu TK 131 để kiểm tra chi tiết số dư TK 131. Bảng 2.12: Bảng kê nợ phải thu Tài khoản 131 tính đến ngày 31/12/2008 Kh¸ch hµng: c«ng ty ABC: Kho¶n môc: Ph¶i thu kh¸ch hµng B­íc c«ng viÖc: KiÓm tra chi tiÕt Niªn ®é kiÓm to¸n: 31-12-2008 Tªn Ngµy Ng­êi T.H Ng­êi K.T M· sè Trang STT Kh¸ch hµng C«ng nî Ghi chó 1 C«ng ty XNK H¶i V©n 3.467.131.500 * 2 C«ng ty TNHH Minh Trang 685.314.000 & 3 C«ng ty TNHH HiÕu V©n 1.084.321.500 * 4 C«ng ty XNK thiÕt bÞ HN 3.832.348.500 * 5 C«ng ty Loncin 1.153.497.000 R 6 C«ng ty TNHH K 2.961.000.000 * 7 C«ng ty XNK H¶i phßng 614.981.100 # 8 C«ng ty TNHH H 1.214.018.700 # 9 Kh¸ch hµng kh¸c & Tæng céng 27.771.203.805 &: C«ng ty kh«ng ®ång ý cho göi th­ x¸c nhËn R: §· ®èi chiÕu khíp ®óng víi B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ngµy 31/12/2008 #: §· thanh to¸n vµo th¸ng 01 n¨m 2009 *: Chän mÉu ®Ó göi th­ x¸c nhËn Tiếp theo, KTV tiến hành kiểm tra chi tiết số dư Tài khoản phải thu khách hàng. Trên thực tế để kiểm tra chi tiết số dư TK phải thu khách hàng thì KTV phải gửi thư xác nhận nợ đến khách hàng. Quy trình gửi thư xác nhận nợ thường xuyên được thực hiện theo các bước sau: Sơ đồ 2.13: Sơ đồ các bước gửi thư xác nhận Thèng nhÊt víi Ban Gi¸m ®èc kh¸ch hµng X¸c ®Þnh ph¹m vi vµ quy m« mÉu chän QuyÕt ®Þnh kiÓu th­ x¸c nhËn ®Ó göi ®i Theo dâi vµ xö lý c¸c th­ phóc ®¸p vµ thùc hiÖn c¸c thñ tôc kiÓm to¸n thay thÕ Từ bảng kê nợ TK ph