Chuyên đề Một số ý kiến về kinh doanh xuất nhập khẩu ở Việt Nam hiện nay

o ra c¸c c¬n sèt hoÆc khan hiÕm gi¶ t¹o t¸c ®éng xÊu ®Õn s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. + Th­¬ng nghiÖp quèc doanh thÓ hiÖn vai trß trªn th­¬ng tr­êng cßn yÕu, kÐm hiÖu qu¶, b×nh qu©n cø 100 ®ång vèn sau 1 n¨m chØ thu ®­îc thªm 7,4 ®ång l·i. NhiÒu doanh nghiÖp sö dông tµi s¶n cña nhµ n­íc chñ yÕu ®Ó nu«i sèng bé m¸y, 14,3% ®¬n vÞ bÞ thua lç , trªn 12% ®¬n vÞ trong tr¹ng th¸i bÊp bªnh, 45,32% doanh nghiÖp l·i nhá h¬n 8% / n¨m, trong khi ®ã tØ lÖ t¨ng gi¸ trªn 14%/ n¨m +Kû c­¬ng ph¸p luËt bÞ vi ph¹m , v¨n minh th­¬ng nghiÖp ch­a ®­îc x¸c lËp, vÉn cßn t×nh tr¹ng kinh doanh kh«ng ®¨ng ký, kh«ng cã giÊy phÐp hµnh nghÒ, bu«n lËu trèn thuÕ, b¸n hµng gi¶...vv khai th¸c khe hë cña chÝnh s¸ch lµm s©u s¾c thªm khÝa c¹nh tiªu cùc cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. + C«ng t¸c dù b¸o thu thËp vµ xö lý th«ng tin ®Ó ®Þnh h­íng ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp trong giai ®o¹n 1991-1995 tuy ®· ®­îc thùc hiÖn vµ mang l¹i mét sè t¸c dông tèt , nh­ng vÒ mÆt cung cÊp th«ng tin ®Þnh h­íng, c¸c néi dung dù b¸o ch­a ®¹t tíi chÊt l­îng ®ñ ®Ó gióp cho viÖc ®iÒu hµnh chØ ®¹o còng nh­ ch­a ®ñ yÕu tè vµ sù kÞp thêi cho l·nh ®¹o cã ®ñ th«ng tin ®Ó can thiÖp kÞp thêi vµo sù biÕn ®éng cña thÞ tr­êng, ®¶m b¶o quan hÖ cung cÇu, ch­a gióp ®­îc c¸c nhµ kinh doanh cã ®iÒu kiÖn khai th¸c c¸c mÆt lîi vµ tr¸nh ®­îc c¸c bÊt lîi tr­íc c¸c diÔn biÕn vÒ cung cÇu thÞ tr­êng gi¸ c¶. +C¬ së vËt chÊt kü thuËt cña nghµnh th­¬ng m¹i ®­îc h×nh thµnh trong c¬ chÕ cò kh«ng thÝch hîp víi c¬ chÕ míi, l¹c hËu vÒ kü thuËt... vv. Song trong giai ®o¹n 1991-1995 vÉn ch­a ®­îc ®Çu t­ ®æi míi vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng, c¸c kho tµng, bÕn b·i, cöa hµng, tr¹m, tr¹i th­êng qu¸ lín, cång kÒnh vµ ®å sé nªn ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ v× ph¶i chÞu khÊu hao lín. 3. T×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu giai ®o¹n 1991 - 1995: a. VÒ xuÊt khÈu: Kim ng¹ch xuÊt khÈu 5 n¨m 1991 - 1995 ®¹t 16,5884 tû USD b»ng 110,6% so víi chØ tiªu ®­îc quèc héi th«ng qua (tõ 12 - 15 tû USD), b×nh qu©n t¨ng 19% mçi n¨m. Tèc ®é t¨ng xuÊt khÈu hµng n¨m nh­ sau: - N¨m 1991 gi¶m 13,2% so víi n¨m 1990. - N¨m 1992 t¨ng 23,6% so víi n¨m 1991. - N¨m 1993 t¨ng 15,7% so víi n¨m 1992. - N¨m 1994 t¨ng 20,6% so víi n¨m 1993. - N¨m 1995 t¨ng 48,2% so víi n¨m 1994. - Kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng nhanh ®· gãp phÇn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi c©n ®èi nguån ngo¹i tÖ, t¹o ®iÒu kiÖn cho nhu cÇu nhËp khÈu vËt t­, nguyªn nhiªn vËt liÖu, thiÕt bÞ, hµng tiªu dïng thiÕt yÕu phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n gãp phÇn ch«ng l¹m ph¸t, b×nh æn gi¸ c¶ vµ t¨ng nhanh tèc ®é ph¸t triÓn tæng s¶n phÈm trong n­íc (GDP) hµng n¨m tõ 8 - 8,5%. - Hµng ho¸ xuÊt khÈu th«ng qua chÕ biÕn ®ang cã chiÒu h­íng t¨ng (n¨m 1990 lµ 5%, n¨m 1991 lªn 8,5% n¨m 1992 lµ 23%, n¨m 1993 lµ 20%, n¨m 1994 lµ 21 - 22% n¨m 1995 lµ 23%) nªn ®· gãp phÇn gi¶i quyÕt ®­îc viÖc lµm cho nh©n d©n tÝch cùc ®æi míi c«ng nghÖ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi t¨ng nhanh gi¸ trÞ hµng ho¸ vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu, phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn. VÒ c¬ cÊu c¸c nhãm hµng xuÊt khÈu trong thêi kú 1991 - 1995 nh­ sau: Hµng c«ng nghiÖp nÆng vµ kho¸ng s¶n chiÕm 32,8% hµng c«ng nghiÖp nhÑ vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp chiÕm 18,1%, hµng n«ng l©m thñy h¶i s¶n chiÕm 49,1%. Tuy nhiªn xu thÕ nhãm hµng c«ng nghiÖp chiÕm tû träng ngµy mét gia t¨ng ®Æc biÖt lµ c«ng nghiÖp nhÑ mµ chñ yÕu lµ hµng dÖt may mÆc vµ giµy dÐp. Tû träng xuÊt khÈu cña c¸c ®Þa ph­¬ng cã xu h­íng t¨ng dÇn hµng n¨m: n¨m 1991 ®¹t 36,4%, n¨m 1995 ®¹t 45% kim ng¹ch xuÊt khÈu. C¸c nhãm hµng xuÊt khÈu ®Òu t¨ng ®¸ng kÓ c¶ vÒ khèi l­îng vµ gi¸ trÞ nh­ hµng c«ng nghiÖp nÆng vµ kho¸ng s¶n tõ 697 triÖu USD n¨m 1991 lªn 1098 triÖu USD n¨m 1994, hµng c«ng nghiÖp nhÑ vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp tõ 300 triÖu USD n¨m 1991 t¨ng lªn 770 triÖu USD vµo n¨m 1994, hµng n«ng l©m thuû s¶n tõ 1088 triÖu USD n¨m 1991 lªn 1732 triÖu USD n¨m 1994. Mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu trong 5 n¨m 1991 - 1995 ®· ®¹t gi¸ trÞ khèi l­îng vµ tèc ®é t¨ng ®¸ng kÓ nh­ dÇu th«, g¹o, hµng dÖt vµ may mÆc, cµ phª, thuû s¶n, h¹t ®iÒu, cao su, than ®¸... Cô thÓ nh­ sau: BiÓu 3: T×nh h×nh xuÊt khÈu 5 n¨m 1991 - 1995 §¬n vÞ: triÖu USD Nhãm hµng 1991 1992 1993 1994 1995 Tæng céng 5 n¨m: 91-95 Hµng n«ng, l©m s¶n 803,5 968,5 1015,4 1243 1897 5927,4 Hµng thuû s¶n 285,4 307,8 428,3 489 711,4 2221,9 Hµng CN nhÑ vµ tiÓu thñ CN 300,1 349,6 526,8 770 1067,1 3013,6 Hµng CN nÆng vµ kho¸ng s¶n 698,1 954,8 1014,7 1098 1659,9 5425,5 Tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu 2087,1 2580,7 2985,2 3600 5335,4 16588,4 (Nguån: Thùc hiÖn xuÊt khÈu 5 n¨m 1991 - 1995. Bé Th­¬ng m¹i) BiÓu 4 C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu trong 5 n¨m 1991 - 1995 MÆt hµng §¬n vÞ 1991 1992 1993 1994 1995 Tæng DÇu th« 1000 tÊn 3917 5446 6153 6942 9129,5 31587,5 Than ®¸ 1000 tÊn 1173 1623 1565 2137 2608,4 9106,4 ThiÕc TÊn 3440 3537 2969 2550 3556,95 16052,95 Hµng may mÆc dÖt TriÖu USD 158 221 335 550 770,67 2034,67 Hµng giÇy dÐp, tói da TriÖu USD 16 60 90 118,57 284,57 G¹o 1000 tÊn 1033 1946 1724 1950 2371,3 9024,3 L¹c nh©n 1000 tÊn 78,9 62,8 105,5 100 130,42 477,62 Cao su 1000 tÊn 62,9 81,9 96,7 105 130,42 476,92 Cµ phª 1000 tÊn 93,8 116,2 122,7 156 201,56 690,26 §iÒu qui h¹t 1000 tÊn 30,7 51,7 47,8 90 130,42 350,62 ChÌ c¸c lo¹i 1000 tÊn 8,0 13 21,2 17,3 29,64 89,14 ThÞt chÕ biÕn 1000 tÊn 25 12,2 19,7 10,5 21,34 88,74 T¬ t»m TÊn 430 750 1185,65 2365,65 Hµng rau qu¶ TriÖu USD 15,8 14,3 24 25 35,57 114,67 Hµng thuû s¶n TriÖu USD 285,4 307,7 427,2 489 711,39 2220,69 Hµng l©m s¶n TriÖu USD 175,5 140,8 97,5 96 118,56 628,36 (Nguån: Thùc hiÖn xuÊt khÈu 5 n¨m 1991 - 1995 - Bé Th­¬ng m¹i) Nh÷ng n¨m ®Çu kÕ ho¹ch 5 n¨m 1991 - 1995 t×nh tr¹ng hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ta cßn manh món do kinh tÕ hµng ho¸ ch­a ph¸t triÓn. Tõ n¨m 1993, chóng ta ®· h×nh thµnh dÇn c¸c ngµnh s¶n xuÊt hµng ho¸ t¹o ra mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cã khèi l­îng vµ gi¸ trÞ xuÊt khÈu lín nh­ dÇu th«, g¹o, cµ phª, cao su, h¹t tiªu, h¶i s¶n, hµng dÖt vµ may mÆc... vµ ®Õn n¨m 1994 ®· xuÊt hiÖn mét sè mÆt hµng cã kim ng¹ch lín nh­ h¹t ®iÒu chÕ biÕn, giÇy xuÊt khÈu, nh÷ng mÆt hµng nµy cã søc c¹nh tranh vµ cã chç ®øng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Nh÷ng mÆt hµng cã kim ng¹ch xuÊt khÈu tõ 100 triÖu USD trë lªn ®­îc coi lµ hµng chñ lùc th× tr­íc ®©y chØ cã 3 - 4 mÆt hµng ®Õn n¨m 1995 ®· lªn ®Õn 12 mÆt hµng. Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tÝch ®· ®¹t ®­îc cßn tån t¹i mét sè vÊn ®Ò nh­: + Tuy cã sù chuyÓn biÕn theo h­íng xuÊt khÈu hµng chÕ biÕn nh­ng tæng thÓ th× hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ta phÇn lín vÉn cßn ë d¹ng th« vµ nguyªn liÖu, hµng ho¸ chÕ biÕn chiÕm tû träng cßn thÊp, ch­a cã mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc nµo gi¸ trÞ lín hµng tû USD. + Ch­a cã qui ho¹ch vïng s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu lín vµ ®ång bé, hµng ho¸ phÇn nhiÒu cßn ë d¹ng tù nhiªn thu gom, ch­a qua chÕ biÕn, thËm chÝ ch­a cã ph©n lo¹i phÈm cÊp kÝch cì... nªn søc c¹nh tranh kÐm, lóc nµy ®Èy m¹nh viÖc thùc thi chiÕn l­îc s¶n xuÊt chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu lµ rÊt cÇn thiÕt. b. VÒ nhËp khÈu: - NhËp khÈu 5 n¨m 1991 - 1995 ®¹t 22,39655 tû USD b»ng 159,97% so víi chØ tiªu kÕ ho¹ch (12 - 14 tû USD) ®­îc quèc héi th«ng qua t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 32,3%. Tèc ®é t¨ng tr­ëng nhËp khÈu hµng n¨m nh­ sau: - N¨m 1991 gi¶m 15,1% so víi n¨m 1990. - N¨m 1992 t¨ng 8,6% so víi 1991. - N¨m 1993 t¨ng 54,4% so víi n¨m 1992. - N¨m 1994 t¨ng 27,4% so víi n¨m 1993. - N¨m 1995 t¨ng 71,8% so víi n¨m 1994. Tû träng nhËp khÈu cña c¸c ®Þa ph­¬ng t¨ng dÇn hµng n¨m tõ 29,9% n¨m 1991 lªn 36,5% n¨m 1995. C¬ cÊu nhãm hµng nhËp khÈu cã thay ®æi, tû träng nhËp khÈu thiÕt bÞ toµn bé, thiÕt bÞ lÎ ®­îc n©ng cao tõ 15,2% n¨m 1991 lªn 39,5% n¨m 1995, ViÖc nhËp khÈu c¸c c«ng tr×nh thiÕt bÞ toµn bé nh­: Nhµ m¸y thuû ®iÖn Hoµ B×nh, hÖ thèng ®­êng d©y t¶i ®iÖn 500 KV vµ nhiÒu xÝ nghiÖp s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng chÕ biÕn n«ng s¶n, thuû s¶n... nãi chung ®· ph¸t huy ®­îc hiÖu qu¶, ®· gãp phÇn thóc ®Èy qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Hµng nguyªn nhiªn vËt liÖu phôc vô cho s¶n xuÊt mµ trong n­íc ch­a s¶n xuÊt ®­îc hoÆc s¶n xuÊt ch­a ®ñ ®­îc nhËp khÈu ®¶m b¶o tho¶ m·n vÒ c¬ b¶n, nhu cÇu s¶n xuÊt trong n­íc nh­ x¨ng dÇu, s¾t thÐp, xi m¨ng, ph©n bãn, ho¸ chÊt c¬ b¶n, b«ng sîi... tr¸nh ®­îc nh÷ng c¬n sèt hµng ho¸ kÐo dµi. Hµng tiªu dïng thiÕt yÕu ®­îc nhËp khÈu ®¸p øng nhu cÇu ®êi sèng cña nh©n d©n. Hµng tiªu dïng xa xØ vµ kh«ng thiÕt yÕu ®­îc qu¶n lý chÆt chÏ vµ khèng chÕ chØ ë møc 13,9% ®Õn 16,5% so víi tæng gi¸ trÞ nhËp khÈu hµng n¨m. T×nh h×nh nhËp khÈu cô thÓ nh­ b¶ng 5 vµ 6 : BiÓu 5: T×nh h×nh nhËp khÈu 5 n¨m 1991 - 1995 §¬n vÞ: TriÖu USD Nhãm hµng 1991 1992 1993 1994 1995 Tæng ThiÕt bÞ toµn bé vµ dÇu khÝ 318,5 175,1 287,7 738 1171,875 2691,175 ThiÕt bÞ lÎ vµ dông cô phô tïng 190,7 372,1 634,6 912 1718,75 3828,15 Nguyªn nhiªn vËt liÖu 1503,7 1572,7 2388,9 27300 4687,5 12882,8 Hµng tiªu dïng 325,2 420,8 612,8 620 1015,625 2994,425 Tæng trÞ gi¸ nhËp khÈu 2338,1 2540,7 3925 5000 8593,75 22396,55 (Nguån: Thùc hiÖn nhËp khÈu hµng ho¸ 5 n¨m 1991-1995 - Bé Th­¬ng m¹i) BiÓu 6 C¸c mÆt hµng nhËp khÈu chñ yÕu trong 5 n¨m 1991 - 1995 MÆt hµng §¬n vÞ 1991 1992 1993 1994 1995 Tæng Xi m¨ng 1000 tÊn 7 43,4 310,4 1200 3437,5 4998,3 S¾t thÐp 1000 tÊn 113 343 686,3 500 781,25 2423,55 Ph©n UR£ 1000 tÊn 1079,7 887,1 1110,8 1384,5 2031,25 6493,35 X¨ng dÇu 1000 tÊn 2572,5 3142,0 4094,0 4513,0 7812,5 22134 Thuèc trõ s©u TriÖu USD 22,5 24,1 33,4 35 62,5 177,5 Xót Cottic 1000 tÊn 3,7 2,3 3,26 8,5 14,06 31,82 Xót Canxinª 1000 tÊn 8,5 18 21,6 25 46,88 119,98 B«ng x¬ 1000 tÊn 32,5 8,3 16,4 25 46,88 129,08 §iÖn tö, linh kiÖn ®iÖn tö TriÖu USD 21,6 14,7 116,9 106,5 234,38 494,08 Nguyªn phô liÖu thuèc l¸ TriÖu USD 39,6 53,3 59 60,7 101,56 314,16 §­êng c¸c lo¹i TriÖu USD 15,9 12,6 44,3 112,7 218,75 404,25 ¤t« con vµ linh kiÖn l¾p r¸p C¸i 599 3201 6869 3017 10156,25 23842,25 Xe m¸y vµ linh kiÖn l¾p r¸p 1000 c¸i 5 55,2 374 350 546,875 1331,07 ( Nguån: Thùc hiÖn nhËp khÈu hµng ho¸ 5 n¨m 1991-1995 - Bé TM) Bªn c¹nh kÕt qu¶ ®¹t ®­îc viÖc nhËp khÈu cßn næi cém lªn mét sè vÊn ®Ò nh­ hµng ho¸ nhËp lËu, trèn thuÕ cßn kh¸ lín, chñ yÕu lµ hµng tiªu dïng nhËp lËu ®­êng biªn. ViÖc nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ cßn nÆng vÒ nhËp khÈu c«ng nghÖ trung gian vµ trung b×nh, ch­a t×m ®Õn c«ng nghÖ nguån vµ hiÖn ®¹i, ch­a tËp trung vµo mét sè doanh nghiÖp ®Çu mèi cã kinh nghiÖm, cã ®Çy ®ñ ®iÒu kiÖn v× vËy dÉn ®Õn nh÷ng thiÖt h¹i kh«ng nhá vµ nh÷ng hËu qu¶ l©u dµi vÒ l¹c hËu c«ng nghÖ. C¬ chÕ ®iÒu hµnh nhËp khÈu võa ¸p dông biÖn ph¸p qu¶n lý hµnh chÝnh võa ¸p dông biÖn ph¸p kinh tÕ nªn cßn nhiÒu lóng tóng. II. T×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu giai ®o¹n 1996 - 1997: 1. T×nh h×nh chung cña kinh tÕ ViÖt Nam khi b­íc vµo thùc hiÖn kÕ ho¹ch 5 n¨m 1996 - 2000: a. C¸c yÕu tè thuËn lîi: * Trong n­íc: - NÒn kinh tÕ cã tèc ®é t¨ng tr­ëng kh¸ b­íc ®Çu ®· cã tÝch luü tõ néi bé. §êi sèng nh©n d©n tõng b­íc ®­îc c¶i thiÖn. Nguån lùc vµ tµi nguyªn ngµy cµng ®­îc ph¸t triÓn. KÕt qu¶ ®¹t ®­îc cña kinh tÕ x· héi thêi kú 1991 - 1995 cho phÐp thêi kú 1996 - 2000 chuyÓn sang mét giai ®o¹n ph¸t triÓn míi, ®Èy tíi mét b­íc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. - T×nh h×nh chÝnh trÞ trong n­íc ®­îc tiÕp tôc cñng cè vµ æn ®Þnh nh©n d©n tin t­ëng ®­êng lèi ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ®ang cã nh÷ng nç lùc bá vèn kinh doanh lµm ¨n trªn kh¾p c¸c lÜnh vùc vµ trªn c¸c ®Þa bµn. ViÖc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ ë tÇm vÜ m« ®· tr¶i qua nh÷ng n¨m mß mÉm vÊt v¶ nªn cã thu ®­îc thªm nh÷ng kinh nghiÖm vµ tiÕn bé, nh»m ®­a c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n­íc theo ph¸p luËt vµ phï hîp h¬n víi qui luËt. * Ngoµi n­íc: - ViÖt Nam n»m trong khu vùc ph¸t triÓn n¨ng ®éng nhÊt cña thÕ giíi lµ n­íc ®i sau nªn cã thÓ häc hái ®­îc kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ®i tr­íc, nhÊt lµ n­íc trong khu vùc. - Xu h­íng xuÊt khÈu t­ b¶n vµ c«ng nghÖ míi tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn sang c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn hoÆc chËm ph¸t triÓn sÏ lµ c¬ héi vµ ®iÒu kiÖn cho ViÖt Nam thu hót vèn vµ c«ng nghÖ míi. - ViÖc Mü b·i bá cÊm vËn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c«ng ty c¸c n­íc sÏ kh«ng cßn trë ng¹i khi vµo lµm ¨n ë ViÖt Nam. ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ th­¬ng m¹i thÕ giíi vµ khu vùc. ViÖc ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ víi c¸c n­íc, gia nhËp ASEAN, tham gia WTO... sÏ ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh hoµ nhËp vµo céng ®ång quèc tÕ. b. Nh÷ng khã kh¨n vµ th¸ch thøc: - Nguy c¬ tôt hËu xa h¬n vÒ kinh tÕ so víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi do ®iÓm xuÊt ph¸t qu¸ thÊp, nhÞp ®é t¨ng tr­ëng ch­a cao vµ l¹i ph¶i ®i lªn trong m«i tr­êng c¹nh tranh gay g¾t. - ViÖt Nam ®ang bÞ c¹nh tranh kh¸ gay g¾t víi c¸c thÞ tr­êng chung quanh vÒ thu hót vèn ®Çu t­ vµ c«ng nghÖ. - Hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam cßn ®ang ph¶i ®­¬ng ®Çu vµ c¹nh tranh quyÕt liÖt trong mét thêi gian dµi víi nhiÒu hµng ho¸ cña c¸c n­íc. - T×nh h×nh chung trong khu vùc ®ang cßn nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p dÔ dÉn ®Õn mÊt æn ®Þnh cã thÓ g©y ¶nh h­ëng kh«ng Ýt ®Õn kh¶ n¨ng tËp trung nguån lùc nh»m môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. - H¹ tÇng c¬ së vÒ kinh tÕ vµ x· héi nhiÒu n¨m qua tuy cã cè g¾ng x©y dùng nh­ng ®Õn nay vÉn cßn nhiÒu yÕu kÐm ch­a ®¸p øng yªu cÇu n­íc ngoµi vµo ®Çu t­, ®èi víi trong n­íc ch­a ®¸p øng thuËn lîi cho ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. 2. §Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung vµ vÒ xuÊt nhËp khÈu nãi riªng cña nhµ n­íc trong giai ®o¹n 1996 - 2000: a. §Þnh h­íng chung: ChiÕn l­îc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®Õn n¨m 2000 do §¹i héi §¶ng lÇn thø 7 ®· x¸c ®Þnh môc tiªu tæng qu¸t lµ: "PhÊn ®Êu v­ît qua t×nh tr¹ng n­íc nghÌo, kÐm ph¸t triÓn, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, cñng cè quèc phßng an ninh, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ®Êt n­íc ph¸t triÓn nhanh h¬n vµo thÕ kû 21; Tæng s¶n phÈm trong n­íc (GDP) ®Õn n¨m 2000 t¨ng gÊp ®«i so víi n¨m 1990". Theo chiÕn l­îc nµy kim ng¹ch xuÊt khÈu 5 n¨m 1996 - 2000 ph¶i t¨ng Ýt nhÊt gÊp 2 - 2,5 lÇn kim ng¹ch 5 n¨m 1991 - 1995. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu nªu trªn th× ®Þnh h­íng ph¸t triÓn th­¬ng m¹i thêi kú 1996 - 2000 ph¶i dùa trªn chñ tr­¬ng x©y dùng nÒn kinh tÕ më võa huy ®éng cã kÕt qu¶ c¸c nguån lùc trong n­íc ®ång thêi tranh thñ c¸c ®iÒu kiÖn quèc tÕ thuËn lîi ®Ó huy ®éng mäi nguån lùc bªn ngoµi thóc ®Èy nhanh c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nh»m ®Èy nhanh tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ tr¸nh nguy c¬ tôt hËu hoµ nhËp víi thÞ tr­êng thÕ giíi vµ ®­a nÒn ngo¹i th­¬ng n­íc ta vµo lo¹i n­íc cã nÒn ngo¹i th­¬ng t­¬ng ®èi ph¸t triÓn. b. §Þnh h­íng vÒ xuÊt nhËp khÈu: * VÒ xuÊt khÈu: - §Èy m¹nh xuÊt khÈu lµ môc tiªu quan träng trong kinh tÕ ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam. xuÊt khÈu lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng lµ kh©u quan träng trong quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Trong giai ®o¹n nµy, ë ViÖt Nam nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ch­a ph¸t triÓn, muèn ®Èy m¹nh xuÊt khÈu ph¶i t¹o ra nguån hµng xuÊt khÈu, muèn cã nguån hµng ph¶i cã chiÕn l­îc x©y dùng nguån hµng xuÊt khÈu chñ lùc trªn c¬ së x¸c ®Þnh c¬ cÊu c¸c ngµnh s¶n xuÊt hîp lý theo h­íng g¾n liÒn viÖc bè trÝ s¶n xuÊt c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n cho phï hîp víi yªu cÇu tiªu dïng x· héi vµ yªu cÇu cña thÞ tr­êng thÕ giíi. - VÒ môc tiªu kim ng¹ch xuÊt khÈu: §Ó ®¶m b¶o tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ thêi kú 1996 - 2000 kho¶ng 10 - 12% mét n¨m, c¨n cø vµo kÕt qu¶ vµ tèc ®é ph¸t triÓn xuÊt khÈu trong thêi kú 1991 - 1995 t¨ng b×nh qu©n 20%, c¨n cø vµo kh¶ n¨ng s¶n phÈm cña c¸c nhµ m¸y thuéc c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc vµ cña c¸c nhµ m¸y liªn doanh ®Çu t­ víi n­íc ngoµi sÏ ®­îc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu thêi kú 1996 - 2000 cã hai ph­¬ng ¸n sau: + Ph­¬ng ¸n 1: Tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu 5 n¨m 1996 - 2000 ®¹t 45 tû USD vµ riªng ®Õn n¨m 2000 ®¹t 13,2 tû USD, t­¬ng øng víi møc xuÊt khÈu 170 USD/ng­êi/n¨m lµ møc tèi thiÓu ®Ó n­íc ta cã thÓ ®øng trong nh÷ng n­íc cã nÒn ngo¹i th­¬ng t­¬ng ®èi ph¸t triÓn, t¨ng 2,9 lÇn so víi 5 n¨m 1991 - 1995. + Ph­¬ng ¸n 2: Theo ph­¬ng ¸n nµy muèn ®¹t ®­îc ®Õn n¨m 2000 xuÊt khÈu tÝnh theo ®Çu ng­êi ®¹t 212 USD/ng­êi/n¨m, t¨ng gÊp 7,75 lÇn trong 10 n¨m (so víi n¨m 1990) lµ møc phÊn ®Êu cao ®Ó ®­a n­íc ta v­ît qua nguy c¬ tôt hËu. Yªu cÇu ®Æc biÖt lµ ph¶i cã chÝnh s¸ch ­u tiªn ®Ó c¶ n­íc thèng nhÊt thi hµnh chñ tr­¬ng h­íng vÒ xuÊt khÈu, cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch hoµn thiÖn thu hót vµ sö dông ®­îc vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cao h¬n vµ thùc sù cã hiÖu qu¶ h¬n. * VÒ nhËp khÈu: Trong giai ®o¹n 1996 - 2000, môc tiªu vÒ tæng kim ng¹ch nhËp khÈu còng cã hai ph­¬ng ¸n ®­îc ®Ò ra: + Ph­¬ng ¸n 1: Tæng kim ng¹ch nhËp khÈu 5 n¨m 1996 - 2000 ®¹t 54300 triÖu USD víi c¬ cÊu nh­ sau: Nguyªn vËt liÖu chiÕm 30800 triÖu USD; thiÕt bÞ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i chiÕm 16300 triÖu USD; Hµng tiªu dïng dchiÕm 7200 triÖu USD. + Ph­¬ng ¸n 2: Tæng kim ng¹ch nhËp khÈu 5 n¨m 1996 - 2000 ®¹t 60300 triÖu USD víi c¬ cÊu cô thÓ lµ: Nguyªn vËt liÖu chiÕm 34300 triÖu USD; ThiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i chiÕm 18000 triÖu USD; Hµng tiªu dïng chiÕm 8000 triÖu USD. Ph­¬ng ¸n nhËp khÈu thø nhÊt lµ ph­¬ng ¸n phï hîp víi ph­¬ng ¸n xuÊt khÈu t¨ng 24%/n¨m, khi kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng víi tèc ®é 28% - 30%/ n¨m th× ph­¬ng ¸n nhËp khÈu lµ ph­¬ng ¸n 2. 3. T×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu trong 2 n¨m 1996 - 1997: a. xuÊt nhËp khÈu n¨m 1996: - N¨m 1996 xuÊt nhËp khÈu tiÕp tôc ®· ph¸t triÓn víi tèc ®é cao h¬n nh­ng còng l¾ng ®äng ®«i ®iÒu. xuÊt khÈu 7 tû USD v­ît 7,7% kÕ ho¹ch n¨m t¨ng 31,2% so víi n¨m 1995. Víi 11 tû USD nhËp khÈu ®· v­ît chØ tiªu n¨m 11% vµ t¨ng h¬n n¨m 1995 lµ 28%. - XÐt trong chi tiÕt hîp thµnh sè liÖu trªn dÔ nhËn ra h×nh hµi cña ngo¹i th­¬ng n¨m 1996. Tr­íc hÕt lµ c¬ cÊu xuÊt khÈu ph¶n ¸nh diÔn biÕn thuËn chiÒu cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt khÈu tõ chç chØ tr«ng vµo nguån n«ng l©m thuû s¶n vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn ®· chuyÓn dÞch t¨ng dÇn hµng chÕ biÕn c«ng nghiÖp (Xem b¶ng d­íi ®©y): BiÓu 7 C¬ cÊu hµng xuÊt khÈu n¨m 1996 1991 1995 1996 Nhãm hµng Tû lÖ trong tæng kim ng¹ch XK Kim ng¹ch XK( triÖu USD) Tû lÖ trong tæng kim ng¹ch XK Kim ng¹ch XK (triÖu USD) Tû lÖ trong tæng kim ng¹ch XK Kim ng¹ch XK (triÖu USD) N«ng l©m thuû s¶n 53% 1106,163 49% 2614,346 44,5% 3115 C«ng nghiÖp nhÑ, tiÓu thñ c«ng nghiÖp 14% 292,194 22,5% 1200,465 30,5% 2135 C«ng nghiÖp nÆng, kho¸ng s¶n 33% 688,743 28,5% 1520,589 25% 1750 (Nguån: T¹p chÝ Th­¬ng m¹i sè 18 n¨m 1997) BiÓu 8 Sù t¨ng tr­ëng XK 91 - 95 cña c¸c n­íc ASEAN vµ ViÖt Nam (§vÞ:%) N­íc 1991 1992 1993 1994 1995 Singapo 7 1,4 15,6 18,4 18,7 Indonesia 10,5 14 8,3 8,5 12 Thailan 24,9 12,7 14,3 17 23 Malaixia 18,6 10,9 17,1 10,4 20 Philippin 7,3 11,1 15,8 15 27,9 ViÖt Nam -13,2 26,6 15,7 20,6 48,2 (Nguån: RIM Pacific Business and Industries Vol 4 - 1995 sè 30) - Nhãm hµng n«ng - l©m - thuû h¶i s¶n tuy tû träng trong c¬ cÊu xuÊt khÈu cã gi¶m ®i nh­ng gi¸ trÞ tuyÖt ®èi vÉn t¨ng trong ®ã viÖc chÕ biÕn ®Ó n©ng cao gi¸ trÞ vµ ®a d¹ng ho¸ mÆt hµng cã ý nghÜa lín. Tû träng hµng qua chÕ biÕn n¨m 1994 ®¹t 25%, n¨m 1996 lªn gÇn 30% riªng khu vùc xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®¹t trªn 70%. Nhµ m¸y chÕ biÕn s¾n T©y Ninh c«ng suÊt thiÕt kÕ 50 tÊn s¶n phÈm/ ngµy ®· vËn hµnh ®­îc 65 tÊn s¶n phÈm/ ngµy. Tapioca xuÊt khÈu ®¹t 260 USD/FOB - HCMC, cao h¬n 2 lÇn xuÊt khÈu s¾n l¸t kh«. - Do ¸p dông thuÕ suÊt 4% vµ phô thu 12% víi xuÊt khÈu h¹t ®iÒu th« nªn ®Õn n¨m 1996 chØ cßn xuÊt khÈu nh©n ®iÒu vµ tiÕn tíi xuÊt s¶n phÈm tõ nh©n ®iÒu vµ tiÕn tíi xuÊt khÈu s¶n phÈm tõ nh©n ®iÒu nh­ ®iÒu rang muèi, b¸nh kÑo nh©n ®iÒu. - D­a chuét muèi xuÊt khÈu xuÊt ph¸t tõ H¶i H­ng vµ nay Kh¸nh Hoµ còng triÓn khai ho¹t ®éng nµy. - Tõ xuÊt khÈu ghÑ nguyªn con, nhiÒu n¬i ®· bãc t¸ch xuÊt khÈu ghÑ thÞt, g¹ch ghÑ gi¸ cao h¬n. §· chÕ biÕn c¸ t­¬i, mùc t­¬i d­íi d¹ng ®Ó ¨n sèng theo ®¬n ®Æt hµng cña n­íc ngoµi. C¸c tØnh Long An, TiÒn Giang, §ång Th¸p, An Giang liªn doanh víi c«ng ty Hång K«ng lËp nhµ may s¶n xuÊt g¹o cao cÊp t¹i TiÒn Giang víi vèn ph¸p ®Þnh 10 triÖu USD, c«ng suÊt ban ®Çu lµ 90 ngµn tÊn/n¨m. Võa qua g¹o cña Nhµ m¸y nµy ®· nµy ®· xuÊt ®­îc 4 ngµn tÊn s¶n phÈm ®Çu tay sang Hång K«ng, NhËt B¶n vµ ®ang cã c¶ kh¸ch hµng Mü australia, Ch©u ¢u... §ã lµ nh÷ng ®iÓm s¸ng ph¶n ¸nh xu thÕ chÕ biÕn sÏ lan to¶ ra nhiÒu ®Þa bµn, nhiÒu mÆt hµng bëi võa cã thÓ hiÖu qu¶ kinh tÕ võa gi¶i quyÕt lao ®éng x· héi. - Nh×n theo gãc ®é thÞ tr­êng bªn ngoµi, n¨m 1996 tiÕp tôc më thªm b¹n hµng mÆt hµng vµ ®Þa bµn, cã yÕu tè néi lùc lµ khèi l­îng hµng xuÊt khÈu æn ®Þnh, ra tÊm ra mãn, chÊt l­îng ®­îc ngµy cµng n©ng cao, ®ång thêi ®­îc nhµ n­íc hç trî, c¸c doanh nghiÖp chñ ®éng th©m thËp. Hµng dÖt may 4 n¨m qua (1993 - 1996) liªn tôc t¨ng, b×nh qu©n 23%/n¨m, riªng n¨m 1996 ®¹t gÇn 30%. N¨m 1993 chØ cã 148 doanh nghiÖp, ®Õn n¨m 1996 ®· cã trªn 300 doanh nghiÖp ®­îc nhËn h¹n ng¹ch víi nhiÒu chñng lo¹i vµ ®­îc kh¸ch n­íc ngoµi ­ng ý - ®ã chÝnh lµ nguyªn do n¨m 1996 sö dông thªm 15% so víi dù ®Þnh ban ®Çu. Hµng giµy dÐp, ®å da vµi n¨m gÇn ®©y cã ®Çu t­ n­íc ngoµi kh¸ nhanh, ®· tíi 500 triÖu USD kÕt hîp víi tay nghÒ cæ truyÒn nªn chÊt l­îng kiÓu d¸ng gi¸ c¶ hÊp dÉn víi thÞ tr­êng Ph¸p, Mü, §øc... víi kim ng¹ch n¨m 1996 t¨ng gÊp ®«i n¨m 1995 gÇn ®uæi kÞp kim ng¹ch cµ phª, t­¬ng lai mÆt hµng nµy sÏ trë thµnh hµng xuÊt khÈu chñ lùc. ë mét sè thÞ tr­êng träng ®iÓm, ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam cã nhiÒu nÐt míi s«i ®éng, cô thÓ kim ng¹ch hai chiÒu ViÖt Nam vµ NhËt B¶n lµ 316 tû Yªn (gÇn 3 tû USD) t¨ng 40% so víi n¨m 1995 trong ®ã xuÊt khÈu cña ViÖt Nam kho¶ng 202 tû Yªn (gÇn 2 tû USD) víi kÕt cÊu lµ dÇu th« 30,8%, thuû s¶n 13%. xuÊt khÈu vµo Singapo t¨ng kh«ng nhiÒu, nh­ng ngoµi dÇu th« ®· xuÊt hiÖn hµng gia c«ng, thùc phÈm chÕ biÕn vµ thµnh phÈm ®iÖn tö. N¨m 1996 Hµn Quèc nhËp hµng ViÖt Nam t¨ng 17% so víi n¨m 1995 trong ®ã chñ yÕu lµ v¶i sîi, dÖt may, n«ng s¶n, thuû s¶n. Bu«n b¸n víi Mü míi khai th«ng nh­ng møc t¨ng kh¸ nhanh. Kim ng¹ch hai chiÒu n¨m 1994 chØ trªn 200 triÖu USD ®Õn n¨m 1995 lªn gÊp ®«i vµ 1996 kho¶ng 1 tû USD. thÞ tr­êng ch©u Phi - T©y Nam ¸ tuy xa vµ cßn cã mét sè trë ng¹i nh­ng n¨m 1996 ®· cã nÐt míi, cô thÓ 315 ngµn tÊn g¹o xuÊt khÈu vµo Iran. ChÌ, hµng may mÆc, cµ phª, gia vÞ, cao su, hµng thñ c«ng mü nghÖ ®iÖn tö... ®­îc xuÊt vµo AicËp, c¸c tiÓu v­¬ng quèc ¶ RËp Thèng NhÊt, Thæ NhÜ Kú, ¶ RËp Xª - ót. Th¸ng 10 - 1996, HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i víi B¨ngla®et ®· ®­îc ký, bªn c¹nh ®ã th«ng qua 2200 v¨n phßng trong ®ã cã 68% sè v¨n phßng thuéc lÜnh vùc th­¬ng m¹i ®Çu t­, c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi ®· cã thÓ nhiÒu c¬ héi xóc tiÕn quan hÖ bu«n b¸n hîp t¸c víi ®ång nghiÖp ViÖt Nam vµ ng­îc l¹i. B­íc vµo n¨m 1996 nhËp xi m¨ng ®­îc phèi hîp chÆt chÏ nhiÒu bªn ®Ó phï hîp víi nhÞp x©y dùng c¬ b¶n. Nh÷ng th¸ng cuèi n¨m 1996 xuÊt khÈu thªm 1 triÖu tÊn g¹o so víi kÕ ho¹ch ®Çu n¨m, ®· t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn thÞ tr­êng lóa g¹o, n©ng tæng sè g¹o xuÊt khÈu n¨m 1996 lªn kho¶ng 3 triÖu tÊn. N¨m 1996 cã b­íc c¶i tiÕn vÒ thñ tôc hµnh chÝnh, ®ã lµ viÖc b·i bá giÊy phÐp chuyÓn ®æi víi hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ®· gãp phÇn thóc ®Èy tiÕn ®é bu«n b¸n víi n­íc ngoµi. - Trong nh÷ng thµnh c«ng chung cßn ®äng l¹i ®«i ®iÒu, chÌ vèn lµ mÆt hµng chñ lùc víi 75 ngµn ha, tõ khi mÊt thÞ tr­êng truyÒn thèng, thÞ tr­êng míi ch­a th©m nhËp ®­îc nhiÒu bëi gièng chÌ th× giµ cçi, c«ng nghÖ chÕ biÕn l¹c hËu... nªn kim ng¹ch xoay quanh vµi chôc triÖu USD. thÞ tr­êng xuÊt khÈu cao su ®¬n ®iÖu vµ chñ yÕu lµ nguyªn liÖu th«, tæ chøc kinh doanh ch­a trËt tù nªn cã lóc ®· ø ®äng vµi ngµn tÊn ë cöa khÈu. Cµ phª n¨m 1994 xuÊt trªn 3000 USD/tÊn ®Õn th¸ng 10/1995 cßn 2100 USD/tÊn vµ cuèi n¨m 1996 xuèng cßn d­íi 1000 USD/tÊn ®­¬ng nhiªn gi¸ mua còng bÞ ®Èy xuèng cßn kho¶ng 9 - 10 ngµn ®ång/1kg. Nhµ BÌ nu«i c¸ Basa tr­íc b¸n 16 - 17 ngµn ®ång/kg nay c¬ së chÕ biÕn chi tr¶ 13 - 14 ngµn ®ång/kg víi cí lµ gi¸ xuÊt khÈu gi¶m tõ tõ 5,5 - 5,6 USD/kg nay cßn 5,05 USD/kg. H¹t tiªu, h¹t ®iÒu còng ®ang cã diÔn biÕn t­¬ng tù. T×nh tr¹ng nµy ®ßi hái nhµ n­íc ph¶i cã gi¶i ph¸p thÝch hîp h¹n chÕ thiÖt h¹i ®­a xuÊt khÈu ®i lªn v÷ng ch¾c. b. T×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu n¨m 1997: - NÕu lªn tõ th¸ng 7 b¾t ®Çu Th¸i Lan, cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ nh­ c¬n lèc phò phµng quÐt mét diÖn tÝch lín ë khu vùc §«ng Nam ¸ sau ®ã di chuyÓn lªn vïng §«ng B¾c ¸: NhËt B¶n, Hµn Quèc vµ t¹o ra "Ngµy thø n¨m ®en tèi" ë Hång K«ng. Cho ®Õn tËn b©y giê hËu qu¶ cña nã vÉn cßn vµ nhiÒu khu vùc tµi chÝnh trªn thÕ giíi ®· bÞ ¶nh h­ëng. Khñng ho¶ng tiÒn tÖ g©y thiÖt h¹i nÆng nÒn, lµm gay g¾t thªm sù c¹nh tranh trong xuÊt khÈu, ®Æc biÖt lµ c¹nh tranh vÒ gi¸ trong khi c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña ta t­¬ng tù nh­ nhiÒu n­íc trong khu vùc. N¨m 1997, thÞ tr­êng thÕ giíi cã nhiÒu biÕn ®éng thÊt th­êng gi¸ c¶ mét sè mÆt hµng gi¶m m¹nh kÐo dµi, kh«ng nh÷ng g©y khã kh¨n cho xuÊt khÈu mµ cßn lµm gi¶m ®¸ng kÓ trÞ gi¸ kim ng¹ch xuÊt khÈu, chØ tÝnh s¬ bé mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam nh­ g¹o, cµ phª, cao su, dÇu th«...vv.Do gi¸ thÞ tr­êng thÕ giíi gi¶m ®· lµm gi¶m trÞ gi¸ xuÊt khÈu kho¶ng 400 triÖu USD so víi tÝnh to¸n ban ®Çu. ThiÖt h¹i do c¬n b·o sè 5 g©y ra ®èi víi lÜnh vùc th­¬ng m¹i vÒ mÆt hµng thuû h¶i s¶n rÊt nÆng nÒ, lªn tíi hµng tr¨m triÖu USD, ®ã lµ ch­a nãi ®Õn c¸c mÆt hµng kh¸c nh­ g¹o, n«ng s¶n... còng