Chuyên đề Nhu cầu giải trí của thanh niên Hà Nội hiện nay

ợc thả âm nhấn nhá của nó không bắt kịp nhịp sống nhanh vội, gấp gáp và có phần “đơn giản hóa” của thanh niên hiện nay. Trong khi đó, nhạc cách mạng được một bộ phận đáng kể thanh niên Hà Nội ưa thích và thường nghe như những ca khúc giải trí. Điều này gợi ý rằng, mọi lĩnh vực của cuộc sống (kể cả lĩnh vực chính trị vốn bị coi là khô cứng), nếu được “âm nhạc hóa” một cách thích hợp, đều có thể được chuyển tải tới thanh niên một cách nhẹ nhàng và hữu hiệu. Các hoạt động thể thao sau giờ làm việc dường như đã trở thành hoạt động không thể thiếu sau quá trình lao động, học tập của không chỉ thanh niên mà còn đối với các giai tầng khác trong xã hội. Trong nghiên cứu của mình, tác giả Đoàn Minh Châu đã nhận thấy đây là hoạt động chiếm vị trí thứ ba trong cơ cấu các hoạt động giải trí trong thời gian nhàn rỗi của thanh niên Hà Nội hiện nay. Hoạt động thứ tư trong thời gian rỗi cấp ngày của thanh niên Hà Nội là “đọc truyện, sách báo”. Đây là sở thích "cổ điển" của nhiều tầng lớp xã hội, nhất là thanh niên. Ở đây không đề cập tới nhu cầu đọc với mục đích học tập, nâng cao kiến thức mà chỉ xem xét nhu cầu đọc giải trí. Xét từ góc độ này, những loại sách báo mà thanh niên Hà Nội đọc giải trí là truyện Việt Nam, truyện nước ngoài, báo Tiền phong, Tuổi trẻ, báo An ninh Đoàn Minh Châu (1998), tµi liÖu ®· dÉn . Đối với báo, thanh niên Hà Nội có xu hướng ưa chuộng những báo phổ thông, những thông tin đời thường cụ thể, tính giải trí cao, không đòi hỏi phải suy ngẫm, tìm hiểu. Cho đến thời điểm hiện nay, có thể nhận thấy nhu cầu giải trí của thanh niên Hà Nội trong thời gian nhàn rỗi cấp ngày không thực sự quá khác biệt so với thời điểm năm 2000, 2001. Sự khác biệt lớn nhất, có chăng là việc họ có thêm một dạng thức giải trí mới - truy cập Internet, lướt web. Mạng Internet đã cung cấp cho thanh niên một phương tiện thông tin mới, nhanh nhạy hơn, cập nhật hơn và giúp họ có những hiểu biết toàn diện hơn về cuộc sống hiện đại. Điều đó có nghĩa là, thanh niên Hà Nội hiện nay vẫn ổn định với xu hướng thiên về việc tiêu thụ những sản phẩm nghe nhìn tại chỗ và các hoạt động thể thao. Những hoạt động khác như thưởng thức nghệ thuật tại các thiết chế văn hóa (nhà hát, rạp chiếu phim…), sáng tạo nghệ thuật không chuyên (câu lạc bộ sở thích) ít được thực hiện hơn. b. Hoạt động giải trí trong thời gian nhàn rỗi cấp tuần của thanh niên Hà Nội Mặc dù mỗi ngày con người đều có khoảng thời gian nhất định tái sản xuất sức lao động song các hoạt động giải trí cấp ngày là những hình thức quen thuộc (mà do điều kiện thời gian rỗi cấp ngày hạn chế khó thay đổi được), do đó nó dường như đã tạo ra những nhàm chán, giảm hiệu quả giải trí. Điều này đòi hỏi một sự thay đổi để gây hưng phấn thực sự cho trí não, giúp nó đủ sức đón nhận một kỳ làm việc dài ngày tiếp theo. Đó chính là chức năng của giải trí cấp tuần. Theo kết quả điều tra của tác giả Phan Thanh Tá, hoạt động giải trí của thanh niên trong thời gian nhàn rỗi cấp tuần cũng có những biến đổi khá mạnh mẽ trong thời gian 1996-2000. b. B¶ng 2 : Ho¹t ®éng gi¶i trÝ trong thêi gian nhµn rçi cÊp tuÇn Phan Thanh Tá. Tài liệu đã dẫn . H×nh thøc ho¹t ®éng gi¶i trÝ Tû lÖ vµ thø tù tham gia N¨m 1996 N¨m 2000 Tû lÖ Thø tù Tû lÖ Thø tù Xem phim, ca nh¹c 74 1 8.13 5 Tham quan, du lÞch 68 2 18.25 2 §i ch¬i víi b¹n bÌ 61 3 47.82 1 D¹o ch¬i 60 4 4.76 6 Lµm nh÷ng viÖc ­a thÝch - - 13.89 3 Ch¬i thÓ thao - - 12.30 4 B¶ng 2 cho thÊy: NÕu nh­ vµo n¨m 1996 thø tù ­a thÝch cña c¸c ho¹t ®éng gi¶i trÝ ®­îc s¾p xÕp theo : Xem phim, ca nh¹c ®øng ë vÞ trÝ thø 1, vÞ trÝ thø 2 thuéc vÒ tham quan, du lÞch, thø 3 lµ ®i ch¬i víi b¹n bÌ, d¹o ch¬i xÕp vÞ trÝ thø 4; th× ®Õn n¨m 2000, trËt tù ­a thÝch ®· cã nhiÒu kh¸c biÖt, s¾p xÕp lÇn l­ît theo: 1/ §i ch¬i víi b¹n bÌ, 2/ Tham quan, du lÞch, 3/ Lµm nh÷ng viÖc ­a thÝch, 4/ Ch¬i thÓ thao, 5/ Xem phim, ca nh¹c, vµ thø 6 lµ d¹o ch¬i. Cũng sử dụng nguồn số liệu nêu trên, tác giả Đinh Thị Vân Chi cho biết trong hai ngày cuối tuần, thanh niên Hà Nội thường giải trí ngoài trời như đi chơi với bạn bè, dã ngoại, làm những việc ưa thích hoặc chơi thể thao. Thứ nhất, “đi chơi với bạn bè” thực chất là giải trí với nhóm sở thích. Đây là môi trường xã hội hóa rất tự nhiên và hiệu quả, thông qua tương tác liên cá nhân. Hình thức “đi chơi với bạn bè” bao gồm nhiều hoạt động đa dạng như đi uống cà phê, đi giải khát, ăn kem, ăn quà… của các nhóm có cùng sở thích, đặc biệt là học sinh PTTH. Tại các thiết chế văn hoá như rạp hát, các hoạt động như đi xem phim, ca nhạc, sân khấu chưa thực sự được thanh niên Hà Nội ưa thích. Điều này có thể lý giải do sự bùng nổ của các phương tiện truyền thông và đầu đĩa tỏ ra phù hợp hơn với thị hiếu và khả năng thụ hưởng sản phẩm văn hoá của thanh niên. Tuy nhiên số liệu điều tra của ngành điện ảnh gần đây cho thấy: số người thích xem phim không hề giảm, thậm chí sở thích đối với các loại phim có thay đổi theo chiều hướng chúng ta mong đợi Phùng Anh Thơ (1998) “Mấy vấn đề của điện ảnh Việt Nam, Ấn tượng và suy ngẫm…”, Văn hóa nghệ thuật, (2), tr 63 - 65. . Nhưng nhu cầu thưởng thức nghệ thuật tại các thiết chế văn hóa không tồn tại biệt lập mà thường đan xen với các nhu cầu khác (giao tiếp với bạn bè, trưng diện các trang phục mới…). Do vậy nếu các rạp không cùng lúc thỏa mãn những nhu cầu đó thì thanh niên sẽ chọn địa điểm khác (hình thức khác) để thưởng thức nghệ thuật. Bên cạnh xem phim là thưởng thức âm nhạc (nghe nhạc, xem biểu diễn ca nhạc, hát karaoke…). Trong đó hát karaoke và hát tại các quán cà-phê - nhạc không đơn thuần là một hình thức giải trí mà còn là một phương tiện thử nghiệm khả năng âm nhạc và tự thể hiện. Ngoài ra hoạt động “đi chơi với bạn bè” ở cấp tuần còn thể hiện qua việc đi câu cá giải trí hay dạo chơi, đến với thiên nhiên…dưới những hình thức rất đa dạng. Loại hình hoạt động giải trí thứ hai trong thời gian nhàn rỗi cấp tuần mà thanh niên thường tham gia là những cuộc dã ngoại. Trong dịp cuối tuần, các chuyến đi thường gói gọn trong ngày, đôi khi cũng có những chuyến đi qua đêm do gia đình hoặc tập thể tổ chức nhưng nhiều hơn cả là do thanh niên tự tổ chức. Qua quan s¸t cã thÓ thÊy ®a sè thanh niªn ®i du lÞch nh»m gi¶i to¶, “x¶ h¬i” sau mét tuÇn lµm viÖc c¨ng th¼ng. Môc ®Ých ®i du lÞch cña hä kh¸ ®¬n gi¶n, hä cho r»ng ®©y lµ dÞp ®Ó hä gÆp mÆt b¹n bÌ. §i du lÞch víi hä kh«ng nhÊt thiÕt xuÊt ph¸t tõ mong muèn t×m hiÓu, kh¸m ph¸ tù nhiªn vµ v¨n ho¸, nªn viÖc tæ chøc còng t­¬ng ®èi gän nhÑ. §Õn n¨m 2000, kh¶ n¨ng ®i tham quan, du lÞch cña thanh niªn cßn tá ra dÔ dµng h¬n, do hä cã tíi 2 ngµy nghØ cuèi tuÇn, thay cho chØ cã 1 ngµy ë thêi gian tr­íc kia. Hoạt động giải trí thứ ba mà thanh niên Hà Nội thường tham gia trong thời gian rỗi cấp tuần là làm những việc ưa thích: vẽ, làm thơ, may vá, nội trợ, hoặc “đi dạo” siêu thị… Thanh niªn ®Æc biÖt coi ®©y lµ mét lo¹i h×nh gi¶i trÝ thiÕt thùc, gióp hä thÓ hiÖn ®­îc kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña m×nh mµ trong nh÷ng ngµy bËn rén víi c«ng viÖc hä ®· phÇn nµo xao nh·ng. Xem phim ®· “tôt h¹ng” tõ vÞ trÝ sè 1 n¨m 1996 xuèng vÞ trÝ thø 5 n¨m 2000. Lý gi¶i ®iÒu nµy cã ý kiÕn cho r»ng ®ã lµ do sù gi¶m sót chÊt l­îng cña c¸c lo¹i h×nh nghÖ thuËt ®­îc tr×nh chiÕu ë r¹p h¸t, r¹p chiÕu phim…, trong khi kh¸n gi¶ trÎ tuæi ë thñ ®« ngµy cµng trë nªn khã tÝnh h¬n trong viÖc th­ëng thøc c¸c lo¹i h×nh nghÖ thuËt nµy. Theo mét ý kiÕn pháng vÊn s©u: “C¸c r¹p chiÕu phim nh­ r¹p D©n chñ, trung t©m chiÕu phim Quèc gia… giê ®©y ®a sè chiÕu c¸c phim cña n­íc ngoµi nªn ®«i khi mong muèn ®­îc th­ëng thøc mét bé phim trong n­íc còng c¶m thÊy qu¸ khã kh¨n”. Mét ý kiÕn kh¸c cho r»ng: “B©y giê c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t trªn T.V theo dâi cßn kh«ng “xuÓ”, nãi g× ®Õn viÖc ®i xem ë r¹p?”. H¬n n÷a, thÞ tr­êng b¨ng ®Üa ngµy nay còng ®¸p øng kh¸ ®Çy ®ñ nhu cÇu mua ®Üa phim, ca nh¹c cña b¹n trÎ, thÓ lo¹i l¹i v« cïng phong phó. Mét b¹n nãi: “§i ®Õn r¹p xem phim thµ mua ®Üa vÒ nhµ xem cßn h¬n, võa kh«ng ph¶i ra ngoµi, võa kh«ng mÊt tiÒn mua vÐ, mµ l¹i cã thÓ xem ®­îc nhiÒu lÇn”. Qu¶ thËt, thanh niªn Hµ Néi ngµy nay tá ra ­a thÝch viÖc tiÕp cËn phim ¶nh t¹i nhµ h¬n lµ t¹i c¸c ®Þa ®iÓm kh¸c. Mét lý do kh¸c lµ hä cã thÓ xem phim trùc tiÕp trªn m¹ng Internet, mµ Internet hiÖn ®ang cã mét søc l«i cuèn lín ®èi víi c¸c b¹n trÎ thñ ®«. H¬n thÕ, thanh niªn Hµ Néi hiÖn nay cßn bÞ cuèn hót bëi c¸c lo¹i h×nh gi¶i trÝ kh¸c, nh­ ch¬i bowling, hoÆc tæ chøc c¸c ®ît ®i th¨m quan tËp thÓ…., v× thÕ hä cã thÓ “bá quªn” viÖc xem phim ë r¹p. Ngoài ra, trong thời gian rỗi cấp tuần, thanh niên Hà Nội còn tham gia các hoạt động thể thao thông thường. So với cấp ngày thời gian và địa điểm hoạt động thể thao cấp tuần không có gì khác, điều khác biệt duy nhất là vào cuối tuần các hoạt động này ít bị hạn chế về thời gian và thường đông người tham gia hơn. H×nh thøc d¹o ch¬i tá ra kÐm hÊp dÉn, biÓu hiÖn qua thø bËc xÕp h¹ng cuèi cïng cña nã. Nh­ vËy, b¶ng sè liÖu vÒ viÖc sö dông thêi gian rçi cÊp tuÇn trong ho¹t ®éng vui ch¬i gi¶i trÝ ®· cho thÊy ­u thÕ râ rµng ®· thuéc vÒ c¸c ho¹t ®éng tËp thÓ, mµ ®iÓn h×nh lµ viÖc ®i ch¬i víi b¹n bÌ, ®i tham quan, du lÞch, những hoạt động ngoài trời, đến với thiên nhiên. Đây là điểm khác biệt cơ bản nếu so với khuôn mẫu giải trí cấp ngày. Ở cấp tuần thanh niên Hà Nội thể hiện rõ hơn sự năng động vốn là đặc tính của tuổi trẻ. Giải trí cấp tuần dù diễn ra với tần suất thấp hơn cấp ngày nhưng lại có xu hướng trở thành khuôn mẫu ứng xử, khuôn mẫu văn hóa chứ không đơn thuần là khuôn mẫu giải trí. Ho¹t ®éng c¸ nh©n kh¸ khiªm tèn vµ thiªn vÒ xu h­íng c¸ nh©n chñ ®éng t×m ®Õn ho¹t ®éng gi¶i trÝ ®­îc ­a thÝch nhiÒu h¬n. Những xu hướng biến đổi nhu cầu giải trí của thanh niên Hà Nội giai đoạn 1996-2000 được trình bày trên đây tỏ ra không có nhiều khác biệt so với thời điểm từ năm 2000 đến nay. Có nghĩa là trong thời gian nhàn rỗi cấp tuần thanh niên Hà Nội vẫn dành nhiều thời gian giải trí cho những hoạt động tập thể, với những hoạt động thăm thú thiên nhiên. Như một ý kiến phỏng vấn sâu cho biết: "Cả tuần đã đi làm rồi không được gặp mặt bạn bè, đến cuối tuần phải tranh thủ gặp chuyện trò, ăn uống thoải mái để đến tuần sau lại tiếp tục làm việc". Gặp mặt bạn bè trong các buổi đi chơi, dã ngoại dường như đã trở thành nhu cầu đối với thanh niên Hà Nội hiện nay. c. Hoạt động giải trí trong thời gian nhàn rỗi cấp năm của thanh niên Hà Nội Giải trí cấp năm diễn ra trong thời gian nhàn rỗi cấp năm. Thời gian nhàn rỗi cấp năm là khoảng thời gian con người được nghỉ ngơi dài ngày sau một năm lao động, để thay đổi không khí, thoát khỏi những lo toan, những khó khăn thường ngày. Thời gian rỗi cấp năm đôi khi cũng là thời gian “buộc phải nghỉ” đối với những người quá say mê làm việc, tách họ khỏi công việc vì lợi ích của chính họ. Do đó, hầu hết người lao động tập thể đều có thời gian rỗi cấp năm thể hiện qua kỳ nghỉ hàng năm. Đối với đối tượng thanh niên, phần đông trong số họ đều có một kỳ nghỉ hàng năm (nghỉ hè đối với học sinh, sinh viên và nghỉ phép đối với những người đã đi làm). Chỉ những người làm nghề tự do thì kỳ nghỉ này có thể có hoặc không. Nhưng dù có kỳ nghỉ cố định hay không thì phần lớn thanh niên Hà Nội đều thu xếp đi nghỉ đâu đó (đi tham quan, tắm biển) hoặc về quê thăm họ hàng. Đối với hoạt động này (khác với các hoạt động cấp ngày và tuần) ta thấy có vai trò tổ chức của các cơ quan tập thể, chứ không chỉ gia đình và nhóm sở thích. Mỗi năm cơ quan đều có khoản kinh phí tổ chức đi nghỉ tập thể cho nhân viên. Hoạt động này đã thành “truyền thống” như một tiêu chí đánh giá sự chăm lo cuộc sống vật chất và tinh thần cho nhân viên Đinh Thị Vân Chi, Nhu cầu giải trí của thanh niên, NXB. Chính trị quốc gia. Hà Nội, 2003. Tr. 109 . Nhìn chung, các hoạt động giải trí cấp năm diễn ra không thực sự sôi nổi như đối với thời gian nhàn rỗi cấp ngày và cấp tuần. Các hoạt động hầu hết mang tính tập thể cao, hoạt động cá nhân diễn ra không thực sự phổ biến. d. Sự biến đổi nhu cầu giải trí của thanh niên Hà Nội theo thời gian Lứa tuổi thanh niên là lứa tuổi nhanh nhạy với cái mới, họ năng động và mang nhiều nhiệt huyết với cuộc sống. Đối với hoạt động giải trí, có thể nói thanh niên với cá tính sôi nổi của mình thực sự là tầng lớp đi đầu trong việc đưa những hoạt động giải trí trở thành phổ biến hơn trong đời sống xã hội. Trong thời gian vừa qua, chúng ta đã chứng kiến nhiều sự đổi thay trong các loại hình dịch vụ giải trí. Sự có mặt của chúng chính là lý do quan trọng khiến cho nhu cầu giải trí của thanh niên biến đổi theo. Thêm vào đó, những thành tựu kinh tế - xã hội của nước nhà đã khiến cho điều kiện vật chất được cải thiện, tạo tiền đề quan trọng để thanh niên ngày nay có thể thụ hưởng các hoạt động giải trí mà trước đây có phần còn xa lạ đối với thế hệ thanh niên đi trước. Tuy nhiên, có thể nhận thấy thời gian gần đây, những biến đổi loại hình giải trí của thanh niên có phần chững lại, sự vận động vẫn đang diễn ra, song mức độ và quy mô biến đổi có phần suy giảm hơn so với khoảng thời gian 1996-2000. Thực tế cho thấy các dịch vụ giải trí dường như cũng đã đạt tới “ngưỡng”. Như một ý kiến phỏng vấn sâu cho biết: “Mấy năm gần đây tôi không thấy có loại hình giải trí gì mới mẻ cả. Chỉ thấy số đầu sách nhiều hơn, Internet phổ biến hơn, games online cũng phong phú hơn (...) Thời gian trước đây sự biến đổi cách giải trí diễn ra rõ ràng hơn. Chẳng hạn tôi đọc tin trên mạng thay vì đọc trên báo. Còn bây giờ thì tôi có nhiều việc trên mạng hơn là chỉ ngồi để đọc tin như trước đây”. Một cách đại thể, nếu nói theo quan điểm triết học, chúng ta có thể hình dung những biến đổi nhu cầu giải trí của thanh niên Hà Nội thời gian trước năm 2000, 2001 là những biến đổi về chất, còn những biến đổi thời gian gần đây giống như là sự biến đổi về lượng. Chúng ta cùng theo dõi kết quả nghiên cứu của tác giả Trần Hoàng Doãn về nhu cầu giải trí của sinh viên Hà Nội hiện nay: B.3.5. Lùa chän c¸c h×nh thøc gi¶i trÝ cña sinh viªn TrÇn Hoµng Do·n. Nhu cÇu ®iÖn ¶nh cña sinh viªn ë Hµ Néi. Hµ Néi. 2005 (TÝnh theo tû lÖ % vµ gi¸ trÞ trung b×nh, n=1375) TT C¸c h×nh thøc gi¶i trÝ Møc ®é lùa chän (*) XÕp bËc M§1 M§2 M§3 M§4 1 §äc s¸ch, b¸o 42,5 16,6 0 40,9 5 2 §i ch¬i víi b¹n 56,4 10,8 0 32,8 3 3 §i qu¸n uèng n­íc, nãi chuyÖn 39,4 15,3 7,0 45,3 5 4 §i mua s¾m 4,3 15,2 19,0 61,5 11 5 Xem phim (R¹p,TV,b¨ng ®Üa) 64,0 19,2 5,4 11,3 1 6 Xem c¸c nghÖ thuËt kh¸c 25,1 43,4 5,0 26,5 4 7 Ch¬i thÓ thao 28,2 24,9 15,7 31,2 7 8 Xem c¸c ch­¬ng tr×nh TV kh¸c 61,2 13,3 6,9 18,6 2 9 Ch¬i c¸c trß ch¬i ®iÖn tö 24,3 14,4 12,7 48,6 10 10 Vµo internet ®Ó t×m th«ng tin 25,4 21,8 13,6 39,2 7 11 Chat trªn internet 19,6 23,6 14,7 42,1 9 (*) M§1:Th­êng xuyªn; M§2: §«i khi; M§3: Ýt khi; M§4: Kh«ng bao giê C¸c sè liÖu ë b¶ng 3.5. cho thÊy sinh viªn lùa chän ®iÖn ¶nh ®Ó gi¶i trÝ lµ rÊt cao: 88,6% (c¶ ba lùa chän th­êng xuyªn, ®«i khi vµ Ýt khi). Trong ®ã th­êng xuyªn lµ 64,0%. Sinh viªn còng thÝch sö dông c¸c lo¹i h×nh v¨n ho¸ nghe nh×n: v« tuyÕn truyÒn h×nh, trß ch¬i ®iÖn tö, internet... ®Ó gi¶i trÝ. C¸c lùa chän h×nh thøc gi¶i trÝ víi truyÒn h×nh cña hä lµ 81,4% (th­êng xuyªn, ®«i khi vµ Ýt khi), xÕp thø 2; lùa chän víi internet lµ 60,8% ( th­êng xuyªn ®«i khi vµ Ýt khi), xÕp thø 7; vµ lùa chän víi trß ch¬i ®iÖn tö lµ 51,4% (th­êng xuyªn, ®«i khi vµ Ýt khi), xÕp thø 10 cho thÊy râ ®iÒu ®ã. §èi chiÕu víi kÕt qu¶ nghiªn cøu thêi gian 1996-2000 cña t¸c gi¶ Phan Thanh T¸, chóng ta cã thÓ nhËn they những biến đổi nhu cầu giải trí của thanh niên Hà Nội trong thời gian nhàn rỗi là một thực tế trong điều kiện hiện nay. Trong đó có những biến đổi do thời gian, có biến đổi do điều kiện thực tế gây ra, lại có những biến đổi là hệ quả của sự thay đổi các chuẩn mực - giá trị xã hội. Nếu so với thời kỳ trước thì nhu cầu giải trí của thanh niên Hà Nội hiện nay đã phát triển một cách rõ ràng về mặt số lượng. Trước đây các hình thức giải trí chủ yếu của họ có thể được phân loại như sau: Giải trí cá nhân: chủ yếu là nghe đài, đọc sách báo, giao tiếp với bạn bè. Thời gian cuối có ti vi để xem và cassette để nghe nhạc. Giải trí tập thể: Các hoạt động thể thao, văn nghệ, thưởng thức nghệ thuật, thi thoảng có du lịch dã ngoại. Hiện nay các hình thức giải trí nêu trên mới chỉ là một bộ phận nhỏ trong các khả năng lựa chọn để thanh niên Hà Nội thỏa mãn nhu cầu giải trí của mình. Có rất nhiều hình thức giải trí mới xuất hiện và nhận được sự tán thưởng của thanh niên: Giải trí cá nhân: Thanh niên Hà Nội hiện nay có thể ngồi nhà xem các chương trình ti vi nước ngoài phát qua vệ tinh, qua đầu kỹ thuật số. Họ cũng có thể chơi điện tử, truy nhập mạng Internet để đọc báo điện tử và chơi trò chơi với những người không thấy mặt… Giải trí tập thể: Các tụ điểm giải trí mở ra những hình thức phong phú và đổi mới theo thời gian: từ cà phê tranh, cà phê nhạc, tới câu cá, đua thuyền, vui chơi có thưởng…các thiết chế giải trí nhà nước (nhà văn hóa, câu lạc bộ) mở nhiều lớp năng khiếu, CLB thể thao, CLB văn nghệ… Bên cạnh đó, do nhu cầu phát triển và do sự mở cửa, giao lưu với bên ngoài mà nhiều hoạt động giải trí mới đã du nhập vào Việt Nam và trở thành quen thuộc với thanh niên Hà Nội: tennis, bowling…Thậm chí, điều kiện kinh tế phát triển cũng làm xuất hiện những hình thức giải trí mà trước đây chưa mấy người hình dung tới: không ít thanh niên Hà Nội coi “đi dạo siêu thị” trong thời gian rỗi là một thú giải trí của mình. Trên thực tế, tất cả những trình bày trên đây đều phản ánh thực trạng cũng như sự biến đổi nhu cầu và hoạt động giải trí của thanh niên Hà Nội từ năm 1996 đến nay. Cho dù không có các kết quả nghiên cứu cụ thể, chúng ta cũng không thể phủ nhận một thực tế là, nhu cầu giải trí của thanh niên Hà Nội đang hàng ngày, hàng giờ vận hành và chuyển biến theo những xu hướng hiện đại, năng động và sáng tạo hơn. Dường như họ đã có ý thức hơn trong việc sử dụng quỹ thời gian nhàn rỗi có phần còn eo hẹp của mình vào những hoạt động thiết thực, để một mặt đáp ứng nhu cầu cập nhật thông tin của mình, mặt khác, đáp ứng nhu cầu giải trí vốn là điều không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày của mỗi thành viên xã hội. Kết quả khảo sát trong phạm vi thời gian nhàn rỗi cấp ngày và cấp tuần đã cho thấy phần nào khuynh hướng đó. Việc họ tìm đến với TV, Internet trong thời gian nhàn rỗi cấp ngày, tìm đến với nhóm bạn bè trong thời gian nhàn rỗi cấp tuần đã cho thấy dường như đối với họ, nhu cầu giải trí cá nhân và nhu cầu giải trí tập thể, cộng đồng có sự đan cài. Đối với đa số thanh niên Hà Nội, chúng ta có thể nhận thấy đây là một định hướng giải trí hợp lý và tiện ích. Tóm lại có thể nhận thấy rõ một số xu hướng biến đổi nhu cầu giải trí của thanh niên Hà Nội như sau: Cùng với sự phát triển và phổ biến rộng rãi của các phương tiện kỹ thuật, những hoạt động giải trí đơn giản trước đây đang được thay thế dần bằng những hoạt động phức tạp hơn, đòi hỏi trang bị hiện đại hơn. Những hoạt động giải trí của thanh niên Hà Nội ngày càng phong phú hơn về hình thức, đa dạng hơn về thể loại là chỉ báo tin cậy về sự gia tăng nhu cầu giải trí. Khác với các thời kỳ trước, nhu cầu giải trí của thanh niên Hà Nội hiện nay và khả năng tham gia của họ vào các hoạt động giải trí không còn thuần nhất, mà phân hóa ngày càng rõ rệt, như hệ quả của kinh tế thị trường, khi mà sự phân hóa diễn ra trong mọi khía cạnh đời sống của họ, từ mức sống, thời gian rỗi tới sở thích, thị hiếu và quan niệm thẩm mỹ. Cũng như một hệ quả khác của kinh tế thị trường, nhu cầu giải trí của thanh niên Hà Nội hiện nay được đáp ứng bằng mọi nguồn lực xã hội. Bên cạnh mặt tích cực, điều này dẫn tới sự thương mại hóa các dịch vụ giải trí, khiến sự đáp ứng nó càng khó khăn hơn đối với những thanh niên có thu nhập khiêm tốn. 2.2. Khả năng đáp ứng nhu cầu giải trí của thanh niên Hà Nội hiện nay. 'Nhu cầu giải trí chỉ có thể được biểu hiện ra ngoài thông qua các hoạt động giải trí. Tuy nhiên do sự chi phối của nhiều nhân tố chủ quan và khách quan, các hoạt động đó không phải trong mọi trường hợp đều trùng khớp với nhu cầu. Có nhiều hoạt động thực sự là mong muốn của chủ thể nhưng trên thực tế lại không thể thực hiện được. Điều đó phụ thuộc vào chi phí tiền bạc, thời gian, phụ thuộc nhiều vào sự tổ chức của các chủ thể đáp ứng (du lịch, CLB sở thích, hoạt động xã hội…) hay đòi hỏi sân bãi, trang bị kỹ thuật hoặc dụng cụ tốn kém (đối với các môn thể thao)…. Trong khuôn khổ đề tài của mình, tôi xin đề cập đến 2 vấn đề dưới đây: a. Khả năng đáp ứng nhu cầu giải trí của các dịch vụ giải trí nhà nước Các địa điểm đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa (Nhà hát, rạp chiếu phim…): từ chỗ có 14 rạp (trước năm 90), Hà Nội hiện còn 9 rạp duy trì được các buổi chiếu phim, số còn lại đã bị đóng cửa, bị chuyển hướng hoạt động hoặc bị chuyển chủ sở hữu. Hà Nội hiện có 12 nhà hát nhưng hoạt động thường xuyên chỉ đôi ba chiếc. Nghĩa là phấn lớn các nhà hát đều ở tình trạng hoạt động không ổn định, phụ thuộc nguồn kinh phí dựng vở mới. Khi có vở mới, thời gian công diễn lại phụ thuộc vào lượng khán giả. Còn thanh niên tham gia sinh hoạt tại các nhà văn hóa của quận, huyện cũng rất ít. Thanh niên không đòi hỏi những sinh hoạt cầu kỳ, phức tạp hoặc tốn kém mà chỉ cần những gì sôi nổi, mới lạ và hấp dẫn. Nhưng những yếu tố này ít hoạt động nào của nhà văn hóa đáp ứng được. Nói khác đi (trừ một số ít nhà văn hóa hoạt động hiệu quả) hệ thống nhà văn hóa của Hà Nội hiện nay là sự lãng phí về đầu tư trong khi hiệu quả hoạt động thấp, chưa thực hiện được chức năng xây dựng đời sống văn hóa cơ sở cho cư dân. Các điểm vui chơi giải trí công cộng khác: Trừ công viên nước Hồ Tây, các công viên tại Hà Nội đều quá cũ với một vài khu giải trí quy mô nhỏ, công nghệ và kỹ thuật lạc hậu. Hơn thế, sự xuống cấp của chúng đã vượt quá mức độ đầu tư, bảo trì tối thiểu, khiến chúng chỉ còn là nơi các bậc cha mẹ đưa con em tới chơi những trò chơi đơn giản vào dịp cuối tuần. Còn việc đáp ứng nhu cầu giải trí cho thanh niên ở những nơi này là không khả thi. Ngay sự thư giãn ở đây không phải lúc nào cũng có thể vì những hiện tượng tiêu cực thường xảy ra ở đó. Thậm chí có công viên đã bị biến thành tụ điểm tệ nạn xã hội, khiến cho cụm từ “vào công viên” đã bị hiểu theo nghĩa xấu làm cho nhiều thanh niên ngần ngại. Hệ thống thư viện và phương tiện thông tin đại chúng: Các thư viện lớn như thư viện Quốc gia, thư viện Khoa học xã hội…chủ yếu phục vụ nhu cầu nghiên cứu và học tập của giới trí thức. Chỉ có thư viện Hà Nội phục vụ nhu cầu đọc và mượn sách của đông đảo độc giả có hộ khẩu Hà Nội. Tại các địa bàn dân cư, một số phường quận có thư viện riêng, đáp ứng được một phần nhu cầu đọc sách của thanh niên tại địa bàn. Tuy nhiên tình trạng chung của các thư viện này là số đầu sách hạn chế, số bản của mỗi đầu sách cũng ít, lại thường cũ, ít được cập nhật, do điều kiện kinh phí không cho phép. b. Khả năng đáp ứng nhu cầu giải trí của khu vực dịch vụ giải trí tư nhân: Cũng giống như dịch vụ giải trí nhà nước, khu vực dịch vụ giải trí tư nhân cũng ra đời từ đòi hỏi khách quan, nhằm thỏa mãn những nhu cầu nhất định của xã hội. Nhưng nó được sở hữu và quản lý bởi các cá nhân (hoặc nhóm cá nhân) góp vốn đầu tư. Khu vực giải trí tư nhân đang là đối thủ cạnh tranh của khu vực giải trí nhà nước. Thậm chí ở nhiều lĩnh vực nó đang tỏ ra thắng thế trong việc thu hút thanh niên Hà Nội tới giải trí. Cụ thể như sau: Bể bơi: theo thống kê sơ bộ, có không dưới một trăm bể bơi ở nội, ngoại thành Hà Nội (chưa kể hơn 30 hồ và nhiều ao, bể khác), nhưng chúng đều quá tải khi phải phục vụ gần 3 triệu cư dân Hà Nội. Thật dễ hiểu là nhu cầu bơi lội của thanh niên (và cư dân Hà Nội nói chung) còn xa mới có thể đáp ứng được đầy đủ, dẫu chỉ về mặt số lượng. Sân vận động, sân bóng: Theo thống kê chưa đầy đủ trên Hà Nội có khoảng 27 sân vận động và 53 sân bóng. Với số lượng ít ỏi như vậy chúng chưa thể đáp ứng dù chỉ một phần nhỏ nhu cầu tập luyện thể thao và vui chơi giải trí của thanh niên Hà Nội. Tình trạng thanh niên phải chạy “sô” sân bãi, xếp hàng đăng ký thuê sân là hiện tượng thường xuyên xảy ra. Ngay cả các sân bóng của các trường đại học cũng bị “tư nhân hóa” và buộc sinh viên phải thuê Sông Hà (1999), “Sinh viên nội trú: Khao khát một sân chơi”, Tiền phong, 147 Vũ trường: Hà Nội hiện nay có khá nhiều vũ trường các loại Minh Ngọc (1999) “Vũ trường những điều tai nghe, mắt thấy”, Công an nhân dân. Nhưng không kể các vũ trường cổ điển dành cho những người có tuổi hoạt động tương đối nghiêm túc, còn các vũ trường hiện đại dành cho thanh niên dường như đã trở thành một môi trường không mấy văn hóa, “lọc” dần như những thanh niên đứng đắn, bởi họ không có đủ tiền để vào đó và cũng bởi họ không muốn bị hiểu nhầm khi vào sàn nhảy. Nguyên nhân trước hết là sự thương mại hóa các sàn nhảy, biến chúng thành những địa điểm mà tính kinh doanh nhiều hơn tính văn hóa. Hơn nữa khiêu vũ là môn giải trí “cao cấp”, đòi hỏi những chi phí lớn mà không phải thanh niên nào cũng có khả năng đáp ứng. Những thanh niên nghèo muốn vào vũ trường phải tìm kiếm những bạn nhảy giàu có, và vì mối quan hệ ở dạng “liên kết” nên khi rời vũ trường họ thường đưa nhau đi nghỉ qua đêm. Vô hình chung vũ trường trở thành nơi hẹn hò của họ. Cũng bởi