Chuyên đề Sở giao dịch chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh

CHUYÊN ĐỀ 8 SỞ GIAO DỊCH CHỨNG KHOÁN TP HCM GV: TS Trần Thị Mộng Tuyết SỞ GIAO DỊCH CHỨNG KHOÁN Là địa điểm mua bán có tổ chức các loại chứng khoán được niêm yết vào một thời điểm nhất định bởi các thành viên của SGDCK trên cơ sở các nguyên tắc và luật lệ nhất định. Là TTCK nơi tập trung các thành viên của SGDCK, gặp gỡ nhau để mua bán các loại CK đã được niêm yết. Tóm lại: SGDCK là thị trường giao dịch, không phải là tổ chức mua bán các loại CK SỞ GIAO DỊCH CHỨNG KHOÁN TP.HỒ CHÍ MINHĐịa chỉ: 45-47 Bến Chương Dương, Q1, TP.HCM, Việt Nam Số Đt:(84-8) 38217713    Số Fax:(84-8) 38217452 Website: www.hsx.vn E-mail: hotline@hsx.vn Số Hotline: 08.38218662 1. Giới thiệu sơ lược về SGDCK Tp HCM 1.1 Lược sử hình thành. Việc xây dựng TTCK ở VN đã trở thành nhu cầu bức xúc và cấp thiết nhằm huy động các nguồn vốn trung, dài hạn ở trong và ngoài nước vào đầu tư phát triển kinh tế thông qua chứng khoán nợ và chứng khoán vốn. Ngày 10/07/1998 Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Nghị định 48/1998/NĐ-CP về Chứng khoán và Thị trường chứng khoán cùng với Quyết định thành lập Trung tâm Giao dịch Chứng khoán TP. Hồ Chí Minh. Ngày 20/07/2000, TTGDCK Tp.HCM đã chính thức khai trương đi vào vận hành, và thực hiện phiên giao dịch đầu tiên vào ngày 28/07/2000 với 02 loại cổ phiếu niêm yết. Qua 7 năm với sự tăng trưởng của thị trường và hội nhập với TTCK thế giới, Trung tâm giao dịch chứng khoán Tp.HCM đã chính thức được Chính phủ ký Quyết định số:599/QĐ-TTg ngày 11/05/2007 chuyển đổi thành Sở giao dịch Chứng khoán Tp.HCM. Ngày 08/08/2007, SGDCK TP.HCM đã chính thức được khai trương. SGDCK Tp HCM là pháp nhân thuộc sở hữu Nhà nước, được tổ chức theo mô hình công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên, hoạt động theo Luật Chứng khoán, Luật Doanh nghiệp, Điều lệ của Sở Giao dịch chứng khoán và các quy định khác của pháp luật có liên quan.  Tên gọi đầy đủ: Sở Giao Dịch Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh.  Tên giao dịch quốc tế: Hochiminh Stock Exchange. Tên viết tắt: HOSE. SGDCK ñöôïc thaønh laäp theo quy ñònh cuûa phaùp luaät, laø moät toå chöùc coù tö caùch phaùp nhaân, coù theå ñöôïc toå chöùc theo moät trong nhöõng loaïi hình sôû höõu cô baûn sau : + Sôû höõu Nhaø nöôùc. + Sôû höõu tö nhaân: bao gồm sôû höõu thaønh vieân vaø sôû höõu cuûa caùc coå ñoâng ngoaøi SGDCK (CtyCP) 1.2. Tổ chức SGDCK Tp HCM Hội đồng quản trị Ban Giám đốc Các phòng chức năng 1.3 Quyền hạn và nghĩa vụ: a. Quyền hạn   Ban hành các quy chế về niêm yết chứng khoán, giao dịch chứng khoán, công bố thông tin và thành viên giao dịch sau khi được Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước chấp thuận;   Tổ chức và điều hành hoạt động giao dịch chứng khoán tại Sở giao dịch chứng khoán;   Tạm ngừng, đình chỉ hoặc huỷ bỏ giao dịch chứng khoán theo Quy chế giao dịch chứng khoán của Sở giao dịch chứng khoán trong trường hợp cần thiết để bảo vệ nhà đầu tư;   Chấp thuận, huỷ bỏ niêm yết chứng khoán và giám sát việc duy trì điều kiện niêm yết chứng khoán của các tổ chức niêm yết tại Sở giao dịch chứng khoán;  Chấp thuận, huỷ bỏ tư cách thành viên giao dịch; giám sát hoạt động giao dịch chứng khoán của các thành viên giao dịch tại Sở giao dịch chứng khoán;  Giám sát hoạt động công bố thông tin của các tổ chức niêm yết, thành viên giao dịch tại Sở giao dịch chứng khoán;  Cung cấp thông tin thị trường và các thông tin liên quan đến chứng khoán niêm yết;  Thu phí theo quy định của Bộ Tài chính.  Làm trung gian hoà giải theo yêu cầu của thành viên giao dịch khi phát sinh tranh chấp liên quan đến hoạt động giao dịch chứng khoán; b. Nghĩa vụ   Bảo đảm hoạt động giao dịch chứng khoán trên thị trường được tiến hành công khai, công bằng, trật tự và hiệu quả;  Thực hiện chế độ kế toán, kiểm toán, thống kê, nghĩa vụ tài chính theo quy định của pháp luật;  Thực hiện công bố thông tin về giao dịch chứng khoán, thông tin về tổ chức niêm yết tại Sở giao dịch chứng khoán, thông tin về công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ, quỹ đầu tư chứng khoán, công ty đầu tư chứng khoán và thông tin giám sát hoạt động của thị trường chứng khoán;  Cung cấp thông tin và phối hợp với các cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong công tác điều tra và phòng, chống các hành vi vi phạm pháp luật về chứng khoán và thị trường chứng khoán;  Phối hợp thực hiện công tác tuyên truyền, phổ biến kiến thức về chứng khoán và thị trường chứng khoán cho nhà đầu tư;  Bồi thường thiệt hại cho thành viên giao dịch trong trường hợp Sở giao dịch chứng khoán gây thiệt hại cho thành viên giao dịch, trừ trường hợp bất khả kháng. 2. Thành viên của SGDCK Thành viên SGD là các công ty CK được UBCK cấp phép hoạt động và được SGD chấp nhận là thành viên của SGD. Công ty chứng khoán là thành viên của SGD phải đáp ứng các yêu cầu về thu nạp thành viên của SGD và được hưởng các quyền, cũng như nghĩa vụ do SGD qui định. 2.1 Phân loại thành viên - Các nhà môi giới tại sàn: nhân viên của 1 CtyCK thành viên của SGDCK - Nhà môi giới độc lập: thành viên độc lập của SGDCK, không thuộc 1 Cty môi giới nào mà tự thuê hoặc sở hữu 1 chỗ để hoạt động. - Nhà kinh doanh chứng khoán có đăng ký: thực hiện việc mua bán CK với tài khoản của chính họ và tự gánh chịu rủi ro. 2.2 Tiêu chuẩn thành viên - Yêu cầu về tài chính - Quy định về nhân sự - Điều kiện về cơ sở vật chất kỹ thuật 2.3 Thủ tục kết nạp thành viên - Thảo luận - Nộp đơn xin kết nạp - Thẩm tra - Chấp thuận của Hội đồng quản trị - Thanh toán các khoản phí - Kết nạp. 2.4 Quyền hạn và trách nhiệm của thành viên 2.4.1 Quyền của thành viên Quyền bỏ phiếu quyết định các vấn đề quan trọng của SGDCK Quyền được giao dịch tại SGDCK Quyền được nhận các dịch vụ do SGDCK cung cấp Quyền bầu đại biểu đại diện cho thành viên HĐQT 2.4.2 Trách nhiệm của thành viên Tuân thủ các quy định của SGDCK Thực hiện chế độ báo cáo định kỳ và báo cáo bất thường theo quy định 3. Niêm yết chứng khoán 3.1 Khái niệm: Niêm yết CK là việc đưa CK có đủ tiêu chuẩn vào đăng ký và giao dịch tại thị trường giao dịch tập trung Tổ chức niêm yết là tổ chức phát hành được niêm yết CK tại thị trường giao dịch tập trung 3.2 Mục tiêu của việc niêm yết CK: - Thiết lập quan hệ hợp đồng giữa SGDCK với tổ chức niêm yết. - Hỗ trợ thị trường hoạt động ổn định, xây dựng lòng tin của công chúng đối với thị trường chứng khoán bằng cách lựa chọn những chứng khoán có chất lượng cao để giao dịch. - Cung cấp cho NĐT thông tin về tổ chức niêm yết - Giúp cho việc xác định giá CK được công bằng trên thị trường đấu giá 3.3 Phân loại niêm yết chứng khoán Niêm yết lần đầu (Initial listing) Niêm yết bổ sung (Additional listing) Thay đổi niêm yết (Change listing) Niêm yết lại (Relisting) Niêm yết cửa sau (Back door listing) Niêm yết toàn phần và niêm yết từng phần v.v… 3.4. Tiêu chuẩn niêm yết 3.4.1 Tiêu chuẩn định lượng - Thời gian hoạt động từ khi thành lập công ty - Quy mô Cty và cơ cấu sở hữu cổ phần công ty - Lợi suất thu được từ vốn cổ phần trong năm cuối cùng phải hơn một số lần tỷ lệ lãi suất tiền gửi kỳ hạn 1 năm - Tỷ lệ nợ trên vốn CP phải thấp hơn mức quy định - Sự phân bổ cổ đông: số cổ phiếu do cổ đông thiểu số nắm giữ phải đạt một tỷ lệ tối thiểu quy định ( thông thường là 25%) 3.4.2 Tiêu chuẩn định tính : - Đánh giá về triển vọng công ty - Phương án khả thi về sử dụng vốn của đợt phát hành - Ý kiến kiểm toán về báo cáo tài chính - Cơ cấu tổ chức hoạt động của công ty (HĐQT và BGĐ điều hành) - Mẫu chứng chỉ chứng khoán - Lợi ích mang lại đối với ngành, nghề trong nền kinh tế quốc dân - Tổ chức công bố thông tin. 3.5 Thủ tục niêm yết - Sở giao dịch thẩm định sơ bộ - Nộp bản đăng ký lên UBCK - UBCK cấp phép phát hành - Chào bán ra công chúng - Xin phép niêm yết - SGDCK thẩm tra niêm yết chính thức - Niêm yết chính thức 4. Hoạt động giao dịch 4.1 Quy trình giao dịch: 1. Mở tài khoản giao dịch 2. Đặt lệnh giao dịch 3. Chuyển phiếu lệnh đến phòng GD CTCK 4. Chuyển lệnh đến người môi giới tại SGDCK 5. Chuyển lệnh đến bộ phận khớp lệnh 6. Khớp lệnh và thông báo kết quả giao dịch 7. Báo cáo kết quả về CTCK 8. Xác nhận giao dịch và làm thủ tục thanh toán 9. Thanh toán và hoàn tất giao dịch Phiếu lệnh mua chứng khoán Phiếu lệnh bán chứng khoán Phiếu lệnh huỷ 4.2 Đơn vị giao dịch (trading unit) Khoái löôïng chöùng khoaùn giao dòch nhoû nhaát, thay ñoåi tuøy theo quy ñònh cuûa moãi Sôû giao dòch. Ñôn vò giao dòch coù theå bao goàm: + Loâ lôùn: laø khoái löôïng chöùng khoaùn toái thieåu ñöôïc quy ñònh tuøy theo töøng Sôû giao dòch. Tuyø theo töøng nöôùc coù theå quy ñònh ñôn vò giao dòch loâ lôùn toái thieåu laø 10.000 coå phieáu hoaêïc 1.000.000 coå phieáu. + Loâ chaün: laø khoái löôïng chöùng khoaùn toái thieåu ñöôïc chaáp nhaän giao dòch taïi SGDCK, khoái löôïng giao dòch seõ laø boäi soá cuûa loâ chaün. Tuyø theo töøng nöôùc coù theå quy ñònh ñôn vò giao dòch loâ chaün laø 10, 50, 100 hoaëc 1.000 coå phieáu. + Loâ leû: laø khoái löôïng chöùng khoaùn khoâng ñuû moät loâ chaün. Đơn vị giao dịch trong phương thức giao dịch khớp lệnh được quy định như sau: Cổ phiếu: 10 CP Trái phiếu: 10 TP Chứng chỉ quỹ: 10 CCQ 4.3 Đơn vị yết giá (quotation unit): Là bước giá tối thiểu trong giao dịch chứng khoán, thể hiện mức biến động giá tối thiểu của một loại CK Giao dịch trái phiếu: Đơn vị yết giá là 100 đ với mọi mức giá. Giao dịch cổ phiếu: Đơn vị yết giá thay đổi tuỳ theo giá của CP đó trên thị trường: 4.4 Biên độ dao động giá (price change limits) - Ñoù laø giôùi haïn toái ña (giaù traàn) vaø giôùi haïn toái thieåu (giaù saøn) maø giaù cuûa moät loaïi chöùng khoaùn coù theå taêng hoaëc giaûm trong ngaøy giao dòch. - NĐT chæ ñöôïc ñaët leänh trong giôùi haïn naøy. - Nhöõng leänh ñaët ôû möùc giaù ngoaøi giôùi haïn naøy seõ bò loaïi boû vaø khoâng ñöôïc heä thoáng giao dòch chaáp nhaän. Trong phương thức giao dịch khớp lệnh: Đối với CP và CCQ: +/- 5% Đối với TP: không áp dụng biên độ dao động giá Một số thuật ngữ: Giá mở cửa: Giá CK tại lần khớp lệnh đầu tiên trong ngày giao dịch. Giá đóng cửa: Giá CK tại lần khớp lệnh cuối cùng trong ngày giao dịch. Giá tham chiếu: a. Giá tham chiếu của cổ phiếu và chứng chỉ quỹ đầu tư đang giao dịch là giá đóng cửa của ngày giao dịch gần nhất trước đó;b. Giá đóng cửa của cổ phiếu, chứng chỉ quỹ đầu tư trong ngày giao dịch là giá thực hiện trong lần khớp lệnh định kỳ xác định giá đóng cửa của ngày giao dịch. Nếu trong lần khớp lệnh định kỳ xác định giá đóng cửa không có giá khớp lệnh thì giá giao dịch cuối cùng trong ngày của cổ phiếu, chứng chỉ quỹ đầu tư sẽ được coi là giá đóng cửa của cổ phiếu, chứng chỉ quỹ đầu tư đó.c. Trường hợp chứng khoán bị tạm ngừng giao dịch trên 30 ngày khi được giao dịch trở lại thì giá tham chiếu được xác định tương tự quy định tại Khoản b.d. Trường hợp giao dịch chứng khoán không được hưởng cổ tức và các quyền kèm theo, giá tham chiếu tại ngày không hưởng quyền được xác định theo nguyên tắc lấy giá đóng cửa của ngày giao dịch gần nhất điều chỉnh theo giá trị cổ tức được nhận hoặc giá trị các quyền kèm theo.e. Trường hợp tách hoặc gộp cổ phiếu, giá tham chiếu tại ngày giao dịch trở lại được xác định theo nguyên tắc lấy giá đóng cửa của ngày giao dịch trước ngày tách, gộp điều chỉnh theo tỷ lệ tách, gộp cổ phiếu.f. Trong một số trường hợp cần thiết, SGDCK TP.HCM có thể áp dụng phương thức xác định giá tham chiếu khác sau khi có sự chấp thuận của UBCKNN. Giá trần: mức giá cao nhất mà một loại CK có thể được thực hiện trong phiên giao dịch Giá sàn: mức giá thấp nhất mà một loại CK có thể được thực hiện trong phiên giao dịch 5. Phương thức giao dịch Giao dịch khớp lệnh: - Leänh cuûa caùc nhaø ñaàu tö ñöôïc gheùp vôùi nhau ngay sau khi caùc leänh mua, baùn ñöôïc ñöa vaøo heä thoáng vôùi möùc giaù phuø hôïp theo nguyeân taéc öu tieân veà giaù vaø thôøi gian. - Giaù caû ñöôïc xaùc ñònh thoâng qua söï caïnh tranh giöõa caùc nhaø ñaàu tö. - Caùc CtyCK nhaän phí hoa hoàng töø khaùch haøng ñeå thöïc hieän giao dòch. Giao dịch thỏa thuận: Các thành viên tự thỏa thuận với nhau về các điều kiện giao dịch và được đại diện giao dịch của thành viên nhập thông tin vào hệ thống giao dịch để ghi nhận. Các hình thức khớp lệnh: Khớp lệnh định kỳ Khớp lệnh liên tục Khớp lệnh định kỳ Là phương thức giao dịch trong đó giá thực hiện được xác định theo điều kiện cho phép khối lượng giao dịch cao nhất, trên cơ sở tập hợp tất cả các lệnh mua và bán trong một khoảng thời gian nhất định. Khớp lệnh định kỳ thường được các sở giao dịch sử dụng để xác định giá mở cửa, đóng cửa hoặc giá của chứng khoán được phép giao dịch lại sau một thời gian bị ngưng giao dịch. Trình tự: - Caùc leänh mua vaø baùn ñöôïc chuyeån vaøo heä thoáng giao dòch trong moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh. - Trong thôøi gian naøy, maëc duø caùc leänh ñöôïc ñöa vaøo lieân tuïc nhöng khoâng coù giao dòch ñöôïc thöïc hieän. - Vaøo ñuùng thôøi ñieåm khôùp leänh, taát caû caùc leänh seõ ñöôïc so khôùp ñeå choïn ra möùc giaù coù khoái löôïng giao dòch lôùn nhaát. Ví dụ: CP TMT được giao dịch với lệnh giới hạn và phương thức khớp lệnh định kỳ Xác nhận kết quả giao dịch CP TMT: Khớp lệnh liên tục Giao dịch được thực hiện liên tục ngay khi có các lệnh đối ứng được nhập vào hệ thống. Trình tự: Các lệnh mua bán sau khi đăng ký sẽ được so với nhau. Nếu thấy khớp về giá sẽ cho thực hiện ngay Ví dụ: CP MTM được giao dịch với phương thức khớp lệnh liên tục Xác nhận giao dịch CP MTM 6. Các loại lệnh giao dịch 6.1 Lệnh cơ bản: Lệnh thị trường (Market Order/ Market Price - MP) Lệnh giới hạn (Limit Order - LO) Lệnh dừng (Stop Order) Lệnh thị trường – Market Price - MP Là lệnh mua chứng khoán tại mức giá bán thấp nhất và lệnh bán chứng khoán tại mức giá mua cao nhất hiện có trên thị trường. Nếu khối lượng chưa khớp hết thì mức giá tiếp theo sẽ được lựa chọn. Nếu khối lượng vẫn còn và không thể khớp được nữa thì lệnh MP chuyển thành lệnh LO mua với mức giá cao hơn một bước giá và bán với mức giá thấp hơn một bước giá. Áp dụng cho khớp lệnh liên tục. Ví dụ: Sổ lệnh CP AAA như sau: Kết quả khớp lệnh: Lệnh giới hạn - (Limit Order - LO)  Ñaây laø leänh cuûa khaùch haøng ñaët moät möùc giaù giôùi haïn (cao nhaát coù theå mua hoaëc thaáp nhaát coù theå baùn) cho nhaø moâi giôùi vaø nhaø moâi giôùi khoâng ñöôïc pheùp mua hoaëc baùn vöôït möùc giaù ñoù. Moät leänh giôùi haïn mua chæ thöïc hieän ôû möùc giaù aán ñònh hoaëc giaù thaáp hôn vaø moät leänh baùn giôùi haïn chæ thöïc hieän ôû giaù giôùi haïn hoaëc giaù cao hôn. Lệnh có hiệu lực kể từ khi nhập vào hệ thống cho hết ngày giao dịch hoặc cho đến khi huỷ bỏ. Ví dụ: Sổ lệnh CP BBB với giá tham chiếu 99 như sau: Kết quả khớp lệnh: Lệnh dừng (Stop Order) Là loại lệnh đặc biệt để bảo đảm cho các nhà đầu tư có thể thu lợi nhuận tại một mức độ nhất định và phòng chống rủi ro trong trường hợp giá chứng khoán chuyển động theo chiều hướng ngược lại. Sau khi đặt lệnh, nếu giá thị trường đạt tới hoặc vượt quá mức giá dừng thì khi đó lệnh dừng thực tế sẽ trở thành lệnh thị trường. Có 2 loại lệnh dừng: * Lệnh dừng để bán luôn đặt giá thấp hơn thị giá. * Lệnh dừng để mua luôn đặt giá cao hơn thị giá. Phòng ngừa sự thua lỗ quá lớn trong trường hợp mua ngay Phòng ngừa sự thua lỗ quá lớn trong trường hợp bán trước mua sau. 6.2 Định chuẩn lệnh: (SGK) Quy định các điều kiện kèm theo định chuẩn lệnh Lệnh dừng giới hạn Lệnh có giá trị trong ngày Lệnh có giá trị cho đến khi bị hủy bỏ Lệnh thực hiện tại mức giá mở cửa (ATO) Lệnh thực hiện tại mức giá đóng cửa (ATC) Lệnh thực hiện ngay hoặc hủy bỏ Lệnh thực hiện toàn bộ hoặc không Lệnh không quy trách nhiệm Lệnh ATO (At The Opening) Là lệnh đặt mua/bán chứng khoán tại mức giá mở cửa. Được ưu tiên trước lệnh giới hạn. Được nhập vào hệ thống trong thời gian khớp lệnh định kỳ xác định giá mở cửa. Nếu lệnh chưa thực hiện hết thì tự động huỷ bỏ. Lệnh ATC (At The Closing) Là lệnh đặt mua/bán chứng khoán tại mức giá đóng cửa. Được ưu tiên trước lệnh giới hạn. Được nhập vào hệ thống trong đợt khớp lệnh định kỳ xác định giá đóng cửa. Nếu không thực hiện hết thì tự động huỷ bỏ. Ví dụ: Sổ lệnh CP CCC với giá tham chiếu 100 như sau: Kết quả khớp lệnh: Ví dụ: Sổ lệnh CP DDD với giá tham chiếu 100 như sau: Kết quả khớp lệnh: 6.3 Thứ tự ưu tiên thực hiện lệnh: - Ưu tiên về giá: ưu tiên cho giá mua cao và giá bán thấp. - Ưu tiên về thời gian: các lệnh cùng mức giá, ưu tiên lệnh đặt trước. Ngoài ra, có thể: - Ưu tiên về khách hàng: lệnh của khách hàng cá nhân được ưu tiên so với lệnh của công ty chứng khoán. - Ưu tiên về khối lượng: ưu tiên lệnh có khối lượng lớn. 6.4. Thời gian giao dịch Theo luật lao động. Thời gian giao dịch trong ngày: Cổ phiếu, chứng chỉ quỹ: 8:30 đến 9:00 - Khớp lệnh định kỳ (xác định giá mở cửa) 9:00 đến 10:15 - Khớp lệnh liên tục 10:15 đến 10:30 - Khớp lệnh định kỳ (xác định giá đóng cửa) 10:30 đến 11:00 - Giao dịch thỏa thuận 11:00 - Đóng cửa Trái phiếu: 8:30 đến 11:00 - Giao dịch thỏa thuận 7. Một số trường hợp giao dịch đặc biệt Giao dịch lô lớn Giao dịch lô lẻ Giao dịch cổ phiếu mới đưa vào niêm yết Tách, gộp cổ phiếu Giao dịch không được hưởng cổ tức và quyền Giao dịch cổ phiếu quỹ Giao dịch bảo chứng Giao dịch thâu tóm