Chuyên đề Vai trò của cha mẹ trong việc hướng nghiệp cho con ở các gia đình đô thị hiện nay

nhiều loại hình kinh doanh dịch vụ... nên mật độ người qua lại đông, từ đó phát sinh nhiều vấn đề phức tạp về an ninh, trật tự. Hệ thống cơ sở hạ tầng đã cũ và xuống cấp làm ảnh hưởng tới đời sống và sinh hoạt của nhân dân. Do phường không có điều kiện giải quyết việc làm tại chỗ nên nhiều người có nhu cầu lao động nhưng không xin được việc đã lấn chiếm vỉa hè, lòng đường để bán hàng. Việc duy trì và thực hiện nghị định 36CP gặp nhiều khó khăn. 2.1.2. Vai trò của cha mẹ trong việc định hướng bậc học cho con trong các gia đình đô thị hiện nay : Mỗi chúng ta khi sinh ra ai cũng có một mái ấm gia đình, có một người cha, một người mẹ, những người nuôi dưỡng chăm sóc ta bữa ăn giấc ngủ. Khi ta lớn lên đến tuổi cắp sách tới trường thì vấn đề học tập của con cái là một trong những mối quan tâm hàng đầu của các bậc cha mẹ. Bất cứ bậc làm cha, làm mẹ nào cũng muốn tương lai con em mình tốt đẹp... Ngoài việc rèn luyện, tu dưỡng về đạo đức, nhân cách thì học tập là yếu tố không thể thiếu được trong quá trình hoàn thiện của mỗi cá nhân. Chỉ có học tập tốt mới có được một vị trí, một chỗ đứng trong xã hội vững vàng. Từ đó mới có thể thăng tiến được trong xã hội và có những công việc phù hợp với khả năng của mình, phát huy được năng lực và góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Và để học tập tốt thì sự quan tâm giúp đỡ của cha mẹ là một điều hết sức quan trọng. Thời đại ngày nay là thời đại của công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Vì vậy xã hội đang đòi hỏi có những nhà khoa học, nhà kỹ thuật, những chuyên gia có tài năng, những chính trị gia linh hoạt, những nhà kinh doanh, nhà quản lý giỏi và đội ngũ lao động có tay nghề cao. Một xã hội văn minh, hiện đại thì tương ứng với nó con người phải có trình độ học vấn tiếp thu từ gia đình, nhà trường và xã hội. Để thực hiện được mục tiêu cụ thể của xã hội xã hội chủ nghĩa là: "Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, văn minh" thì chúng ta cần nhận thức rõ vai trò quan trọng của tri thức khoa học. Khi khoa học đã trở thành lực lượng sản xuất chủ yếu thì trí tuệ là nguồn sức mạnh chiếm lĩnh vực những vị trí quyết định trong quá trình sản xuất, quá trình kinh doanh và quản lý xã hội. Phải có trình độ tri thức thì mới có thể áp dụng được khoa học và công nghệ hiện đại vào trong sản xuất, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của xã hội. Chính vì vậy mà học vấn có vai trò quan trọng và đó là con đường ngắn nhất để dẫn đến sự thành công. Xuất phát từ những nhu cầu thực tế xã hội ở trên mà việc định hướng bậc học cho con của các bậc cho mẹ cũng có sự khác nhau tùy thuộc vào nhận thức, quan điểm của từng người cũng như điều kiện sống của mỗi gia đình. Điều này được thể hiện ở các vấn đề sau: Qua nghiên cứu tại địa bàn Hà Nội cho thấy người dân Hà Nội đang quay trở lại với việc đề cao giá trị học vấn thay vì đề cao quan niệm "học cao không bằng đi buôn". Sự thay đổi nhận thức này xuất phát từ nhu cầu đòi hỏi thực tế của một xã hội phát triển là cần phải có một đội ngũ lao động có kiến thức, có trình độ và tay nghề cao. Và người dân ý thức được rằng khả năng kiến tạo công ăn việc làm của con em họ phụ thuộc phần nhiều vào việc đầu tư, chăm sóc và giáo dục học hành cho con cái. Tương lai của con cái phụ thuộc rất nhiều vào sự quyết định của cha mẹ. Kết quả học tập hay việc lựa chọn ngành học của họ có tốt và phù hợp hay không là còn do những ảnh hưởng nhất định từ phía cha mẹ. Từ những nhận thức khác nhau về học vấn mà các bậc phụ huynh có những quan niệm khác nhau. Bảng 1 : Quan niệm về học vấn của cha mẹ (%) Quan niệm của cha mẹ Tần số (người) Tần suất (%) Rất quan trọng 42 35 Quan trọng 45 37,5 Bình thường 27 22,5 Không quan trọng 6 5 Tổng 120 100 Qua bảng số liệu trên cho thấy tỷ lệ số người trả lời vấn đề học tập của con cái là rất quan trọng, quan trọng chiếm rất cao. Điều đó chứng tỏ các bậc phụ huynh đã nhận thức được tầm quan trọng của việc học tập. Chỉ có con đường học hành mới giúp con cái họ có một nghề nghiệp ổn định, một chỗ đứng vững vàng trong xã hội. Quan niệm ở đây còn được hiểu là đơn vị đo của nhận thức, là sự chuẩn bị những hành vi thực tiễn. Vì vậy mà quan niệm của các bậc phụ huynh về vấn thể hiện qua chính những dự định mong muốn cho con cái của mình học đến bậc nào. Hầu hết, cha mẹ ở thành phố sẵn sàng đầu tư cho con học hết khả năng của mình, mong muốn con học giỏi, thi đỗ vào các trường chất lượng cao, có uy tín... nên đã cố gắng đầu tư về vật chất một cách tốt nhất để con có điều kiện học hành, có được tri thức hiểu biết. Khi được hỏi: Ông (bà) đã đầu tư những phương tiện học tập nào cho con? Ông N. phường Tràng Tiền đã trả lời: "...Gia đình tôi đã tạo điều kiện tốt nhất ở mức có thể cho việc học tập của nó. Chúng tôi đầu tư cho việc học tập của con ngay từ những ngày đầu mới vào cấp III, tìm lớp tìm thày giỏi để gửi con vào học, thậm chí mời thày về nhà dạy riêng. Gia đình có máy vi tính và thường xuyên mua sách nâng cao, sách tham khảo chỉ mong cho con có kết quả học tập tốt..." [Phỏng vấn sâu số 1]. Bên cạnh đó cũng có những gia đình khó khăn, việc đầu tư cho con cái học tập chiếm một phần rất lớn trong tổng chi tiêu của gia đình. "... Chi phí cho học tập của con cái chiếm gần một nửa so với tổng chi tiêu trong gia đình. Tuy vậy tôi cũng cố gắng chắt bóp, nhịn ăn, nhịn mặc một chút để nó học hành đến nơi đến chốn" [Phỏng vấn sâu số 2]. Đó là sự hy sinh lớn lao đáng được trân trọng của các bậc cha mẹ khi đã tạo mọi điều kiện cho con em mình học tập. Song dường như vẫn tồn tại một nghịch lý thể hiện ở thái độ đầu tư của cha mẹ cho việc học tập của con cái. Có một số ít những gia đình khá giả thì trường học không thực sự trở thành nơi thu hút sự đầu tư của cha mẹ. Với vị trí thuận lợi là có nhà mặt đường để mở cửa hàng buôn bán, những gia đình này thay vì khuyến khích cho con cái học lên cao họ lại có những tính toán thực dụng hơn, ngầm "ủng hộ" con cái bỏ học để đi làm kiếm tiền. "... Thằng út nhà tôi năm nay hết cấp III mà chẳng thấy nó học hành gì, suốt ngày ở ngoài đường thôi. Xét cho cùng học hành cũng chỉ là để sau này kiếm tiền nuôi thân chứ làm gì. Nhà tôi 3 đời sống bằng nghề buôn bán kinh doanh này rồi, được cái nhà ở mặt đường nên làm ăn cũng thuận lợi. Tôi tính để nó tốt nghiệp xong rồi phụ giúp gia đình trông coi cửa hàng. Có khi ở nhà tu chí làm ăn thì lại ngoan chứ đến trường, bạn bè lôi kéo đâm ra hư hỏng..." [Phỏng vấn sâu số 5]. Trong khi đó không ít những gia đình khó khăn lại cố gắng cho con ăn học. Tâm lý và nguyện vọng chung của họ là muốn con mình có tương lai tốt đẹp bằng con đường học hành. Cùng với việc đầu tư về vật chất, một yếu tố nữa không kém phần quan trọng là thời gian mà các bậc phụ huynh dành để quan tâm đến việc học hành của con. Mức độ quan tâm của các bậc cha mẹ ở phường Tràng Tiền với việc học tập của con cái được thể hiện qua bảng 2. Bảng 2 : Mức độ quan tâm của cha mẹ đối với việc học tập của con (%) Mức độ quan tâm Tần số (người) Tần suất (%) Thường xuyên 65 54,2 Thỉnh thoảng 43 35,8 Không bao giờ 12 10 Tổng 120 100 Theo số liệu ở bảng trên ta nhận thấy trong giai đoạn kinh tế thị trường ngày nay tuy các gia đình đầu tư nhiều thời gian vào việc lo làm giàu, lo đáp ứng nhu cầu vật chất nhưng số đông các bậc cha mẹ vẫn dành thời gian để quan tâm đến việc học hành của con. Mặc dù đối với học sinh phổ thông trung học thì sự quan tâm của cha mẹ đến vấn đề học tập của con cái chỉ ở mức độ nhắc nhở, đôn đốc con học hành chứ không kèm cặp, chỉ bảo cụ thể như đối với học sinh cấp dưới. Sự quan tâm ấy ở mức độ thường xuyên chiếm tỷ lệ cao nhất (54,2%), mức độ thỉnh thoảng chiếm tỷ lệ thấp hơn (35,8%), và không bao giờ quan tâm tới việc học của con chiếm tỷ lệ rất ít (10%). Sự quan tâm của các bậc cha mẹ ở mức độ "thỉnh thoảng" cũng khá cao vì ở bậc PTTH họ coi con cái mình đã trưởng thành, muốn để con được tự chủ, tự giác trong học tập. Tuy chưa phải 100% các bậc cha mẹ đều luôn quan tâm đến việc học hành của con song với mức độ quan tâm thờng xuyên như trên đã cho chúng ta thấy ở một chừng mực nào đó truyền thống coi trọng học vấn của người dân Hà Nội vẫn còn tồn tại mặc dù bên cạnh đó vẫn có những tư tưởng sai lệch về vấn đề này. Con cái là niềm tự hào của cha mẹ, việc đầu tư cho con về mặt vật chất ở mỗi gia đình là khác nhau tùy thuộc vào điều kiện kinh tế nhưng sự quan tâm mà bất kỳ bậc làm cha làm mẹ nào cũng có thể đó là việc dành thời gian để quan tâm tới việc học tập của con. Bên cạnh đó 35,8% chỉ thỉnh thoảng mới chú ý tới việc học hành của con và số rất ít không bao giờ quan tâm đến việc học hành của con cái. Liệu có phải sự quan tâm của các bậc phụ huynh này chỉ ở nghĩa vụ bắt buộc, phải chăng họ không lo lắng cho tương lai của con em họ? Khi tìm hiểu vấn đề này được biết: "Con trai tôi học đến cấp III rồi nên giờ giấc học tập của nó để nó tự giác là chính... Không phải tôi không quan tâm đến việc giáo dục con cái nhưng công việc bán hàng bận rộn từ sáng sớm đến tối, nhà lại chỉ có hai mẹ con nên không thể bảo ban, đôn đốc việc học cho nó được..." [Phỏng vấn sâu số 3]. Qua ý kiến trên chúng ta thấy các bậc cha mẹ không phải là không quan tâm tới việc học của con nhưng do hoàn cảnh gia đình nên việc quan tâm còn bị hạn chế. Theo kết quả điều tra thì đối với những gia đình có cha mẹ làm cán bộ viên chức nhà nước, mức độ quan tâm tới việc học tập của con thường xuyên hơn so với những gia đình làm nghề buôn bán - dịch vụ. Bởi lẽ tính chất công việc buôn bán đòi hỏi có nhiều thời gian chứ không chỉ đi làm 8 tiếng như cán bộ, viên chức nhà nước nên thời gian dành cho con cái bị hạn chế là điều tất yếu. Đặc biệt đối với những gia đình thiếu khuyết do cha mẹ chia tay hay do mất mát một trong hai người thì việc quan tâm chăm sóc đương nhiên là thiếu hụt không đầy đủ như những gia đình bình thường. Nhìn chung, các bậc cha mẹ luôn quan tâm, lo lắng cho tương lai của con. Điều đó thể hiện qua những mong muốn, dự định bậc học của cha mẹ đối với con cái. Về dự định bậc học cho con cái, số đông trong các gia đình ở phường Tràng Tiền, các bậc cha mẹ đều mong cho con mình có trình độ cao, đạt đến bậc học có thể tham gia tốt vào thị trường lao động trong xã hội công nghiệp (Xem biểu đồ 1). Con trai Con gái Biểu đồ 1: Dự định bậc học cho con cái (%) Biểu đồ trên cho chúng ta thấy phần lớn các bậc cha mẹ đều muốn con mình học đến bậc đại học - cao đẳng, chiếm tỷ lệ cao hơn hẳn so với các bậc học khác. Điều đó chứng tỏ trong các gia đình đô thị hiện nay, hầu hết các bậc cha mẹ đã nhận thức được giá trị và tầm quan trọng của học vấn đối với con cái. Mặt khác điều kiện về kinh tế - xã hội ở đô thị khác so với nông thôn nên cha mẹ nào cũng muốn con mình học đến bậc đại học để có được kiến thức, để sau này xin việc và không phải làm những công việc nặng nhọc. Kiến thức cũng là của cải quý giá mà bố mẹ để lại cho con cái. Muốn có cuộc sống tương lai tốt thì cần phải có kiến thức. Những gia đình biết rõ thực lực của con nên không hướng con theo học tiếp. "... Con gái tôi năm nay học lớp 12, khả năng của con tôi khó mà thi đỗ được đại học... Mong muốn là một chuyện nhưng cũng phải tính đến chuyện xin việc mà tôi thì không quen biết rộng, thôi thì để nó tốt nghiệp xong rồi giúp bố mẹ bán hàng ở nhà vậy..." [Phỏng vấn sâu số 4]. Tuy nhiên tỷ lệ không hướng con theo học tiếp chiếm rất ít: 8,1% với con trai và 11,8% với con gái. Biểu đồ trên còn cho thấy có một số cha mẹ định hướng cho con vào các trường trung học chuyên nghiệp, chiếm 18,0% với con trai và 1,5% với con gái. Sở dĩ tỷ lệ của con trai cao hơn con gái ở bậc PTCN là vì cơ cấu các trường THCN ở Hà Nội chủ yếu là các trường đào tạo về cơ khí máy móc, chỉ phù hợp với khả năng của con trai. Và có cha mẹ muốn con học bậc trên đại học chiếm tỷ lệ 3,9% với con gái và 5,8% với con trai. Việc dự định cho con học cao như vậy xác định tư tưởng của cha mẹ là muốn con có học hàm, học vị cao để sau này con đường tiến thân dễ dàng. Trong xã hội hiện đại, những người tài giỏi rất được trọng dụng, không phân biệt giới tính. Tư tưởng "trọng nam khinh nữ" đã dần được xóa bỏ trước những đòi hỏi về tri thức, vai trò của người phụ nữ ngày càng được đề cao. Bởi vậy mà trong việc định hướng bậc học cho con cha mẹ không có sự phân biệt giữa con trai và con gái. Mong muốn của cha mẹ là con cái được thành đạt nên với những gia đình có học đại học, trên đại học thì cha mẹ cảm thấy rất mãn nguyện và đáng tự hào. Cũng chính bởi những mong muốn như vậy mà đôi khi việc định hướng bậc học cho con mang tính hình thức, sĩ diện đã tạo ra một sức ép quá tải cho con. Vì vậy nhiều học sinh phổ thông trung học hiện nay chưa có động cơ học lên, thể hiện: các em chưa có khát vọng, hoài bão vươn lên trong học tập, chưa có mục đích học tập rõ ràng. Thực tế nhiều bậc cha mẹ chưa quan tâm tới việc hình thành ở con nhu cầu hiểu biết, động cơ học không ngừng để tự khẳng định mình, giúp con có phương pháp và kỹ năng tự học, biến các thông tin thu được thành tri thức của bản thân. Nhìn chung qua những phân tích ở trên chúng ta thấy rằng cha mẹ hiện nay có mong muốn và dự định cho con học đại học không phân biệt đó là con trai hay gái. Xu hướng nhận thức của các bậc cha mẹ về tầm quan trọng của học vấn ngày càng theo chiều hướng tích cực. Họ hiểu rằng chỉ có học tập mới giúp con họ có tương lai tốt đẹp, cuộc sống vững vàng hơn với nghề nghiệp sau này. Song vấn đề nhận thức về việc định hướng bậc học cho con còn phụ thuộc vào trình độ học vấn của các bậc cha mẹ Trình độ học vấn của cha mẹ cao hay thấp có ảnh hưởng nhất định đến việc dự định bậc học cho con (xem bảng 3) Bảng 3. Dự định bậc học cho con gái xét theo học vấn của cha mẹ (%) Dự định bậc học cho con Học vấn của cha mẹ Trên ĐH CĐ- ĐH THCN PHTH CĐ- ĐH- trên ĐH 8,4 83,7 6,7 1,2 THCN 1,3 72,0 18,9 7,8 PTTH 1,4 70,6 21,1 6,9 PTCS 0 71,9 20,7 7,4 Bảng 4: Dự định bậc học cho con trai xét theo học vấn của cha mẹ (%) Dự định bậc học cho con Học vấn của cha mẹ Trên ĐH CĐ- ĐH THCN PHTH CĐ- ĐH- trên ĐH 8,7 82,4 7,9 1,0 THCN 1,1 67,2 24,3 7,4 PTTH 1,3 63,1 28,5 7,1 PTCS 0,2 68.0 25,6 6,2 Qua hai bảng số liệu trên để nhận thấy học vấn của các bậc cha mẹ khác nhau để ảnh hưởng tới việc định hướng bậc học cho con cái cũng khác nhau. Nhóm cha mẹ có trình độ học vấn cao (cao đẳng- đại học và trên đại học) thường có dự định cho con học đại học và trên đại học. Họ nhận thức được rõ tầm quan trọng của việc học tập, họ hiểu được rằng ở bậc đại học con cái họ tiếp thu những kiến thức rất quan trọng phục vụ cho cuộc sống sau này. Chính vì vậy họ biết cách truyền đạt những kiến thức của mình cho con và tạo điều kiện thuận lợi để con học tập đạt kết quả tốt. Còn đối với nhóm cha mẹ có trình độ học vấn thấp thì việc định hướng bậc học cho con cái có nhiều hạn chế do thiếu hiểu biết, nhận thức chưa đúng đắn về vấn đề học tập. Qua bảng số liệu trên ta thấy tỷ lệ dự định cho con học cao đẳng, đại học tăng dần lên từ những bâc cha mẹ có trình độ học vấn thấp đến những bậc cha mẹ có học vấn cao. Điều này cho ta thấy cha mẹ có trình độ học vấn cao thì mong muốn, dự định cho con học cao. Họ nhìn thấu đáo được vấn đề học tập có ảnh hưởng rất lớn đến tương lai, nghề nghiệp của con cái sau này như thế nào. Còn những bậc cha mẹ có trình độ hoc vấn thấp do hạn chế hiểu biết nên đôi khi nghĩ rằng học cao chẳng để làm gì, ra trường chưa chắc đã xin được việc. Chính suy nghĩ tiêu cực đó lại có ảnh hưởng rất lớn đến việc học tập của con cái, hình thành nên trong đầu óc con em họ những quan niệm sai lệch về vấn đề học tập. Nhóm cha mẹ có trình độ đại học và trên đại học dự định cho con học đến bậc đại học chiếm tỷ lệ cao nhất (83,7% đối với con gái, 82,4% đối với con trai) và rất ít người trong số họ chỉ dự định cho con học chỉ hết PHTH (1,2% với con gái và 1,0% với con trai). Nhóm cha mẹ có trình độ học vấn phổ thông dự định cho con vào đại học là thấp hơn cả so với những nhóm khác (70,6% đối với con gái 63,1% đối với con trai). Tuy nhiên tỷ lệ đó không quá chênh lệch so với các nhóm khác. Điều đó càng chứng tỏ rằng nhận thức của các bậc cha mẹ về vấn đề học tập của con cái theo chiều hướng tích cực ngày càng tăng. Những gia đình mà cha mẹ có trình độ học vấn cao thì điều kiện kinh tế gia đình cũng có thể đáp ứng được đối với việc cho con theo học, tạo điều kiện thuận lợi cả về vật chất, thời gian cũng như truyền đạt những kiến thức, kinh nghiệm học tập cho con. Còn những bậc cha mẹ có trình độ học vấn thấp thì thường gắn với cái nghèo, nghèo về kiến thức, nghèo về kinh tế và như vậy họ cũng gặp rất nhiều khó khăn khi cho con theo học. Họ băn khoăn tính đến chuyện có lo đủ tiền cho con học được không, liệu có xin được việc hay không. Nhiều bậc cha mẹ mải lo làm ăn buôn bán, vất vả lo cho cuộc sống của gia đình mà quên đi trách nhiệm rất quan trọng là quan tâm tới việc học tập của con cái. So sánh bảng 3 và 4 ta cũng nhận thấy các nhóm cha mẹ dù ở trình độ học vấn nào cũng không có sự phân biệt giữa con trai và con gái. Họ đều nhận thức được rằng con trai hay con gái cũng cần phải có học vấn. Nói tóm lại: Các bậc cha mẹ tuy ở những nhóm học vấn khác nhau nhưng đều có những dự định cho con ở những bậc học cao. Bên cạnh đó có một số ít các bậc cha mẹ do nhận thức hạn chế nên có cách nhìn sai lệch và có những tư tưởng không tốt đối với vấn đề cấp học của con cái. Một yếu tố không kém phần quan trọng có ảnh hưởng đến việc dự định bậc học cho con cái đó là nghề nghiệp của cha mẹ. ở các nghề nghiệp khác nhau cha mẹ có sự định hướng bậc học cho con cái cũng khác nhau. Do ảnh hưởng của yếu tố nghề nghiệp mà bên cạnh những tác động tích cực cũng có những tác động tiêu cực đối với việc học tập của con. Chúng ta xem bảng 5 Bảng 5: Tương quan giữa nghề nghiệp của cha mẹ với việc định hướng bậc học cho con (%) Nghề của cha mẹ Dự định bậc học cho con Công nhân Giáo viên Kỹ sư Bác sĩ Bộ đội công an Buôn bán dịch vụ không nghề khác Trên ĐH 1,0 2,5 2,5 2,8 1,7 0,3 0 0,8 CĐ- ĐH 80,8 86,7 86,2 84,5 81,1 75,9 62,2 79,9 TH CN 93,3 8,7 10,1 9,2 14,8 12,7 15,1 14,5 PTTH 4,9 4,3 1,2 1,3 2,4 11,1 22,7 4,8 Nhìn chung cha mẹ ở các nhóm nghề nghiệp khác nhau song tỷ lệ muốn con học đến bậc cao đẳng- đại học là cao nhất so với các bậc học khác, trung bình: 79,7%. Cha mẹ làm công nhân dự định cho con học đại học là 80,8%, cha mẹ làm buôn bán dịch vụ dự định cho con học đại học là 75,9%. Nhóm cha mẹ làm cán bộ viên chức Nhà nước có tỷ lệ dự định cho con học đại học là cao nhất. Cụ thể là với nghề giáo viên: 86,7%, nghề kỹ sư: 86,2%, bác sĩ: 84,5%, bộ đội - công an: 81,1%. Thấp nhất là nhóm cha mẹ không nghề nghiệp dự định cho con học đại học chỉ chiếm 62,2%. Qua bảng số liệu trên ta thấy các bậc cha mẹ làm cán bộ viên chức nhà nước dự định cho con học đại học là rất cao. Đặc biệt là nhóm cha mẹ làm nghề giáo viên. Điều này dễ hiểu bởi khi là một nhà giáo đứng trên bục giảng để truyền đạt kiến thức cho thế hệ trẻ, họ coi học trò như con của mình thì tất nhiên họ phải định hướng cho con em họ những cái tốt đẹp. Ông N. cho biết: "...Tôi là giảng viên dạy ở trường đại học, ở bậc đại học, sinh viên được cung cấp những kiến thức khác hẳn với bậc phổ thông và nó rất có ích cho cuộc sống sau này của các em. Vì thế tôi muốn con tôi phải học đến ít nhất là bậc đại học..." [Phỏng vấn sâu số 1]. Đối với những bậc cha mẹ là cán bộ viên chức nhà nước, họ là những người có trình độ học vấn cao, có tầm hiểu biết sâu rộng vì vậy họ nhận thức được rõ hơn về giá trị của học vấn với cuộc sống con người, vai trò của trí thức cũng như ý nghĩa của quá trình giáo dục đào tạo ở môi trường đại học. Họ có khả năng tạo dựng môi trường văn hóa trong gia đình, truyền đạt những tư tưởng đúng đắn cho con cái cũng như nắm bắt được nhu cầu của xã hội. Mặt khác đối với những người làm cán bộ Nhà nước thì họ có mức thu nhập khá ổn định, đủ để đáp ứng được những chi phí học tập cho con. Như vậy mong muốn con cái là nhân vật tái tạo lại hình ảnh của cha mẹ, kế thừa, giữ gìn và phát huy truyền thống gia đình đã thúc đẩy những sự quan tâm, đầu tư những thái độ tích cực của các bậc phụ huynh đối với việc dự định bậc học cho con. Qua bảng số liệu ta còn nhận thấy nhóm cha mẹ làm công nhân có mong muốn, dự định cho con lên đại học cũng chiếm tỷ lệ khá cao. Tuy thấp hơn so với những người làm cán bộ hành chính nhưng độ chênh lệch không phải là lớn. Có lẽ trải qua bao nhiêu năm vất vả với đồng lương eo hẹp, cuộc sống gia đình không được đầy đủ, sung túc nên họ đã nhận ra được tầm quan trọng của học vấn. "...Hai vợ chồng tôi cùng làm công nhân nên thu nhập không mấy dư dật... Gia đình cũng sẽ đầu tư hết khả năng có thể cho việc học tập của con" [Phỏng vấn sâu số 2]. Họ muốn con cái mình sau này có cuộc sống tốt đẹp hơn, có vị trí trong xã hội và trở thành niềm tự hào của họ. Nhóm cha mẹ làm nghề buôn bán dự định cho con vào đại học là thấp hơn. Đối với những người làm nghề buôn bán nhỏ cuộc sống của họ bấp bênh, thu nhập không ổn định nên họ dù muốn cũng không dám dự định cho con vào đại học. Bên cạnh đó một số gia đình buôn bán lớn lại có tư tưởng sai lầm khi cho rằng ở nhà buôn bán kiếm được nhiều tiền hơn còn học xong chưa chắc đã xin được việc. Tỷ lệ định hướng cho con học đại học ở nhóm cha mẹ không nghề nghiệp là thấp hơn cả. So với các bậc cha mẹ thuộc nhóm nghề nghiệp khác họ thường là những người có trình độ học vấn thấp, thu nhập chính trong gia đình bấp bênh nên việc quyết định cho con học đến bậc nào cũng không rõ ràng. Mặt khác những gia đình đó đa phần cũng gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống nên việc dự định cho con học cao cũng rất hạn chế. Tóm lại những bậc cha mẹ có nghề nghiệp ổn định có thu nhập cao, dễ dàng tạo điều kiện cho con cái được học hành cho nên họ không mấy do dự khi quyết định cho con mình học cao. Họ tin tưởng vào sự đầu tư cũng như những quyết định đúng đắn của họ sẽ tạo dựng một tương lai tốt đẹp cho con cái. Đối với những bậc cha mẹ có thu nhập thấp, nghề nghiệp không ổn định xuất hiện hai xu hướng: Một là họ không đủ khả năng cho con đi học nên quyết định cho con đi làm một nghề gì đó. Hai là cố gắng hết khả năng có thể để tạo điều kiện học tập cho con nhưng không dám tin tưởng lắm vào sự thành đạt của con sau này. Như vậy nghề nghiệp của cha mẹ là một nhân tố rất quan trọng ảnh hưởng đến tương lai sau này của con. Nó có thể tạo dựng một nền tảng vững chắc cho con nhưng đồng thời nó cũng là yếu tố kìm nén cơ hội và điều kiện phát triển của con. Hai nhân tố học vấn và nghề nghiệp của cha mẹ là hai nhân tố chính quyết định đến mức sống của mỗi gia đình. Chính vì vậy bên cạnh quan điểm về giá trị học vấn của các bậc cha mẹ thì mức sống cũng là một yếu tố trực tiếp tác động đến việc định hướng bậc học cho con. Như đã trình bày ở trên, với những nhóm cha mẹ có học vấn cao, nghề nghiệp ổn định, thu nhập khá thì họ luôn khẳng định sẽ cho con học lên đại học hoặc trên đại học. Khi cuộc sống đã đầy đủ về mặt vật chất thì quan tâm đến việc học hành của con nhiều hơn là tất yếu. Còn với những gia đình có mức sống còn khó khăn thì việc định hướng bậc học cho con lại phụ thuộc vào nhận thức của các bậc cha mẹ. Một yếu tố nữa cũng có tác động đến việc dự định bậc học cho con đó là mối quan hệ trong gia đình. Với những gia đình đầy đủ bình thường, việc nuôi dạy con cái nên người đã là một trách nhiệm to lớn của cha mẹ thì với những gia đình khuyết thiếu, làm tròn được trách nhiệm bổn phận đó lại còn khó khăn hơn nhiều. Với những gia đình khuyết thiếu do mất mát một trong hai thành viên cha hoặc mẹ hay do cha mẹ chia tay nhau thì quan tâm, chăm sóc tới việc học hành của con không được đầy đủ. Bởi lẽ cùng một lúc họ phải đảm nhận hai vai trò vừa làm cha vừa làm mẹ, vừa phải lo kinh tế đảm bảo cho nhu cầu cuộc sống của gia đình vừa phải chăm sóc bảo ban con cái. Qua số liệu điều tra cho thấy việc học tập của con cái là mối quan tâm hàng đầu của các bậc cha mẹ. Ai cũng muốn con mình nên người, thoát ly khỏi cuộc sống nghèo khổ. Muốn vậy chỉ có cách cho con mình học đến nơi đến chốn. Tình thương mà cha mẹ dành cho con không chỉ là của cải vật chất mà là sự giúp đỡ cho con có một vốn liếng tri thức. Đó là thứ vốn liếng sẽ tồn tại mãi mãi và là hành trang quan trọng nhất để con em bước vào đời. Đặc biệt là trong bối cảnh kinh tế - xã hội hiện nay ở nước ta nói chung và ở thành phố Hà Nội nói riêng, nếu không có học thì không lấy gì để đảm bảo cho cuộc sống sau này. 2.1.3. Vai trò của cha mẹ trong việc hướng nghiệp cho con : Đã tới thời điểm những học sinh cuối cấp băn khoăn đứng giữa hai "dòng nước": Chọn một trường dạy nghề để làm công nhân hay thi vào cao đẳng, đại học? Thi trường nào, ngành học nào? Đó là tâm trạng của hầu hết học sinh trước một mùa thi nhưng thật đáng tiếc là trong tay các em không có hoặc có rất ít các thông tin về các ngành nghề trong tương lai, về nhu cầu lao động - việc làm, về yêu cầu của ngành đào tạo so với khả năng, sở trường của mình. Sự mất cân đối giữa việc đào tạo nghề và đào tạo đại học, cao đẳng, mất cân đối ngay trong các ngành đào tạo ở bậc cao đẳng - đại học là thực trạng tồn tại rất lâu. Hậu quả của nói đã và đang ảnh hưở