Cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam – Cái nhìn từ hiện tại và cho tương lai

®iÓm nµy, ViÖt Nam ch­a b¸n cæ phÇn cho thÓ nh©n hoÆc ph¸p nh©n n­íc ngoµi. C¸c DNNN ®· CPH tÝnh ®Õn thêi ®iÓm 31/12/1995 TT Tªn DN Ngµy CPH Tæng sè vèn (triÖu ®ång) C¬ cÊu vèn (%) NN CNVC trong DN Cæ ®«ng ngoµi 1. §¹i lý liªn hiÖp vËn chuyÓn 1/07/93 6.200 18 33,1 48,9 2. C¬ ®iÖn l¹nh TPHCM 1/10/93 16.000 30 50 20 3. GiÊy HiÖp An 1/10/94 6.769 30 50 20 4. ChÕ biÕn hµng XK Long An 1/07/95 3.540 30,2 48,6 21,2 5. Cty chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc 1/07/95 7.912 30 50 20 Nguån: Ban chØ ®¹o TW ®æi míi doanh nghiÖp 1.3. Nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®­îc 1.3.1. VÒ phÝa DN Sau khi CPH, ho¹t ®éng cña c¸c DN vÉn gi÷ ®­îc æn ®Þnh vµ cã chiÒu h­íng ph¸t triÓn tèt. Chóng ta cã thÓ c¨n cø vµo c¸c sè liÖu cô thÓ ®Ó chøng minh cho ®iÒu ®ã. C«ng ty CP §¹i lý Liªn hiÖp vËn chuyÓn sau 3 n¨m thùc hiÖn CPH: Tæng sè lao ®éng t¨ng tõ 90 ng­êi (n¨m 1993) lªn 285 ng­êi (tÝnh ®Õn th¸ng 6/1996) Doanh thu n¨m 1995 t¨ng h¬n 4 lÇn so víi n¨m 1993. L·i cæ tøc: t¨ng 30%/n¨m. C«ng ty C¬ ®iÖn l¹nh thµnh phè HCM Tæng sè lao ®éng t¨ng tõ 334 ng­êi (1993) lªn 494 ng­êi n¨m 1995. Doanh thu t¨ng gÇn 3 lÇn. L·i cæ tøc: 24%/n¨m. CTCP GiÊy HiÖp An: Tæng sè lao ®éng t¨ng tõ 403 ng­êi lªn 430 ng­êi. Doanh thu t¨ng 3 lÇn. L·i cæ tøc ®¹t 47,6%/n¨m. Nh­ vËy, xu thÕ chung lµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt t¨ng lªn râ rÖt. 1.3.2. VÒ phÝa nhµ n­íc Nhµ n­íc kh«ng nh÷ng gi¶m ®­îc nh÷ng kho¶n bao cÊp tr­íc ®©y cho DN mµ cßn t¨ng thu vÒ thuÕ vµ lîi nhuËn ë c¸c DN nµy. VÒ mÆt qu¶n lý, nhµ n­íc vÉn n¾m gi÷ mét tû lÖ cæ phiÕu nhÊt ®Þnh ®Ó kiÓm so¸t DN nh­ng víi t­ c¸ch lµ mét cæ ®«ng lín, cßn DN kh«ng chÞu sù qu¶n lý trùc tiÕp cña c¬ quan nhµ n­íc víi t­ c¸ch lµ chñ qu¶n. 1.4. Nh÷ng mÆt cßn tån t¹i 1.4.1. HiÖn t­îng CPH “tù ph¸t” ë mét sè doanh nghiÖp Mét sè DNNN ®· tù ®éng ¸p dông c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn nh­ vay tr¶ l·i phô thuéc vµ kÕt qu¶ kinh doanh cña DN (t­¬ng tù nh­ tr¶ lîi tøc cæ phÇn). Ng­êi cho vay ®­îc h­ëng l·i suÊt vµ chÞu tr¸ch nhiÖm gièng nh­ c¸c cæ ®«ng mÆc dï c¸c DN nµy kh«ng tæ chøc vµ ho¹t ®éng theo luËt c«ng ty. Mét sè kh¸c cßn sö dông quü phóc lîi ®Ó ®Çu t­ s¶n xuÊt, h¹ch to¸n riªng vµ coi ®ã lµ phÇn vèn gãp cæ phÇn cña c«ng nh©n viªn chøc. Thùc chÊt ®©y lµ h×nh thøc CPH phi chÝnh thøc. H×nh thøc nµy chñ yÕu ¸p dông trong néi bé c«ng nh©n viªn chøc cña DN. Nh×n bÒ ngoµi th× cã vÎ lµ tÝch cùc v× võa thu hót ®­îc vèn cæ phÇn, võa ®¶m b¶o viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. Nh­ng nã l¹i tiÒm Èn nhiÒu ®iÒu rÊt tiªu cùc: L¹m dông ®Ó chuyÓn lîi Ých cña DN sang lîi Ých cña c«ng nh©n viªn chøc (CNVC) gãp vèn cæ phÇn. CNVC chØ quan t©m, b¶o vÖ nh÷ng g× “s¸t s­ên” hay cã liªn quan ®Õn cæ phÇn cña hä. H×nh thøc nµy chØ thÝch hîp víi nh÷ng bé phËn lµm ¨n cã triÓn väng trong DN, ë nh÷ng bé phËn kh«ng cã triÓn väng th× Ýt cã kh¶ n¨ng thu hót vèn cæ phÇn cña CNVC. 1.4.2. CPH tiÕn hµnh qu¸ chËm ch¹p Sè l­îng DN CPH sau 4 n¨m lµ qu¸ chËm ch¹p. §iÒu nµy cã thÓ lý gi¶i ®­îc bëi nhiÒu nguyªn nh©n: Chñ tr­¬ng vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ch­a ®ñ cô thÓ, ch­a ®¶m b¶o ch¾c ch¾n ®Ó c¸c DN cã ®ñ niÒm tin r»ng CPH lµ ®óng ®¾n vµ cã lîi. Ch¼ng h¹n, sau khi cã CPH th× cã cßn CNXH n÷a kh«ng? DN nµo thuéc diÖn CPH, DN cã thùc sù ®­îc h­ëng quyÒn lîi vµ ­u ®·i nh­ tr­íc khi CPH hay kh«ng, c¸c b­íc tiÕn hµnh CPH còng ch­a râ rµng. Ch­a cã sù ñng hé tõ phÝa CNVC còng nh­ c¸n bé l·nh ®¹o DN do lo sî mÊt viÖc lµm, gi¶m thu nhËp, mÊt ®Þa vÞ vµ ®iÒu quan träng lµ mÊt sù bao cÊp cña nhµ n­íc. ThiÕu kinh nghiÖm trong CPH, c¸c vÊn ®Ò kü thuËt CPH phøc t¹p do chÕ ®é kÕ to¸n kh«ng ®Çy ®ñ, viÖc ®Þnh gi¸ tµi s¶n, ®Þnh gi¸ ®Êt, gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò khi CPH cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n do tr×nh ®é nhËn thøc vµ hiÓu biÕt cña DN vµ x· héi cßn h¹n chÕ. Song giai ®o¹n nµy ®· ®Ó l¹i nhiÒu bµi häc quý gi¸ cho viÖc x©y dùng c¸c chÕ ®é, chÝnh s¸ch, chØ ®¹o thùc hiÖn c«ng t¸c CPH cho giai ®o¹n sau. Giai ®o¹n 2 (tõ 5/1996 ®Õn 5/1998) Thêi kú më réng c«ng t¸c CPH C¬ së ph¸p lý Giai ®o¹n nµy ®­îc ®¸nh dÊu b»ng viÖc ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 28/CP ngµy 07/05/1995. LÇn ®Çu tiªn ®· cã quy ®Þnh mét c¸ch hÖ thèng tõ môc ®Ých, yªu cÇu, ®èi t­îng ®Õn ph­¬ng thøc tiÕn hµnh, chÕ ®é ®ñ víi ng­êi lao ®éng. Ngoµi ra cßn cã: NghÞ ®Þnh 25/CP ngµy 26/03/1996 söa ®æi mét sè ®iÓm cña NghÞ ®Þnh 28/CP. QuyÕt ®Þnh 548/TTg ngµy 13/08/1996 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ viÖc thµnh lËp c¸c Ban chØ ®¹o CPH. QuyÕt ®Þnh 01/CPH ngµy 04/09/1996 cña Tr­ëng ban chØ ®¹o Trung ­¬ng vÒ CPH, vÒ ban hµnh quy tr×nh chuyÓn DNNN thµnh CTCP. Th«ng t­ 50/TC-TCDN ngµy 30/08/1996 cña bé tµi chÝnh h­íng dÉn vÊn ®Ò tµi chÝnh theo nghÞ ®Þnh 28/CP. Th«ng t­ 17/L§TBXH-TT ngµy 07/09/1996 cña Bé Lao ®éng Th­¬ng binh vµ X· héi h­íng dÉn chÝnh s¸ch víi ng­êi lao ®éng. Th¸ng 12/1997, Héi nghÞ lÇn thø 4 BCH TW §¶ng ®· ra nghÞ quyÕt, trong ®ã nªu râ ®Þnh h­íng vµ gi¶i ph¸p CPH mét bé phËn DNNN “Ph©n lo¹i DN c«ng Ých vµ DN kinh doanh; x¸c ®Þnh danh môc lo¹i DN cÇn cã 100% vèn nhµ n­íc, lo¹i DNNN cÇn gi÷ tû lÖ cæ phÇn chi phèi; lo¹i DNNN chØ cÇn gi÷ cæ phÇn ë møc thÊp” vµ “§èi víi DNNN kh«ng cÇn gi÷ 100% vèn NN, cÇn lËp kÕ ho¹ch CPH ®Ó t¹o ®éng lùc ph¸t triÓn thóc ®Èy lµm ¨n cã hiÖu qu¶”. Ngµy 19-20/02/1998 Bé tµi chÝnh ®· phèi hîp víi Ng©n hµng ThÕ giíi (WB) tæ chøc mét cuéc héi th¶o nh»m môc ®Ých thóc ®Èy qu¸ tr×nh CPH c¸c DNNN ë ViÖt Nam trªn quy m« lín. Ngµy 20/04/1998 cã chØ thÞ 20/1998/CT-TTg cña thñ t­íng chÝnh phñ vÒ ®Èy m¹nh, s¾p xÕp vµ ®æi míi DNNN. Trong ®ã DNNN ®­îc ph©n thµnh 3 nhãm: C¸c DNNN quan träng cÇn duy tr× ho¹t ®éng theo luËt DNNN. C¸c DNNN cÇn chuyÓn ®æi c¬ cÊu së h÷u. C¸c DNNN thua lç kÐo dµi. C¸c DNNN thuéc nhãm (2) lµ thuéc diÖn CPH. ChÝnh phñ yªu cÇu tõng Bé, ®Þa ph­¬ng vµ Tæng c«ng ty 901 trong kÕ ho¹ch CPH ph¶i lùa chän Ýt nhÊt 20% sè DNNN kh«ng cÇn duy tr× 100% vèn nhµ n­íc ®Ó thùc hiÖn CPH. VÒ ph­¬ng thøc tiÕn hµnh: ®· më réng ra 3 h×nh thøc: Gi÷ nguyªn gi¸ trÞ hiÖn cã cña DN, chØ ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu. B¸n mét phÇn DNNN. T¸ch mét bé phËn DNNN ®Ó tiÕn hµnh CPH. §èi t­îng: më réng CPH kh«ng chØ cã c¸c DNNN võa vµ nhá mµ cßn c¶ DNNN lín vµ vèn trªn 10 tû ®ång mµ trong ®ã nhµ n­íc kh«ng cÇn n¾m 100% vèn vµ ph¶i cã ph­¬ng ¸n kinh doanh hiÖu qu¶. Nh÷ng nhËn ®Þnh chung Trong 2 n¨m chóng ta ®· CPH ®­îc 25 DN. Nh×n chung tiÕn ®é CPH vÉn cßn chËm. ChØ tiªu n¨m 1998 ph¶i CPH ®­îc 150 DN ch­a ®­îc hoµn thµnh. Trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn TP Hå ChÝ Minh - ®¬n vÞ dÉn ®Çu c¶ n­íc vÒ CPH. Trong n¨m 1996, thµnh phè ®· më líp tËp huÊn cho trªn 100 c¸n bé thuéc DNNN vÒ CPH, t¹i c¸c líp chuyªn viªn kinh tÕ ®· h­íng dÉn tû mû vÒ N§ 28/CP vµ lËp ra c¸c DNNN sÏ CPH, kÌm theo c¸c h­íng dÉn cô thÓ. Riªng Hµ Néi, trong n¨m 1997 chØ CPH ®­îc 1 DN, chËm nhÊt trong c¶ n­íc. Danh môc c¸c DNNN tiªu biÓu ®· CPH ë giai ®o¹n nµy: TT Tªn DN Ngµy CPH Tæng sè vèn (triÖu ®ång) C¬ cÊu vèn (%) NN CNVC trong DN Cæ ®«ng ngoµi 1. Cty xe kh¸ch H¶i Phßng 1/09/96 2.915 30 70 0 2. Khai th¸c ®¸ §ång Giao 1/09/96 3.200 49,8 30,7 19,5 3. Cty ®Çu t­ s¶n xuÊt TM 1/07/96 356 0 100 0 4. XN tµu thuyÒn B×nh §Þnh 1/07/96 1.150 51 19 30 5. XN ong mËt TP HCM 1/07/96 2.500 30 18,5 51.5 6. Kh¸ch s¹n Sµi Gßn 1/07/96 1.800 40 40 20 7. TËp thÓ s¶n xuÊt ho¸ mü phÈm SG 1/01/97 6.400 35 50 15 8. Cty CBXK thuû s¶n Minh H¶i 1/11/97 10.000 51 29 20 9. XN s¬n B¹ch TuyÕt 1/11/97 20.000 35 45 20 10. Cty b«ng B¹ch TuyÕt 5/11/98 11.370 30 57 13 11. Cty vËn t¶i thuû H¶i D­¬ng 1/01/98 2.165 45,7 54,3 0 12. Cty khai th¸c DVTS §µ N½ng 1/01/98 2.165 45,7 54,3 0 13. Cty c¸p vµ vËt liÖu BCVT 1/01/98 120.000 49 10 41 14. CTCP Thanh T©m-TT HuÕ 10/4/98 1.800 22,7 28,2 49,1 15. CTCP g¹ch ngãi Phæ Phong 1/05/98 875 37,5 31,25 31,25 16. CTCP ch¨n nu«i Di Linh L§ 1/01/98 1.200 58 32 10 17. CTCP Du lÞch B¶o Léc L§ 1/01/98 4.300 23 12 65 18. Cty cÇu x©y (Bé XD) 1/04/98 6.000 10 … … Nguån: Tæng côc qu¶n lý vèn vµ tµi s¶n nhµ n­íc t¹i DN Nh÷ng mÆt lµm ®­îc VÒ phÝa doanh nghiÖp CPH ®· thay ®æi ®­îc ph­¬ng thøc qu¶n lý: ChÕ ®é b×nh bÇu, chän gi¸m ®èc, H§QT c¸c chøc danh l·nh ®¹o cña DN ®· lµm cho ®éi ngò nµy cã tr¸ch nhiÖm cao h¬n, quyÒn lîi vµ nghÜa vô g¾n víi nhau h¬n. Ph­¬ng thøc qu¶n lý theo kiÓu quan liªu, bao cÊp, dïng mÖnh lÖnh hµnh chÝnh ®­îc h¹n chÕ tèi ®a. Trong c¸c DN mµ nhµ n­íc kh«ng cã cæ phÇn chi phèi, kiÓu qu¶n lý cò kh«ng cßn t¹i n÷a. T×nh tr¹ng l·ng phÝ cña c«ng, l·ng phÝ tµi s¶n cña DN gi¶m mét c¸ch tèi thiÓu: §iÒu ®ã xuÊt ph¸t tõ chç DN thuéc quyÒn së h÷u cña c¸c cæ ®«ng nªn hä ph¶i kiÓm so¸t viÖc thu chi chÆt chÏ h¬n th«ng qua H§QT vµ Ban kiÓm so¸t cña c«ng ty. Trong ®iÒu lÖ c«ng ty quy ®Þnh rÊt râ c¸c kho¶n chi, nhÊt lµ chi tiÕp kh¸ch. TiÕp nhËn, phong bao, chi phÝ hoa hång kh«ng cßn n÷a. T×nh tr¹ng “v« chñ”, “cña chïa” trong DNNN ®­îc kh¾c phôc. Ng­êi lao ®éng phÊn khëi, tinh thÇn lµm viÖc ®­îc cñng cè: §éng lùc kinh tÕ ®· t¹o nªn mét kh«ng khÝ lµm viÖc míi, kÝch thÝch sù s¸ng t¹o c¸ nh©n v× quyÒn lîi cña hä g¾n liÒn víi quyÒn lîi cña c«ng ty. Ngoµi thu nhËp b×nh th­êng, ng­êi lao ®éng cßn nhËn ®­îc thu nhËp qua cæ tøc th­êng lµ trªn 1,6%/th¸ng, cao h¬n l·i xuÊt ng©n hµng. C¸c chØ tiªu kh¸c nh­ vèn, nép ng©n s¸ch, viÖc lµm, thu nhËp b×nh qu©n ®Òu cã sù tiÕn bé ®¸ng kÓ: Theo tæng kÕt 13 doanh nghiÖp cæ phÇn ®Õn gi÷a n¨m 1997, ban CPD DNNN ®· cã ®¸nh gi¸ nh­ sau: Vèn b×nh qu©n t¨ng: 45%/n¨m. Doanh thu b×nh qu©n t¨ng: 56,9%/n¨m. Lîi nhuËn t¨ng b×nh qu©n: 70,2%/n¨m. Nép NSNN t¨ng b×nh qu©n: 98%/n¨m. ViÖc lµm t¨ng b×nh qu©n: 46,8%/n¨m. Thu nhËp ng­êi lao ®éng t¨ng b×nh qu©n: 29%/n¨m. Tû suÊt lîi nhuËn trªn DT t¨ng: 14,1%/n¨m. Tû suÊt lîi nhuËn trªn vèn t¨ng: 74,6%/n¨m. VÒ phÝa nhµ n­íc Tµi s¶n cña nhµ n­íc ®­îc ®¸nh gi¸ l¹i chÝnh x¸c h¬n: L©u nay, tµi s¶n thuéc c¸c DNNN bÞ ®¸nh gi¸ thÊp, khÊu hao tÝch nép rÊt thÊp, kh«ng ®ñ bï ®¾p vèn ®Ó t¸i ®Çu t­, më réng vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Th«ng qua viÖc CPH 18 DN trong giai ®o¹n tr­íc 01/01/1998, tæng gi¸ trÞ ®¸nh gi¸ l¹i ®· t¨ng 48,8% so víi tæng gi¸ trÞ h¹ch to¸n. Nhµ n­íc t¨ng nguån thu NS: th«ng qua tiÒn b¸n cæ phÇn vµ tiÒn lîi tøc. Tõ ®ã cã thÓ ®Çu t­ vµo nh÷ng lÜnh vùc vµ vµo c¸c DN kh¸c cÇn thiÕt h¬n. T­ t­ëng CPH ®· ®­îc thèng nhÊt h¬n: C¸n bé l·nh ®¹o còng nh­ CNVC hiÓu ®­îc môc tiªu, lîi Ých cña chñ tr­¬ng CPH nhiÒu h¬n, tèt h¬n so víi tr­íc kia. Nh÷ng mÆt cßn tån t¹i VÒ phÝa doanh nghiÖp C¸c DN nh×n chung ch­a cã ph­¬ng ¸n ph¸t triÓn SXKD hiÖu qu¶, ch­a t×m ra h­íng ®Çu t­ míi: NhiÒu CTCP thõa vèn kh«ng biÕt dïng vµo viÖc g× vµ ph¶i cho vay vèn. Trong khi ®ã, nh÷ng DNCP cã vèn lín th× vèn huy ®éng thªm ®Ó më réng s¶n xuÊt l¹i chiÕm tû lÖ qu¸ thÊp, v× t©m lý cña cæ ®«ng cò lµ kh«ng muèn chia sÎ quyÒn lùc. TËp thÓ ban l·nh ®¹o nhiÒu DN ch­a thùc sù ñng hé CPH. Hä sî mÊt quyÒn chøc, mÊt c¸c kho¶n “båi d­ìng” …NhiÒu ng­êi ch­a quen víi c¸c c¬ chÕ míi sau khi CPH nªn sî kh«ng thÝch nghi ®­îc víi c¬ chÕ thÞ tr­êng, kh«ng ®ñ søc ®øng v÷ng vµ c¹nh tranh trªn th­¬ng tr­êng. Cßn CNVC yÕu kÐm vÒ tr×nh ®é th× lo mÊt viÖc lµm. KiÓm to¸n ch­a thùc hiÖn chøc n¨ng cña m×nh. Chi phÝ kiÓm to¸n cao, chØ kiÓm to¸n ®­îc h¹ch to¸n cña DN, cßn ch­a x¸c ®Þnh ®óng gi¸ trÞ DN. VÊn ®Ò ®¸nh gi¸ lîi thÕ vµ bÊt lîi thÕ thùc hiÖn còng ch­a tèt. Thªm vµo ®ã, mét sè DN ë miÒn Nam cßn ch­a cã ®ñ giÊy tê ph¸p lý vÒ quyÒn së h÷u nhµ x­ëng, ®Êt ®ai ®· g©y thªm nh÷ng “¸ch t¾c” cho qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh gi¸ trÞ DN nµy. VÒ phÝa nhµ n­íc TiÕn tr×nh CPH diÔn ra vÉn chËm. Sè l­îng DN ®­îc CPH cßn qu¸ Ýt, N§ 28/CP ch­a hoµn thiÖn ®Ó ®Èy nhanh CPH. NhiÒu vÊn ®Ò cô thÓ ch­a ®­îc nªu ra: Danh môc c¸c DNNN kh«ng CPH hay DNNN cÇn ®­îc gi÷ cæ phÇn khèng chÕ ch­a râ; c¸c ®Þnh h­íng b¾t buéc thùc hiÖn CPH ®èi víi c¸c DN cßn l¹i ch­a cã. VÊn ®Ò ®Þnh gi¸ DN, c¸c quy ®Þnh vÒ chÕ ®é ®èi víi DN sau CPH cßn nhiÒu bá ngá. VÉn cã sù ph©n biÖt ®èi xö so víi DNNN kh«ng hoÆc lµ ch­a CPH. Nhµ n­íc ch­a cã biÖn ph¸p m¹nh mÏ, thùc hiÖn ®óng quyÒn chñ së h÷u cña m×nh. ChÝnh phñ ch­a kiªn quyÕt, ch­a coi CPH lµ nhiÖm vô b¾t buéc mµ l¹i chê sù tù nguyÖn cña c¸c DN, c¸c ®Þa ph­¬ng vµ c¸c bé chñ qu¶n. Chñ tr­¬ng cæ phÇn ho¸ dµn ®Òu, kh«ng tËp trung vµo c¸c vïng träng ®iÓm. ViÖc tæ chøc thùc thu ch­a râ rµng. Ban cæ phÇn gåm nhiÒu tæ chøc nh­: Bé tµi chÝnh, tæng Liªn ®oµn lao ®éng, Ban tæ chøc chÝnh phñ, Bé c«ng nghiÖp, Bé kÕ ho¹ch vµ §Çu t­, Bé Lao ®éng, Th­¬ng binh vµ X· héi, Uû ban chøng kho¸n nhµ n­íc nªn viÖc triÖu tËp mét cuéc häp ®Ó bµn chñ tr­¬ng ®· khã, nh­ng viÖc thèng nhÊt ý kiÕn cµng khã h¬n. Mét sè v¨n b¶n chØ ®¹o ch­a cô thÓ, ch­a thÓ kh¼ng ®Þnh tr¸ch nhiÖm râ rµng cña tõng Bé, tõng ®Þa ph­¬ng. ViÖc tuyªn truyÒn, vËn ®éng ®èi víi CNVC trong CTCP ch­a tèt. Thùc tÕ, chóng ta ®· ­u ®·i tèt nhÊt cho ng­êi lao ®éng sau khi CPH nh­ng vÉn ch­a nhËn ®­îc sù tho¶ m·n vµ ñng hé hoµn toµn cña hä. Bªn c¹nh ®ã, ng­êi s©n ch­a quen víi viÖc mua b¸n c¸c cæ phiÕu nªn khã mµ ph¸t triÓn ®­îc thÞ tr­êng chøng kho¸n. Tuy nhiªn, qua giai ®o¹n nµy, chóng ta ®· thu ®­îc nhiÒu bµi häc quý gi¸ ®Ó CPH diÔn ra tèt h¬n trong giai ®o¹n sau. Giai ®o¹n 3 (tõ th¸ng 07/1998 ®Õn nay) §Èy m¹nh cæ phÇn ho¸ 3.1. C¬ së ph¸p lý Ngµy 29/06/1998, ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 44/CP vÒ CPH. N§ nµy ®· më réng h¬n c¸c chÕ ®é cho c«ng t¸c CPH, ®· x¸c ®Þnh râ vµ gi¶m thiÓu danh môc ngµnh nghÒ nhµ n­íc cÇn n¾m gi÷ 100% vèn, nhµ n­íc n¾m cæ phÇn ®Æc biÖt hoÆc chi phèi, kh«ng h¹n chÕ quy m« DN CPH, ph©n cÊp nhiÒu h¬n thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh CPH. Cïng ngµy 29/06/1998, chÝnh phñ ra quyÕt ®Þnh sè 111 thµnh lËp Ban ®æi míi qu¶n lý DN TW trªn c¬ së hîp nhÊt hai ban chØ ®¹o TW vÒ s¾p xÕp DNNN vµ Ban chØ ®¹o TW CPH víi ®¹i diÖn c¸c Bé liªn quan. Ngoµi ra cßn cã v¨n b¶n cña TW h­íng dÉn c¸c Bé thµnh lËp ban ®æi míi DN bé do 1 thø tr­ëng lµm tr­ëng ban, ë c¸c tæng c«ng ty do chñ tÞch H§QT lµm tr­ëng ban. Quy tr×nh CPH ®· ®­îc ®æi míi theo h­íng dÉn gi¶m bít c¸c kh©u, c¸c thñ tôc kh«ng cÇn thiÕt. Mét ®Ò ¸n CPH sÏ ®­îc hoµn thµnh trong vßng thêi gian tõ 4-5 th¸ng so víi b×nh qu©n 27 th¸ng 1 ®Ò ¸n tõ n¨m 1997 trë vÒ tr­íc. Néi dung cô thÓ ®­îc quy ®Þnh chi tiÕt trong C«ng v¨n 3395/CP-§MDN ngµy 29/08/1998 cña ban ®æi míi qu¶n lý DN TW. VÒ vÊn ®Ò tµi chÝnh khi chuyÓn DNNN thµnh CTCP, ngµy 18/07/1998, bé tµi chÝnh ®· ra th«ng t­ sè 104/1998/TT-BTC. §Õn ngµy 19/08/1998, Bé tµi chÝnh ®· cã c«ng v¨n sè 3138TC/TCDN h­íng dÉn söa ®æi mét sè ®iÓm trong th«ng t­ trªn. VÒ ph­¬ng thøc tiÕn hµnh: bªn c¹nh 3 h×nh thøc CPH ®· nªu trong N§ 28/CP cßn thªm h×nh thøc b¸n toµn bé gi¸ trÞ hiÖn cã thuéc vèn nhµ n­íc t¹i DN ®Ó chuyÓn thµnh CTCP. §èi t­îng: lµ tÊt c¶ c¸c DNNN mµ nhµ n­íc kh«ng cÇn tiÕp tôc n¾m gi÷ 100% vèn ®Çu t­, kh«ng ph©n biÖt quy m« vèn vµ lao ®éng. 3.2. Mét sè kÕt qu¶ trªn thùc tÕ N¨m 1998 ®­îc mÖnh danh lµ “n¨m cña cæ phÇn ho¸”. Tuy ch­a ®¹t tíi chØ tiªu ®Ò ra lµ 150 DN nh­ng sè DNCP ®· t¨ng nhanh. §· cã ®Õn 5 bé, 27 tØnh, thµnh phè trùc thuéc TW vµ 5 tæng c«ng ty nhµ n­íc cã Dn CPH. TÝnh ®Õn ngµy 31/12/1998 c¶ n­íc ®· cã 116 DN ®­îc CPH. §Õn hÕt n¨m 1998, c¸c ®Þa ph­¬ng ®· c¬ b¶n hoµn thµnh viÖc ph©n lo¹i vµ lËp ®Ò ¸n s¾p xÕp DNNN. Hai thµnh phè Hµ Néi vµ Hå ChÝ Minh ®· hoµn thµnh viÖc phª duyÖt ®Ò ¸n vµ ®· x©y dùng ®­îc sè DNNN chuyÓn sang c«ng ty CP ®Õn hÕt n¨m 2000. Riªng thµnh phè Hµ Néi, n¨m 1998 lµ mét n¨m thµnh c«ng, ®· thùc hiÖn CPH ®­îc 30 DNNN, chiÕm 25% sè DNNN do c¸c tØnh thµnh phè qu¶n lý vµ chiÕm 32% tæng sè DNNN ®­îc CPH. N¨m 1999, chØ tiªu ®Æt ra lµ ph¶i CPH ®­îc 400 DNNN. Trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 1999, chóng ta ®· CPH ®­îc 70 DN vµ ngµy cµng cã nhiÒu DNNN lín tham gia vµo CPH nh­ tæng c«ng ty x¨ng dÇu, H·ng hµng kh«ng ViÖt Nam. Trong thêi gian nµy ®· cã 4 doanh nghiÖp b¸n cæ phiÕu cho ng­êi n­íc ngoµi: C«ng ty cæ phÇn c¬ ®iÖn l¹nh, CTCP chÕ biÕn XK Long An, CTCP ®å hép H¹ Long vµ c«ng ty may B×nh Minh. Trong ®ã, c«ng ty may B×nh Minh ®· b¸n cho c«ng ty cña NhËt vµ Mü 36.000 cæ phÇn trªn tæng sè 180.000, trÞ gi¸ 3,6 tû ®ång, b»ng 20% vèn ®iÒu lÖ cña CTCP. Sau khi CPH, b×nh qu©n c¸c DN cã: Doanh thu t¨ng 2,3 lÇn Lîi nhuËn sau thuÕ t¨ng 2,5 lÇn Nép NSNN t¨ng 2,5 lÇn Cæ tøc b×nh qu©n ®¹t 2 – 3%/ th¸ng TÝnh ®Õn n¨m 2001, c¶ n­íc cã 700 doanh nghiÖp CPH, víi tæng sè vèn huy ®éng lµ 3.000 tû ®ång. Nh×n chung c¸c DNNN sau khi CPH ®Òu lµm ¨n cã l·i, tû lÖ vèn cña nhµ n­íc trong vèn ®iÒu lÖ còng t¨ng t­¬ng øng. VÝ dô ®iÓn h×nh nh­ c«ng ty cao su Kim §an, t¹i thêi ®iÓm cæ phÇn ho¸ vèn nhµ n­íc cã 700 tû ®ång (t­¬ng øng víi 10% vèn ®iÒu lÖ), ®Õn n¨m 2000 ®· lªn tíi 1.500 tû ®ång (chiÕm 7.14% vèn ®iÒu lÖ). T­¬ng tù nh­ tr­êng hîp cña c«ng ty cæ phÇn C¬ ®iÖn l¹nh Ree, vèn nhµ n­íc khi CPH lµ 4,8 tû ®ång, ®Õn n¨m 2000 ®· t¨ng lªn 15 tû ®ång. Nh×n chung, sau CPH doanh thu cña c¸c doanh nghiÖp t¨ng kho¶ng 42,5%/n¨m; lîi nhuËn tr­íc thuÕ t¨ng 125%/n¨m; nép ng©n s¸ch t¨ng 70,2%; chia cæ tøc tõ 6-12%. TÝnh ®Õn 31/12/2002, c¶ n­íc ®· CPH ®­îc 920 DNNN. Theo môc tiªu, phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2005 cæ phÇn ho¸ ®­îc 1.319 doanh nghiÖp. Nh÷ng thµnh tùu trong tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ DNNN ë tõng giai ®o¹n ®· ®­îc liÖt kª kh¸ ®Çy ®ñ ë môc 1, 2, 3 phÇn II. Tuy nhiªn nÕu chØ nh×n thÊy toµn thµnh tùu vµ ­u ®iÓm mµ kh«ng thÊy ®­îc nh÷ng thiÕu sãt cña qu¸ tr×nh nµy, th× còng ®ång nghÜa víi viÖc: ta míi chØ nh×n nhËn vÊn ®Ò ë khÝa c¹nh lung linh, huyÒn ¶o cña nã. §iÒu nµy còng t­¬ng tù víi vÊn ®Ò: ta ch­a thÓ nh×n nhËn, ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh CPH mét c¸ch biÖn chøng, toµn diÖn, vµ nh­ vËy mong muèn ®­a ra ®­îc nh÷ng gi¶i ph¸p ®Èy nhanh tiÕn tr×nh CPH, ®­a n­íc ta tiÕn nhanh trªn con ®­êng ph¸t triÓn t¨ng tèc lµ hoµn toµn m¬ hå vµ phi thùc tÕ. BÊt cø mét ®iÒu g× còng cã 2 mÆt vµ tiÕn tr×nh CPH ë ViÖt Nam ta còng vËy. Nh÷ng mÆt tån t¹i ®ã sÏ ®­îc tr×nh bµy kü ë phÇn sau. Nh÷ng mÆt tån t¹i xÐt chung trong tiÕn tr×nh CPH tõ n¨m 1992 ®Õn nay 4.1. VÊn ®Ò nhËn thøc t­ t­ëng vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ. Lîi Ých cña CPH ch­a thùc sù ®­îc c¸c DN thÊu hiÓu. Cã ý kiÕn cßn cho r»ng nhiÒu gi¸m ®èc “sî” cæ phÇn ho¸. Cßn nhiÒu gi¸m ®èc DNNN trong diÖn CPH ch­a muèn lµm, nªu nhiÒu lý do ®Ó xin tr× ho·n, thËm chÝ cßn xin rót tªn. Hä muèn dùa vµo “bÇu s÷a” Nhµ n­íc, thua lç ®· cã nhµ n­íc lo. Hä muèn gi÷ l¹i quyÒn lùc DNNN ®Ó h­ëng ­u ®·i. Theo ý kiÕn cña «ng TrÇn Quèc TrÞ, chñ tÞch H§QT c«ng ty cæ phÇn thùc phÈm rau qu¶ CÇn Th¬: “HiÖn nay h¬n 50% gi¸m ®èc DNNN kh«ng muèn CPH, mét phÇn do lín tuæi, n¨ng lùc yÕu kÐm, mét phÇn do sî mÊt chøc, mÊt quyÒn lîi vÒ kinh tÕ”. Cßn theo ý kiÕn cña «ng TrÇn Xu©n LÞch, Phã viÖn tr­ëng CIEM: TiÕn ®é CPH DNNN cßn chËm ®óng lµ do hiÖn nay cã nhiÒu gi¸m ®èc DNNN cßn e ng¹i, sî CPH sÏ ¶nh h­ëng ®Õn quyÒn lîi c¸ nh©n. Riªng c¸c tæng c«ng ty cßn sî lµm gi¶m doanh thu, vèn, tµi s¶n, lîi nhuËn vµ kh«ng cßn thµnh viªn lÖ thuéc. MÆt kh¸c khi tiÕn hµnh CPH, nhiÒu gi¸m ®èc hoang mang kh«ng biÕt víi lo¹i h×nh DN míi sÏ ph¶i lµm nh­ thÕ nµo. Khi lµ DNNN, mçi quyÕt ®Þnh cña gi¸m ®èc th­êng theo c«ng thøc chung mµ nhiÒu DNNN kh¸c ®· lµm, cã thÓ yªn t©m v× ®»ng sau m×nh cßn cã Tæng c«ng ty, cã Së, cã Bé vµ ChÝnh phñ. Nay chuyÓn qua DNCP, gi¸m ®èc ph¶i tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c quyÕt ®Þnh cña m×nh, mµ nh÷ng quyÕt ®Þnh Êy ¶nh h­ëng ®Õn hµng ngµn cæ ®«ng tham gia gãp vèn, trong ®ã cã nhiÒu c«ng nh©n ®ang trùc tiÕp lµm viÖc t¹i DN. §©y lµ mét ®iÒu kh«ng dÔ dµng ®èi víi gi¸m ®èc quen lµm gi¸m ®èc DNNN. ChÝnh nçi sî h·i nµy mµ ®Õn nay nhiÒu doanh nghiÖp vÉn ¸n binh bÊt ®éng thËm chÝ cßn xin rót khái danh s¸ch thuéc diÖn CPH. Cßn ®èi víi ng­êi d©n, hä cßn hiÓu biÕt mét c¸ch m¬ hå vÒ CPH vµ lý do t¹i sao ph¶i CPH. Ng­êi d©n cã vÎ tin t­ëng nhiÒu h¬n vµo l·i suÊt tiÕt kiÖm, ®èi víi hä viÖc bá tiÒn ®Çu t­ vµo mua cæ phiÕu hay tr¸i phiÕu cña mét CTCP lµm ¨n cã hiÖu qu¶ ®Ó thu l·i cæ tøc cao lµ mét sù lùa chän cßn kh¸ míi mÎ. §ã chÝnh lµ bøc t­êng ng¨n c¶n viÖc thu hót vèn cña c¸c DNNN sau khi CPH. 4.2. Nh÷ng tån t¹i trong chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc 4.2.1. ChÝnh s¸ch ®èi víi ng­êi lao ®éng NghÞ ®Þnh 44/1998/N§-CP ®· më réng møc ­u ®·i cho ng­êi lao ®éng tíi møc 20% gi¸ trÞ vèn nhµ n­íc. Gi¸ trÞ ­u ®·i nµy thùc hiÖn th«ng qua b¸n gi¶m gi¸ tíi 30% so víi gi¸ trÞ cæ phÇn th­êng vµ nh÷ng cæ phÇn nµy hoµn toµn ®­îc thõa kÕ vµ chuyÓn nh­îng. Tuy vËy l¹i n¶y sinh vÊn ®Ò lµ chÝnh s¸ch ­u ®·i míi chØ ®¸p øng ®­îc mét phÇn nguyÖn väng cña ng­êi lao ®éng: §ã lµ ®¶m b¶o sù c«ng b»ng song ch­a ®¶m b¶o cho ng­êi lao ®éng thùc hiÖn ®­îc. Trªn thùc tÕ, ng­êi lao ®éng ë DN ®a phÇn lµ ng­êi nghÌo, kh«ng cã hoÆc kh«ng ®ñ tiÒn ®Ó mua cæ phÇn mµ ng­êi lao ®éng l¹i chØ ®­îc h­ëng nh÷ng ­u ®·i ®ã khi tham gia mua cæ phÇn nªn c¬ héi ®­îc ­u ®·i lµ rÊt h¹n chÕ. Nh­ vËy nÕu ai ®ã kh«ng thuéc diÖn ng­êi lao ®éng nghÌo nh­ng l¹i kh«ng cã tiÒn mua cæ phÇn th× hä hoµn toµn kh«ng ®­îc h­ëng nh÷ng ­u ®·i tõ phÝa nhµ n­íc. §èi víi ng­êi lao ®éng nghÌo, nhµ n­íc cã nh÷ng ­u ®·i ®Æc biÖt. Tuy nhiªn, sè l­îng cæ phÇn ­u ®·i nµy rÊt nhá, chØ chiÕm cã 20% tæng sè cæ phÇn nhµ n­íc b¸n ­u ®·i cho ng­êi lao ®éng, cã nghÜa lµ chØ 4% sè vèn nhµ n­íc t¹i DN. §¸ng chó ý lµ cßn nhiÒu khã kh¨n trong viÖc x¸c ®Þnh tiªu chÝ ng­êi nghÌo ®Ó gi¶i quyÕt chÝnh s¸ch ­u ®·i. Tuy nhiªn, mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m hiÖn nay lµ sù ph©n ho¸ giµu nghÌo trong ng­êi lao ®éng ë c¸c CTCP. Trong cïng mét DN, cã ng­êi së h÷u tõ 3.000 – 4.000 cæ phÇn, nh­ng còng cã ng­êi chØ cã 15-20 cæ phÇn, thËm chÝ cã ng­êi kh«ng cã cæ phÇn nµo, dÉn ®Õn sù chªnh lÖch rÊt lín vÒ cæ tøc, lµm cho sù ph©n ho¸ ngµy cµng s©u s¾c. VÒ vÊn ®Ò viÖc lµm NghÞ ®Þnh 44/CP ®· quy ®Þnh : DN tiÕn hµnh CPH cã tr¸ch nhiÖm s¾p xÕp, sö dông hÕt sè lao ®éng hiÖn cã t¹i DN… Sau 12 th¸ng, kÓ tõ khi DNNN chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn, nÕu do nhu cÇu tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh, thay ®æi c«ng nghÖ, dÉn ®Õn ng­êi lao ®éng mÊt viÖc lµm th× chÝnh s¸ch ®èi víi nh÷ng ng­êi lao ®éng nµy ®­îc gi¶i quyÕt theo nh÷ng quy ®Þnh hiÖn hµnh cña chÝnh phñ”. §iÒu nµy cã nghÜa lµ hä chØ ®­îc tiÕp tôc lµm viÖc æn ®Þnh trong vßng 12 th¸ng, cßn sau ®ã tuú thuéc vµo t×nh h×nh thùc tÕ cña DN. Râ rµng ®iÒu nµy ch­a ®ñ søc thuyÕt phôc ®èi víi hä. §iÒu mµ ng­êi lao ®éng quan t©m h¬n hÕt lµ mét viÖc lµm æn ®Þnh th× chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc l¹i ch­a ®¸p øng ®­îc. Thö hái liÖu ng­êi lao ®éng cã thÝch CPH khi hä biÕt r»ng m×nh sÏ bÞ thÊt nghiÖp bÊt cø lóc nµo. MÆc dï trªn thùc tÕ, hÇu hÕt ë c¸c DNNN ®· CPH ®Òu cã sè l­îng lao ®éng t¨ng lªn nh­ng ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ toµn bé sè ng­êi lao ®éng cña DNNN tr­íc CPH hiÖn vÉn ®ang cã viÖc lµm, nh­ng biÕt ®©u trong thêi gian tíi hä sÏ bÞ mÊt viÖc lµm? §©y chÝnh lµ vÊn ®Ò mµ chñ tr­¬ng cña nhµ n­íc ch­a gi¶i quyÕt ®­îc. 4.2.2. Nh÷ng tån t¹i trong c¸c quy ®Þnh liªn quan ®Õn vÊn ®Ò tµi chÝnh. Thø nhÊt lµ ch­a cã c¬ chÕ xö lý døt ®iÓm nî tån ®äng tr­íc khi CPH, ®Æc biÖt nh÷ng kho¶n nî ®· tån ®äng trong nhiÒu n¨m, g©y ¶nh h­ëng ®Õn t×nh h×nh tµi chÝnh cña DN vµ quyÒn lîi cña c¸c cæ ®«ng. Thø hai lµ nî vµ tµi s¶n ®­îc lo¹i trõ khi x¸c ®Þnh gi¸ trÞ DN, nÕu ch­a xö lý ®­îc giao DN b¶o qu¶n, dÉn ®Õn ph¶i bè trÝ mÆt b»ng, kho tµng ®Ó cÊt gi÷, chi phÝ v× thÕ bÞ t¨ng lªn. H¬n thÕ n÷a, ho¹t ®éng ®Þnh gi¸ DN ®­îc tiÕn hµnh theo c¬ chÕ Héi ®ång cßn thiÕu tÝnh chuyªn nghiÖp vµ mang nÆng tÝnh c¶m quan, tho¶ hiÖp; viÖc khèng chÕ quyÒn mua cæ phÇn cßn ch­a hîp lý; c¬ chÕ b¸n cæ phÇn thiÕu c«ng khai, minh bÆch. Ngoµi ra cßn cã nhiÒu khÝa c¹nh mµ chñ tr­¬ng cña nhµ n­íc ch­a râ rµng. VÝ dô phÇn gãp vèn liªn doanh cña DN CPH kh«ng ®­îc h­íng dÉn cô thÓ trong tr­êng hîp CPH c¶ phÇn vèn DN gãp vµo liªn doanh. Do ®ã ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ trÞ cña DN, ®Õn c¸c nhµ ®Çu t­ vµ phÇn vèn gãp cña nhµ n­íc. Thùc tÕ cho thÊy viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ DN lµ kh©u r¾c rèi vµ mÊt nhiÒu thêi gian nhÊt dÉn ®Õn t×nh tr¹ng chËm trÔ trong tiÕn tr×nh CPH Thø ba lµ do ch­a quy ®Þnh râ ®iÒu kiÖn nµo DN ®­îc t¨ng, gi¶m hoÆc ®iÒu chØnh c¬ cÊu vèn ®iÒu lÖ, nªn trong thùc tÕ x¶y ra tranh chÊp gi÷a thµnh viªn H§QT vµ c¸c cæ ®«ng. Ngoµi ra cßn cã nh÷ng tr­êng hîp DN mµ nhµ n­íc n¾m gi÷ cæ phÇn chi phèi cã nhu cÇu ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu ®Ó huy ®éng vèn, nh­ng vÒ phÝa nhµ n­íc l¹i kh«ng muèn t¨ng vèn n¾m gi÷ nh»m gi÷ c¬ cÊu vèn ban ®Çu. 4.2.3. VÒ mÆt thÓ chÕ C¸c chuyªn gia kinh tÕ còng nh­ c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ®Òu thèng nhÊt r»ng; v­íng m¾c kh«ng nhiÒu nh­ng CPH vÉn chËm lµ do thÓ chÕ. Theo bµ Ph¹m Chi Lan, phã chñ tÞch Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam, l©u nay ai còng c«ng nhËn chñ tr­¬ng CPH lµ quan träng, cÇn ®Èy m¹nh, nh­ng hÇu nh­ mäi ng­êi ®Òu ch­a th«ng lµ c¸i g× nhµ n­íc sÏ n¾m, c¸i g× hoµn toµn më, nªn Ýt ai d¸m liÒu m¹ng xung phong. Tuy nhiªn, theo c¸c chuyªn gia, nguyªn nh©n s©u xa lµm cho tiÕn ®é CPH chËm lµ vÉn cßn cã sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a DNNN vµ DNCPH. Theo ý kiÕn cña bµ Ph¹m Chi Lan: “Chõng nµo ch­a cã mét m«i tr­êng kinh doanh b×nh ®¼ng, chõng nµo DNNN cßn ®­îc ­u ®·i th× kh«ng DN nµo muèn tõ bá ®Æc quyÒn ®Ó chuyÓn sang mét m«i tr­êng kinh doanh gian nan h¬n”. NhiÒu gi¸m ®èc DN cho biÕt, ngoµi c¸c khã kh¨n gÆp ph¶i khi tiÕp cËn nguån vèn, ®Êt ®ai th× th¸i ®é ph©n biÖt ®èi xö cña c¸c c¬ quan hµnh chÝnh, c«ng quyÒn còng khiÕn hä ph¶i n¶n lßng. §¬n cö mét vÝ dô rÊt nhá, rÊt ®êi th­êng lµ gi¸m ®èc DN cæ phÇn dÔ gÆp r¾c rèi víi c¬ quan giao th«ng h¬n lµ gi¸m ®èc DNNN, chØ v× c¸c gi¸m ®èc DN CPH ®i xe…biÓn tr¾ng. ChØ sù so s¸nh nhá th«i còng ®ñ thÊy sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vÉn ch­a hÕt nÆng nÒ. Nh×n réng h¬n n÷a, ta cµng thÊy râ sù ph©n bi