Đánh giá chất lượng nước mặt của sông Tiền đoạn đi qua Thành phố Mỹ Tho

u thuï trong quaù trình oxy hoaù caùc chaát höõu cô coù theå bò vi sinh vaät phaân huyû trong ñieàu kieän yeám khí. BOD ñöôïc söû duïng roäng raõi trong kyõ thuaät moâi tröôøng. Laø chæ tieâu xaùc ñònh möùc ñoä oâ nhieãm cuûa nöôùc thaûi sinh hoaït vaø coâng nghieäp qua chæ soá oxy duøng ñeå khoaùng hoaù caùc chaát höõu cô. Chæ soá BOD chæ ra löôïng oxy maø vi khuaån tieâu thuï trong phaûn öùng oxy hoaù caùc chaát höõu cô trong nöôùc oâ nhieãm. Chæ soá BOD caøng cao chöùng toû löôïng chaát höõu cô coù khaû naêng phaân huyû sinh hoïc oâ nhieãm trong nöôùc caøng lôùn. Ngoaøi ra BOD coøn laø moät trong nhöõng chæ tieâu quan troïng nhaát ñeå kieåm soaùt oâ nhieãm doøng chaûy, BOD coù lieân quan ñeán vieäc ño löôïng oxy tieâu thuï do vi sinh vaät khi phaân huyû chaát höõu cô coù trong nöôùc thaûi. Do ñoù BOD coøn ñöôïc öùng duïng ñeå öôùc löôïng coâng suaát caùc coâng trình xöû lyù sinh hoïc cuõng nhö ñaùnh giaù hieäu quaû caùc coâng trình ñoù. Phöông phaùp phaân tích vaø caùch tieán haønh : Duïng cuï vaø thieát bò - Tuû ñieàu nhieät ôû 20oC - Chai BOD - OÁng ñong 100 ml. - Burret. - Pipette. Trình töï thí nghieäm: Xöû lyù maãu: - Neáu coù ñoä kieàm vaø ñoä axít thì phaûi trung hoøa ñeán pH = 6,5 – 7,5 baèng H2SO4 hoaëc NaOH. - Neáu maãu coù haøm löôïng Clo dö ñaùng keå, theâm 1 ml axit acetic (1:1) hay H2SO4 (1:50) trong 1 lít maãu, sau ñoù tieáp tuïc cho KI 10% roài ñònh phaàn baèng Na2S2O3 döùt ñieåm. Kyõ thuaät pha loaõng: Thöïc hieän pha loaõng maãu xöû lyù theo tyû leä ñeà nghò nhö sau: - 0,1 – 1 % : Cho nöôùc thaûi coâng nghieäp nhieãm baån naëng. - 1 – 5 % : Cho nöôùc chöa xöû lyù Space hoaëc ñaõ laéng. - 5 – 25 % : Cho doøng chaûy qua quaù trình oxi hoùa. - 25 – 100 % : Cho caùc doøng soâng oâ nhieãm ( tieáp nhaän nöôùc thaûi) Chieát maãu ñaõ pha loaõng vaøo 2 chai: moät chai ñaäy kin ñeå uû 5 ngaøy (BOD5) vaø moät chai ñeå ñònh phaân töùc thì. Chai uû trong 20oC ñaäy kyõ, nieâm baèng maøng nöôùc moûng treân choå loïc cuûa mieäng chai (löu yù ñeå löôïng nöôùc naøy khoâng bò caïn heát). Ñònh phaân löôïng oxi hoøa tan: - Ñoái vôùi caùc loaïi nöôùc ñaõ bieát chaéc haøm löôïng DO = 0 thì khoâng caàn ñònh phaân löôïng oxi hoøa tan. - Ñoái vôùi maãu: Moät chai xaùc ñònh haøm löôïng DO ngay treân maãu pha loaõng: DOo Chai coøn laïi uû ôû nhieät ñoä 20oC vaø ñònh phaân DO5 ( sau 5 ngaøy) - Ñoä pha loaõng sao cho ñeå söï khaùc bieät giöõa 2 laàn ñònh phaân phaûi > 1mgO2/l. - Chæ soá BOD ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc: Trong ñoù: DOo: Oxy hoøa tan ño ñöôïc ngaøy ñaàu tieân (suïc khí trong 2 giôø) DO5: Oxy hoøa tan ño ñöôïc trong 5 ngaøy. f : heä soá pha loaõng. COD ( nhu caàu oxy hoaù hoïc ) : Ñaïi cöông : Nhu caàu oxy hoaù hoïc laø löôïng oxy töông ñöông cuûa caùc caáu töû höõu cô trong maãu nöôùc bò oxy hoaù bôûi taùc nhaân hoaù hoïc coù tính oxy hoaù maïnh. Laø moät trong nhöõng chæ tieâu ñaëc tröng duøng ñeå khaûo saùt, ñaùnh giaù hieän traïng vaø kieåm tra möùc ñoä oâ nhieãm cuûa nguoàn nöôùc thaûi vaø nöôùc maët ñaëc bieät laø caùc coâng trình xöû lyù nöôùc thaûi. Theo phöông phaùp naøy, chæ trong moät khoaûng thôøi gian ngaén haàu nhö toaøn boä caùc chaát höõu cô ñaõ bò oxy hoaù, chæ tröø moät soá ít tröôøng hôïp ngoaïi leä, nhôø vaäy cho pheùp xaùc ñònh nhanh haøm löôïng chaát höõu cô. Tyû leä giöõa BOD vaø COD thöôøng xaáp xæ töø 0,5 – 0,7. Phöông phaùp phaân tích vaø caùch tieán haønh : Söû duïng phöông phaùp dichromate hoaøn löu xaùc ñònh COD. Caùc böôùc tieán haønh nhö sau: Hoaù chaát: dd chuaån K2Cr2O7 0,0167 M, H2SO4 reagent, chæ thò maøu Forroin, dd FAS 0,1 M. Cho hoaù chaát nhö baûng döôùi ñaây : OÁng nghieäm Ml maãu DD K2Cr2O7 H2SO4reagent 16x100 mm 2,5 1,5 3,5 Ñaäy nuùt vaën kyõ, laéc nhieàu laàn caån thaän vì phaûn öùng phaùt nhieät. Cho vaøo loø saáy ôû nhieät ñoä 150oC trong 2 giôø. Laáy ra ñeå nguoäi ñeán nhieät ñoä phoøng, sau ñoù cho vaøo 2 gioït ferroin vaø chuaån baèng dd FAS 0,1 M. Maãu chuyeån töø maøu xanh luïc sang maøu naâu ñoû. Laøm maãu roãng vôùi nöôùc caát. Tính toaùn : A : theå tích FAS duøng chuaån ñoä maãu roãng. B : theå tích FAS duøng chuaån ñoä maãu thaät. C : theå tích maãu ( ml ). N : noàng ñoä thöïc cuûa FAS. SS ( chaát raén lô löûng ) : Ñaïi cöông : Chaát raén trong nöôùc toàn taïi ôû daïng lô löûng vaø daïng hoaø tan do caùc chaát röûa troâi töø ñaát, saûn phaåm cuûa quaù trình phaân huyû caùc chaát höõu cô, ñoäng thöïc vaät vaø do aûnh höôûng cuûa nöôùc thaûi sinh hoaït vaø coâng nghieäp. Chuùng coù aûnh höôûng xaáu ñeán chaát löôïng nöôùc maët hoaëc nöôùc thaûi. Caùc nguoàn nöôùc coù haøm löôïng chaát raén cao thöôøng coù vò vaø coù theå taïo neân caùc phaûn öùng lyù hoïc khoâng thuaän lôïi cho ngöôøi söû duïng. Nöôùc caáp coù haøm löôïng caën lô löûng cao gaây neân caûm quan khoâng toát. Ngoaøi ra haøm löôïng caën lô löûng coøn gaây aûnh höôûng nghieâm troïng trong vieäc kieåm soaùt quaù trình xöû lyù nöôùc thaûi baèng phöông phaùp sinh hoïc. Phöông phaùp phaân tích vaø caùch tieán haønh : Söû duïng maùy quang phoå keá (trong phoøng thí nghieäm 14) ñeå ño SS. Caùc böôùc tieán haønh nhö sau: Laéc ñeàu maãu, ñoå nhanh ra coác 100 ml (laáy khoaûng 50 ml). Baät maùy quang phoå keá. Nhaäp vaøo maõ chöông trình 630 – enter. Ñieàu chænh böôùc soùng veà 810 nm – maøn hình xuaát hieän Zero sample sau ñoù: mg/l SUSP.SOLIDS. Cho nöôùc caát vaøo cuvet ñeán ngang vaïch traéng, cho vaøo buoàng ño, ñaäy naép, nhaán phím Zero. Maøn hình xuaát hieän Zeroing, sau ñoù : 0.0 mg/l SUSP.SOLIDS. Cho maãu vaøo cuvet coøn laïi cuõng ñeán ngang vaïch traéng, ñaët vaøo buoàng ño, ñaäy naép, nhaán phím read, ñoïc giaù trò treân maøn hình. Nitrogen - Amoni : Ñaïi cöông : Söï hieän höõu cuûa amoni trong nöôùc maët baét nguoàn töø hoaït ñoäng phaân huyû chaát höõu cô do caùc vi sinh vaät trong ñieàu kieän yeám khí. Ñoái vôùi nöôùc caáp cho sinh hoaït, amoni ñöôïc tìm thaáy khi bò nhieãm baån bôûi caùc doøng thaûi. Phöông phaùp phaân tích vaø caùch tieán haønh : Phöông phaùp xaùc ñònh : phöông phaùp Nessler hoaù tröïc tieáp. Duïng cuï : Erlen 125 ml ( 9). - OÁng ñong 50ml (1). Pipet 1 ml (1). - Pipet 10 (1 ). Quaû boùp cao su - Pheåu + giaáy loïc. Maùy quang phoå keá + cuvet. Hoaù chaát : Dung dòch keõm sunfat. Dung dòch EDTA. Dung dòch ñeäm phosphate. Dung dòch khöû Natrithiosunfat (Na2S2O3 N/70). Thuoác thöû Nessler. Dung dòch amoni chuaån. Trình töï thí nghieäm : Khöû clo : theâm 1 ml dung dòch Na2S2O3 N/70 cho 1mgCl2/l trong 50 ml nöôùc maãu. Theâm 1 ml ZnSO4 vaø 0,5 ml NaOH 6N trong 100 ml maãu, naâng pH cuûa nöôùc leân 10,5 khuaáy ñeàu, ñeå laéng vaø loïc ñeå laáy phaàn nöôùc trong. Laáy 50 ml maãu ñaõ loïc + 1 gioït EDTA vaø 2 ml thuoác thöû Nessler ( dung dòch coù maøu vaøng neáu coù amoni ). Ñoàng thôøi chuaån bò ñöôøng chuaån theo baûng döôùi ñaây. Kí hieäu oáng 0 1 2 3 4 5 6 7 8 ml dd chuaån 0 1 2 4 5 6 8 10 12 ml nöôùc caát 50 49 48 46 45 44 42 40 38 Thuoác thöû Nessler 2 ml/relen C ( N-NH3 μg ) 0 10 20 40 50 60 80 100 120 So maøu caùc dung dòch trong ñöôøng chuaån ôû böôùc soùng λ = 430 nm sau khi theâm thuoác thöû Nessler 10 phuùt. Döïng ñöôøng chuaån vaø töø ñoù suy ra löôïng amoni trong maãu. Phosphate : Ñaïi cöông : Trong thieân nhieân, phosphate ñöôïc xem laø saûn phaåm cuûa quaù trình laân hoaù, thöôøng gaëp ôû daïng veát ñoái vôùi nöôùc thieân nhieân. Khi haøm löôïng phosphate cao seõ laø moät yeáu toá giuùp rong reâu phaùt trieån maïnh. Hieän töôïng naøy coù theå coù nguoàn goác töø söï oâ nhieãm cuûa nöôùc sinh hoaït, noâng nghieäp hoaëc töø nöôùc thaûi coâng nghieäp saûn xuaát boät giaët, chaát taåy röûa hay phaân boùn. Do ñoù, chæ tieâu phosphate ñöôïc öùng duïng trong vieäc kieåm soaùt möùc ñoä oâ nhieãm cuûa doøng nöôùc. Phöông phaùp phaân tích vaø caùch tieán haønh : Duïng cuï thieát bò : - Erlen 125 (8). - Pipeùt 10 (1). - Coác 100 (2). - Pipeùt 25 (1). - Ñuõa thuyû tinh. - Beáp ñieän . - Pipeùt 1 ml (1) : oáng nhoû gioït. - Pheãu – giaáy loïc. - Quaû boùp cao su. - Maùy quang phoå keá. Hoaù chaát : - Chæ thò maøu phenolphthalein. - Hoãn hôïp axít maïnh H2SO4 + HNO3. - Dd ammonium phosphate. - Dd SnCl2. - Dd P-PO43- chuaån ( 1 ml = 10 μm P-PO43). Trình töï thí nghieäm : Neáu maãu ñuïc vaø coù maøu caàn loïc tröôùc khi tieán haønh ñònh phaân. Huùt 25 ml maãu, theâm moät gioït chæ thò maøu phenolphthalein ( neáu ñoåi maøu ñoû thì nhoû töøng gioït axit maïnh cho ñeán khi vöøa maát maøu ). Neáu dung dòch khoâng maát maøu thì caàn phaûi pha loaõng maãu. Chuaån bò ñöôøng chuaån theo baûng sau : Soá thöù töï 0 1 2 3 4 5 6 ml dd P-PO43- chuaån 0 0,5 1 1,5 2 2,5 _ ml nöôùc caát 25 24,5 24 23,5 23 22,5 _ ml maãu nöôùc _ _ _ _ _ _ 25 ml dd molybdate 1ml/erlen 125 ml ml SnCl2. 0,1 ml = 2 gioït / erlen C (mg/l ) 0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 ? Neân giöõ dung dòch chuaån vaø maãu cuøng nhieät ñoä phoøng thí nghieäm (24 – 30 oC) sao cho sai bieät nhieät ñoä khoâng quaù 2oC giöõa caùc oáng vì maøu saéc tuyø thuoäc nhieàu vaøo nhieät ñoä. Ño vaø so saùnh ñoä haáp thu cuûa maãu vaø caùc oáng treân ñöôøng chuaån. So maøu sau khoaûng 10 – 12 phuùt ôû böôùc soùng λ = 690 nm. Neáu maãu vöôït quaù ñöôøng chuaån, laøm laïi vôùi theå tích maãu thích hôïp vaø pha loaõng thaønh 25 ml. Coliforms : Ñaïi cöông : Nhoùm coliforms bao goàm caùc vi khuaån hình que, khoâng taïo baøo töû, gram aâm, hieáu khí, kî khí tuyø nghi, khoâng sinh baøo töû. Trong soá naøy coù moät soá gaây beänh neân ta caàn loaïi boû chuùng tröôùc khi söû duïng. Vieäc kieåm tra chæ tieâu vi sinh khoâng theå xaùc ñònh moät loaïi ñaëc tröng. Caùc phöông phaùp xaùc ñònh coliforms laø: phöông phaùp leân men nhieàu oáng, phöông phaùp maøng loïc. Phöông phaùp phaân tích vaø caùch tieán haønh : Söû duïng phöông phaùp maøng loïc (MF) ñeå xaùc ñònh soá coliforms coù trong nöôùc. Duïng cuï : Boä loïc Milipore khöû truøng. Maøng loïc. Ñóa petri vaø pipet khöû truøng. Moâi tröôøng Endo – agar. Nöôùc caát khöû truøng. Maãu nöôùc. Keïp gaáp khöû truøng. Trình töï thí nghieäm: Choïn ñoä pha loaõng maãu. Thöôøng ñoái vôùi nöôùc thaûi ngöôøi ta choïn ñoä pha loaûng töø 10-3 trôû leân tuyø theo möùc ñoä oâ nhieãm. Maãu nöôùc ñöôïc xem laø lyù töôûng neáu ñeám ñöôïc töø10 – 80 laïc khuaån coliforms/ 1 ml. Moâi tröôøng Endo-agar ñaõ khöû truøng naáu tan chaûy, ñeå nguoäi ñeán 60oC, roùt moâi tröôøng vaøo caùc ñóa petri khöû truøng, ñeå ñoâng laïi. Loïc maãu : Duøng keïp gaáp ñaõ khöû truøng, ñaët taám maøng loïc ( beà coù keû vaïch ôû phía treân ) leân treân maët pheåu loïc moät caùch caån thaän, khoaù pheåu loïc laïi. Loïc maãu baèng caùch huùt chaân khoâng, traùng pheåu baèng nöôùc caát voâ truøng. Huùt 1 ml maãu ñaõ choïn cho vaøo pheåu loïc traùng laïi pheåu loïc baèng nöôùc caát voâ truøng. Môû pheåu loïc vaø ñaët taám maøng loïc leân treân ñóa petri khöû truøng ñaõ coù saün moâi tröôøng. Caån thaän laên taám maøng loïc treân beà maët thaïch vaø traùnh khoâng taïo caùc bong boùng khí döôùi maøng loïc. Laät ngöôïc ñóa petri laïi, ñem uû ôû 350C. Sau 24 giôø ñem ñeám soá laïc khuaån moïc treân taám maøng loïc. Khuaån laïc coliform tieâu bieåu coù maøu hoàng cho ñeán ñoû ñaäm, coù aùnh kim treân beà maët. Aùnh kim coù theå bao phuû toaøn boä laïc khuaån hoaëc chæ laø moät chaám nhoû. Caùc laïc khuaån khoâng coù aùnh kim coù theå maøu hoàng, ñoû, traéng vaø khoâng maøu xem nhö khoâng phaûi laø coliform. Tính toaùn : Soá khuaån laïc /100 ml = Trong ñoù : N : soá khuaån laïc ñeám ñöôùc. V : theå tích maãu ñöôïc loïc ( ml ). 3.3. Vò trí laáy maãu : Döïa theo baûn ñoà laáy maãu cuûa Trung Taâm Kyõ Thuaät Taøi Nguyeân Moâi Tröôøng thuoäc sôû Taøi Nguyeân Moâi Tröôøng Tieàn Giang, nöôùc maët treân soâng Tieàn ñöôïc laáy 5 maãu ôû caùc vò trí sau : khu vöïc caûng Myõ Tho ( KCN ), khu vöïc cheá bieán thuyû saûn ( KCN ), caàu Bình Ñöùc, Beán Chöông Döông, Caûng Caù Myõ Tho. Choïn laïi 5 vò trí laáy maãu ôû treân keát hôïp vôùi 2 vò trí khaùc ( Xaõ Taân Myõ Chaùnh vaø phöôøng 4) ñeå coù theâm cô sôû cho vieäc ñaùnh giaù ñöôïc toát hôn. Baûn ñoà 2 : caùc vò trí laáy maãu Ñôn vò haønh chaùnh Vò trí laáy maãu – Kí hieäu maãu Ñaëc ñieåm thôøi tieát vaø moâi tröôøng xung quanh vò trí laáy maãu 1.phöôøng 1 -Beán Chöông Döông (M1) -Thôøi tieát : gioù nheï, ít naéng. -Ñaëc ñieåm xung quanh : Gaàn nhaø haøng-khaùch saïn Chöông Döông. Gaàn coâng trình xaây döïng ñang thi coâng. Coù nhieàu ghe chôû khaùch du lòch neo ñaäu. Coù soùng nheï, ít raùc troâi. 2. phöôøng 2 - Caûng caù Myõ Tho ( M2) - Thôøi tieát : coù gioù ï, naéng. -Ñaëc ñieåm xung quanh : Nhieàu taøu ra vaøo caûng. Nhieàu nhaø troâi treân soâng ( caùch 50 m ). Hoaït ñoäng mua baùn raát ñoâng. Coù soùng nheï, ít raùc troâi. 3. phöôøng 4 Beán ghe nhoû thuoäc khu phoá 6.(M3) Thôøi tieát : naéng. -Ñaëc ñieåm xung quanh : Nhieàu ghe taøu neo ñaäu. Nhieàu nhaø ven soâng. Coù nhieàu luïc bình, raùc troâi noåi. Coù soùng. 4. phöôøng 6 Caàu Bình Ñöùc(M4) -Thôøi tieát : khoâng coù gioù, naéng. -Ñaëc ñieåm xung quanh : Ít nhaø ven soâng. Gaàn beänh vieän K120. Ít ghe taøu neo ñaäu. Coù soùng ï. 5.Xaõ Trung An - Khu vöïc Caûng Myõ Tho ( KCN ).(M5) -Khu vöïc cheá bieán thuyû saûn (KCN ).(M6) Thôøi tieát : -Ñaëc ñieåm xung quanh : Gaàn nhieàu coâng ty, xí nghieäp saûn xuaát. Nhieàu taøu lôùn ñi laïi. Gaàn vò trí khai thaùc caùt. Coù nhieàu döøa nöôùc, luïc bình ven bôø. 6.Xaõ Taân Myõ Chaùnh Traïm xaêng daàu treân soâng Thuoäc aáp Thuaän Phong.(M7) Thôøi tieát : gioù, ít naéng. -Ñaëc ñieåm xung quanh : Nhieàu ghe taøu neo ñaäu. Maët nöôùc coù nhieàu vaùn daàu. Coù xaùc caù cheát. Gaàn traïi cöa. Nhieàu taøu ñi laïi. Baûng 10 : Vò trí laáy maãu vaø caùc ñaëc ñieåm moâi tröôøng xung quanh. Keát quaû phaân tích : STT Maãu Caùc chæ tieâu pH SS (mg/l) BOD5 (mg/l) COD (mg/l) DO (mg/l) P-PO43- (mg/l) N-NH3 (mg/l) Coliform (MPN/100ml) 1 M1 7,41 93 8 20 4,16 0,35 0,047 230 2 M2 7,24 73 9 30 6,08 0,31 0,039 2100 3 M3 7,15 53 8 18 5,67 0,20 0,022 2400 4 M4 7,20 49 6 21 4,49 0,15 0,018 46000 5 M5 7,29 48 6 16 6,16 0,17 0,013 15000 6 M6 7,19 41 7 14 5,19 0,32 0,036 11000 7 M7 6,68 82 9 35 4,7 0,37 0,042 9200 TCVN 5942 –1995 (coät A) 6 – 8,5 20 < 4 < 10 > 6 10 0,05 5.000 Baûng 11 : Keát quaû phaân tích caùc maãu ñaõ laáy. NHAÄN XEÙT: Qua quaù trình phaân tích caùc chæ tieâu moâi tröôøng nöôùc maët taïi caùc ñieåm laáy maãu treân soâng Tieàn, chuùng toâi coù moät soá nhaän xeùt sau: - Chæ tieâu pH: ña soá caùc ñieåm laáy maãu vaø phaân tích naèm trong giôùi haïn cho pheùp, ñieàu naøy cho thaáy pH treân soâng oån ñònh theo doøng chaûy, ít coù bieán ñoäng hay thay ñoåi ñoät ngoät. Chæ tieâu oâ nhieãm veà ñoä chua chöa thaáy xuaát hieän treân ñoaïn soâng naøy. - Chæ tieâu SS: ña soá caùc ñieåm laáy maãu vaø phaân tích ñeàu vöôït giôùi haïn cho pheùp cuûa tieâu chuaån. Haøm löôïng SS caùc maãu cao hôn tieâu chuaån töø 2 – 4 laàn. - Chæ tieâu BOD5: ña soá caùc ñieåm laáy maãu vaø phaân tích ñeàu vöôït giôùi haïn cho pheùp töø 1,5 –2,25 laàn. - Chæ tieâu COD: ña soá caùc ñieåm laáy maãu vaø phaân tích ñeàu vöôït giôùi haïn cho pheùp töø 1,4 – 3,5 laàn. - Chæ tieâu DO: ña soá caùc ñieåm laáy maãu vaø phaân tích ñeàu vöôït giôùi haïn cho pheùp, tröø 2 ñieåm phaân tích naèm trong giôùi haïn cho pheùp laø: M2 vaø M5. - Chæ tieâu Phosphate vaø amoni: taát caû caùc ñieåm phaân tích ñeàu naèm trong giôùi haïn cho pheùp. - Chæ tieâu Coliform: coù 3 maãu trong soá 7 maãu phaân tích laø ñaït tieâu chuaån laø M1, M2, M3, caùc maãu coøn laïi ñeàu vöôït quaù tieâu chuaån cho pheùp töø 2 – 9,2 laàn. Treân ñoaïn soâng chaûy qua caùc ñieåm quan traéc cuûa thaønh phoá Myõ Tho, phaàn lôùn caùc coáng xaû nöôùc thaûi ñaët tröïc tieáp vaø thaûi ra soâng. Do maïng löôùi thoaùt nöôùc ñöôïc xaây döïng chuû yeáu taäp trung ôû trung taâm cuûa thaønh phoá, vaø nguoàn tieáp nhaän ñoù laø soâng Tieàn neân hieän töôïng moät soá chæ tieâu ñem phaân tích vöôït quaù tieâu chuaån laø khoâng theå traùnh khoûi, nhöng möùc ñoä oâ nhieãm naøy coøn töông ñoái thaáp so vôùi caùc con soâng khaùc trong khu vöïc cuõng nhö cuûa ÑBSCL (ngoaïi tröø chæ tieâu Coliform taïi maãu M4 laø oâ nhieãm khaù nghieâm troïng). Chæ tieâu pH Taïi caùc ñieåm quan traéc pH ñeàu naèm trong giôùi han cho pheùp cuûa tieâu chuaån, töông ñoái oån ñònh treân caùc vò trí laáy maãu. Ñoà thò 1 :Ñoà thò bieåu dieãn giaù trò pH cuûa caùc maãu phaân tích. Qua ñoù cho thaáy ñöôïc pH cuûa soâng Tieàn töông ñoái oån ñònh, chöa coù daáu hieäu oâ nhieãm cuûa ñoä chua ( pH ). Chæ tieâu SS : Haøm löôïng chaát raén lô löûng taïi caùc ñieåm quan traéc dao ñoäng töông ñoái lôùn, haàu heát caùc maãu ñeàu vöôït quaù tieâu chuaån gaáp töø 2 – 4 laàn so vôùi tieâu chuaån. Sau ñaây laø ñoà thò bieåu dieãn : Ñoà thò 2 :Ñoà thò bieåu dieãn haøm löôïng SS cuûa caùc maãu phaân tích. Qua ñoà thò ta deã daøng thaáy ñöôïc haøm löôïng SS taïi caùc vò trí ñeàu vöôït quaù so vôùi tieâu chuaån. Nguyeân nhaân cuûa söï vöôït quaù giôùi haïn laø do: Nöôùc chaûy traøn treân beà maët (möa, luõ) cuoán theo moät löôïng lôùn chaát raén xuoáng nöôùc soâng. Do thôøi gian quan traéc vaøo muøa luõ, doøng nöôùc mang theo phuø sa lôùn. Nöôùc thaûi, chaát thaûi sinh hoaït cuûa caùc nhaø ven soâng ( dieän tích phaàn naèm treân maët nöôùc thöôøng töø 10 % - 100 % dieän tích cuûa caên nhaø ñoù). Chæ tieâu BOD : Nhu caàu oxy sinh hoaù (BOD5) cheânh leäch töông ñoái thaáp taïi caùc ñieåm phaân tích. Tuy nhieân haàu heát caùc ñieåm ñeàu vöôït giôùi haïn cho pheùp, do nhu caàu sinh hoaït cuûa ngöôøi daân, quaù trình saûn xuaát coâng – noâng nghieäp caùc doøng thaûi ñeàu ñoå tröïc tieáp xuoáng soâng, nhöng vôùi löu löôïng lôùn neân nöôùc soâng coù khaû naêng töï laøm saïch khaù lôùn, tuy coù vöôït quaù giôùi haïn cuûa tieâu chuaån nhöng löôïng vöôït quaù laø khoâng ñaùng keå, coù theå chaáp nhaän ñöôïc. Coù theå xem ñoà thò sau ñeå laøm roõ hôn veà lôøi nhaän ñònh treân. Ñoà thò 3 : Ñoà thò bieåu dieãn noàng ñoä BOD5 trong nöôùc soâng taïi caùc vò trí laáy maãu. Chæ tieâu COD : Nhu caàu oxy hoaù hoïc (COD) taïi caùc ñieåm quan traéc ñeàu vöôït giôùi haïn cho pheùp töø 2 – 3 laàn. Ñieàu naøy cho thaáy nöôùc thaûi do quaù trình sinh hoaït, quaù trình saûn xuaát coâng nghieäp aûnh höôûng khaù maïnh ñeán chaát löôïng nöôùc maët. Ñoà thò 4 : Ñoà thò bieåu dieãn giaù trò COD phaân tích taïi caùc vò trí laáy maãu. Chæ tieâu DO : Haøm löôïng DO trong moâi tröôøng nöôùc bieåu dieån cho quaù trình hoaø tan oxy trong moâi tröôøng nöôùc. Haàu heát taïi caùc ñieåm quan traéc coù haøm löôïng oxy hoaø tan thaáp hôn tieâu chuaån, chæ coù maãu M2 vaø maãu M5 laø ñaït tieâu chuaån. Con soá 2 trong soá 7 maãu phaân tích ñaït tieâu chuaån ñieàu naøy cho thaáy nöôùc treân soâng Tieàn coù noàng ñoä DO thaáp, hieän töôïng oâ nhieãm cuïc boä do vieäc taäp trung daân cö, taäp trung saûn xuaát treân khu vöïc soâng Tieàn thuoäc thaønh phoá Myõ Tho. Noàng ñoä oxy thaáp gaây taùc ñoäng xaáu ñeán heä sinh thaùi thuyû sinh ôû khu vöïc naøy. Döôùi ñaây laø ñoà thò bieåu dieãn DO taïi caùc ñieåm laáy maãu : . Ñoà thò 5 : Ñoà thò bieåu dieãn giaù trò DO cuûa caùc maãu phaân tích. Chæ tieâu P-PO4-3 vaø chæ tieâu N-NH3 : Chöa coù daáu hieäu oâ nhieãm höõu cô treân soâng Tieàn, ñieån hình laø hai chæ tieâu oâ nhieãm höõu cô ñaõ choïn phaân tích laø chæ tieâu P-Po4-3 vaø chæ tieâu N-NH3 chöa vöôït quaù tieâu chuaån cho pheùp. Ñieàu naøy cho thaáy ñöôïc raèng vôùi löu löôïng lôùn veà muøa luõ thì soâng Tieàn coù khaû naêng töï laøm saïch cao ñoái vôùi oâ nhieãm höõu cô, nöôùc xaû töø ñoàng ruoäng thöôøng mang theo moät dö löôïng lôùn phaân boùn ( laân, N-P-K, ). Coù theå dö löôïng phaân boùn naøy gaây neân hieän töôïng phuù döôõng hoaù cuïc boä taïi caùc keânh raïch nhoû noäi ñoàng, nhöng chöa ñuû noàng ñoä ñeå laøm oâ nhieãm soâng Tieàn. Trong ñoù, noàng ñoä P-PO4-3 cao hôn noàng ñoä cuûa amoni trong nöôùc vaø söï cheânh leäch giöõa caùc vò trí laáy maãu cuûa töøng chæ tieâu laø khoâng nhieàu. Ñoà thò 6 : Ñoà thò bieåu dieãn P-PO43- vaø N-NH3 cuûa caùc maãu phaân tích. Chæ tieâu Coliforms : Dựa vaøo soá lieäu ñaõ phaân tích ôû treân, ta deã daøng thaáy ñöôïc söï oâ nhieãm cuïc boä cuûa chæ tieâu Coliform vaø oâ nhieãm ôû möùùc ñoä khaù nghieâm troïng veà chæ tieâu naøy (gaáp gaàn 1000 laàn so vôùi tieâu chuaån cho pheùp), möùc ñoä oâ nhieãm vi sinh cheânh leäch khaù cao giöõa caùc ñieåm laáy maãu. Tình traïng oâ nhieãm nghieâm troïng chæ tieâu naøy ôû vò trí laáy maãu M4 laø do caùc nguyeân nhaân sau : Nöôùc thaûi sinh hoaït, nöôùc thaûi coâng nghieäp xaû thaûi tröïc tieáp vaøo soâng Tieàn. Nöôùc thaûi thaûi ra töø beänh vieän K120. Caùc hoä daân soáng ven soâng söû duïng hoá xí treân soâng. Nöôùc thaûi chaên nuoâi cuõng laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân gaây neân tình traïng oâ nhieãm naøy. Sau ñaây laø ñoà thò bieåu dieãn keát quaû phaân tích cuûa chæ tieâu naøy : Ñoà thò 7 : Ñoà thò bieåu dieãn caùc maãu phaân tích taïi caùc vò trí ñaõ choïn. CHÖÔNG 4: CAÙC NGUYEÂN NHAÂN DAÃN ÑEÁN OÂ NHIEÃM NGUOÀN NÖÔÙC MAËT TP. MỸ THO 4.1. Toång quan veà caùc nguoàn gaây oâ nhieãm nöôùc maët : Coù nhieàu nguoàn gaây oâ nhieãm nöôùc maët, haàu heát ñeàu do hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi bao goàm: sinh hoaït haøng ngaøy vaø hoaït ñoäng saûn xuaát taïo neân. Coù theå khaùi quaùt caùc nguoàn oâ nhieãm cô baûn nhö sau: Nöôùc sinh hoaït : Bao goàm nöôùc thaûi töø : caùc hoä gia ñình, khaùch saïn, tröôøng hoïc, cô quan, doanh traïi quaân ñoäi, beänh vieän Ñaëc ñieåm cuûa loaïi nöôùc thaûi naøy laø : Coù haøm löôïng cao chaát höõu cô khoâng beàn vöõng deã phaân huûy sinh hoïc nhö cacbonhydrat, protein, mô û Caùc chaát dinh döôõng ( phosphat, nitô ). Nhieàu vi truøng. Nhieàu chaát raén ( lô löûng, hoaø tan ) vaø muøi Qua nhieàu nghieân cöùu khaûo saùt, ngöôøi ta ñaõ ñöa ra ñöôïc moät soá khoái löôïng chaát thaûi cuûa moät ngöôøi trong moät ngaøy khi söû duïng töø 80 – 300 lít nöôùc/ngaøy nhö sau : - BOD5 45 – 54 gam/ngöôøi*ngaøy. COD 1,6 – 1,9* BOD5. Toång chaát raén 170 – 220. Chaát raén lô löûng 10 – 145. Raùc voâ cô ( d > 0,2 mm ) 5 – 15. Daàu môõ 10 – 30. Kieàm (theo CaCO3) 20 – 30. Clo 4 – 8. Toång Nitô ( theo N ) 6 – 12. Nitô höõu cô 0,4*toång N. Amoni töï do 0,6*toång N. Toång phospho ( theo P ) 0,8 – 4,0 g/ngöôøi*ngaøy. Phospho voâ cô 0,7*toång P. Phospho höõu cô 0,3*toång P. Kali ( theo K2O ) 2,0 – 6,0. Toång soá vi khuaån 109 – 1010 trong 100 ml nöôùc thaûi. Coliforms 106 – 109. Fecal Streptococci 105 – 106. Samonella typhcsa 10 – 104. Ñôn baøo 103. Sieâu vi truøng 102 – 103. Töø nhöõng soá lieäu naøy, chuùng ta coù theå tính ñöôïc toång löôïng thaûi cuûa moät khu daân cö hay moät ñoâ thò naøo ñoù, töø ñoù ta seõ ñaùnh giaù möùc ñoä oâ nhieãm cuûa khu vöïc ñoù. Nöôùc thaûi coâng nghieäp : Bao goàm: nöôùc thaûi töø caùc nhaø maùy, cô sôû saûn xuaát lôùn, vöøa vaø nhoû; nöôùc thaûi töø khu vöïc giao thoâng vaän taûi Ñaëc ñieåm: nöôùc thaûi coâng nghieäp khoâng coù ñaëc ñieåm chung, phaûi döïa vaøo tính chaát cuûa töøng loaïi hình saûn xuaát maø ñònh. Ngaønh coâng nghieäp Chaát oâ nhieãm trong nöôùc thaûi Noàng ñoä mg/l Cheá bieán söõa Toång chaát raén Chaát raén lô löûng Nitô höõu cô Natri Canxi Kali Phospho BOD5 4516 560 73,2 807 112 116 58 1890 Loø moå traâu boø Chaát raén lô löûng Nitô höõu cô BOD5 820 154 996 Loø moå heo Chaát raén lô löûng Nitô höõu cô BOD5 717 122 1045 Moå toång hôïp Chaát raén lô löûng Nitô höõu cô BOD5 929 324 2240 Thuoäc da Toång chaát raén BOD5 NaCl Sulfua Protein Croâm 6000 – 8000 900 3000 120 1000 30 – 70 Baûng 12 : Caùc loaïi chaát thaûi ñieån hình cuûa moät soá ngaønh coâng nghieäp ( nguoàn : Albecta Environmental Division 1978 ). Nöôùc chaûy traøn maët ñaát : Bao goàm : Do möa rôi xuoáng : maët ñaát, ñöôøng phoá, nhaø cöûa Ñoàng ruoäng : nöôùc töôùi tieâu ( thaûi ) töø ñoàng ruoäng. Nöôùc luõ, nöôùc trieàu daâng cao gaây ngaäp luït. Ñaëc ñieåm : Chöùa nhieàu chaát raén. Nhieàu vi truøng. Dö löôïng thuoác baûo veä thöïc vaät (thuoác tröø saâu, phaân boùn ). Taát caû caùc nguoàn nöôùc baån ñoù ñeàu keùo ra soâng suoái laøm cho nguoàn nöôùc maët bò oâ nhieãm. Caùc yeáu toá töï nhieân gaây oâ nhieãm : Bao goàm: söï lan truyeàn nöôùc nhieãm pheøn, söï xaâm nhaäp maën cuûa nöôùc bieån. Söï lan truyeàn nöôùc nhieãm pheøn treân thöïc teá gaây nhieàu taùc haïi khoâng nhöõng cho nguoàn nöôùc sinh hoaït maø caû cho nöôùc saûn xuaát. Nöôùc nhieãm pheøn, nhieãm maën gaây aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán hoaït ñoäng nuoâi troàng thuyû saûn. 4.2. Nguoàøn oâ nhieãm nöôùc maët ôû thaønh phoá Myõ Tho : Nguoàøn oâ nhieãm nöôùc maët trong vuøng vaø nhöõng taùc ñoäng lieân quan ñeán chaát löôïng nöôùc ñöôïc xaùc ñònh: STT Nguoàn gaây oâ nhieãm Taùc ñoäng chính leân chaát löôïng nöôùc 1. Chaát thaûi sinh hoaït: bao goàm nöôùc thaûi vaø chaát thaûi raén -OÂ nhieãm do chaát höõu cô -Phuù döôõng hoaù (Eutrophication) -OÂ nhieãm do vi khu