Đề án Chiến lược phát triển thị trường vốn của Việt Nam trong tương lai

ng khoán đã được phát hành trên thị trường sơ cấp. Thị trường thứ cấp được xem là thị trường định giá các công ty. Thứ ba: thị trường thứ cấp cung cấp một danh mục chi phí vốn tương ứng với các mức độ rủi ro khác nhau của từng phương án đầu tư, tạo cơ sở tham chiếu cho các nhà phát hành cũng như các nhà đầu tư trên thị trường sơ cấp. Tóm lại: thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp có quan hệ mật thiết, hỗ trợ lẫn nhau. Về bản chất, mối quan hệ giữa thị trường vốn sơ cấp và thị trường vốn thứ cấp là mối quan hệ nội tại, biên chứng. Nếu không có thị trường sơ cấp thì sẽ không có thị trường thứ cấp, đồng thời, thị trường thứ cấp lại tạo điều kiện phát triển cho thị trường sơ cấp. Mục đích cuối cùng của các nhà quản lý là phải tăng cường hoạt động, huy động vốn trên thị trường sơ cấp, vì chỉ có tại thị trường này, vốn mới thực sự vận động từ người tiết kiệm sang người đầu tư, còn sự vận động của vốn trên thị trường thứ cấp chỉ là tư bản giả, không tác động trực tiếp tới việc tích tụ và tập trung vốn. 1.3. Các công cụ tham gia thị trường vốn. Công cụ thị trường vốn là công cụ nợ và cổ phần với kỳ hạn thanh toán trên 1 năm. Chúng có giao động giá rộng hơn nhiều so với công cụ trên thị trường tiền tệ và được coi là những đầu tư thực sự có rủi ro. Về mặt lịch sử, các công cụ của thị trường vốn có tên chung là các chứng khoán dài hạn. Chứng khoán dài hạn cũng có rất nhiều loại, để thuận tiện cho việc nghiên cứu, cần thiết phải phân biệt chúng theo những đặc điểm nhất định. Trước hết, chứng khoán là các giấy tờ có giá và có khả năng chuyển nhượng, xác định số vốn đầu tư ( tư bản đầu tư ); chứng khoán xác nhận quyền sở hữu hoặc quyền đòi nợ hợp pháp, bao gồm các điều kiện về thu nhập và tài sản trong một thời hạn nào đó. Tuỳ theo cách chọn tiêu thức, người ta có thể phân loại chứng khoán thành nhiều loại khác nhau. Tuy nhiên cách phân chia dựa vạo khả năng thu nhập là chủ yếu và thường gặp. Căn cứ vào từng loại thu nhập, chứng khoán được chia làm các loại sau: + Chứng khoán có thu nhập cố định + Chứng khoán có thu nhập biến đổi + Chứng khoán hỗn hợp 1.3.1. Chứng khoán có thu nhập cố định Là loại chứng khoán có quyền yêu cầu thu nhập cố định, đây là loại giấy ghi nợ có xác định tỉ lệ tiền lãi hàng năm phải trả cho người sở hữu. Thu nhập của loại chứng khoán này không phụ thuộc vào kết quả hoạt động của nhà phát hành. Nó có thể là chứng khoán vô danh hoặc là chứng khoán đích danh, có thể là tín phiếu, trái phiếu hoặc cổ phiếu ưu đãi. Đối với chứng khoán có thu nhập cố định, lợi tức thường được trả theo quý, theo kỳ hạn nửa năm hoặc 1 năm. Mỗi loại chứng khoán có quy định thời hạn trả lợi tức khác nhau. Nếu trong khoảng thời gian trả lợi tức có sự thay đổi quyền sở hữu đối với các chứng khoán này thì phần lợi tức sẽ được thanh toán cho người thụ hưởng tuỳ thuộc thời điểm mua bán và thời điểm trả lợi tức theo quy định của pháp luật. Theo đối tượng phát hành, chứng khoán có thu nhập cố định bao gồm những loại chủ yếu sau: + Trái phiếu Nhà nước + Trái phiếu của chính quyền địa phương + Trái phiếu cầm cố + Trái phiếu công nghiệp ( trái phiếu công ty ) + Trái phiếu ngân hàng và tín phiếu quỹ tiết kiệm + Tín phiếu kho bạc Trái phiếu chính phủ : Trái phiếu chính phủ do chính phủ hoặc những ngành đặc biệt như ngành giao thông, bưu điện, xi măng, điện được Chính phủ uỷ quyện phát hành. Những trái phiếu này được phát hành nhằm bù đắp sự thiếu hụt ngân sách hoặc để xây dựng các công trình công cộng hoặc để giải quyết những khó khăn về tài chính.Trái phiếu chính phủ được bảo đảm chắc chắn bởi uy tín của chính phủ và tài sản của quốc gia, trái phiếu chính phủ có khả năng cầm cố và chuyển nhượng. Trái phiếu địa phương:là khoản vay của chính quyền địa phương ( thành phố, tỉnh hoặc vùng dân cư đối với các tổ chức và cá nhân.Bên cạnh trái phiếu chính quyền địa phương còn huy động vốn bằng cách vay vốn của các ngân hàng. Trái phiếu cầm cố:là giấy ghi nợ có đảm bảo bằng tài sản cầm cố của chính quyền địa phương đối với ngân hàng khi nhận tiền vay dài hạn. Bên cạnh trái phiếu cầm cố ( hay còn gọi là khế ước vay nợ).Khi vay dài hạn ngân hàng ,chính quyền địa phương có thể phát hành trái phiếu công cộng(vì mục đích vay là để đầu tư cho các công trình công cộng), loại trái phiếu này tuy không ghi vật cầm cố, nhưng trên thực tế chính quyền phải đảm bảo trả nợ bằng mọi tài sản của mình ( các nguồn thu thuế và sẽ có). Trái phiếu công nghiệp ( trái phiếu công ty ) : trái phiếu công nghiệp do các công ty cổ phần và các xí nghiệp lớn phát hành đưa vào thị trường vốn dưới dạng những phiếu nợ và được đảm bảo bằng thu nhập hoặc tài sản của công ty. Về nguyên tắc trái phiếu công nghiệp được phát hành với lãi suất cao hơn so với những chứng khoán có thu nhập cố định trên trong cùng một thời điểm. Các công ty muốn phát hành trái phiếu phải được Nhà nước cấp giấy phép ( thông qua uỷ ban chứng khoán Quốc gia ). Việc phát hành trái phiếu ngân hàng và tín phiếu quỹ tiết kiệm nhằm tạo ra nguồn vốn tín dụng cho chính các tổ chức này hoặc cho các tổ chức tín dụng có liên quan. Trái phiếu tín dụng và tín phiếu quỹ tiết kiệm được chia ra theo các thời hạn khác nhau với lãi suất khác nhau.Những tín phiếu quỹ tiết kiệm thường bị khống chê bởi giới hạn trả lãi. Mua trái phiếu ngân hàng và tín phiếu quỹ tiết kiệm có lợi là không phải trả lệ phí và được bảo hiểm. Tín phiếu kho bạc: là loại giấy ghi nợ của kho bạc khi huy động vốn để bổ sung quỹ ngân sách, có thu nhập cố định có thời hạn từ 6 tháng đến 1 năm do hệ thống kho bạc Nhà nước phát hành.Do có rủi ro thấp, tỷ lệ lợi tức của tín phiếu kho bạc thấp hơn tỷ lệ lợi tức trên thị trường vốn trong cùng thời điểm. Tin phiếu kho bạc được hệ thống kho bạc Nhà nước mua vào và bán ra khuôn khổ của hoạt động thị trường mở nhằm mục đích điều chỉnh thị trường tiền tệ. 1.3.2. Chứng khoán có thu nhập thay đổi: Cổ phiếu thường đại diện cho loại chứng khoán có thu nhập biến đổi. Thu nhập do việc sở hữu cổ phiếu mạng lại gọi là cổ tức ( hay lợi tức cổ phần), nó biến động theo kết quả kinh doanh của công ty. Hình thức khác của loại chứng khoán này là phiếu tham gia hay chứng chỉ đầu tư. Loại này khác với cổ phiếu thông thường ở chỗ, nó không được quyền tham gia giám sát hoạt động của công ty. Khi phát hành chứng chỉ đầu tư, công ty có thể huy động được vốn vô thời hạn, không chịu rủi ro về chi trả lợi tức cố định như cổ phiếu ưu đãi hay trái phiếu, song không bị pha loãng quyền kiểm soát của cổ đông. 1.3.3. Chứng khoán hỗn hợp: Loại chứng khoán này vừa mang tính chất của chứng khoán có thu nhập cố định vừa mang tính chất cuả chứng khoán có thu nhập biến đổi. Việc phát hành loại chứng khoán này nhằm để thích ứng với nhu cầu đặc biệt của thị trường vốn. Để nhận ra các công cụ được sử dụng trong thị trường vốn, có thể tham khảo bảng phân loại những công cụ của thị trường này( bảng 1) bởi vì, nói chung trong thị trường vốn sơ cấp phải sử dụng các giấy chứng nhận, mà khi ở độ phát triển nhất định, các giấy chứng nhận đó được mua bán ở thị trường thứ cấp. Bảng 1 thể hiện tính đa dạng của các công cụ của thị trường vốn, song đồng thời chia ra 2 bộ phận của thị trường vốn là thị trường trái phiếu và thị trường cổ phiếu 1.4. Mục tiêu thành lập thị trường vốn Thị trường vốn đóng vai trò quan trọng sống còn đối với sự phát triển kinh tế của một quốc gia. Thị trường vốn phát triển ở mức độ cao không chỉ nâng cao năng lực sản xuất của các doanh nghiệp ( khu vực tài sản thực của nền kinh tế ) thông qua việc tạo điều kiện cho việc chuyển nhượng các quỹ vốn cho các doanh nghiệp với các cơ hội đầu tư hấp dẫn, mà còn cho phép sự tách biệt giữa quyền sở hữu và quản lý của các công ty. Thị trường vốn cung cấp cho các nhà đầu tư một công cụ hữu hiệu cho việc ra quyết định đầu tư tôí ưu, phù hợp với thứ tự ưu tiên của nhà đầu tư về rủi ro hay lợi nhuận. Từ đó, thị trường vốn cung cấp một bộ máy thể chế thích hợp cho việc huy động tài sản cá nhân và phân bổ tài sản đó cho các doanh nghiệp (khu vực tài sản thực ) của nền kinh tế. Bảng 1: các công cụ của thị trường chứng khoán Thị trường tiền tệ ( ngắn hạn ) Thị trường vốn (dài hạn) Chính phủ -Tín phiếu kho bạc - Chứng chỉ kho bạc Chính phủ -Trái phiếu Chính phủ -Trái phiếu Chính phủ có chỉ số -Trái phiếu ngoại tệ -Trái phiếu có thưởng -Trái phiếu hàng hoá Các tổ chức tài chính -Thị trường ngân hàng tương hỗ -Chứng chỉ tiền gửi Giấy chứng nhận của ngân hàng - Giấy hẹn trả của công ty tài chính Các tổ chức tài chính -Trái phiếu của công ty tài chinh Trái phiếu cầm cố Trái phiếu cầm cố có chỉ số Trái phiếu thả nổi Các công ty cổ phần Tín phiếu trao đổi Kỳ phiếu thương mại Giấy chấp nhận thương mại Giấy ký gửi của công ty Trái phiếu có thể hoàn trả sớm Các công ty cổ phần Trái phiếu công ty cổ phần Giấy chứng nhận nợ chuyển đổi Trái phiếu liên kết Các công ty cổ phần Cổ phiếu thông thường Cổ phiếu ưu đãi Lệnh trả tiền Theo kinh nghiệm khái quát của các nước kinh tế thị trường phát triển ( Mỹ, Anh, Pháp, Nhật…) và của các nước kinh tế thị trường đanh phát triển ( các nước Mỹ Latinh, Brazin, Ac-hen-ti-na, Mê-hi-cô, các nước NIC: Đài Loan, Hồng Kông, Nam Triều Tiên, Thái Lan, Xin-ga-po, và các nước Trung Đông ) thì việc thành lập thị trường vốn nhằm thực hiện mục tiêu chủ yếu sau: Mục tiêu bao quát nhất là nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn vốn tài chính trong quá trình phát triển kinh tế và coi đây là nhân tố quan trọng nhất để phát triển sản xuất. Thị trường vốn là “van” điều tiết hữu hiệu nhất các nguồn vốn từ nơi sử dụng kém hiệu quả sang nơi sử dụng có hiệu quả cao hơn. Mở rộng nền tảng của quyền sở hữu của cải tài chính và bất động sản. Thị trường vốn là nơi diễn ra quá trình chuyển nhượng quyền sở hữu về vốn tài sản hết sức thuận lợi và là môi trường cho việc đa dạng hoá các chủ thể sở hữu về vốn ở các doanh nghiệp. Tạo điều kiện cho nhiều ngwofwi sử dụng vốn đầu tư. Thị trường vốn luôn bảo đảm và phục vụ được bất cứ ai có nhu cầu về vốn cho đầu tư sản xuất thông qua các tổ chức tài chính trung gian ( ngân hàng thương mại, Sở giao dịch chứng khoán, các quỹ tín dụng, các công ty bảo hiểm, các quỹ hưu trí…). Bảo đảm sẵn sàng các nguồn vốn cho đầu tư dài hạn. Thị trường vốn khác với ngân hàng là luôn sẵn sàng cung cấp vốn dài hạn cho các doanh nghiệp kịp thời, đúng lúc và đầy đủ số lượng cần thiết, không phải thông qua các thủ tục hành chính khắt khe, mức độ vay hạn chế hoặc chủ yếu là vay ngắn hạn, nếu quá ngắn phải trả lãi cao. Mở rộng các dịch vụ tài chính thông qua hoạt động của các tổ chức tài chính. Nâng cao hiệu quả hoạt động của các tổ chức tài chính. Tạo điều kiện thuận lợi cho việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư nước ngoài ( những người đầu tư chủ yếu trên thị trường vốn của các nước Đài Loan, Hồng Kông, Malaixia và Thái Lan là các công ty siêu quốc gia, công ty nước ngoài và các chủ đầu tư tư nhân là người nước ngoài ). Chương 2.Thực trạng thị trường vốn Việt Nam. 2.1. Nhu cầu cấp thiết đối với chiến lược phát triển thị trường vốn ở Việt Nam Việc hình thành thị trường vốn là một hiện tượng kinh tế cần thiết khi phát triển kinh tế theo cơ chế thị trường. Kinh nghiệm thế giới cho thấy các nước phát triển theo cơ chế thị trường thì đều phải tuân theo các quy luật khắt khe của thị trường. Thị trường vốn, đây là một yếu tố cấu thành đặc biệt quan trọng của nền kinh tế thị trường và nó cũng có đầy đủ các đặc trưng của một thị trường, nó tồn tại là khách quan và ra đời tự phát trong nền kinh tế thị trường. Nhiệm vụ của chúng ta là phải kịp thời nắm bắt được nhu cầu khách quan, nghiên cứu và nhanh chóng đề ra các biện pháp, chính sách kích thích nhanh chóng quá trình hình thanhfvaf điều chỉnh xu hướng hoạt động của thị trường đặc biệt này. So với thị trường vốn của các nước khác thì thị trường vốn ở Việt Nam vẫn còn kém phát triển. Tỷ lệ tổng giá trị thị trường trên GDP của Việt Nam hiện duy trì ở mức 0,1%, trong khi đó các nước khác có quy mô kinh tế tương đương hoặc các nước đang trong giai đoạn phát triển tương tự, ví dụ như: Iran, Srilanka và New Zealand đều duy trì được tỷ lệ này ở mức tương ứng là 5,9%, 1,1% và 18,2%. Có một số bằng chứng cho thấy yêu cầu cấp thiết của việc phát triển thị trường vốn ở Việt Nam. Thứ nhất, lượng tiền có khả năng đầu tư mà các nhà đầu tư tiềm năng nắm giữ, bao gồm các công ty chứng khoán, ngân hàng, các công ty bảo hiểm và các nhà đầu tư các nhân, ước tính lớn hơn gấp 10 lần so với tổng giá trị thị trường trên thị trường chính thức. Tuy nhiên, các nhà đầu tư này chưa tìm được cơ hội đầu tư thích hợp do thiếu chứng khoán lưu chuyển trên thị trường vốn. Việc phát triển thị trường vốn sẽ mở rộng thành phần nhà đầu tư, đồng thời tạo điều kiện cho việc chuyển nhượng vốn có khả năng đầu tư cho các doanh nghiệp nhằm mục đích sản xuất, góp phần vào sự tăng trưởng bền vững của nền kinh tế. Thứ hai, khả năng mở rộng thị trường cổ phiếu là rất đáng kể. Ước tính có 6300 doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam, và hơn 900 doanh nghiệp nhà nước đã trải qua quá trình cổ phần hoá và chuyển đổi thành công ty cổ phần. Trong số các doanh nghiệp cổ phần hoá đó, ước tính khoảng 129 doanh nghiệp có giá trị thị trường trên 10 tỷ đồng. Ước tính từ 50 đến 605 trong số 129 công ty này đáp ứng được các tiêu chuẩn niêm yết tại Trung tâm giao dịch chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, hiện nay chỉ có 17 công ty niêm yết. Các chứng khoán không được niêm yết hiện đang được giao dịch một cách sôi động trên thị trường phi tập trung( OTC ). Thứ ba, như được mô tả ở bảng 3 trong vòng 3 năm qua, ước tính 43000 doanh nghiệp mới được thành lập. Các công ty tư nhân và công ty trách nhiệm hữu hạn chiếm 39866 doanh nghiệp mới nâng tổng giá trị tiền vốn lên gần 2,5 tỷ đô la. Tuy nhiên, 953 triệu đô la tiền vốn cũng đã được huy động để thành lập hơn 3108 công ty cổ phần mới. Sự phát triển của thị trường vốn sẽ tạo điều kiện cho các doanh nghiệp mới thành lập huy động vốn từ người đầu tư với chi phí vốn thấp hơn . Lý do là người đầu tư sẵn sàng đầu tư vào các công ty mới thành lập hơn vì họ hy vọng là các công ty này sẽ được niêm yết trên thị trường cổ phiếu trong một tương lai gần, và do đó họ có thể thu được lợi nhuận từ khoản đầu tư của họ một cách dễ dàng hơn. Vì thị trường vốn cho phép các doanh nghiệp huy động được vốn với chi phí vốn thấp hơn, đồng thời việc thành lập và phát triển các doanh nghiệp mới là điều kiện then chốt cho tăng trưởng kinh tế, cần đẩy mạnh phát triển thị trường vốn nhằm cung cấp đủ vốn cho việc thành lập các doanh nghiệp mới. Bảng 2 : Tổng số vốn được huy động bởi các doanh nghiệp mới thành lập Loại hinh doanh nghiệp 2000 2001 2002 Số doanh nghiệp Số vốn được huy động(tr.USD) Số doanh nghiệp Số vốn được huy động(tr.USD) Số doanh nghiệp Số vốn được huy động(tr.USD) Công ty tư nhân 6486 187.6 7100 258.5 2818 121 Công ty TNHH 7244 532.35 11121 944.52 5135 500 Công ty TNHH một thành viên 31 6.8 Công ty cổ phần 726 202 1550 504.4 832 247 Công ty hợp danh 3 0.08 3 0.018 2 0.02 Doanh nghiệp nhà nước 16 47.8 27 10.64 2 2.07 Tổng 14437 969,83 19801 1718 8820 876,8 Thứ tư, trong các năm 2001 và 2002, 4424 doanh nghiệp hiện đang hoạt động đã huy động được 870 triệu đô la tiền vốn cho hoạt động cuả mình, theo số liệu minh hoạ của Bảng 2. Tuy nhiên, trong số các doanh nghiệp kể trên chỉ có một công ty sử dụng đến thị trường vốn nhằm mục. đích huy động vốn để mở rộng hoạt động của mình. Điều này thể hiện rất rõ một thực trạng là cần khuyến khích các công ty niêm yết huy động vốn thông qua hoạt động phát hành thêm cổ phiếu.Sự phát triển của thị trường vốn sẽ tạo điều kiện cho các doanh nghiệp hiện đang hoạt động dễ dangf hơn tiếp cận với nguồn vốn cần thiết với các cơ hội đầu tư hấp dẫn. Hoạt động này chắc chắn sẽ hỗ trơ cho tăng trưởng kinh tế ở tốc độ cao hơn Bảng 3 : Vốn do các doanh nghiệp hiện hành huy động Năm Vốn huy động Số DN huy động vốn Tổng giá trị vốn huy động 2001 3664 605 5/2002 1760 321 Thứ năm, Việt Nam đã và đang duy trì được tốc độ tăng trưởng kinh tế cao và ổn định. Vào thời điểm năm 2001, GDP của Việt Nam là 32,4 tỷ đô la, và 64,7 tỷ đô la vào cuối năm 2010 song song với việc thực hiện cải cách kinh tế theo như hoạch định. Phát triển thị trường vốn là một yuee cầu quan trọng đối với việc đạt được mục tiêu tăng trưởng GDP , lý do là việc phát triển thị trường vốn giúp phân bổ nguồn vốn cần thiết từ người đầu tư đến các doanh nghiệp, góp phần vào quá trình tăng trưởng kinh tế nhanh và ổn định. Việt Nam hiện đang gặp nhu cầu cấp thiết trong việc tạo điều kiện phát triển thị trường vốn. Vì trên thực tế khối lượng vốn có thể đầu tư do người đầu tư nắm giữ vẫn chưa được khai thác một cách đầy đủ để phục vụ sản xuất , việc nhanh chóng phát triển thị trường vốn sẽ mở rộng cơ hội tiếp cận với các nguồn vốn cho các doanh nghiệp, đồng thời tạo nền tảng cho phát triển và tăng trưởng kinh tế của Việt Nam. 2. Tình hình thị trường vốn Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Tình hình thị trường vốn Việt Nam hiện nay có thể so sánh với thị trường vốn Trung Quốc vào cuối những năm 1980 khi các sở giao dịch Trung Quốc bắt đầu hoạt động ở các thành phố lớn, đồng thời thị trường OTC đầu tiên và hoạt động tín thác đầu tư đã xuất hiện. Dự đoán về sự phát triển thị trường vốn Việt Nam: tổng giá trị thị trường đạt 20 - 30% GDP vào năm 2010. 2.1. Thị trường cổ phiếu. Thị trường cổ phiếu chính thức duy nhất ở Việt Nam là trung tâm giao dịch chứng khoán TP. Hồ Chí Minh (TTGDCK) được khai trương ngày 20/7/2000. TTGDCK này được đưavào hoạt động với công suất thực hiện 300.000 lệnh trong một phiên giao dịch vơí thời gian thanh toán T+3. Theo như bảng 4, vào thời điểm cuối 2001, đã có 10 Công ty được niêm yết, tuy nhiên chỉ trong vòng 6 tháng đầu năm 2002 số lượng các Công ty niêm yết đã tăng lên 17 Công ty và hiện tại số lượng các Công ty niêm yết là 21. Xu hướng này là tích cực vì qua đó chúng ta có thể thấy rằng các Công ty đã có nhận thức tốt hơn về thị trường chứng khoán sự cần thiết và các lợi thế của cơ chế công bố thông tin doanh nghiệp cũng như việc tuân thủ các chuẩn mực quốc tế. Bảng 4: Dữ liệu thị trường của thị trường cổ phiếu Việt Nam. 2001 - 12 - 31 2002 - 05 - 31 TT Công ty niêm yết Số cổ phiếu niêm yết Giá đóng cửa (USS) Giá trị thị trường (tr.USS) Giá đóng cửa (USS) Giá trị thị trường tr. USS 1 REE 15.000.000 2,19 62,85 2,22 33,00 2 SAmcom 12.000.000 2,32 27,84 2,03 24,36 3 hapaco 2.008.000 3,67 7,37 2,64 5,30 4 transimex 2.200.000 3,00 6,60 2,59 5,70 5 lafooco 1.909.840 2,27 4,34 1,57 3,00 6 saigonhotel 1.766.300 1,62 2,87 1,36 2,40 7 cànoco 3.500.000 2,41 8,44 1,70 5,95 8 danaplast 1.587.280 1,89 3,00 1,28 2,03 9 bibica 5.600.000 1,77 9,91 1,55 8,68 10 tribeco 3.790.300 1,97 7,47 1,97 7,47 11 gilimex 1.700.000 - - 2,99 5,08 12 btc 1.261.345 - - 1,65 2,08 13 bpc 3.800.000 - - 1,61 6,12 14 620-ccc 5.882.690 - - 1,68 9,88 15 gemandept 17.178.455 - - 2,72 46,73 16 agifish 4.179.130 - - 2,13 8,90 17 savimex 4.500.000 - - 1,59 7,16 Tổng cộng 87.863.340 174,11 Giá mỗi cổ phiếu (USS) 2,09 Mặc dù vậy, nhiều doanh nghiệp cổ phần hoá đủ tiêu chuẩn ra niêm yết lại lựa chọn phương án là không ra niêm yết, các công ty cổ phần có mặn mà tham gia TTCK hay không? Đây là câu hỏi lớn cần đặt ra trong hoàn cảnh thị trường cần có thêm nhiều hàng hoá mới. Thực tế một phần là bởi TTGDCK không đem lại nhiều lợi ích cho họ do các Công ty niêm yết phải áp dụng các tiêu chuẩn chặt chẽ hơn về công bố thông tin và quản trị Công ty. Một số đơn vị đủ điều kiện hơn thế họ đã chuẩn bị làm thủ tục niêm yết tuyên bố nán lại vì theo họ, thị trường còn "xấu" lắm. Có đơn vị đã làm xong thủ tục nhưng lại chần chừ chưa muốn đưa cổ phiếu lên sànguyên vật liệuì họ cho rằng "hiện tại chưa phải là thời điểm thích hợp" và vì "sợ bất lợi" cho cổ phiếu của họ. Qua nhiều cuộc khảo sát thì thấy rằng phần lớn các doanh nghiệp được hỏi quan niệm: "Cổ phiếu đưa lên sàn phải tăng giá mới là tốt; còn đưa cổ phiếu vào thời điểm giảm giá là bất lợi, là chưa thích hợp". Xét về mặt quan điểm, niêm yết cổ phiếu là để huy động vốn, là để tạo tính thanh khoản cho cổ phiếu chứ không phải vì giá cổ phiếu tăng hay giảm coa hay thấp như quan niệm của các doanh nghiệp. Có thể doanh nghiệp sai nhưng không thể tách được các doanh nghiệp vì TTCK Việt Nam còn quá mới đối với họ. Về khuôn khổ pháp luật và quản lý: cho đến năm 2002, ở Việt Nam vẫn chưa có luật chứng khoán điều chỉnh cả chứng khoán niêm yết và chứng khoán không niêm yết, các công ty chứng khoán không được phép tham gia vào thị trường thứ cấp nhằm giao dịch các chứng khoán không niêm yết cho dù là với tư cách nhà môi giới hay tự doanh. Văn bản pháp lý cao nhất của chứng khoán hiện nay là Nghị định 48/1998/NĐ-CP ngày 11/7/1998 của Chính phủ được soạn thảo và ban hành trong điều kiện thị trường chứng khoán ở Việt Nam chưa đi vào hoạt động, do vậy, qua một thời gian vận hành một số nội dung không còn phù hợp với hoạt động của thị trường hiện tại cũng như với nội dung mới của luật doanh nghiệp. Trong quá trình vận hành thị trường, mặc dù UBCKNN đã ban hành, sửa đổi, bổ sung các qui định pháp luật cho phù hợp với yêu cầu của thị trường như: Thông tư về phát hành chứng khoán ra công chúng, Qui chế về thanh viên, niêm yết, công bố thông tin và giao dịch chứng khoán; Qui chế về đăng ký, lưu ký và thanh toán bù trừ; Qui chế về tổ chức và hoạt động của Công ty chứng khoán; Qui chế hoạt động thanh tra và giám sát... nhưng nhìn chung, việc sửa đổi này vẫn chưa thực sự đáp ứng được đòi hỏi của hoạt động trên thị trường chứng khoán. Tính đến ngày 30/6/2002, TTGDCK thành phố Hồ Chí Minh đã thực hiện 322 phiên giao dịch, với tổng khối lượng chứng khoán được giao dịch là 41,3 triệu cổ phiếu và 841 ngàn trái phiếu, đạt tổng giá trị giao dịch 1.673 tỷ đồng, trong đó giao dịch cổ phiếu chiếm 94,9%. Tính đến hết tháng 7/2002 tổng số cổ phiếu lưu ký tại TTGDCK TP. Hồ Chí Minh là 54 triệu cổ phiếu trên tổng số 101,6 triệu cổ phiếu niêm yết, chiếm 61,57%; giá trung bình đối với mỗi cổ phiếu dao động ở mức 2 đôla, gấp 3 lần so với mệnh giá của mỗi cổ phiếu. Giá trị thị trường trung bình của các Công ty niêm yết là 10,8 triệu đôla. Con số này cho thấy hầu hết các Công ty niêm yết đều là các doanh nghiệp có qui mô vừa và nhỏ với giá trị thị trường thấp. Điều này hoàn toàn khác biệt so với kinh nghiệm phát triển của thị trường vốn Trung Quốc, tại thị trường này, các doanh nghiệp Nhà nước lớn đều đã sớm được niêm yết trong giai đoạn đầu phát triển thị trường vốn. Hoạt động giao dịch trên thị trường sơ cấp tại TTGDCK dừng ở mức thấp tính đến ngày 29/6/2002, 135.600 cổ phiếu được giao dịch hàng ngày thông qua 1500 lệnh được thực hiện, kết quả là tỷ lệ doanh thu hàng năm đạt 0,4%. Số lượng nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán thấp với 13.000 tài khoản giao dịch được mở bởi các nhà đầu tư và khối lượng giao dịch trung bình trên mỗi tài khoản chỉ là 10 cổ phiếu. Bảng 5: Hoạt động giao dịch của thị trường cổ phiếu Việt Nam Tỷ lệ doanh thu hàng năm Số lệnh được thực hiện Số tài khoản giao dịch Khối lượng giao dịch trên mỗi tài khoản 2001 2002 0,382 0,429 1,500 13,000 10,43 2.2. Thị trường trái phiếu. Thị trường trái phiếu Việt Nam đang trong giai đoạn phát triển bản lề. Trái phiếu Chính phủ với giá trị 195 triệu đô la đã được đấu giá, niêm yết và giao dịch tại TTGDCK. Trái phiếu ngân hàng với giá trị 10 triệu đô la hiện đã được niêm yết và giao dịch tại TTGDCK. Tuy nhiên, trên thị trường chỉ có rất ít giao dịch đối với trái phiếu niêm yết. Có những đơn vị sau khi trúng thầu hay nhận bảo lãnh phát hành trái phiếu chính phủ cũng "không chịu" tung lượng trái phiếu đó ra giao dịch trên thị trường. Có nhiều nguyên nhân chẳng hạn như do lãi suất đấu thầu chưa hợp lý, thiếu những qui định chặt chẽ trong hoạt động bảo lãnh phát hành. Đối với loại trái phiếu Công ty được phát hành theo luật doanh nghiệp tuy nhiên cho đến nay chỉ có rất ít các Công ty đã phát hành trái phiếu. Trái phiếu Công ty có thể được niêm yết tại TTGDCK. Các Công ty chứng khoán không được phép giao dịch trái phiếu Công ty không niêm yết trên thị trường phi tập trung (OTC), đồng thời vẫn chưa có một tổ chức đánh giá mức độ tín nhiệm nào. Tính đến ngày 7/2002 tổng giá trị trái phiếu chính phủ và trái phiếu ngân hàng đầu tư và phát triển Việt Nam là 3.346 tỷ đồng đã được lưu ký gần như toàn bộ, đạt 93,87%. 2.3. Những khó khăn của việc phát triển thị trường vốn tại Việt Nam. Mặc dù đã có một bước tiến đáng kể trong vài năm gần đây, thị trường vốn này vẫn còn quá nhỏ xét trên phương diện phạm vi và qui mô. Thị trường vốn Việt Nam thiếu tính đa dạng và số lượng chứng khoán, cơ sở hạ tầng cơ bản cũng như các ứng dụng công nghệ thông tin hiện đại. Khuôn khổ quản lý và pháp lý cũng cần phải cải thiện hơn đến tiến đến một quá trình phát triển thị trường vốn hiệu quả. Những vấn đề và khó khăn cơ bản mà thị trường vốn Việt Nam phải đối mặt