Đề án Hoàn thiện hạch toán hàng tồn kho trong điều kiện hội nhập khu vực và quốc tế về kế toán

µng hãa theo tõng ®Þa ®iÓm qu¶n lý vµ sö dông. Lu«n lu«n ph¶i ®¶m b¶o sù khíp, ®óng c¶ vÒ gi¸ trÞ vµ hiÖn vËt sè tån kho thùc tÕ víi sè liÖu ghi trªn sæ kÕ to¸n, gi÷a kÕ to¸n tæng hîp víi kÕ to¸n chi tiÕt hµng tån kho, gi÷a sè liÖu trªn sæ, thÎ kho vµ sè l­îng trªn sæ kÕ to¸n. Cuèi niªn ®é kÕ to¸n nÕu xÐt thÊy gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc cña hµng tån kho cã kh¶ n¨ng nhá h¬n gi¸ thùc tÕ ®· ghi sæ kÕ to¸n th× doanh nghiÖp ®­îc lËp dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho cho nh÷ng mÆt hµng ®ã theo qui ®Þnh cña chÕ ®é tµi chÝnh trªn c¬ së sè ®­îc lËp lµ sè chªnh lÖch gi÷a gi¸ thùc tÕ ®· ghi sæ kÕ to¸n lín h¬n gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc cña chóng. Doanh nghiÖp chØ ®­îc lùa chän mét trong hai ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n hµng tån kho: Ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn, hoÆc ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú. ViÖc lùa chän c¨n cø vµo dÆc ®iÓm tÝnh chÊt, sè l­îng, chñng lo¹i vËt t­ hµng hãa vµ yªu cÇu qu¶n lý vµ ph¶i ®­îc thùc hiÖn nhÊt qu¸n trong suèt niªn ®é kÕ to¸n. Riªng doanh nghiÖp x©y l¾p chØ ®­îc h¹ch to¸n hµng tån kho theo ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn. 4- TÝnh gi¸ hµng tån kho a) X¸c ®Þnh gi¸ trÞ hµng tån kho: Mét sè kh¸i niÖm sö dông: Gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc: Lµ gi¸ b¸n ­íc tÝnh cña hµng tån kho trong kú s¶n xuÊt, kinh doanh b×nh th­êng trõ chi phÝ ­íc tÝnh ®Ó hoµn thµnh s¶n phÈm vµ chi phÝ ­íc tÝnh cÇn thiÕt cho viÖc tiªu thô chóng. Gi¸ hiÖn hµnh: Lµ kho¶n tiÒn ph¶i tr¶ ®Ó mua mét lo¹i hµng tån kho t­¬ng tù t¹i ngµy lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. Theo chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam (chuÈn mùc sè 02), viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ hµng tån kho ®­îc thùc hiÖn nh­ sau: Hµng tån kho ®­îc tÝnh theo gi¸ gèc. Tr­êng hîp gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc thÊp h¬n gi¸ gèc th× ph¶i tÝnh theo gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc. Gi¸ gèc hµng tån kho bao gåm: Chi phÝ thu mua, chi phÝ chÕ biÕn vµ c¸c chi phÝ liªn quan trùc tiÕp kh¸c ph¸t sinh ®Ó cã ®­îc hµng tån kho ë ®Þa ®iÓm vµ tr¹ng th¸i hiÖn t¹i. Trong ®ã: Chi phÝ thu mua cña hµng tån kho bao gåm gi¸ mua, c¸c lo¹i thuÕ kh«ng ®­îc hoµn l¹i, chi phÝ vËn chuyÓn, bèc xÕp, b¶o qu¶n trong qu¸ tr×nh mua hµng vµ c¸c chi phÝ kh¸c cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc mua hµng tån kho. C¸c kho¶n chiÕt khÊu th­¬ng m¹i vµ gi¶m gi¸ hµng mua do hµng mua kh«ng ®óng quy c¸ch, phÈm chÊt ®­îc trõ khái chi phÝ mua. Chi phÝ chÕ biÕn hµng tån kho bao gåm nh÷ng chi phÝ cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn s¶n phÈm s¶n xuÊt nh­ chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung biÕn ®æi ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh chuyÓn hãa nguyªn liÖu, vËt liÖu thµnh thµnh phÈm. Trong ®ã: Chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh lµ nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt gi¸n tiÕp, th­êng kh«ng thay ®æi theo sè l­îng s¶n phÈm s¶n xuÊt nh­ chi phÝ khÊu hao, chi phÝ b¶o d­ìng m¸ý mãc thiÕt bÞ, nhµ x­ëng… vµ chi phÝ qu¶n lý hµnh chÝnh ë c¸c ph©n x­ëng s¶n xuÊt. Chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh ph©n bæ vµo chi phÝ chÕ biÕn cho mçi ®¬n vÞ s¶n phÈm dùa trªn c«ng suÊt b×nh s¶n xuÊt b×nh th­êng) cña m¸y mãc s¶n xuÊt. Tr­êng hîp møc s¶n xuÊt thùc tÕ cao h¬n c«ng suÊt b×nh th­êng th× chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh ®­îc ph©n bæ cho mçi ®¬n vÞ s¶n phÈm theo chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh; cßn ng­îc l¹i th× chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh chØ ®­îc ph©n bæ vµo chi phÝ chÕ biÕn cho mçi ®¬n vÞ s¶n phÈm theo møc c«ng suÊt b×nh th­êng,kho¶n chi phÝ s¶n xuÊt chung kh«ng ph©n bæ ®­îc ghi nhËn lµ chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh trong kú. Chi phÝ s¶n xuÊt chung biÕn ®æi lµ nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt gi¸n tiÕp, th­êng thay ®æi trùc tiÕp hoÆc gÇn nh­ trùc tiÕp theo sè l­îng s¶n phÈm s¶n xuÊt nh­ chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu gi¸n tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng gi¸n tiÕp. Nh÷ng chi phÝ nµy ®­îc ph©n bæ hÕt vµo chi phÝ chÕ biÕn cho mçi ®¬n vÞ s¶n phÈm theo chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh. Tr­êng hîp mét quy tr×nh s¶n xuÊt ra nhiÒu lo¹i s¶n phÈm trong cïng mét kho¶ng thêi gian mµ chi phÝ chÕ biÕn cña mçi s¶n phÈm kh«ng ®­îc ph¶n ¸nh mét c¸ch t¸ch biÖt, th× chi phÝ chÕ biÕn ®­îc ph©n bæ cho c¸c lo¹i s¶n phÈm theo tiªu thøc phï hîp vµ nhÊt qu¸n gi÷a c¸c kú kÕ to¸n. NÕu cã s¶n phÈm phô th× gi¸ trÞ s¶n phÈm phô ®­îc tÝnh theo gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc vµ gi¸ trÞ nµy ®­îc trõ khái chi phÝ chÕ biÕn ®· tËp hîp chung cho s¶n phÈm chÝnh. Chi phÝ liªn quan trùc tiÕp kh¸c bao gåm c¸c kho¶n chi phÝ kh¸c ngoµi chi phÝ mua vµ chi phÝ chÕ biÕn hµng tån kho. VÝ dô, trong gi¸ gèc thµnh phÈm cã thÓ bao gåm chi phÝ thiÕt kÕ s¶n phÈm cho mét ®¬n ®Æt hµng cô thÓ. Chi phÝ kh«ng tÝnh vµo gi¸ gèc hµng tån kho gåm: Chi phÝ nguyªn vËt liÖu, chi phÝ nh©n c«ng vµ c¸c chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh kh¸c ph¸t sinh trªn møc b×nh th­êng;chi phÝ b¶o qu¶n tån kho trõ c¸c kho¶n cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tiÕp theo vµ chi phÝ b¶o qu¶n quy ®Þnh trong phÇn chi phÝ thu mua; chi phÝ b¸n hµng; chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp. Chi phÝ cung cÊp dÞch vô bao gåm chi phÝ nh©n viªn vµ c¸c chi phÝ kh¸c liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc cung cÊp dÞch vô , nh­ chi phÝ gi¸m s¸t vµ c¸c chi phÝ chung cã liªn quan. Chi phÝ nh©n viªn, chi phÝ kh¸c liªn quan ®Õn b¸n hµng vµ qu¶n lý doanh nghiÖp kh«ng ®­îc tÝnh vµo chi phÝ cung cÊp dÞch vô. b) Ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho: V× hµng ho¸, vËt t­ nhËp kho theo nhiÒu trÞ gi¸ thùc tÕ vµ vµo nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau nªn viÖc tÝnh trÞ gi¸ hµng tån kho trong doanh nghiÖp ®­îc ¸p dông mét trong c¸c ph­¬ng ph¸p sau: (1) Ph­¬ng ph¸p tÝnh theo gi¸ ®Ých danh: Theo ph­¬ng ph¸p nµy, khi doanh nghiÖp xuÊt l« hµng nµo th× lÊy trÞ gi¸ gèc cña l« hµng ®ã ®Ó tÝnh lµ trÞ gi¸ hµng xuÊt kho. ChØ ¸p dông ®èi víi c¸c ®¬n vÞ cã Ýt mÆt hµng hoÆc mÆt hµng kinh doanh æn ®Þnh vµ nhËn diÖn ®­îc. (2) Ph­¬ng ph¸p nhËp tr­íc, xuÊt tr­íc: Ph­¬ng ph¸p nµy dùa trªn gi¶ ®Þnh sè hµng nµo nhËp tr­íc th× xuÊt tr­íc vµ lÊy trÞ gi¸ gèc cña sè hµng ®ã lµm trÞ gi¸ hµng xuÊt kho. (3) Ph­¬ng ph¸p nhËp sau xuÊt tr­íc: Ph­¬ng ph¸p nµy dùa trªn gi¶ thiÕt sè hµng nµo nhËp sau th× xuÊt tr­íc vµ lÊy trÞ gi¸ gèc cña sè hµng ®ã lµm trÞ gi¸ hµng xuÊt kho. (4) Ph­¬ng ph¸p b×nh qu©n gia quyÒn: Theo ph­¬ng ph¸p nµy, gi¸ trÞ cña tõng lo¹i hµng tån kho ®­îc tÝnh theo gi¸ trÞ trung b×nh cña hµng tån ®Çu kú vµ hµng nhËp trong kú. Tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm cña tõng doanh nghiÖp cã thÓ tÝnh gi¸ trÞ trung b×nh theo thêi kú hoÆc theo tõng lÇn nhËp hµng. Tr­êng hîp tÝnh theo kú, kÕ to¸n sö dông c«ng thøc sau: TrÞ gi¸ TrÞ gi¸ hµng tån ®Çu kú + TrÞ gi¸ hµng nhËp trong kú Sè l­îng hµng xuÊt = x hµng xuÊt trong kú Sè l­îng hµng tån ®Çu kú+ Sè l­îng hµng nhËp trong kú trong kú KÕt qu¶ tÝnh ®­îc tõ mçi ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau sÏ kh¸c nhau, do ®ã sÏ ¶nh h­ëng ®Õn lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. Møc ®é chÝnh x¸c vµ ®é tin cËy cña mçi ph­¬ng ph¸p tuú thuéc vµo yªu cÇu qu¶n lý, tr×nh ®é, n¨ng lùc nghiÖp vô vµ viÖc trang bÞ c«ng cô tÝnh to¸n, ph­¬ng tiÖn xö lý th«ng tin cña doanh nghiÖp hay tÝnh phøc t¹p vÒ chñng lo¹i, quy c¸ch vµ sù biÕn ®éng cña hµng tån kho. Do ®ã, viÖc lùa chän ph­¬ng ph¸p nµo ph¶i xuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm cô thÓ cña doanh nghiÖp. Song ph­¬ng ph¸p lùa chän ph¶i ®­îc sö dông trong nhiÒu kú kÕ to¸n, ®ång thêi ph¶i ®­îc diÔn gi¶i trªn thuyÕt minh b¸o c¸o tµi chÝnh. 5- Dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho Theo chÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam, dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho lµ viÖc ­íc tÝnh mét kho¶n tiÒn vµo chi phÝ (gi¸ vèn hµng b¸n) vµo cuèi niªn ®é khi gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc cña hµng tån kho nhá h¬n gi¸ gèc. Sè dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho ®­îc lËp lµ sè chªnh lÖch gi÷a gi¸ gèc cña hµng tån kho lín h¬n gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc cña hµng tån kho. C¬ së lËp dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho lµ tõng mÆt hµng tån kho. Riªng ®èi víi c¸c dÞch vô cung cÊp dë dang, viÖc lËp dù phßng ®­îc tÝnh theo tõng lo¹i dÞch vô cã møc gi¸ riªng biÖt. Mét sè quy ®Þnh vÒ ®iÒu kiÖn vµ c¸c nguyªn t¾c cÇn tu©n thñ khi lËp dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho lµ: §iÒu kiÖn lËp dù phßng: Hµng ho¸ tån kho ph¶i cã ho¸ ®¬n, chøng tõ hîp ph¸p theo quy ®Þnh cña bé tµi chÝnh hoÆc c¸c b»ng chøng kh¸c chøng minh gi¸ vèn. ChØ lËp dù phßng cho nh÷ng vËt t­, hµng ho¸ thuéc quyÒn së h÷u cña doanh nghiÖp tån kho t¹i thêi ®iÓm lËp b¸o c¸o cã gi¸ trÞ thu håi hoÆc gi¸ thÞ tr­êng thÊp h¬n gi¸ ghi trªn sæ kÕ to¸n. VËt t­, hµng ho¸ tån kho bÞ gi¶m gi¸ so víi gi¸ ghi trªn sæ kÕ to¸n gåm: VËt t­, hµng ho¸ tån kho bÞ h­ háng, kÐm, mÊt phÈm chÊt, bÞ lçi thêi hoÆc gi¸ b¸n bÞ gi¶m theo mÆt b»ng chung trªn thÞ tr­êng. Tr­êng hîp vËt t­ tån kho cã gi¸ trÞ bÞ gi¶m so víi gi¸ ghi trªn sæ kÕ to¸n nh­ng gi¸ b¸n s¶n phÈm, dÞch vô ®­îc s¶n xuÊt tõ vËt t­ nµy kh«ng bÞ gi¶m gi¸ th× kh«ng ®­îc trÝch lËp dù phßng gi¶m gi¸ vËt t­ tån kho. C¸c nguyªn t¾c lËp dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho: Ph¶i lËp dù phßng cho tõng thø, tõng lo¹i vËt t­, hµng ho¸ tån kho nÕu cã b»ng chøng tin cËy vÒ sù gi¶m gi¸ cã thÓ x¶y ra. Sè dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho kh«ng ®­îc lín h¬n sè lîi nhuËn cña doanh nghiÖp sau khi ®· hoµn nhËp c¸c kho¶n trÝch dù phßng cña n¨m tr­íc. Møc lËp dù phßng ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: Møc dù phßng Sè l­îng HTK bÞ gi¶m gi¸ Chªnh lÖch gi¶m gi¶m gi¸ HTK t¹i thêi ®iÓm lËp BCTC n¨m gi¸ HTK Møc chªnh lÖch Gi¸ trÞ ghi sæ Gi¸ thÞ tr­êng cña HTK t¹i gi¶m gi¸ HTK cña HTK thêi ®iÓm lËp BCTC n¨m PhÇn II- H¹ch to¸n hµng tån kho theo chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh 1- Chøng tõ KÕ to¸n hµng tån kho cÇn c¨n cø vµo c¸c lo¹i chøng tõ cã liªn quan ®Õn viÖc nhËp- xuÊt- tån hµng ho¸ qua kho, chøng tõ chÝnh lµ b»ng chøng ghi sæ kÕ to¸n. Môc ®Ých chung cña c¸c lo¹i chøng tõ lµ nh»m theo dâi t×nh h×nh nhËp, xuÊt, tån kho vËt t­, s¶n phÈm, hµng ho¸, lµm c¨n cø kiÓm tra t×nh h×nh tiªu dïng, dù tr÷ vËt t­, s¶n phÈm, hµng ho¸ vµ cung cÊp th«ng tin cÇn thiÕt cho viÖc qu¶n lý hµng tån kho. Thuéc vÒ hµng tån kho bao gåm c¸c lo¹i chøng tõ sau: (1) MÉu sè 01 – VT: - PhiÕu nhËp kho PhiÕu nhËp kho lµ lo¹i chøng tõ dïng ®Ó x¸c nhËn sè l­îng vËt t­, s¶n phÈm, hµng ho¸ nhËp kho lµm c¨n cø ghi thÎ kho, thanh to¸n tiÒn hµng, x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm víi ng­êi cã liªn quan vµ ghi sæ kÕ to¸n. §­îc ¸p dông trong c¸c tr­êng hîp nhËp kho vËt t­, s¶n phÈm, hµng ho¸ mua ngoµi, tù s¶n xuÊt, thuª ngoµi gia c«ng chÕ biÕn, nhËn gãp cæ phÇn, nhËn liªn doanh hoÆc vËt t­ thõa ph¸t hiÖn trong kiÓm kª. (2) MÉu sè 02 – VT: - PhiÕu xuÊt kho PhiÕu xuÊt kho lËp cho mét hoÆc nhiÒu vËt t­, s¶n phÈm, hµng ho¸ cïng mét kho dïng cho mét ®èi t­îng h¹ch to¸n chi phÝ hoÆc cïng mét môc ®Ých sö dông nh»m theo dâi chÆt chÏ sè l­îng vËt t­, s¶n phÈm, hµng ho¸ xuÊt kho cho c¸c bé phËn sö dông trong ®¬n vÞ, lµm c¨n cø ®Ó h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ kiÓm tra viÖc sö dông, thùc hiÖn ®Þnh møc tiªu hao vËt t­. (3) MÉu sè 03 – VT: - PhiÕu xuÊt kho kiªm vËn chuyÓn néi bé Lµ lo¹i chøng tõ dïng ®Ó theo dâi sè l­îng vËt t­, s¶n phÈm, hµng ho¸ di chuyÓn tõ kho nµy ®Õn kho kh¸c trong néi bé ®¬n vÞ hoÆc ®Õn c¸c ®¬n vÞ nhËn hµng ký göi, hµng ®¹i lý, gia c«ng chÕ biÕn… lµ c¨n cø ®Ó thñ kho ghi vµo thÎ kho, kÕ to¸n ghi vµo sæ chi tiÕt, lµm chøng tõ vËn chuyÓn trªn ®­êng. (4) MÉu sè 04 – VT: - PhiÕu xuÊt vËt t­ theo h¹n møc Lµ lo¹i chøng tõ dïng ®Ó theo dâi sè l­îng vËt t­ xuÊt kho trong tr­êng hîp lËp phiÕu xuÊt mét lÇn theo ®Þnh møc nh­ng xuÊt kho nhiÒu lÇn trong th¸ng cho bé phËn sö dông vËt t­ theo ®Þnh møc. Lµm c¨n cø h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, kiÓm tra viÖc sö dông vËt t­ theo ®Þnh møc. PhiÕu nµy dïng cho mét hay nhiÒu lo¹i vËt t­, ¸p dông víi xÝ nghiÖp s¶n xuÊt æn ®Þnh ®· lËp ®­îc ®Þnh møc sö dông vËt t­. (5) MÉu sè 05 – VT: - Biªn b¶n kiÓm nghiÖm (vËt t­, s¶n phÈm, hµng ho¸) Biªn b¶n nµy nh»m x¸c ®Þnh sè l­îng, quy c¸ch vµ chÊt l­îng vËt t­, s¶n phÈm, hµng ho¸ tr­íc khi nhËp kho, lµm c¨n cø ®Ó quy tr¸ch nhiÖm trong thanh to¸n vµ b¶o qu¶n. ¸p dông cho c¸c lo¹i vËt t­, s¶n phÈm, hµng ho¸ cÇn ph¶i kiÓm nghiÖm tr­íc khi nhËp kho trong c¸c tr­êng hîp nhËp kho víi sè l­îng lín, c¸c lo¹i vËt t­ cã tÝnh chÊt lý, ho¸ phøc t¹p hay quý hiÕm. C¸c lo¹i kh«ng kiÓm nghiÖm tr­íc khi nhËp kho, nh­ng trong qu¸ tr×nh kiÓm nhËn ®Ó nhËp kho nÕu ph¸t hiÖn cã sù kh¸c biÖt lín vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng gi÷a ho¸ ®¬n vµ thùc nhËp th× vÉn ph¶i lËp biªn b¶n kiÓm nghiÖm. (6) MÉu sè 06 – VT: - ThÎ kho ThÎ kho dïng ®Ó theo dâi sè l­îng nhËp, xuÊt, tån kho tõng thø vËt t­, s¶n phÈm, hµng ho¸ ë tõng kho. Lµ c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh tån kho dù tr÷ vËt t­, s¶n phÈm, hµng ho¸ vµ x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm vËt chÊt cña thñ kho. Mçi thÎ kho dïng cho mét thø vËt t­, s¶n phÈm, hµng ho¸ cïng nh·n hiÖu, quy c¸ch ë cïng mét kho. (7) MÉu sè 07 – VT: - PhiÕu b¸o vËt t­ cßn l¹i cuèi kú §©y lµ c¨n cø tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ kiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn ®Þnh møc sö dông vËt t­, theo dâi sè l­îng vËt t­ cßn l¹i cuèi kú h¹ch to¸n ë ®¬n vÞ sö dông. (8) MÉu sè 08 – VT: - Biªn b¶n kiÓm kª vËt t­, s¶n phÈm, hµng ho¸ Biªn b¶n nµy dïng ®Ó x¸c ®Þnh sè l­îng, chÊt l­îng vµ gi¸ trÞ vËt t­, s¶n phÈm, hµng ho¸ cã ë kho t¹i thêi ®iÓm kiÓm kª, lµm c¨n cø x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm trong viÖc b¶o qu¶n, xö lý vËt t­, s¶n phÈm, hµng ho¸ thõa, thiÕu vµ ghi sæ kÕ to¸n. 2- Tµi kho¶n Trong kÕ to¸n, hµng tån kho ®­îc ph¶n ¸nh ë c¸c tµi kho¶n sau: TK 151 – “Hµng mua ®ang ®i ®­êng” Ph¶n ¸nh trÞ gi¸ hµng ho¸, vËt t­ doanh nghiÖp mua vÒ ®· tr¶ tiÒn nh­ng cuèi th¸ng hµng vÉn ch­a vÒ nhËp kho. TK 152 – “Ngyuªn liÖu, vËt liÖu” Ph¶n ¸nh sè hiÖn cã vµ t×nh h×nh biÕn ®éng cña nguyªn liÖu, vËt liÖu tån kho. TK 153 – “C«ng cô, dông cô” Ph¶n ¸nh sè hiÖn cã vµ t×nh h×nh biÕn ®éng cña c«ng cô, dông cô tån kho. TK 154 – “Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang” Ph¶n ¸nh gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang vµ c¸c lo¹i chi phÝ dÞch vô dë dang. TK 155 – “Thµnh phÈm” Ph¶n ¸nh trÞ gi¸ thµnh phÈm hiÖn cã vµ t×nh h×nh biÕn ®éng cña thµnh phÈm tån kho. TK 156 – “Hµng ho¸” Ph¶n ¸nh sè hiÖn cã vµ t×nh h×nh biÕn ®éng cña hµng ho¸ tån kho. TK 157 – “Hµng göi ®i b¸n” Ph¶n ¸nh trÞ gi¸ thµnh phÈm, hµng ho¸, dÞch vô göi ®i b¸n. C¸c tµi kho¶n thuéc nhãm hµng tån kho ®­îc ph¶n ¸nh ë phÝa bªn tr¸i b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, cã sè d­ bªn Nî. Sè ph¸t sinh t¨ng ®­îc ghi bªn Nî, sè ph¸t sinh gi¶m ®­îc ghi bªn Cã. Ngoµi ra thuéc vÒ hµng tån kho cßn cã TK 159 “Dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho” lµ tµi kho¶n dïng ®Ó ®iÒu chØnh nh»m ph¶n ¸nh trÞ gi¸ thùc sù cña hµng tån kho ë c¸c tµi kho¶n hµng tån kho kh¸c. Tµi kho¶n nµy h¹ch to¸n ng­îc l¹i c¸c tµi kho¶n kh¸c, cã sè d­ Cã, sè ph¸t sinh t¨ng ®­îc ghi bªn Cã, sè ph¸t sinh gi¶m ®­îc ghi bªn Nî. §èi víi c¸c doanh nghiÖp ¸p dông ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú cßn sö dông thªm c¶ TK 611 “Mua hµng” trong qu¸ tr×nh h¹ch to¸n hµng tån kho. Kh¸i qu¸t chung vÒ kÕt cÊu cña c¸c tµi kho¶n thuéc nhãm hµng tån kho: Tr­êng hîp ¸p dông ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn: Nî TK 151, 152, 153, 154, 155, 156, 157 Cã Sd®k : xxx Sè ph¸t sinh t¨ng Sè ph¸t sinh gi¶m Tæng sè bªn Nî Tæng sè bªn cã Sdck : xxx Tr­êng hîp ¸p dông ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú: Nî TK 151, 152, 153, 154, 155, 156, 157 Cã Sd®k : xxx Sè kÕt chuyÓn sang bªn cã Sè kÕt chuyÓn sang bªn nî TK 611 cuèi kú TK 611 ®Çu kú Sdck : xxx TK 159 Nî Dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho Cã Sd®k : xxx Sè ph¸t sinh gi¶m Sè ph¸t sinh t¨ng Tæng sè bªn nî Tæng sè bªn cã Sdck : xxx 3- Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n a) Theo h­íng dÉn chung cña chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam: Ngµy 31 th¸ng 12 n¨m 2001, Bé tr­ëng Bé Tµi chÝnh ®· ban hµnh vµ c«ng bè QuyÕt ®Þnh sè 149/ 2001/ Q§- BTC vÒ viÖc ban hµnh vµ c«ng bè 04 chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam (®ît 1). C¨n cø vµo ®ã kÕt hîp víi chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh, ngµy 9/ 10/ 2002 Bé tr­ëng Bé Tµi chÝnh ban hµnh th«ng t­ sè 89/ 2002/ TT- BTC h­íng dÉn kÕ to¸n thùc hiÖn 04 chuÈn mùc kÕ to¸n nªu trªn, trong ®ã cã: ChuÈn mùc sè 02 – Hµng tån kho. VËy theo chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam cã thÓ kh¸i qu¸t ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n hµng tån kho nh­ sau: * H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh: - Khi ph¸t sinh chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh ghi: Nî TK 627 “Chi phÝ s¶n xuÊt chung” (Chi tiÕt CPSXC cè ®Þnh) Cã TK 152, 153, 214, 331, 334… Cuèi kú, ph©n bæ vµ kÕt chuyÓn chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh vµo chi phÝ chÕ biÕn cho mçi ®¬n vÞ s¶n phÈm theo møc c«ng suÊt b×nh th­êng, ghi: Nî TK 154 “Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang” Cã TK 627 “CPSXC” (Chi tiÕt CPSXC cè ®Þnh) Tr­êng hîp møc s¶n phÈm s¶n xuÊt thùc tÕ thÊp h¬n c«ng suÊt b×nh th­êng th× kÕ to¸n ph¶i tÝnh vµ x¸c ®Þnh chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh ph©n bæ vµo chi phÝ chÕ biÕn cho mçi ®¬n vÞ s¶n phÈm theo møc c«ng suÊt b×nh th­êng. Kho¶n chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh kh«ng ph©n bæ (kh«ng tÝnh vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm sè chªnh lÖch gi÷a tæng chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh thùc tÕ ph¸t sinh lín h¬n chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh ®­îc tÝnh vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm) ®­îc ghi nhËn vµo gi¸ vèn hµng b¸n trong kú, ghi: Nî TK 632 “Gi¸ vèn hµng b¸n” (Chi tiÕt CPSXC cè ®Þnh kh«ng ph©n bæ) Cã TK 627 “Chi phÝ s¶n xuÊt chung” * H¹ch to¸n hao hôt, mÊt m¸t hµng tån kho: Kho¶n hao hôt, mÊt m¸t hµng tån kho lµ chªnh lÖch thÊp h¬n gi÷a sè thùc tÕ kiÓm kª, kiÓm nhËn víi sè ghi trªn sæ kÕ to¸n hoÆc chøng tõ kÕ to¸n vÒ hµng tån kho. - C¨n cø vµo biªn b¶n vÒ mÊt m¸t, hao hôt hµng tån kho, kÕ to¸n ph¶n ¸nh gi¸ trÞ hµng tån kho mÊt m¸t, hao hôt, ghi: Nî TK 1381 “Tµi s¶n thiÕu chê xö lý ” Cã c¸c TK 151, 152, 153, 154, 155, 156 - C¨n cø vµo biªn b¶n xö lý ghi: Nî TK 111, 334,…: (PhÇn tæ chøc, c¸ nh©n ph¶i båi th­êng) Nî TK 632 “Gi¸ vèn hµng b¸n”: (C¸c kho¶n hao hôt, mÊt m¸t sau khi trõ phÇn båi th­êng cña tæ chøc, c¸ nh©n g©y ra) Cã TK 1381 “Tµi s¶n thiÕu chê xö lý ” * H¹ch to¸n dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho: Cuèi kú kÕ to¸n n¨m, khi gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc cña hµng tån kho nhá h¬n gi¸ gèc th× ph¶i lËp dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho. Sè dù phßng ®­îc lËp lµ sè chªnh lÖch gi÷a gi¸ gèc cña hµng tån kho lín h¬n gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc cña chóng. - Tr­êng hîp sè dù phßng ph¶i lËp ë cuèi kú kÕ to¸n n¨m nay lín h¬n sè ®· lËp ë cuèi kú kÕ to¸n n¨m tr­íc th× ghi bæ sung sè chªnh lÖch lín h¬n: Nî TK 632 “Gi¸ vèn hµng b¸n” (Chi tiÕt dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho) Cã TK 159 “Dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho” - Tr­êng hîp sè dù phßng ph¶i lËp ë cuèi kú kÕ to¸n n¨m nay nhá h¬n sè ph¶i lËp ë cuèi kú kÕ to¸n n¨m tr­íc th× ghi bæ sung sè chªnh lÖch nhá h¬n: Nî TK 159 “Dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho” Cã TK 632 “Gi¸ vèn hµng b¸n” (Chi tiÕt dù phßng gi¶m gi¸ HTK) b) Kh¸i qu¸t b»ng s¬ ®å h¹ch to¸n tæng hîp c¸c nghiÖp vô vÒ hµng tån kho: Theo chÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam, cã hai ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n hµng tån kho ®­îc phÐp lùa chän ®Ó ¸p dông lµ ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn vµ ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú. Ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn: §©y lµ ph­¬ng ph¸p theo dâi vµ ph¶n ¸nh th­êng xuyªn, liªn tôc, cã hÖ thèng t×nh h×nh nhËp, xuÊt, tån vËt t­, hµng ho¸ trªn sæ kÕ to¸n. Trong ph­¬ng ph¸p nµy, c¸c tµi kho¶n kÕ to¸n hµng tån kho ®­îc dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè hiÖn cã t×nh h×nh biÕn ®éng t¨ng, gi¶m cña vËt t­, hµng ho¸. V× vËy, gi¸ trÞ vËt t­, hµng ho¸ tån kho trªn sæ kÕ to¸n cã thÓ ®­îc x¸c ®Þnh ë bÊt kú thêi ®iÓm nµo trong kú kÕ to¸n. Cuèi kú kÕ to¸n, c¨n cø vµo sè liÖu kiÓm kª thùc tÕ vËt t­, hµng ho¸ tån kho, so s¸nh, ®èi chiÕu víi sè liÖu vËt t­, hµng ho¸ tån kho trªn sæ kÕ to¸n. VÒ nguyªn t¾c, sè tån kho thùc tÕ lu«n phï hîp víi sè tån kho trªn sæ kÕ to¸n. NÕu cã chªnh lÖch ph¶i truy t×m nguyªn nh©n vµ cã gi¶i ph¸p xñ lý kÞp thêi. Ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn ¸p dông cho c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt (c«ng nghiÖp, x©y l¾p,…) vµ c¸c ®¬n vÞ th­¬ng nghiÖp kinh doanh c¸c mÆt hµng cã gi¸ trÞ lín nh­ m¸y mãc, thiÕt bÞ, hµng cã kü thuËt, chÊt l­îng cao,… Ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn cã ­u ®iÓm lµ theo dâi hµng tån kho mét c¸ch kÞp thêi, ph¸t hiÖn hµng tån kho thõa, thiÕu, sai quy c¸ch ®Ó cã biÖn ph¸p xö lý kÞp thêi. Tuy nhiªn, ph­¬ng ph¸p nµy tèn c«ng søc ghi chÐp. §èi víi doanh nghiÖp ¸p dông ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn vµ tÝnh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ, khi ph¸t sinh c¸c nghiÖp vô liªn quan ®Õn hµng tån kho ®­îc h¹ch to¸n nh­ sau: s¬ ®å h¹ch to¸n tæng hîp nhËp, xuÊt NVL, CCDC vµ hµng mua ®ang ®i trªn ®­êng NVL tù chÕ, thuª ngoµi gia c«ng,phÕ liÖu thu håi tõ s¶n xuÊt TK 111,112,331,141,311 nhËp kho TK 152, 153 TK 154 NhËp kho NVL,CCDC mua ngoµi XuÊt NVL,CCDC tù chÕ,thuª (tæng gi¸ (gi¸ thùc tÕ kh«ng thuÕ) ngoµi gia c«ng,chÕ biÕn thanh to¸n) TK 133 TK 111,112,131,141 ThuÕ GTGT Chi phÝ thuª ngoµi ®­îc khÊu trõ ThuÕ GTGT TK 133 ®­îc khÊu trõ ThuÕ GTGT NVL,CCDC TK 151 Ghi gi¶m TGTGT cßn ®ang ®i ®­êng NVL,CCDC ®i cuèi kú ®­êng vÒ nhËp kho TK 111,112,331 ChÕt khÊu th­¬ng m¹i, gi¶m gi¸, hµng TK 621,627,641,642,411,711 mua tr¶ l¹i ng­êi b¸n NVL,CCDC ®­îc cÊp, tµi trî, tÆng biÕu kh«ng hoµn l¹i, NVL ®· xuÊt dïng TK 621,623,627,641,642,242,2412,335 kh«ng hÕt nhËp l¹i kho XuÊt dïng NVL,CCDC TK 3333 TK 142,242 ThuÕ nhËp khÈu ph¶i nép (nÕu cã) CCDC cho thuª Ph©n bæ dÇn xuÊt dïng chê vµo kú sxkd ph©n bæ TK 627 TK 142 TÝnh, §vÞ chuyªn NhËn l¹i CCDC cho thuª ph©n bæ cho thuª CCDC TK 635 TK 3381 cho thuª §v kh«ng TrÞ gi¸ NVL,CCDC thõa ph¸t hiÖn khi chuyªn kiÓm kª TK 412 TK 632,111,334,338 Sè chªnh lÖch ®¸nh gi¸ t¨ng TrÞ gi¸ CCDC thiÕu hôt tóth vµo CPKD hoÆc ph¹t ng­êi cã lçi,xuÊt b¸n NVL TK 1381 TK liªn quan NVL,CCDC thiÕu Khi xö lý ch­a râ nguyªn nh©n Sè chªnh lÖch ®¸nh gi¸ gi¶m ( Cßn c¸c doanh nghiÖp ¸p dông ph­¬ng ph¸p nµy còng nh­ ¸p dông ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú vµ tÝnh thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp th× trong gi¸ mua hµng bao gåm c¶ thuÕ GTGT ®Çu vµo vµ trong s¬ ®å h¹ch to¸n kh«ng cã TK 133 “ThuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ” ). Ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú: Lµ ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n c¨n cø vµo kÕt qu¶ kiÓm kª thùc tÕ ®Ó ph¶n ¸nh gi¸ trÞ tån kho cuèi kú vËt t­, hµng ho¸ trªn sæ kÕ to¸n tæng hîp vµ tõ ®ã tÝnh gi¸ trÞ cña hµng ho¸, vËt t­ ®· xuÊt trong kú theo c«ng thøc: TrÞ gi¸ hµng TrÞ gi¸ hµng Tæng gi¸ trÞ hµng TrÞ gi¸ hµng xuÊt kho = tån kho + nhËp kho + tån kho trong kú ®Çu kú trong kú cuèi kú Theo ph­¬ng ph¸p nµy, mäi biÕn ®éng cña vËt t­, hµng ho¸ (nhËp kho, xuÊt kho) kh«ng theo dâi, ph¶n ¶nh trªn c¸c tµi kho¶n kÕ to¸n hµng tån kho mµ ®­îc theo dâi, ph¶n ¸nh trªn mét t¸i kho¶n kÕ to¸n riªng, TK 611- Mua hµng. C«ng t¸c kiÓm kª hµng ho¸, vËt t­ ®­îc tiÕn hµnh cuèi mçi kú kÕ to¸n ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ vËt t­, hµng ho¸ tån kho thùc tÕ hay xuÊt kho trong kú (tiªu dïng cho s¶n xuÊt hoÆc xuÊt b¸n), lµm c¨n cø ghi sæ kÕ to¸n cña tµi kho¶n 611. Nh­ vËy, c¸c tµi kho¶n kÕ to¸n hµng tån kho chØ sö dông ë ®Çu kú kÕ to¸n (kÕt chuyÓn sè d­ ®Çu kú) vµ cuèi kú kÕ to¸n (ph¶n ¸nh gi¸ trÞ thùc tÕ hµng tån kho cuèi kú ). Ph­¬ng ph¸p nµy th­êng ¸p dông ë c¸c ®¬n vÞ cã nhiÒu chñng lo¹i hµng ho¸, vËt t­ víi quy c¸ch, mÉu m· rÊt kh¸c nhau, gi¸ trÞ thÊp, hµng ho¸, vËt t­ xuÊt dïng hoÆc xuÊt b¸n th­êng xuyªn (cöa hµng b¸n lÎ…). Ph­¬ng ph¸p nµy cã ­u ®iÓm lµ ®¬n gi¶n, gi¶m nhÑ khèi l­îng c«ng viÖc h¹ch to¸n, nh­ng ®é chÝnh x¸c vÒ gi¸ trÞ vËt t­, hµng ho¸ xuÊt dïng, xuÊt b¸n bÞ ¶nh h­ëng cña chÊt l­îng c«ng t¸c qu¶n lý t¹i kho, quÇy, bÕn b·i, vµ th«ng tin kh«ng cã tÝnh cËp nhËt. S¬ ®å h¹ch to¸n tæng hîpnhËp, xuÊt nvl, ccdc vµ hµng ®i ®­êng (Doanh nghiÖp ¸p dông ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú vµ tÝnh thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ ) KÕt chuyÓn NVL,CCDC ®ang ®i ®­êng vµ tån kho cuèi kú TK 151,152,153 TK 611 TK 111,112,331 KÕt chuyÓn NVL,CCDC ®ang ®i ®­êng tån kho ®Çu kú ChiÕt khÊu th­¬ng m¹i, gi¶m gi¸, hµng TK 111,112,331,141,311 tr¶ l¹i TK 133 gi¸ cã NVL,CCDC mua vµo trong kú (gi¸ (gi¸ kh«ng thuÕ) TGTGT thuÕ (Tæng gi¸ kh«ng thuÕ) thanh to¸n) TK 133 TK 621,627… TGTGT ®­îc khÊu trõ NVL,CCDC xuÊt dïng trong kú (lo¹i ph©n bæ mét lÇn ®èi víi CCDC) tk 411,711,631… (ghi mét lÇn vµo cuèi kú) NVL,CCDC ®­îc cÊp ph¸t, nhËn TK 142,242 gãp, ®­îc tµi trî tÆng biÕu, phÕ liÖu CCDCxuÊt dïngPh©n bæ dÇn, n«t s« ®· thu håi thanh lý TSC§, tù chÕ, thuª trong kú lo¹i tiªu dïng gia c«ng chÐ biÕn, thu håi tõ s¶n xuÊ tph©n bæ tõ 2 lÇn TK 611,1388,334… S¬ ®å h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang, thµnh phÈm, hµng göi b¸n (Theo ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú vµ tÝnh TGTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ ) KÕt chuyÓn trÞ gi¸ thµnh phÈm tån kho, hµng göi b¸nvµ dÞch vô ch­a ®­îc chÊp nhËn thanh to¸n hoÆc ch­a ®­îc x¸c ®Þnh lµ tiªu thô cuèi kú TK 155, 157 TK 632 KÕt chuyÓn trÞ gi¸ thµnh phÈm tån kho, hµng ho¸,thµnh phÈm vµ dÞch vô ch­a coi lµ tiªu thô ®Çu kú KÕt chuyÓn trÞ gi¸ s¶n phÈm dë dang cuèi kú TK 154 TK 631 KÕt chuyÓn trÞ gi¸ s¶n phÈm dë dang TrÞ gi¸ thµnh phÈm hoµn thµnh ®Çu kú trongkú s¬ ®å h¹ch to¸n hµng ho¸ (Theo ph­¬ng ph¸p KK§K vµ tÝnh TGTGTtheo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ) KÕt chuyÓn gi¸ trÞ hµng ®ang ®i ®­êng, hµng ho¸, hµng göi b¸n ch­a ®­îc coi lµ tiªu thô tån kho cuèi kú TK 151,156,157 TK 611 TK 632 KÕt chuyÓn trÞ gi¸ hµng ®ang ®i X¸c ®Þnh trÞ gi¸ hµng ho¸ tiªu thô TK 911 ®­êng, tån kho ®Çu kú trong kú TK 111,112,331 Gi¸ trÞ hµng ho¸ hao hôt, mÊt m¸t KÕt chuyÓn Hµng mua néi ®Þa hoÆc nhËp khÈu trong kiÓm kª gi¸ vèn nhËp kho (CP thùc tÕ) TK 1381 TK 1388,334 hµng b¸n Ch­a râ cuèi kú TK 3333 TK 133 NN §· râ NN ThuÕ nhËp TGTGT ®Çu khÈu vµo hµng TK 111,112,138,331 néi ®Þa Gi¸ trÞ chiÕt khÊu th­¬ng m¹i,gi¶m gi¸, TK 3331 hµng tr¶ l¹i cho ng­êi b¸n (gi¸ kh«ng thuÕ) TGTGT hµng nhËp khÈu, TK 133 cña hµng ®æi hµng TGTGT ®Çu vµo TK 511 Gi¸ trÞ hµng ho¸ mua