Đề án Nguyên nhân và các giải pháp chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay

am nhũng, tiêu cực, lãng phí bị quần chúng, công luận phát hiện, tố giác, song các tổ chức đảng liên quan, tổ chức đảng cấp trên, các cơ quan thanh tra, kiểm tra hoặc không biết hoặc biết nhưng không tích cực ngăn chặn để những hành vi đó phát triển thành những vụ án nghiêm trọng. Các ý kiến đồng tình với việc xác định những nguyên nhân dẫn đến việc “chưa tạo ra được những chuyển biến cơ bản trong công tác xây dựng Đảng cũng như trong việc nâng cao chất lượng của các tổ chức đảng và của đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là chưa ngăn chặn và đẩy lùi được tệ tham nhũng, lãng phí” Kết luận 04-KL/TW của hội nghị lần thứ 4 Ban chấp hành Trung ương khoá IX, ngày 19-11-2001 mà hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương khoá IX đã chỉ ra. Cụ thể là, ở không ít nơi, sự chỉ đạo của các cấp uỷ chưa kiên quyết, chưa tập trung đúng mức, một số cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp chưa tự giác phê bình và tự phê bình, chưa làm gương cho cán bộ, đảng viên trong đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, việc xử lý một số vụ việc nổi cộm chưa nghiêm, vẫn còn có biểu hiện” trên nhẹ, dưới nặng “, nhiều cấp uỷ, tổ chức đảng chưa thực sự dựa vào dân, chưa coi trọng tiếp thu ý kiến phê bình của dân để xây dựng, chỉnh đốn Đảng, một số chủ trương, biện pháp, quy chế, chính sách nhằm ngăn ngừa, đấu tranh chống tệ tham nhũng, lãng phí quy định chưa hợp lý, chặt chẽ, có tính khả thi chưa cao, còn ít hiệu quả, thiếu sự phân công phối hợp chỉ đạo việc chống tham nhũng một cách có hiệu lực, hiệu quả. Công tác kiểm tra Đảng, thanh tra, kiểm sát của các cơ quan chức năng của Nhà nước chưa được tiến hành thường xuyên, liên tục, còn nhiều yếu kém. Ở nhiều nơi, công tác kiểm tra của Đảng chưa chú ý kiểm tra, khắc phục tệ quan liêu. 4. Những yếu kém trong công tác tổ chức cán bộ do sự buông lỏng, yếu kém trong quản lý Nhà nước. Đây là nguyên nhân quan trọng làm phát sinh các tội có tính chất tham nhũng. Đảng ta chỉ rõ: công tác cán bộ vừa bảo thủ, vừa trì trệ về nhiều mặt, vi phạm các nguyên tắc đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng, đề bạt cán bộ. Việc đào tạo, bồi dưỡng cán bộ nhất là cán bộ kinh tế từ trước đến nay chưa được coi trọng đúng mức, chưa đáp ứng được nhu cầu về phát triển kinh tế thị trường. Việc bố trí cán bộ ở nhiều cấp, nhiều ngành vẫn còn tư tưởng bè cánh, phe phái. Công tác đề bạt cán bộ còn bị chi phối bởi cách nhìn chủ quan, phiến diện, chưa chính xác trong phương pháp đánh giá, lựa chọn cán bộ. Công tác xử lý cán bộ thường có khuynh hướng hữu khuynh. Tình trạng tuỳ tiện, muốn xử lý nội bộ, xử lý nhẹ còn khá phổ biến. Đặc biệt Đảng ta khẳng định giáo dục là quốc sách hàng đầu nhưng chính mục tiêu này bị buông lỏng. Tham nhũng một phần được mang theo vào nhà trường, được “rèn” ngay khi thi tuyển vào và “luyện” trong quá trình ở nhà trường, những nơi có môi trường giáo dục thấp kém, những cán bộ đã lọt qua môi trường đào tạo như thế không thể là những hạt giống tốt, càng không thể là hạt nhân chống tham nhũng. Sự sai lầm trong bố trí, sử dụng cán bộ và buông lỏng quản lý, thiếu kiểm tra, đánh giá cán bộ, thiếu kiểm soát cho nên trước sự cám dỗ của những lợi ích vật chất một bộ phận cán bộ, Đảng viên đã bị tha hoá. 5. Do bản chất của nền kinh tế thị trường Ngày nay sự phát triển của kinh tế thị trường là không thể phủ nhận được, tuy nhiên do bản chất của nền kinh tế thị trường, của việc tự do hoá cạnh tranh cũng là một trong những nguyên nhân gây ra tệ tham nhũng. Trong nền kinh tế thị trường vai trò của đồng tiền được đặt lên rất cao. Có không ít tổ chức, cá nhân vì những mục tiêu riêng để tồn tại trong sự canh tranh khốc liệt đã dùng mọi thủ đoạn trong đó thủ đoạn hối lộ được sử dụng rất phổ biến. 6. Trình độ dân trí Nhìn chung trình độ dân trí còn thấp nên nhân dân chưa có nhiều khả năng tham gia quản lý Nhà nước, kiểm tra, giám sát hoạt động của các cơ quan Nhà nước và của cán bộ, công chức. Mặc dù gần đây đã có quy chế dân chủ, song nhìn chung việc thực hiện còn nhiều hạn chế 7. Cuộc đấu tranh chống tệ tham nhũng động chạm đến những cán bộ có chức có quyền, có khi động chạm đến cả một tập thể ngành, cơ quan đơn vị, động chạm đến lợi ích thiết thực, đến thể diện, uy tín của cán bộ. Hơn nữa, tệ tham nhũng vẫn còn cơ sở kinh tế, xã hội để tồn tại. Vì thế cuộc đấu tranh chống tệ tham nhũng là một quá trình lâu dài, rất khó khăn phức tạp. CHƯƠNG II THỰC TRẠNG THAM NHŨNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY I. SƠ LƯỢC VỀ THỰC TRẠNG THAM NHŨNG TRÊN THẾ GIỚI HIỆN NAY Tham nhũng hiện nay đã trở thành một “quốc tế nạn”. Chính vì vậy mà trong thời điểm cả thế giới đang dồn sự quan tâm đặc biệt tới sự kiện nước Mỹ bị tấn công ngày 11 - 9 và hành động quân sự của Mỹ tại Apganixtan thì hội nghị quốc tế chống tham nhũng lần thứ 10 vẫn được tổ chức tại Praha Cộng hoà Séc từ ngày 7 đến ngày 11/10/2001 với hơn 1.200 đại biểu đến từ hơn 130 nước và các tổ chức quốc tế tham dự. Hội nghị cho thấy toàn thế giới đều nhận thức được tác hại to lớn của tham nhũng gây ra và các quốc gia đã có tiếng nói chung, hành động chung trong cuộc đấu tranh chống tham nhũng trên qui mô toàn cầu. Xu hướng tham nhũng hiện nay trên thế giới đó là từ tham nhũng có số lượng thấp đến tham nhũng có số lượng cao, mấy năm gần đây hoạt động tham nhũng với số lượng tiền cực lớn có xu hướng tăng lên. Từ tham nhũng ở cấp thấp lên tham nhũng ở cấp cao, từ tham nhũng có tính chất thấp đến tham nhũng có tính chất cao, hoạt động tham nhũng đã đi sâu vào lĩnh vực chính trị dựa trực tiếp vào quyền lực chính trị hoặc lấy quyền lực chính trị làm mục tiêu nó không còn đơn thuần là kinh tế nói chung. Từ tham nhũng đơn thuần đến tham nhũng đa dạng như nhân viên ngân hàng lợi dụng chức vụ, dùng tiền giả đổi lấy tiền thật trong kho bạc, ăn đút lót, viên chức cao cấp bán bí mật Nhà nước làm giầu ích kỷ, tham nhũng trong lĩnh vực chứng khoán, xây dựng, giáo dục, trong các doanh nghiệp Nhà nước, trong các chương trình cho vay và nhận viện trợ, tham nhũng trong chấp pháp hành chính, tham nhũng trong việc nhận người ... Ở Nga cuối năm 1998, một số quan chức Nga đã chuyển khoản tiền tham nhũng trên 10 tỷ USD sang các ngân hàng lớn của Mỹ. Ở Trung Quốc: Thời gian qua báo chí Trung Quốc cho công bố nhiều vụ án tham nhũng dính líu tới cán bộ lãnh đạo cấp cao, trong đó không ít người bị trừng trị nghiêm khắc. Để làm trong sạch đội ngũ của Đảng, Hội nghị toàn thể Trung ương 4 (khóa XVI) Đảng Cộng Sản Trung Quốc (ĐCS) sắp triệu tập ở Bắc Kinh vào mùa thu này sẽ nhấn mạnh ''hai điều cấp bách” (liêm khiết và gian khổ phấn đấu). Đây chẳng những là đường lối tư tưởng phải quán triệt trước sau như một của Đảng mà còn trở thành khâu then chốt gắn liền giữa lý luận và thực tiễn để làm trong sạch đội ngũ của Đảng, kiên quyết thanh trừ khỏi Đảng những phần tử thoái hóa, từ đó, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ của Đảng.  Ngày 1 tháng 7 năm 2004, Bí thư Tỉnh ủy Quí Châu là Lưu Phương Nhân đã bị đưa ra xét xử và chịu mức án tù chung thân về tội tham nhũng. Đây là quan chức cấp cao đầu tiên bị đưa ra xét xử công khai kể từ khi Trung Quốc tiến hành cải cách mở cửa tới nay. Điều này cho thấy nguyên tắc mọi người bình đẳng trước luật pháp của Trung Quốc được thực hiện nghiêm minh. Mọi người được chứng kiến cảnh một viên quan từng ''hét ra lửa'' khi còn đương chức đã khóc nức nở trước toà. Ban Kiểm tra kỷ luật Trung ương cho biết trong thời gian làm Bí thư Tỉnh ủy Quí Châu, Lưu Phương Nhân đã tham ô 6,61 triệu nhân dân tệ, 19.900 USD. Điều đáng lưu ý là trong vụ này, Ban Kiểm tra kỷ luật Trung ương cũng đã phát hiện cã một đường dây tham nhũng lớn của Ban lãnh đạo tỉnh này, trong đó có Phó Tỉnh trưởng Lưu Trường Quý, chuyên trách công tác giao thông công chính của tỉnh.  Trong lời tự thú, Lưu Phương Nhân nói: ''Là một Bí thư tỉnh uỷ, tôi cho rằng cái gì mình cũng có quyền, nhưng giờ đây mới thấy rõ mình là một tên quan tham nhũng mù về luật pháp vì có một số việc bản thân phạm tội mà không biết''. Vừa qua báo chí đã phanh phui tình trạng tham nhũng của Cao Nghiêm, nguyên Tổng giám đốc Tổng công ty điện lực, triệu tập hội nghị cán bộ lãnh đạo trong ngành có 3 ngày cũng chi tới hơn 3 triệu nhân dân tệ, bình quân mỗi người 24.000 nhân dân tệ một ngày. Riêng Cao Nghiêm ở phòng khách sạn với giá tiền 8000 nhân dân tệ một tối. Một hiện tượng ăn chơi trác táng mà không ai có thể tưởng tượng nổi.  Năm 1995, cựu tổng thống Hàn Quốc bị bắt vì tội tham nhũng với số tiền 650 triệu USD, tổng thống Indonesian - ông Shuhatto, thủ tướng ấn Độ Narasinhharuo, nhà độc tài nước Zaire Mubuto….. đã phải từ chức, cách chức hoặc bị lật đổ vì tham nhũng. Mới đây ngày 22/10/2002 công tố viên thành phố MiLan đã đề nghị mức án 13 năm tù với ông Cesare Previti nguyên cố vấn luật và trợ lý thủ tướng Italia Berlusconi vì tội tham nhũng, thủ tướng Đức ông Gerhard Schroede đã quyết định xa thải bộ trưởng quốc phòng ông Scharping vì tội nhận hối lộ của khu vực tư nhân, giám đốc ngân hàng trung ương Pháp Jean Claude cũng phải ra hầu toà vì tham nhũng. Ngày 17/10/2002 Washington xem xét khả năng bắt giữ quốc tế đối với tổng thống Ukraina ông Kuchma với lời buộc tội nhận hối lộ từ thời ông còn làm thủ tướng năm 1993 theo điều 11 bộ luật hình sự Ukraina . Ở Nigenia tệ tham nhũng cũng rất nghiêm trọng, có công ty dùng cả trăm triệu USD để chi phí giao dịch và mua chuộc quan chức. Tham nhũng còn nảy sinh cả ở các tổ chức ít có quan hệ đến kinh doanh như uỷ ban Ôlimpic quốc tế. II. THỰC TRẠNG THAM NHŨNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY Thực trạng tham nhũng ở Việt Nam hiện nay là rất nghiêm trọng, hiện tượng tham nhũng không những đặc biệt lan tràn trong số các quan chức làm việc tại các cơ quan chuyên trách về kinh tế đối nội và đối ngoại mà nó xảy ra phổ biến ở hầu hết các lĩnh vực như luật pháp, văn hoá, giáo dục, ... Tham nhũng đã và đang làm xói mòn lòng tin của nhân dân, của xã hội vào Đảng và Nhà nước. Sự tha hoá của một số cán bộ Đảng viên cộng thêm thế lực thù địch lợi dụng diễn biến phức tạp cuả tình hình thế giới và trong nước ra sức tuyên truyền, kích động, thực hiện diễn biến hoà bình đang trở thành một nguy cơ to lớn uy hiếp đến sự tồn vong của chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Theo báo cáo của chính phủ tại kỳ họp thứ 10 khoá IX đã phát hiện và xử lý trên 500 vụ tham nhũng với tổng thiệt hại tài sản trên 1,2 tỷ đồng và trên 34 triệu USD. Năm 1996 đã phát hiện 10 vụ tham nhũng lớn trên 100 tỷ đồng/vụ. Theo báo cáo của chánh án toà án nhân dân tối cao trước quốc hội từ năm 1992 đến năm 1997 toà đã xét sử 3.021 vụ tham nhũng với 6.315 bị cáo, trong đó có 64,5% số bị cáo bị tù, 10 tên đã bị tuyên phạt án tử hình. Cho đến nay đã liên tiếp xẩy ra một số vụ án lớn nghiêm trọng, gây thiệt hại lớn đến tiền của, của Nhà nước và nhân dân, gây mất ổn định kinh tế xã hội. 1- Vẫn còn nhiều uẩn khúc trong vụ tham nhũng tại Petro Việt Nam www.Home.netnam.vn 17/6/2004 6:09:37 PM GMT+7 Đến thời điểm này có thể kết luận được đường dây tham nhũng lớn nhất tại Petro Việt Nam được tổ chức trên một chiếc kiềng ba chân tương đối vững chắc gồm ba nhân vật Nguyễn Quang Thường, Dương Quốc Hà và Trần Ngọc Giao. Các đại gia này mượn danh nghĩa rót tiền vào các hợp đồng dự án để rửa tiền một cách hợp pháp. Sau khi phát hiện hành vi tham nhũng của ông Nguyễn Quang Thường và Dương Quốc Hà tại công trình sửa bể chứa nước phục vụ khai thác trên tàu Đại Hùng, mới đây dư luận không khỏi thắc mắc về việc Vietsovpetro mua 80 tấn hoá chất chống cháy trong hợp đồng 93/94 VSP1 ký ngày 6/6/1994 với giá trị hợp đồng là 2,429 tỷ đồng và yêu cầu số hoá chất này phải là hàng của Pháp. Nhưng điều nghịch lý là khi nhận hàng Vietsovpetro biết chắc chắn bên cung cấp đã thay bằng 80 tấn hoá chất sản xuất tại thành phố Hồ Chí Minh có chất lượng thấp hơn nhiều mà vẫn vui vẻ chấp thuận và không hề thay đổi giá trị hợp đồng. Hiện cơ quan điều tra mới chỉ phát hiện ra một vài thủ đoạn móc tiền của Nhà nước mà tổng số tiền đã lên đến hàng triệu USD, vậy hàng năm Vietsovpetro ký không biết bao nhiêu hợp đồng thương mại và mua sắm trang thiết bị, vật tư với tổng giá trị lên tới hàng trăm triệu USD thì không biết số tiền thất thoát sẽ là bao nhiêu. Hầu hết các quan chức như Dương Quốc Hà, Nguyễn Quang Thường đều có thâm niên công tác lâu năm trong ngành dầu khí như vậy, có biết bao nhiêu hợp đồng đã qua tay ký duyệt thì tổng số tiền thất thoát sẽ lớn đến mức nào. Còn nữa một công ty trách nhiệm hữu hạn tư cách pháp nhân rất mờ mịt vậy mà lại trúng thầu hầu hết các hợp đồng quan trọng của Vietsovpetro mà lại không phải là một công ty khác - Gây thiệt hại vẫn được thăng chức Bên cạnh vụ việc có liên quan đến Dương Quốc Hà và Nguyễn Quang Thường, dư luận trong ngành dầu khí còn đang băn khoăn về một vụ án xảy ra năm 1992 liên quan trực tiếp đến Vietsovpetro mà hình như bị các chức trách cố tình lãng quên. Được biết năm 1992 cơ quan An ninh điều tra và Công an tỉnh Bà Rịa- Vũng Tàu phát hiện một số sai phạm nghiêm trọng trong việc thực hiện hợp đồng mua xích neo tàu Chi Lăng tại Vietsovpetro và khởi tố bắt giam đối với ông Đặng Hữu Quý, nguyên là quyền tránh kỹ sư Viện nghiên cứu Khoa học – Thiết kế thuộc Vietsovpetro về tội “thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng “. Nội dung vụ án như sau: Vietsovpetro đơn phương ký hợp đồng HĐ 1-008 thử tải neo xích tàu Chi Lăng với một hãng của Singapore dẫn đến việc phải trả hai lần tiền cho hai hãng nước ngoài gây thiệt hại 330.000 USD. Đối với hợp đồng 1-029/ PSA – SSE/31-92 mua xích neo Mỏ Rồng một số nhân viên của Vietsovpetro định làm giả hợp đồng mua về loại xích neo cũ của nước ngoài mang về nước tính theo giá. Hợp đồng mờ ám này bị huỷ nhưng gây thiệt hại 298.453 USD. Trách nhiệm chính của vụ việc thuộc về ông Đặng Hữu Quý. Điều đáng nói là ông Quý không hề bị hưởng một hình phạt nào mà còn được đề bạt làm Giám đốc Công ty Tư vấn dầu khí và tham gia vào các lĩnh vực tư vấn thiết kế, thương thảo hợp đồng của Vietsovpetro - Triệu tập các nguyên Tổng Giám đốc Petro Việt Nam và Vietsovpetro Ngày 15 và 16/6 Cơ quan An ninh Điều tra Bộ Công an có giấy triệu tập một số cán bộ nguyên là Tổng Giám đốc Tổng công ty Dầu khí Việt Nam và nguyên Tổng Giám đốc Xí nghiệp Liên doanh Dầu khí Vietsovpetro cùng một số cán bộ đương chức tới cơ quan An ninh điều tra làm rõ sự liên quan của họ đối với các vụ việc tiêu cực, tham nhũng trong ngành dầu khí. Được biết một số quan chức trước khi bị bắt là bị can trong vụ án này đã tự nguyên nộp cho cơ quan điều tra 450.000 USD. 2- Vụ án Trương Văn Cam và đồng bọn Đây là vụ án hình sự đặc biệt nghiêm trọng. Trong quá trình điều tra đã khởi tố 156 bị can với 24 tội danh. Xét xử sơ thẩm, toà tuyên án: tử hình 6 bị cáo, chung thân 5 bị cáo, phạt tù có thời hạn 123 bị cáo, án treo 21 bị cáo. Liên quan đến vụ này, đã xử lý kỷ luật 86 cán bộ( Công an: 65;kiểm sát: 15; quân đội: 4; báo chí: 2 ). Khai trừ khỏi Đảng: 42, cảnh cáo khiển trách 6 tập thể, giải tán 2 chi uỷ, đặc biệt có 4 cán bộ cao cấp trong đó có 2 uỷ viên Ban chấp hành Trung ương Đảng. Trong vụ án này, Năm Cam và đồng bọn đã dùng mọi thủ đoạn móc nối, tạo sự thân thiện với cán bộ, đưa hối lộ, tha hoá cán bộ, dẫn đến số cán bộ này làm ngơ, bao che tội phạm và ngày càng lún sâu vào con đường phạm tội, bảo kê cho hoạt động phạm tội của chúng . Bên cạnh đó, một số cán bộ được giao nhiệm vụ trực tiếp đấu tranh trấn áp tội phạm nhưng không hoàn thành nhiệm vụ để cho bọn tội phạm hoạt động lộng hành, gây tác hại nghiêm trọng và ảnh hưởng xấu đến an ninh trật tự, uy tín của lực lượng công an, làm xói mòn lòng tin của quần chúng nhân dân. 3- Vụ án buôn lậu xăng dầu của công ty trách nhiệm Thành Phát -Vụ án đã khởi tố 38 bị can (tạm giam 26, tại ngoại 12 ), thu giữ và kê biên tài sản trị giá trên 100 tỷ đồng. - Theo hiệp định đã ký giữa hai Chính phủ Việt Nam và Campuchia, hàng năm các Công ty xuất nhập khẩu xăng dầu của Việt Nam đã thực hiện việc tạm nhập, tái xuất cho Campuchia từ 400-500 ngàn tấn xăng. Xăng dầu tạm nhập, tái xuất sang Campuchia được miễn tất cả các loại thuế và phí( bao gồm: thuế nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế VAT, phí xăng dầu ), có thời điểm các loại thuế trên là 100%. Vì lợi nhuận thu được quá lớn nên một số công ty, đối tuợng dùng mọi thủ đoạn gian dối, lợi dụng các sơ hở trong công tác quản lý Nhà nước, tìm cách để xăng dầu tạm nhập trên tiêu thụ trong nước, gây thiệt hại nghiêm trọng, ảnh hưởng và làm thất thu thuế rất lớn ( hàng trăm tỷ đồng ) cho ngân sách Nhà nước. - Quá trình điều tra đã làm rõ sự câu kết giữa các cán bộ với một số cán bộ Hải quan trong việc mở tờ khai hải quan, kiểm hoá, xác nhận thông quan, đặc biệt là vai trò của Phạm Quang Mậu – Chi cục trưởng Hải quan cửa khẩu Vĩnh Xương đã làm giả và xác nhận 46 bộ hồ sơ khống và 63 bộ hồ sơ tráo xăng thành dầu, gây thiệt hại cho Nhà nước hơn 100 tỷ đồng. Mậu nhận hối lộ trên 6 tỷ đồng. - Một số cá nhân trong Quân đội đã tham gia hoạt động buôn lậu như: Thượng tá Nguyễn Hữu Dũng – Giám đốc Công ty Tây Nam (thuộc Phòng Quân báo Quân khu 7 ) đã tiếp tay cho bọn buôn lậu, được nhận hối lộ 7,5 tỷ đồng và một xe Mercedes trị giá 72 ngàn USD. - Thượng tá Nguyễn Văn Dũi - Đồn trưởng Đồn biên phòng cửa khẩu Vĩnh Xương đã ký 46 bộ hồ sơ xuất nhập cảnh khống để hợp thức hoá 46 chuyến tàu sang Campuchia, nhận hối lộ hơn 8 tỷ đồng. 4- Vụ buôn lậu trốn thuế của Công ty Đông Nam - Vụ án đã khởi tố 14 bị can ( tạm giam 7, tại ngoại 4, truy nã 3 ). Đến nay đã điều tra và giám định tài chính, làm rõ hành vi buôn lậu, trốn thuế trên 300 tỷ đồng. - Để thực hiện trót lọt hành vi buôn lậu, Nguyễn Gia Thiều – Giám đốc Công ty Đông Nam và đồng bọn đã lập hai hệ thống sổ sách để lừa cơ quan thuế, khai báo nộp thuế thấp hơn nhiều so với thực tế kinh doanh, đồng thời câu móc với các nhân viên hàng không ( 26 tiếp viên và 5 phi công ), các cán bộ hải quan sân bay Nội Bài – Hà Nội, sân bay Tân Sơn Nhất – thành phố Hồ Chí Minh và một nhân viên ngân hàng tiếp tay chuyển tiền traí phép cho Nguyễn Gia Thiều ra nước ngoài. Nhân viên hàng không xách tay điện thoại di động từ Hồng Kông, Singapore về Việt Nam và chuyển USD ra nước ngoài cho Công ty Đông Nam, được hưởng từ 3-8 USD/1 chiếc điện thoại di động. Nhân viên hải quan làm thủ tục nhưng không kiểm hoá các lô hàng điện thoại di động từ nước ngoài gửi về, xác nhận hàng hoá dưới dạng quà biếu (văn phòng phẩm, quần áo…). Địa chỉ nhận hàng trong nước là địa chỉ giả. Nhân viên hải quan được hưởng từ 5-7 USD/1 chiếc điện thoại di động. Bằng các thủ đoạn trên, Công ty Đông Nam đã nhập lậu khoảng 47 ngàn chiếc điện thoại di động, trị giá khoảng 241 tỷ đồng. 5- Đối với viêc lợi dụng hoàn thuế VAT để chiếm đoạt tiền của Nhà nước, nổi lên vụ Công ty cổ phần xuất nhập khẩu Nam Hà Nội (SIMEX)-quận 3-thành phố Hồ Chí Minh do Đặng Đình Giáp làm Giám đốc. - Trong lĩnh vực hoàn thuế VAT, bọn tội phạm đã lợi dụng đã lợi dụng các thủ tục thông thoáng trong thành lập doanh nghiệp nên đã thành lập các “công ty ma” để được sử dụng hoá đơn giá trị gia tăng, mua hàng tạm nhập, tái xuất hoặc lập khống để chiếm đoạt tiền hoàn thuế. Năm 2001, phát hiện 53 vụ, thiệt hại 63 tỷ đồng, năm 2002 phát hiện 181 vụ, thiệt hại 256,2 tỷ đồng. - Trong vụ án Công ty cổ phần xuất nhập khẩu Nam Hà Nội đã khởi tố 5 bị can (tại ngoại 4, tại giam 1). Thủ đoạn của chúng là lợi dụng quy định của Nhà nước cho các cơ sở kinh doanh mua hàng nông sản, lâm sản, thuỷ sản của người trực tiếp sản xuất bán ra, nếu không có hoá đơn theo quy định thì được lập bản kê hàng hoá mua vào (mẫu số 4) được khấu trừ thuế VAT đầu vào là 5% và khi có hàng xuất khẩu thì được hoàn thuế VAT. Dương Quang Trí và vợ là Phạm Thị Kiều Phương – Giám đốc doanh nghiệp tư nhân Kiều Phương – quận 8 – thành phố Hồ Chí Minh đã móc nối với Đặng Đình Giáp – Giám đốc, Đỗ Thị Tường Vi – Phó Giám đốc và Nguyễn Thị Hậu – kế toán Công ty Simex lập hồ sơ xuất khẩu khống 352 tấn mực khô trị giá trên 53 tỷ đồng sang Trung Quốc, sau đó móc nối với hải quan cửa khẩu Tân Thanh, Hữu Nghị – Lạng Sơn làm thủ tục xác nhận hàng qua biên giới để hoàn chỉnh bộ hồ sơ hoàn thuế khống, chiếm đoạt trên 5,2 tỷ đồng. Ngoài các vụ án trên đây, còn các vụ buôn lậu hang Dơi ở Lạng Sơn, vụ án Công ty xuất nhập khẩu ở Yên Bái, vụ Lã Thị Kim Oanh ở Bộ Nông Nghiệp và Phát triển nông thôn …cũng liên quan nhiều cán bộ, đảng viên. III. THỰC TRẠNG CHỐNG THAM NHŨNG Ở VIỆT NAM. Trên thực tế có hai loại người mà chức vụ, quyền hạn có thể thao túng, chiếm đoạt tài sản Nhà nước, công quỹ quốc gia. Loại thứ nhất gồm những cán bộ mà do chức quyền có thể quyết định đến “sinh mệnh chính trị “ của cấp dưới và quần chúng, những kẻ có chữ ký quyết định đến tiền, hàng của một đơn vị ( như duyệt cấp quota xuất nhập khẩu, duyệt cấp kinh phí cho xây dựng cơ bản, cho các dự án phát triển kinh tế lớn, cấp giấy kinh doanh cho các đơn vị có vốn đầu tư nước ngoài, những giám đốc và tổng giám đốc các công ty, các ngân hàng…). Nếu những cán bộ này mang nặng chủ nghĩa cá nhân, thực dụng, thoái hoá biến chất sẽ là đầu mối của những vụ tham nhũng lớn tầm cỡ quốc gia. Loại thứ hai có thể dễ dẫn đến hành vi tham nhũng là những đối tượng trực tiếp được giao nắm, quản lý, phân phối, kiểm tra hàng hoá, tài sản của Nhà nước, của tập thể. Những kẻ “số đỏ” “chuột sa chĩnh gạo” như thủ kho vật tư hàng hoá, kế toán, thủ quỹ, nhân viên thuế, nhân viên ngân hàng, nhân viên bảo vệ, nhân viên các trạm giao thông… Loại thư hai này ít gây ra những vụ tham nhũng lớn nhưng số lượng các vụ tham nhũng thường nhiều hơn, xảy ra thường xuyên ở các địa phương, các cấp, các ngành do vậy, làm thất thoát tài sản Nhà nước khó mà tính được. 1. Nếu không có sự tiếp tay của một số cán bộ ở mức độ khác nhau thì bọn tội phạm không thể hoạt động phạm tội. Trong vụ án Năm Cam nếu không có sự bao che, tiếp tay của một số cán bộ thoái hoá, biến chất thì băng nhóm tội phạm Năm Cam không thể hoạt động lộng hành, gây hậu quả nguy hiểm cho xã hội, tồn tại trong thời gian dài như vậy. Trong vụ án buôn lậu xăng dầu, Nguyễn Hữu Dũng là chủ mưu cầm đầu, tổ chức cho các thuỷ thủ tham gia cắt niêm chì của hải quan, bơm xăng dầu trên đường tái xuất sang Campuchia lên các kho để tiêu thụ tại Việt Nam. Vụ án công ty Đông Nam nếu không có sự tiếp tay của nhân viên hàng không và cán bộ hải quan thì Nguyễn Gia Thiều và đồng bọn không thể thực hiện được hành vi buôn lậu với số lượng lớn như vậy. Sự suy thoái về đạo đức, lối sống của một số cán bộ đã làm cho bọn tội phạm có chỗ dựa để câu kết, móc nối, mua chuộc, tha hoá cán bộ, tiếp tay cho chúng thực hiện hành vi phạm tội. Lòng tin của cán bộ, đảng viên và nhân dân bị giảm sút trước sự tha hoá biến chất của một bộ phận cán bộ tiếp tay cho bọn tội phạm hoạt động, nếu không kịp thời đấu tranh ngăn chặn thì sẽ tiếp tục làm giảm lòng tin của cán bộ và nhân dân đối với sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước. 2. Vai trò của lãnh đạo và tổ chức Đảng rất quan trọng, nếu làm tốt công tác kiểm tra, phát huy tốt công tác phê bình và tự phê bình của đảng viên trong chi bộ sẽ kịp thời phát hiện, ngăn chặn tham nhũng, tiêu cực, lãng phí. Trong vụ buôn lậu xăng dầu, Phạm Quang Mậu – Chi cục trưởng hải quan cửa khẩu Vĩnh Xương có những biểu hiện bất minh về kinh tế, sinh hoạt không bình thường trong cuộc sống, cuối tuần đều về nghỉ tại thành phố Hồ Chí Minh, đi nghỉ mát khắp nơi, cấp trên động viên về làm Phó cục trưởng hải quan An Giang nhưng kiên quyết từ chối, song cũng không ai đặt vấn đề tại sao lại như vậy. Những việc làm của Mậu, Lợi, lãnh đạo, cấp uỷ, nhiều cán bộ đảng viên trong đơn vị đều biết nhưng không dám phê phán đấu tranh. Rõ ràng có vấn đề trong thực hiện chức trách của lãnh đạo, cấp uỷ, nguyên tắc phê bình và tự phê bình không được thực thi, sức chiến đấu của Đảng bộ, Chi bộ bị vô hiệu hoá. Ngay trong vụ án Năm Cam, hoạt động của các tổ chức Đảng ở cơ sở cũng còn biểu hiện sinh hoạt hình thức, thiếu tính chiến đấu (ở công an phường). Chi bộ chưa phát huy đúng mức trách nhiệm quản lý giáo dục đảng viên, nhiều đảng viên vi phạm trong thời gian dài nhưng kết quả phân loại chất lượng đảng viên và tổ chức cơ sở Đảng hàng năm vẫn đạt đảng viên đủ tư cách, Chi bộ “trong sạch vững mạnh”. Khi cán bộ có đơn thư tố cáo thì kiểm tra xác minh không kỹ, không giám đấu tranh, có cán bộ có dấu hiệu vi phạm kỷ luật nhưng vẫn được đề bạt, bổ nhiệm. Công tác quản lý cán bộ, đảng viên vẫn còn có những sơ hở yếu kém. 3. Công tác quản lý, kiểm tra, giám sát của các cơ quan chức năng còn nhiều bất cập hạn chế. Trong vụ công ty Đông Nam, cục thuế thành phố Hồ Chí Minh không quản lý được doanh thu thực tế, chỉ quản lý trên sổ sách, giấy tờ do công ty Đông Nam khai báo. Đây là sơ hở lớn trong quản lý đầu vào và đầu ra của hàng hoá đối với các doanh nghiệp có chức năng nhập khẩu. Trong vụ công ty xuất nhập khẩu Nam Hà Nội, cán bộ hải quan đã bị móc nối, mua chuộc nên đã xác nhận khống hàng hoá qua biên giới, tiếp tay cho bọn tội phạm rút 5,2 tỷ đồng tiền hoàn thuế VAT để chia nhau. Trách nhiệm quản lý của hải quan khá lỏng lẻo, nhất là quá trình công tác kiểm tra hàng hóa qua biên giới. Từ thực tế đấu tranh chống tội phạm hình sự, kinh tế, các vụ án tham nhũng, tiêu cực, lãng phí ta dễ dàng nhận thấy. Thứ nhất, cho đến thời điểm này, Đảng và Nhà nước ta đã đề ra, ban hành nhiều c