Đề án Tác động của thuế và các quy định nhập khẩu thủy sản của Nhật Bản đối với các doanh nghiệp Việt Nam

an. Đây là một trong những công cụ lâu đời nhất của chính sách thương mại quốc tế, là biện pháp tài chính của Nhà nước nhằm can thiệp vào hoạt động ngoại thương, buôn bán trao đổi hàng hóa giữa các quốc gia. Bản chất của thuế nhập khẩu thể hiện ở hai phương diện: -Về mặt kinh tế: thuế nhập khẩu thực chất là một phần của cải xã hội được tập trung vào NSNN nhằm đáp ứng nhu cầu chi tiêu của nhà nước. Nó là khoản đóng góp bắt buộc của các tổ chức, cá nhân có tham gia vào hoạt động nhập khẩu. -Về mặt xã hội: thuế nhập khẩu phản ánh mối quan hệ giữa nhà nước và các pháp nhân, thể nhân tham gia vào hoạt động nhập khẩu hàng hóa. Nó là một công cụ được nhà nước sử dụng để thực hiện chức năng quản lý của mình đối với các họat động kinh tế đối ngoại, điều chỉnh các quan hệ phân phối, phân phối lại thu nhập xã hội giữa các tổ chức, cá nhân và Nhà nước. Vai trò của thuế nhập khẩu bao gồm: - thuế nhập khẩu tạo nguồn thu cho NSNN: Thông qua thuế nhập khẩu, nhà nước huy động một phần thu nhập quốc dân được tạo ra từ hoạt động nhập khẩu hàng hóa để tập trung vào NSNN. - thuế nhập khẩu là một công cụ tài chính được nhà nước sử dụng để kiểm soát và điều tiết hoạt động nhập khẩu hàng hóa: thông qua việc kiểm tra, thu thuế đối với hàng hóa nhập khẩu, có thể nắm được tên của mặt hàng số lượng là bao nhiêu, nhập khẩu từ nước nào. Qua đó, nhà nước kiểm soát được toàn bộ các loại hàng hóa nhập khẩu để có những chính sách phù hợp với thực tiễn. - thuế nhập khẩu bảo hộ sản xuất trong nước: Thuế nhập khẩu là một bộ phận cấu thành giá cả hàng hóa nhập khẩu. Thuế nhập khẩu đấnh thấp hay cao ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của hàng hóa. Đánh thuế cao đối với hàng nhập khẩu là 1 biện pháp để bảo hộ sản xuất trong nước II. Thuế và các quy định về nhập khẩu thuỷ sản của Nhật Bản 1. ThuÕ nhËp khÈu 1.1. S¬ l­îc vÒ hÖ thèng thuÕ quan cña NhËt B¶n N¨m 1955, NhËt B¶n lµ thµnh viªn cña HiÖp ®inh chung vÒ thuÕ quan vµ th­¬ng m¹i(GATT). N¨m 1970, viÖc kiÓm so¸t thuÕ quan ®èi víi hÇu hÕt c¸c mÆt hµng ®· ®­îc xo¸ bá. N¨m 1980, ngoµi c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp vµ 1 sè s¶n phÈm c«ng nghiÖp cao, hÇu hÕt c¸c rµo c¶n thuÕ quan ®· ®­îc gì bá Ngµy 1/8/1971, hÖ thèng ­u ®·i thuÕ quan cña NhËt B¶n b¾t ®Çu cã hiÖu lùc. Môc tiªu cña hÖ thèng nµy lµ kÝch thÝch c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn t¨ng c­êng xuÊt khÈu vµo NhËt ®Ó ®Èu nhanh tèc ®é t¨ng tr­ëng, rót ng¾n tiÕn tr×nh c«ng ngiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc, xo¸ bá bÊt ®ång gi÷a c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn víi c¸c n­íc c«ng nghiÖp Th«ng th­êng c¸c mÆt hµng ®­îc ¸p dông møc thuÕ ­u ®·i th× kh«ng chÞu giíi h¹n cña h¹n ng¹ch. Nh­ng khi viÖc ­u ®·i thuÕ quan nµy g©y ¶nh h­ëng xÊu tíi ngµnh thuû s¶n NhËt B¶n th× mét quu ®Þnh ngo¹i lÖ sÏ ®­îc ban hµnh nh»m ho·n viÖc ¸p dông chÕ ®é ­u ®·i thuÕ quan cho c¸c mÆt hµng thñy s¶n nhËp khÈu vµo NhËt B¶n NÕu hµng thñy s¶n nhËp khÈu vµo NhËt B¶n cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Î ¸p dông møc thuÕ ­u ®Éi th× tr­íc tiªn ph¶i xin cÊp giÊy chøng nhËn xuÊt xø, sau ®ã lµm thñ tôc xin h­ëng ­u ®·i thuÕ quan cña NhËt B¶n. GiÊy chøng nhËn xuÊt xø chØ cã gi¸ trÞ trong vßng 1 n¨m kÓ tõ ngµy cÊp. Tuy nhiªn thêi h¹n hiÖu lùc cã thÓ kÐo dµi nÕu cã thÓ chøng minh ®­îc hoµn c¶nh bÊt kh¶ kh¸ng nh­ gÆp ph¶i thiªn tai, ho¶ ho¹n… Tr­êng hîp ch­a cã gi¸y chøng nhËn xuÊt xø khi khai b¸o nhËp khÈu, nhµ nhËp khÈu cÇn tr×nh c¸c tµi liÖu chøng minh viÖc ®· xin giÊy chøng nhËn xuÊt xø vµ nguyªn nh©n viÖc xuÊt tr×nh chËm chÔ, sau ®ã ®iÒn vµo hai b¶n “§¬n xin ho·n xuÊt tr×nh –biÓu mÉu A” 1.2. Bèn møc thuÕ mµ NhËt B¶n ®ang ¸p dông Møc thuÕ chung: lµ møc thuÕ c¬ b¶n c¨n cø theo luËt thuÕ quan NhËt B¶n, ®­îc ¸p dông trong mét thêi gian dµi( nh­ng kh«ng ¸p dông víi c¸c thµnh viªn cña WTO) Møc thuÕ t¹m thêi: lµ møc thuÕ ®­îc ¸p dông trong 1 thêi h¹n nhÊt ®Þnh Møc thuÕ ­u ®·i phæ cËp(GSP): lµ møc thuÕ ¸p dông cho viÖc nhËp khÈu hµng ho¸ tõ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn hay c¸c khu vùc l·nh thæ. Møc thuÕ ¸p dông cã thÓ thÊp h¬n nh÷ng møc thuÕ ®­îc ¸p dông cho c¸c hµng ho¸ cña nh÷ng n­íc ph¸t triÓn Møc thuÕ WTO: lµ m­c thuÕ c¨n cø vµo cam kÕt WTO vµ c¸c hiÖp ®Þnh quèc tÕ kh¸c VÒ nguyªn t¾c, møc thuÕ ¸p dông theo thø tù møc thuÕ GSP, møc thuÕ WTO, møc thuÕ t¹m thêi vµ møc thuÕ chung. Tuy nhiªn møc thuÕ GSP chØ ¸p dông khi tho¶ m·n c¸c ®iÒu kiÖn trong Ch­¬ng 8 cña LuËt ¸p dông thuÕ suÊt ­u ®·i cña NhËt B¶n.Møc thuÕ WTO chØ ¸p dông khi nã thÊp h¬n c¶ møc thuÕ t¹m thêi vµ møc thuÕ chung. Nh­ vËy møc thuÕ chung ¸p dông cho nh÷ng n­íc kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn WTO, møc thuÕ WTO ¸p dông cho nh÷ng n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn lµ thµnh viªn WTO vµ møc thuÕ GSP ¸p dông cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. NÕu møc thuÕ t¹m thêi thÊp h¬n nh÷ng møc thuÕ trªn nã sÏ ®­îc ¸p dông VÒ ®iÒu kiÖn h­ëng quy chÕ ­u ®·i ®èi víi c¸c mÆt hµng thñy s¶n: NhËt B¶n ®· ®­a ra danh s¸ch c¸c mÆt hµng thuû s¶n ®­îc h­ëng quy chÕ ­u ®·i(hÖ thèng danh s¸ch tÝch cùc). C¸c mÆt hµng nµy ®­îc lùa chän sau khi c©n nh¾c c¸c ¶nh h­ëng tíi ngµnh thuû s¶n trong n­íc. ThuÕ nhËp khÈu ®èi víi c¸c mÆt hµng nµy thÊp h¬n tõ 10%-100% so víi biÓu thuÕ chung. ThuÕ quan ­u ®·i kh«ng ¸p dông ®èi víi c¸c s¶n phÈm kh«ng cã tªn trong danh s¸ch tÝch cùc. Th«ng th­êng c¸c mÆt hµng thuû s¶n ®­îc nhËn quy chÕ ­u ®·i th× kh«ng chÞu gíi h¹n cña h¹n ng¹ch. Tuy vËy nÕu viÖc c«ng nhËn quy chÕ ­u ®·i ®èi víi hµng nhËp khÈu cã thÓ g©y ¶nh ­ëng xÊu tíi ngµnh thñy s¶n trong n­íc th× mét quy ®Þnh vÒ c¸c tr­êng hîp ngo¹i lÖ sÏ ®­îc ®­a ra ®Ó t¹m ho·n quy chÕ ­u ®·i cña s¶n phÈm nµy. ĐÓ ¸p dông quy ®Þnh nµy, ph¶i chøng minh ®­îc viÖc ¸p dông quy chÕ ­u ®·i sÏ dÉn ®Õn t¨ng kim ng¹ch nhËp khÈu thuû s¶n vµ c¸c s¶n phÈm nhËp khÈu ®ã sÏ ph­¬ng h¹i ®Ðn viÖc s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng t­¬ng tù . §ång thêi, còng ph¶i chøng minh r»ng cÇn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p khÈn cÊp ®Ó b¶o vÖ ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc ¦u ®·i thuÕ quan phæ cËp chØ ®ùoc ¸p dông cho nh÷ng hµng hãa nhËp khÈu tõ mét khu vùc hay mét quèc gia ®­îc h­ëng qui chÕ GSP. N¬i xuÊt xø cña hµng hãa lµ n¬i mµ hµng ho¸ ®uîc s¶n xuÊt ra 2. Các quy định  2.1. Quy định về an toàn vệ sinh thực phẩm Luật vệ sinh thực phẩm của Nhật Bản ra đời năm 1947 và được sửa đổi, bổ sung lần gần đây nhất là ngày 30/5/2003. Mục đích của Luật vệ sinh thực phẩm là ngăn chặn những thực phẩm nguy hại cho sức khoẻ của người tiêu dùng. Trước đây, đối với các sản phẩm thuỷ sản, Nhật Bản chỉ quan tâm đến tiêu chuẩn vi sinh (khuẩn Escherichia Coli). Nhưng do tình trạng hiện nay nhiều nước sản xuất đã sử dụng quá nhiều hoá chất trong nuôi trồng thuỷ sản, chế biến thực phẩm và bảo quản sản phẩm, dẫn tới dư lượng hoá chất, kháng sinh khá cao, gây ảnh hưởng không tốt cho sức khoẻ người tiêu dùng, Nhật Bản đã đưa ra các quy định mới, cụ thể đối với từng mặt hàng thuỷ sản nhập khẩu; lập danh sách các hoá chất, kháng sinh bị cấm, định lượng cụ thể cho những hoá chất và kháng sinh được phép sử dụng; lên danh sách hoá chất/kháng sinh/phụ gia được phép/không được phép có trong thực phẩm… 2.2. Quy định về kiểm dịch thực phẩm Luật kiểm dịch áp dụng cho các mặt hàng nhập khẩu từ nơi đang có dịch bệnh hoặc nghi ngờ có dịch bệnh. Tất cả các mặt hàng thực phẩm tại khu vực đang bị dịch, khi xuất khẩu vào thị trường Nhật Bản đều phải có giấy chứng nhận an toàn-vệ sinh thực phẩm do cơ quan có thẩm quyền tại nước xuất khẩu cấp2.3. Quy định về chất lượng sản phẩm Nhật Bản là một trong những quốc gia có đòi hỏi cao nhất trên thế giới về chất lượng sản phẩm. Luật trách nhiệm sản phẩm (TNSP) ra đời, quy định trách nhiệm của nhà sản xuất/kinh doanh/nhập khẩu sản phẩm phải bồi thường cho người tiêu dùng vì những thiệt hại do sử dụng sản phẩm bị lỗi. Luật có hiệu lực kể từ tháng 7 năm 1995. Nhìn chung, số vụ kiện về trách nhiệm sản phẩm đang có chiều hướng gia tăng. 2.4. Quy định về truy xuất nguồn gốc sản phẩm Đầu năm 2003, hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm của Nhật Bản được thiết lập. Đến cuối năm 2003, Nhật Bản đã thử nghiệm hệ thống này trên 5 sản phẩm nông nghiệp và 2 sản phẩm thuỷ sản. Để thực hiện tốt việc truy xuất nguồn gốc thuỷ sản, Nhật Bản đã có những quy định về nhãn mác rất khắt khe đối với các mặt hàng thuỷ sản  nhập khẩu. Ngoài ra, Nhật Bản còn yêu cầu các nước sản xuất thực phẩm để xuất khẩu vào thị trường Nhật Bản phải thực hiện hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm phù hợp với Nhật Bản. 2.5. quy định về bảo vệ môi trường Nhật Bản rất coi trọng vấn đề môi trường. Năm 1989, Cục môi trường khuyến khích người tiêu dùng sử dụng các sản phẩm không làm hại sinh thái, các sản phẩm này được đóng dấu “Ecomark”. Để được đóng dấu này, sản phẩm phải đạt ít nhất một trong các tiêu chuẩn sau: -Việc sử dụng sản phẩm đó không gây ô nhiễm môi trường (hoặc gây ô nhiễm không đáng kể) -Việc sử dụng sản phẩm đó mang lại nhiều lợi ích cho môi trường -Chất thải sau khi sử dụng sản phẩm đó không gây hại cho môi trường (hoặc gây hại rất ít) -Sản phẩm có đóng góp đáng kể vào việc bảo vệ môi trường theo bất cứ cách thức nào khác CHƯƠNG 2: TÁC ĐỘNG CỦA THUẾ VÀ CÁC QUY ĐỊNH NHẬP KHẨU THỦY SẢN CỦA NHẬT BẢN ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM I. Thực trạng xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang Nhật thời gian qua Nhìn  chung, xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam sang Nhật Bản trong 3 thập kỷ qua có xu hướng tăng, tuy nhiên về khối lượng bị giảm nhẹ vào giai đoạn 1998-2000. Trong giai đoạn thập kỷ 60-70, Nhật Bản đã tăng chiếm tới  70 – 75% tổng kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam. Trong thập kỷ 80  và 90, Việt Nam đã tiến hành từng bước mở rộng thị trường xuất khẩu, nên thị phần của Nhật Bản bị thu hẹp dần xuống mức 50 – 60%. Cuối thấp kỷ 90, tỷ trọng này giảm còn 40-45% và đến nay chỉ còn khoảng 25-30%. Đây là một tỉ trọng tương đối hợp lý đối với cơ cấu thị trường xuất khẩu của thủy sản Việt Nam. Bảng 1: giá trị xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang Nhật 2001-2007 Đơn vị: triệu USD 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 465,9 537,4 583,8 782,8 794,2 842,6 555,8 Nguồn: Bộ Thủy sản Việt Nam Theo sè liÖu cña Th­¬ng vô ViÖt Nam t¹i NhËt B¶n, trong 3 th¸ng ®Çu n¨m 2008, gi¸ trÞ xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam sang NhËt ®¹t 138,59 triệu USD, đạt mức tăng trưởng 13,5%. .NhËt B¶n hiÖn lµ n­íc nhËp khÈu thuû s¶n lín thø hai cña ViÖt Nam(chØ ®øng sau EU). Thủy s¶n cña ViÖt Nam ®­îc thÞ tr­êng NhËt B¶n ®¸nh gi¸ kh¸ cao. §Æc biÖt c¸c s¶n phÈm t«m, mùc, c¸ ngõ ®«ng l¹nh... rÊt ®­îc ­a chuéng Cã thÓ nãi trong nh÷ng n¨m võa qua, viÖc xuÊt khÈu thuû s¶n tõ ViÖt Nam sang NhËt B¶n ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu ®¸ng kÓ. Tuy nhiªn nh÷ng thµnh tùu ®ã lµ ch­a t­¬ng xøng víi n¨ng lùc s¶n xuÊt, xuÊt khÈu thuû s¶n cña c¸c doanh ngiÖp ViÖt Nam, còng nh­ nhu cÇu to lín cña thÞ tr­êng NhËt B¶n ®èi víi c¸c mÆt hµng thuû s¶n. VÉn cßn rÊt nhiÒu vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong viÖc xuÊt khÈu vµ tiªu thô mÆt hµng thñy s¶n t¹i thÞ tr­êng NhËt B¶n. Mét trong sè ®ã lµ lµm thÕ nµo ®Ó v­ît qua mét c¸ch hiÖu qu¶ hµng rµo thuÕ quan vµ c¸c quy ®Þnh cña NhËt B¶n vÒ nhËp khÈu thuû s¶n. §©y lµ mét trë ng¹i kh«ng nhá ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam khi muèn xuÊt khÈu thuû s¶n sang NhËt II. T¸c ®éng cña thuÕ vµ c¸c quy ®Þnh nhËp khÈu thuû s¶n cña NhËt B¶n tíi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam 1. Tác động của thuế nhËp khÈu Nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn, NhËt B¶n hiÖn ®ang ¸p dông 4 møc thuÕ nhËp khÈu theo thø tù møc thuÕ GSP, møc thuÕ WTO, møc thuÕ WTO, møc thuÕ t¹m thêi vµ møc thuÕ chung. (bảng 2) MÆc dï quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam –NhËt B¶n ®· kh¸ phÊt triÓn nh­ng tíi nay ViÖt Nam vÉn ch­a ®­îc h­ëng chÕ ®é tèi huÖ quèc(MFN) ®Çy ®ñ-theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 1 cña GATT. Bảng 2: BiÓu thuÕ mét sè mÆt hµng thñy s¶n nhËp khÈu vµo NhËt B¶n Mã HS Mặt hàng Mức thuế chung WTO ưu đãi 0306.11 0306.12 0306.13 Tôm hùm, tôm sú, tôm pandan đông lạnh 4% 1% 0% 0306.21 0306.22 0306.23 Tôm hùm, tôm sú, tôm pandan sống/ tươi/ ướp lạnh 6% 5% 4% 0% 0306.19 - 010 Các loài tôm khác đông lạnh 4% 2% 0306.29 - 110 Các loài tôm khác sống/ tươi/ ướp lạnh 4% 2% 0306.14 - 010 020,030,040,090 0306.24 - 110 Các loài sam, cua, ghẹ… đông lạnh/ sống/ tươi/ ướp lạnh 6% 4% 0303.44 Cá ngừ mắt to (Thunnus obesus) đông lạnh 5% 3,5% 0302.34 Cá ngừ (Thunnus obesus) tươi/ ướp lạnh 5% 3,5% 0303.46 Cá ngừ Ôxtrâylia (Thunnus maccoyii) đông lạnh 5% 3,5% 0302.36 Cá ngừ Ôxtrâylia (Thunnus maccoyii) tươi/ ướp lạnh 5% 3,5% 0303.41 Cá ngừ vây dài (Thunnus alalunga) 5% 3,5% 0302.31 Cá ngừ vây dài (Thunnus alalunga) tươi/ ướp lạnh 5% 3,5% 0302.32 Cá ngừ vây vàng (Thunnus albacares) tươi/ ướp lạnh 5% 3,5% Nguồn: “JetroMarketing Guidebook for Major Imported Products” (JETRO, 2004). §a phÇn c¸c mÆt hµng thuû s¶n ViÖt Nam nhËp khÈu sang NhËt ph¶i chÞu møc thuÕ chung - møc thuÕ cao nhÊt. ChÕ ®é ­u ®·i thuÕ quan phæ cËp(GSP) hÇu nh­ kh«ng mang l¹i cho ViÖt Nam gi¸ trÞ to lín nµo, v× sè c¸c mÆt hµng cã lîi Ých thiÕt thùc trong GSP kh«ng nhiÒu, trong khi ®ã viÖc chøng minh vµ lµm c¸c thñ tôc ®Ó ®­îc h­ëng møc thuÕ ­u ®·i l¹i tèn kÐm vµ mÊt nhiÒu thêi gian Mét thùc tÕ lµ nhiÒu lo¹i mÆt hµng thuû s¶n cña ViÖt Nam khi xuÊt khÈu sang NhËt ph¶i chÞu mét møc thuÕ cao h¬n so víi so víi c¸c mÆt hµng cïng lo¹i cña Trung Quèc vµ 1 sè n­íc Asean. §iÒu nµy ®· lµm t¨ng gi¸ b¸n vµ gi¶m søc c¹nh tranh cña hµng thuû s¶n ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng NhËt B¶n 2. Tác động của c¸c quy ®Þnh nhËp khÈu NhËt B¶n lµ mét trong nh÷ng n­íc cã c¸c quy ®Þnh hÕt søc chÆt chÏ vµ nghiªm ngÆt vÒ viÖc nhËp khÈu thuû s¶n. §Æc biÖt lµ c¸c quy ®Þnh vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm vµ b¶o vÖ m«i tr­êng nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn. §iÒu nµy ®· g©y ra rÊt nhiÒu khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam ViÖc nhËp khÈu ®ßi hái ph¶i lµm rÊt nhiÒu thñ tôc giÊy tê kh¸c nhau, tr¶i qua nhiÒu b­íc kiÓm tra cña NhËt B¶n. §iÒu nµy kh«ng chØ lµm mÊt thêi gian mµ cßn lµm ph¸t sinh chi phÝ tốn kém (xem bảng 3) NhËt B¶n cã yªu cÇu rÊt cao vÒ chÊt l­îng vµ an toµn vÖ sinh ®èi víi hµng thuû s¶n, nh÷ng yªu cÇu nµy nhiÒu khi v­ît qu¸ kh¶ n¨ng ®¸p øng cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Ó cã thÓ xuÊt khÈu sang NhËt B¶n vµ chÝnh nh÷ng ®iÒu nµy trë thµnh c¸c rµo c¶n kü thuËt rÊt khã v­ît qua. Trong thêi gian gÇn ®ay, rÊt nhiÒu lô hµng thuû s¶n cña ViÖt Nam kh«ng ®­îc phÐp nhập khÈu vµo NhËt do kh«ng ®¸p øng ®­îc c¸c quy ®Þnh vÒ an toµn vÖ sinh thùc phÈm Bảng 3: sở đò quy trình nhập khẩu thực phẩm vào Nhật nguồn: Bộ Thủy Sản Hai n­íc ch­a cã tho¶ ­íc vÒ vÖ sinh, kiÓm dÞch ®éng thùc vËt ®­îc NhËt B¶n c«ng nhËn. Ng­êi NhËt nh×n chung ®Òu tÝn nhiÖm hµng ho¸ cã dÊu JAS (Japan agricultural standards: LuËt vÒ tiªu chuÈn ho¸ c¸c mÆt hµng n«ng, l©m s¶n, quy ®Þnh c¸c tiªu chuÈn vÒ chÊt l­îng vµ quy t¾c ghi nh·n) hoÆc JIS (Japan industrial standards: LuËt vÒ tiªu chuÈn ho¸ c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp vµ hµng tiªu dïng) do Bé Kinh tÕ Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp NhËt B¶n (hoÆc mét tæ chøc n­íc ngoµi ®­îc Bé nµy c«ng nhËn) cÊp. HiÖn nay ë ViÖt Nam ch­a cã mét tæ chøc nµo ®­îc Bé nµy c«ng nhËn, v× vËy c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i tèn rÊt nhiÒu chi phÝ xin dÊu chÊt l­îng cña tæ chøc nµy vµ nhiÒu mÆt hµng ViÖt Nam vÉn ch­a cã chç ®øng æn ®Þnh trªn thÞ tr­êng NhËt B¶n ThÞ tr­êng NhËt B¶n lµ mét trong nh÷ng thÞ tr­êng cao cÊp ®ßi hái tÝnh chuyªn nghiÖp rÊt cao vÒ nhiÒu mÆt. NhËt B¶n ngµy cµng th¾t chÆt c¸c quy ®Þnh vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm ®èi víi c¸c mÆt hµng thuû s¶n còng nh­ yªu cÇu b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i trong khi c¸c doanh nghiÖp cña ViÖt Nam ch­a thùc sù nhËn thøc, hiÓu biÕt râ vµ kÞp chuyÓn h­íng s¶n xuÊt ®Ó ®¸p øng nh÷ng tiªu chuÈn nµy NhËt B¶n lµ mét trong nh÷ng thÞ tr­êng ®­îc coi lµ b¶o hé cao, ®Æc biÖt lµ ®èi víi mÆt hµng thuû s¶n. NhËt B¶n th­êng sö dông c¸c rµo c¶n kü thuËt b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc. H¬n n÷a, NhËt B¶n hiÖn nay vÉn duy tr× møc trî cÊp cao ®Æc biÖt lµ víi mÆt hµng n«ng s¶n. Møc trî cÊp hµng n«ng s¶n cña NhËt B¶n lµ 1,4% so víi GDP, trong khi thÞ phÇn cña ngµnh nµy chØ chiÕm 1,1%. Từ cuối năm 2006, Nhật Bản đã thiết chặt các quy định kiểm soát dư lượng kháng sinh khiến nhiều lô hàng thủy sản Việt Nam xuất khẩu sang thị trường này bị từ chối hoặc bị trả lại do phát hiện chứa dư lượng kháng sinh cao hơn giới hạn cho phép theo qui định mới, đặc biệt là các lô hàng phải qua chế độ kiểm tra tăng cường. Với những chính sách đó, xuất khẩu thủy sản của Việt Nam bị ảnh hưởng khá nặng nề. Rất nhiều lô hàng của Việt Nam bị trả về, các sản phẩm luôn nằm trong sự cảnh báo ở mức cao. Kim ngạch XK thủy sản sang Nhật bị giảm sút nghiêm trọng, thậm chí có lúc các nhà xuất khẩu thuy san Việt Nam tưởng như đã mất trắng thị trường Nhật CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP THÁO GỠ I. Triển vọng xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang Nhật Mối quan hệ hợp tác kinh tế giữa Việt Nam và Nhật Bản đã có từ lâu và ngày càng phát triển tốt đẹp. Nhật Bản dành cho Việt Nam nhiều ưu đãi trong viện trợ và đầu tư. Hiện nay, trong bối cảnh quan hệ kinh tê Việt Nam - Nhật Bản đã chuyển sang đối tác chiến lược, cùng với những dấu hiêu phục hồi của nền kinh tế Nhật, triển vọng cho việc xuất khẩu hàng thủy sản Việt Nam sang Nhật Bản là rất lớn Nhật Bản dành ưu đãi GSP cho một số mặt hàng của các nước đang phát triển và kém phát triển, trong đó có Việt Nam khi xuất khẩu hàng hóa sang nước này. Việt Nam đã chính thức ký Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện ASEAN – Nhật Bản (AJCEP) vào ngày 1/4/2008 và hiệp định này dự kiến sẽ có hiệu lực từ cuối năm 2008. Trong khuôn khổ AJCEP, Việt Nam cam kết loại bỏ thuế quan đối với 82% giá trị thương mại hai chiều Việt – Nhật trong 16 năm. Việt Nam mặc nhiên hưởng lợi từ ưu đãi của Nhật Bản cam kết dành chung cho ASEAN. Theo cam kết AJCEP, Nhật Bản đã loại bỏ thuế quan đối với gần 94% giá trị thương mại Việt – Nhật trong vòng 10 năm. Nhật bản là thị trường nhập khẩu thủy sản đứng thứ hai thế giới(sau EU). Hiện nay, mỗi năm Nhật Bản nhập khẩu khoảng 15 tỷ USD hàng thủy sản. Nhật bản cũng là bạn hàng lớn thứ hai của hàng thủy sản xuất khẩu Việt Nam, với 21,1% tổng sản phẩm thủy sản xuất khẩu. Nước ta hiện đứng hàng thứ 7 trong tốp 10 nước xuất khẩu thủy sản vào Nhật Bản (khoảng 120 nghìn tấn/1 năm), giá trị kim ngạch xếp hàng thứ 6 (khoảng 800 triệu USD). Tuy nhiên còn rất nhiều mặt hàng thủy sản tiềm năng có thế xuát khẩu vào Nhật Bản mà chúng ta chưa khai thác hết. Theo thống kê của Tổng Cục Hải Quan, xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang Nhật quý I/2008 đạt 138,6 triệu USD, tăng 17,4% so với cùng kỳ năm ngoái. Dự báo, kim ngạch xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang Nhật có thể đạt 1,2-1,4 tỷ USD vào năm 2010 II. Giải pháp Xuất phát từ những khó khăn của các doanh nghiệp Việt Nam khi phải đối mặt với hàng rào thuế quan và các quy định nhập khẩu nghiêm ngặt của Nhật Bản, em xin đề xuất một số giải pháp sau: 1. Từ phía các cơ quan nhà nuớc Có các biện pháp giúp đỡ các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản Việt Nam-nhất là các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong việc tìm hiểu các thông tin về thị trường, hệ thống thuế quan, các quy định về nhập khẩu thủy sản của Nhật Bản. Bên cạnh đó cấn có sự quản lý, hỗ trợ các doanh nghiệp trong việc nuôi trồng, đánh bắt, chế biến thủy sản để đảm bảo các yêu cầu về chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm theo quy định khắt khe của Nhật Bản Đẩy mạnh việc thực hiện các hiệp định song phương và đa phương đã ký kết giữa Việt Nam và Nhật Bản, đặc biệt trong lĩnh vực mậu dịch, cắt giảm thuế quan. Điều này sẽ góp phần cắt giảm chi phí thuế quan cho các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản Việt Nam Tăng cường công tác kiểm soát và quản lý chất lượng sản phẩm. Bộ Thủy sản và các cơ quan chức năng có liên quan như Tổng cục Tiêu chuẩn đo lường chất lượng cần bổ sung những quy định cụ thể về tiêu chuẩn chất lượng và biện pháp kiểm tra, giám định sản phẩm đối với các doanh nghiệp sản xuất hàng thủy sản dựa trên tiêu chuẩn HACCP. Đồng thời hoàn thiện năng lực hoạt động của các cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền về kiểm tra và chứng nhận về vệ sinh thủy sản (hiện nay là Trung tâm kiểm tra chất lượng và vệ sinh thủy sản Việt Nam). Hiện nay, Việt Nam vấn chưa có cơ quan tổ chức nào về kiểm dịch vệ sinh, kiểm dịch động thực vật được phía Nhật Bản công nhận. Thời gian gần đây, rất nhiều lần các lô hàng thủy sản Việt Nam có chứng nhận kiểm dịch trong nước bị từ chối nhập khẩu vì không đáp ứng được các quy định vệ sinh của Nhật Bản. Điều này không những gây tổn thất cho từng doanh nghiệp riêng lẻ mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng tới việc xuất khẩu thủy sản của tất cả các doanh nghiệp Việt Nam, khi mà phía Nhật Bản tăng cường việc kiểm tra hàng thủy sản nhập từ Việt Nam. Các doanh nghiệp Việt Nam phải xin giấy chứng nhận kiểm dịch chất lượng từ các tổ chức kiểm dịch của Nhật Bản. Công việc này gây tốn kém thời gian và chi phí, hơn nữa thủ tục giấy tờ cũng rất phức tạp. Do đó, xây dựng những cơ sở kiểm dịch uy tín ngay ở trong nước là việc làm rất cần thiết và có ý nghĩa thiết thực đối với các doanh ngiệp xuất khẩu thủy sản Việt Nam Hiện nay việc sử dụng các hóa chất, kháng sinh trong nuôi trồng, chế bỉến thủy sản vẫn chưa được kiểm soát chặt chẽ. Vì vầy cần phải tăng cường các hoạt động kiểm soát việc lưu thông buôn bán các chất kháng sinh bị câm, kiểm soát an toàn vệ sinh thủy sản tại các cảng cá, tàu cá, các đại lý, các vùng luôi tập trung. Cấm việc nhập khẩu các hóa chất kháng sinh trong danh mục cấm của Nhật Bản Có chiến lược phát triển vùng nuôi trồng thủy sản, quy hoạch cụ thể các vùng nuôi trồng và khai thác. Phối hợp phát triển cơ sở hạ tầng nuôi trồng và khai thác đặc biệt là phải phát triển thuỷ lợi thích hợp cho nuôi trồng đồng thời giữ gìn môi trường sinh thái, tạo điều kiện thuân lợi cho việc quản lý chất lượng  Đào tạo, phát triển nguồn nhân lực cho ngành thủy sản. Hiện nay trình độ nghiệp vụ kinh doanh và phương thức kinh doanh của các doanh nghiệp Việt Nam nhìn chung còn ở trình độ thấp, có khoảng cách xa so với trình độ thế giới. Vì vậy, cần đào tạo và đào tạo lại nhằm nâng cao năng lực của các cán bộ quản lý và cán bộ kỹ thuật, cán bộ thị trường nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp trong việc tiếp cận thị trường, vượt qua các rào cản thương mại 1 cách hiệu quả 2. Từ phía các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản Tìm hiểu kỹ lưỡng về hệ thống thuế quan và phi thuế quan của Nhật Bản để có những biện pháp thích hợp xuất khẩu thủy sản sang Nhật Bản Nâng cao chất lượng và an toàn vệ sinh thủy sản xuất khẩu bằng các biện pháp: +thực hiện đầy đủ các quy định của Bộ thủy sản về việc sản xuất, kinh doanh thủy sản +áp dụng quản lý chất lượng theo HACCP, GMP, SSOP và các tiêu chuẩn an toàn vệ sinh khác của Bộ Thủy Sản +đầu tư trang thiết bị máy móc hiện đại cho sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm +kiểm soát chặt chẽ dư lượng hóa chất, kháng sinh trong quá trình thu mua, sản xuât, chế biến thủy sản +tích cực tuyên chuyền về tác hại của dư lượng hóa chất, kháng sinh cấm cho chủ đầm nuôi, chủ tàu đánh cá, các đại lý cung cấp nguyên liệu thủy sản +thực hiện việc mã hóa sản phẩm theo từng lô nguyên liệu để có thể loại bỏ những sản phẩm này ra khỏi lô hàng nếu phát hiện mẫu xuất xứ từ lô hàng đã mã hóa có dư lượng hóa chất kháng sinh cấm… Tuy nhiên đây chỉ là những biện pháp tình thế, việc giải quyết vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm trong xuất khẩu thủy sản không chỉ giải quyết từ “ngọn” mà phải bắt đầu từ “gốc”, từ khâu giống, vận chuyển, nuôi trồng đến khi chế biến. Đây cũng chính là nguyên nhân các doanh nghiệp Việt Nam hầu hết đều nhận thức được các quy định nhập khẩu nghiêm ngặt của Nhật Bản nhưng vẫn tìm cách “lách luật” để rồi lại bị “thổi còi” Cần có sự liên kết giữa các doanh nghiệp sản xuất nguyên liệu và các doanh nghiệp chế biến xuất khẩu thủy sản nhằm ổn định giá, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh, đáp ứng các yêu cầu về chất lượng sản phẩm Liên kết, liên doanh với các doanh nghiệp của Nhật Bản. Một mặt các doanh nghiệp có thê được hưởng ưu đãi về thuế( với tư cách là chi nhánh của 1 công ty Nhật), mặt khác có thể tận dụng kinh nghiệm, hiểu biết của các công ty Nhật trong việc thực hiện các quy định và thủ tục nhập khẩu, thâm nhập thị trường Nhật Bản Đặc biệt chú ý đến đào tạo nguồn nhân lực chế biến thủy sản, công nhân cần được đào tạo phù hợp với trình độ công nghệ, nắm vững và sử dụng tốt máy móc thiế bị của nhà máy, có kiến thức và hiểu biết về an toàn vệ sinh thực phẩm, bảo vệ môi trường từ khâu sản xuất, thu mua, vận chuyển cho đến khâu bảo quản và chế biến KẾT LUẬN Nhật Bản là 1 thị trường nhập khẩu đầy tiểm năng đối với các mặt hàng thủy sản Việt Nam, hiện Nhật Bản là nước nhập khẩu thủy sản lớn thứ hai của Việt Nam, chỉ sau EU. Tuy nhiên việc xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang Nhật Bản vẫn còn gặp không ít khó khăn. Một trong số đó phải kể đến vấn đề thuế và các quy định nhập khẩu thủy sản của Nhật Bản. Đề tài này đã nêu nên một số vấn đề: - nội dung thuế và các quy định của Nhật Bản đối với nhập khẩu thủy sản - thực trạng xuất khẩu thủy sản sang Nhật thời gian qua. Những vấn đề đặt ra cho các doanh nghiệp Việt Nam khi phải đối mặt với hàng rào thuế quan và đặc biệt là các quy định nhập khẩu hết sức nghiêm ngặt của Nhật Bản - đề xuất 1 số giải pháp đôi với các cơ quan Nhà nước cũng như các doanh nghiệp nhằm vượt qua những khó khăn trên THUẾ VÀ CÁC QUY ĐỊNH NHẬP KHẨU THUỶ SẢN CỦA NHẬT BẢN - GIẢI PHÁP CHO CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM VƯỢT QUA NHỮNG RÀO CẢN TRÊN DANH