Đề án Thực trạng hiệu quả sử dụng vốn đầu tư phát triển của các doanh nghiệp xây dựng nhà nước những năm gần đây

ngắn thì hiệu quả của dự án càng cao. +4 Chỉ tiêu hệ số hoàn vốn nội bộ (IRR) : Hệ số hoàn vốn nội bộ là mức lãi suất nếu dùng nó làm tỷ suất chiết khấu để tính chuyển các khoản thu, chi của dự án về mặt bằng thời gian hiện tại thì tổng thu cân bằng với tổng chi. Dự án có hiệu quả khi IRR r giới hạn .Tỷ suất giới hạn được xác định căn cứ vào cấc ngườn vốn huy động của dự án .Chẳng hạn dự án vay vốn đầu tư thì tỷ suất giới hạn là lãi suất vay; nếu sử dụng vốn tự có để đầu tư thi tỷ suất giới hạn là mực chi phí cơ hội của vốn; nếu huy động vốn từ nhiều nguồn, tỷ suất giới hạn là tỷ suất bình quân từ các nguồn huy động v.v… * Đối với doanh nghiệp thực hiện đầu tư: Các chỉ tiêu hiệu quả tài chính được tính như sau: +1 Chỉ tiêu tỷ suất lợi nhuận của vốn đầu tư: Tính cho từng năm: Trong đó: Wi là lợi nhuận thuần của dự án j () với j=1,2,…,m là tổng lợi nhuận thuần của các dự án hoạt động năm i . Ivb là vốn đầu tư thực hiện trong năm i của doanh nghiệp . Ivr là vốn đầu tư thực hiện chưa phát huy tác dụng ở cuối năm của doanh nghiệp. Ive là vốn đầu tư phát huy tác dụng ở cuối năm i. Tình bình quân: Trong đó: là vốn đầu tư được phát huy tác dụng bình quân năm thời kì nghiên cứu tính theo mặt bằng với lợi nhuận thuần . là lợi nhuận bình quân năm của thời kì nghiên cứu tính theo giá trị ở mặt bằng hiện tại của tất cả các dự án hoạt động trong kì . +2 Chỉ tiêu thời hạn thu hồi vốn đầu tư giảm kì nghiên cứu (t) so với kỳ trước (t-1): K là hệ số mức ảnh hưởng của đầu tư. +3 Chỉ tiêu mức tăng năng suất lao động của từng năm hoặc bình quân năm thời kì so trước thời kỳ do đầu tư: Trong đó: là mức tăng năng suất lao động bình quân năm thời kỳ t so với thời kỳ t-1. là mức tăng năng suất lao động năm i so với năm i-1. 2.2. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh tế - xã hội +1 Giá trị gia tăng thuần túy ký hiệu là NVA (Net value added): Đây là chỉ tiêu cơ bản phản ánh hiệu quả kinh tế -xã hội của hoạt động đầu tư .NVA là mức chêng lệch giữa giá trị đầu ra và giá trị đầu vào. Công thức tính toán như sau: Trong đó NVA lá giá trị gia tăng thuần túy do đầu tư mang lại . O(Output) là giá trị đầu ra của dự án . MI(Material input) là giá trị đầu vào vật chất thường xuyên và dịch vụ mua ngoài theo yêu cầu để đạt được đầu ra trên . Iv là vốn đầu tư bao gồm chi phí xây dựng nhà xưởng, mua máy móc, thiết bị …NVA bao gồm 2 yếu tố:chi phí trực tiếp trả cho người lao động ký hiệu là Wg(wage) (tiền lương, tiền thưởng kể cả phụ cấp ).Và thặng dư xã hội ký hiệu là SS (social surplus).Thặng dư xã hội thể hiện thu nhập của xã hội từ dự án thông qua thuế gián thu, trả lãi vay, lãi cổ phần, đóng bảo hiểm, thuê đấtm, tiền mua phát minh sáng chế … Đối với các dự án có liên quan đền các yếu tố nước ngoài (liên doanh, vay vốn từ bên ngoài, thuê lao động nước ngoài ), thì giá trị gia tăng thuần túy quốc gia (tíng cho cả đời dự án (NNVA) được tính như sau : Trong đó: PR là giá tri gia tăng thuần túy được chuyển ra nước ngoài. +2 Chỉ tiêu số lao động có việc làm do thực hiện dự án: Ở đây bao gồm số lao động có việc làm trực tiếp cho dự án và số lao động có việc làm ở các dự án khác được thực hiện do do đòi hỏi của sự án đang được xem xét. Trong khi tạo việc làm cho một số lao động, thì sự hoạt động của dự án mới cũng có thể làm cho một số lao động ở các cơ sở sản xuất kinh doanh khác bị mất việc do các cơ sở này không cạnh tranh nổi với sản phẩm của dự án mà phải thu hẹp sản xuất. trong số những lao động của dự án, có thể có một số là người nước ngoài .Do đó số lao động của đất nước có việc làm từ việc sẽ chỉ bao gồm lao động trực tiếp và lao động gián tiếp phục vụ cho dự án, trừ đi số lao động mất việc ở các cơ sở có liên quan và số người nước ngoài làm việc cho dự án. +3 Chỉ tiêu mức giá trị gia tăng của mỗi nhóm dân cư: Chỉ tiêu này phản ánh tác động điều tiết thu nhập giữa các nhóm dân cư hoặc vùng lãnh thổ. Để xác định chỉ tiêu này trước hết phải xác định nhóm dân cư hoặc vùng được phân phối giá trị tăng thêm (NNVA) của dự án. Sau đó xác định phần giá trị tăng thêm do dự án tạo ra mà nhóm dân cư hoặc vùng lãnh thổ thu được .Cuối cùng tình chỉ tiêu tỷ lệ giá trị gia tăng của mỗi nhóm dân cư hoặc mỗi vùng lãnh thổ thu được trong tổng giá trị gia tăng ở năm hoạt đọng bình thường của dự án. CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG SỬ DỤNG VỐN CHO HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN CỦA CÁC DNXD NHỮNG NĂM GẦN ĐÂY Số DNXD đang hoạt động sản xuất kinh doanh tại thời điểm 31/12 hàng năm phân theo thành phần kinh tế ở nước ta có thể được thể hiện qua bảng số liệu sau: Bảng 1: Số DNXD hoạt động tại thời điểm 31/12/2002 đến 31/12/2006 Năm Ngành 2002 2003 2004 2005 2006 Tổng số 62908 72012 91755 112950 131318 Nông nghiệp và lâm nghiệp 972 939 1015 1071 1093 Thủy sản 2407 1468 1354 1358 1307 Xây dựng 7845 9717 12315 15252 17783 Tài chính, tín dụng 1043 1054 1129 1139 1741 Công nghiệp khai thác mỏ 879 1029 1193 1277 1369 Công nghiệp chế biến 14794 16916 20531 24017 26863 Vận tải, kho bãi và thông tin liên lạc 3242 3976 5351 6754 7695 ….. ….. ….. …… ….. ….. (Nguồn: Niên giám thống kê 2007) Từ bảng số liệu chúng ta thấy rằng số DNXD có xu hướng tăng dần theo thời gian, với một tốc dộ tăng tương đối ổn định (mỗi năm có thêm khoảng 2000 đến 3000 DNXD được thành lập mới để tham gia vào lĩnh vực hoạt động này). Tổng số DNXD hoạt động đứng thứ 2 về số lượng trong tổng số các DN của cả nước chỉ sau lĩnh vực mũi nhọn của nước ta là công nghiệp chế biến. Tỷ trọng số DNXD luôn dao động từ 12% đến 14% trên tổng số DN cả nước. Tất cả các chỉ dẫn trên đều nhằm thể hiện tính chất quan trọng của ngành xây dựng trong nền kinh tế quốc dân. Không những thế, chúng còn thể hiện sự phù hợp với định hướng phát triển của đất nước ta là phấn đấu đến năm 2020 đưa nước ta trở thành nước công nghiệp. Vì vậy, xây dựng phải là quá trình đi tiên phong để tạo nên hệ thống cơ sở vật chất đồng bộ, hiện đại phục vụ cho quá trình công nghiệp hóa đất nước. Trong những năm gần đây, phần lớn các DNXD đã và đang được sắp xếp lại theo hướng cổ phần hóa nhằm nâng cao sức cạnh tranh của sản phẩm đối với nền kinh tế, sản xuất kinh doanh đã có lãi, nhiều DN đã mạnh dạn đầu tư đổi mới côn nghệ, máy móc thiết bị để nâng cao chất lượng và hạ giá thành sản phẩm, khắc phục tình trạng lỗ lũy kế và có vốn tích lũy để tái sản xuất mở rộng. Trong đó vốn là nguồn lực để thực hiện đầu tư phát triển. Việc sử dụng vốn như thế nào không chỉ có ý nghĩa quan trọng với DN mà còn tác động tới toàn bộ nền kinh tế. Ngành xây dựng với đặc trưng là chi phí một nguồn vốn khá lớn của quốc gia và xã hội vì vậy việc sử dụng vốn có hiệu quả hay không ảnh hưởng rất nhiều đến sự phát triển của nền kinh tế. Vì vậy việc nghiên cứu chi phí sử dụng vốn cua các DNXD cũng là một chỉ tiêu để đánh giá hiệu quả sử dụng vốn. Bảng 2: Vốn sản xuất kinh doanh bình quân hằng năm của các doang nghiệp phân theo ngành kinh tế. Đơn vị: Tỷ đồng Năm Ngành 2002 2003 2004 2005 2006 Tổng số 1352076 1567179 1966512 2430727 3062704 Nông nghiệp và lâm nghiệp 30174 32979 37145 42116 47034 Thủy sản 2738 2700 3539 3661 3496 Xây dựng 97027 117915 157791 204178 248268 Tài chính, tín dụng 362391 506798 663109 817277 1051508 Công nghiệp khai thác mỏ 52523 64490 81748 88087,58 103499 Công nghiệp chế biến 320720 388730 488367 594969 709443 Vận tải, kho bãi và thông tin liên lạc 78811 101985 1212179 158389 198414 ….. ….. ….. …… ….. ….. (Nguồn: Niêm giám thống kê 2007) Từ bảng số liệu, chúng ta thấy rằng vốn sản xuất kinh doanh bình quân hàng năm của các DNXD cũng chiếm một tỷ trọng rất lớn trong nền kinh tế (giao động xung quanh mức từ 7,5% đến mức 8,4% tổng vốn sản xuất kinh doanh bình quân của cả xã hội) và chỉ đứng thứ hai so với các DN trong ngành tài chính – ngân hàng. Điều này càng thể hiện rõ hơn nữa vai trò của các DNXD trong tiến trình công nghiệp hóa của đất nước, đồng thời cũng lkaf một chú ý quan trọng đối với các nhà quản lý bởi những sai lầm trong xây dựng thường gây nên những thiệt hại khá lớn và rất khó sửa chữa trong nhiều năm. Thứ hai nữa là các số liệu trên mới chỉ thể hiện được phần bên ngoài trong việc sử dụng vốn của các DNXD, điều quan trọng hơn mà chúng ta quan tâm là với lượng vốn sản xuất bình quân lớn như vậy thì các DNXD sử dụng như thế nào, hiệu quả ra sao và các kết quả đạt được từ việc sử dụng các nguồn vốn đó. Đi ssaau vào phân tích hoạt động sử dụng vốn vào SXKD và quan trọng hơn là mảng sử dụng vốn cho hoạt động đầu tư phát triển của các DNXD, chúng ta có thể bắt gặp một số tồn tại cơ bản sau: 1.Về đầu tư xây dựng cơ bản. Xây dựng cơ bản luôn là quá trình đi tiên phong của bất cứ quá trình đầu tư nào. Nó tạo ra các cơ sở vật chất mới làm tiền đề cho việc tiến hành hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Bảng 3: Quyết toán chi ngân sách nhà nước (tóm lược) Tỷ đồng 2000 2001 2002 2003 2004 TỔNG CHI 108961 129773 148208 181183 214176 Trong tổng chi Chi đầu tư phát triển 29624 40236 45218 59629 66115 Trong đó: Chi XDCB 26211 36139 40740 54430 61746 Cơ cấu (%) 88,48 89,82 90,10 91,28 93,39 Tốc độ tăng của vốn chi XDCB % 2000 2001 2002 2003 2004 Tốc độ phát triển liên hoàn 100 137,87 112,73 133,60 113,44 Tốc độ phát triển định gốc 100 137,87 155,50 207,66 235,57 (Nguồn: Quyết toán chi ngân sách nhà nước-Tổng cục thống kê) Từ bảng số liệu chúng ta thấy rằng chi cho xây dựng cơ bản chiếm tỷ trọng rất lớn trong tổng chi cho đầu tư phát triển (luôn đạt mức trên 85%), qua đó chúng ta mới thấy được vai trò quan trọng xây dựng cơ bản trong đầu tư phát triển. Tuy nhiên chúng ta cũng nhận thấy rằng quy mô tăng của vốn xây dựng cơ bản lại đang có xu hướng giảm qua các giai đoạn, cụ thể là giai đoạn 2002-2003 vốn tăng 13650 tỷ đồng nhưng giai đoạn 2003-2004 vốn chỉ tăng 7316 tỷ đồng. Điều này có thể giải thích là giai đoạn đầu các doanh nghiệp phải đầu tư mới hoàn toàn vì vậy vốn xây dựng cơ bản đòi hỏi lớn, đến giai đoạn vận hành sản xuất thì doanh nghiệp chỉ phải đầu tư sửa chữa và mở rộng sản xuất do đó lượng vốn cho xây dựng cơ bản không cần nhiều như ban đầu. Không chỉ huy động nguồn vốn từ ngân sách nhà nước, ngành xây dựng còn thu hút được một lượng khá lớn vốn đầu tư trục tiếp nước ngoài. Tính đến hết năm 2007, lĩnh vực công nghiệp và xây dựng có tỷ trọng lớn nhất với 5.745 dự án còn hiệu lực, tổng vốn đăng ký hơn 50 tỷ USD, chiếm 66,8% về số dự án, 61% tổng vốn đăng ký và 68,5% vốn thực hiện. Bảng 4: Vốn FDI vào một số ngành tiêu biểu Đơn vị: USD (Nguồn: Cục xúc tiến đầu tư nước ngoài – Bộ kế hoạch và đầu tư) Mặc dù xây dựng cơ bản đóng vai trò quan trọng như vậy nhưng quá trình tiến hành hoạt động này của các DNXD lại chưa thực sự coi trọng nó. Có thể đề cập ở đây chính là vấn đề thất thoát và lãng phí trong đầu tư xây dựng cơ bản. Lãng phí và thất thoát, tiêu cực trong đầu tư và xây dựng đang là vấn đề nhức nhối, cả xã hội quan tâm; kéo dài nhiều năm với mức độ ngày càng trầm trọng mà đến nay vẫn chưa có biện pháp hữu hiệu để hạn chế. Không có một bộ số liệu chính thức nào thống kê được chính xác tỷ lệ thất thoát trong hoạt động đầu tư xây dựng cơ bản nhưng có thể khẳng định rằng: “Mọi dự án đầu tư xây dựng cơ bản đều có sai phạm”. Kết quả kiểm tra năm 2002 của 995 dự án với tổng vốn đầu tư 20.736 tỷ đồng, đã phát hiện sai phạm về tài chính và sử dụng vốn đầu tư là 1.151 tỷ đồng, bằng khoảng 5,5% tổng vốn đầu tư các công trình được kiểm tra. Riêng 17 công trình do Thanh tra Nhà nước thực hiện kiểm tra phát hiện sai phạm tài chính lên tới 13%. Đó là chưa kể đến các lãng phí lớn do chậm triển khai công trình và nhất là do sai sót trong chủ trương đầu tư mà hiện chưa có cách đánh giá thống nhất (Nguồn:Báo cáo tại hội nghị toàn quốc về quản lý đầu tư và xây dựng cơ bản) Theo kết quả thanh tra quản lý đầu tư xây dựng, tất cả các dự án đều có sai phạm, diễn ra ở tất cả các khâu, các giai đoạn đầu tư, đặc biệt là công tác lập dự án, thiết kế sơ sài dẫn tới vượt dự toán rất cao. Qua thống kê 36 tỉnh, thành phát hiện tổng giá trị sai phạm lên tới 113,913 tỷ đồng, chủ yếu là thất thoát, lãng phí do chất lượng khảo sát, thiết kế không phù hợp, thay đổi chủng loại vật liệu, trang thiết bị không đảm bảo… Trong công tác đấu thầu, các sai phạm thường gặp như chỉ định thầu, xét thầu, áp dụng kết quả đấu thầu sai qui định, bán thầu...  Đây là một kết quả đáng chú ý của việc thực hiện việc thanh tra, kiểm tra hành chính, chuyên ngành năm 2006. Đến nay, toàn ngành thanh tra đã cơ bản kết thúc 12.636 cuộc trong tổng số 14.167 cuộc đã triển khai; phát hiện sai phạm với tổng giá trị 6.382,961 tỉ đồng và 5.478,583 triệu USD, hơn 11.346ha đất. Qua thanh tra, kiểm tra, ngoài kiến nghị xử lý, khắc phục phần có giá trị sai phạm, giảm trừ, loại khỏi quyết toán..., các tổ chức thanh tra nhà nước đã kiến nghị thu hồi 447,712 tỉ đồng và 207.923 USD; kiểm tra xử lý hành chính gần 3.000 trường hợp và kiến nghị cơ quan điều tra xử lý 95 vụ với 201 người. Đi sâu vào tìm hiểu vấn đề náy chúng ta thấy rằng: Vốn đầu tư thất thoát diễn ra từ khâu chuẩn bị dự án, thẩm định và phê duyệt dự án đầu tư đến khâu thực hiện đầu tư và xây dựng. Tình trạng đầu tư không theo quy hoạch được duyệt; khâu khảo sát nghiên cứu thiếu tính đồng bộ, không đầy đủ các chỉ tiêu kinh tế, khả năng tài chính, nguồn nguyên liệu, bảo vệ môi trường, điều tra thăm dò thị trường không kỹ; chủ trương đầu tư không đúng khi xem xét, phê duyệt dự án đầu tư. Việc thẩm định và phê duyệt chỉ quan tâm tới tổng mức vốn đầu tư, không quan tâm tới hiệu quả, điều kiện vận hành của dự án, nên nhiều dự án sau khi hoàn thành và đưa vào sử dụng không phát huy tác dụng, gây lãng phí rất lớn. Ngoài ra, do năng lực quản lý điều hành kém của chủ đầu tư, các ban quản lý dự án, các tổ chức tư vấn cũng là nguyên nhân gây lãng phí, thất thoát vốn đầu tư. Nguyên nhân chính, tổng quát của hiện tượng lãng phí và thất thoát nằm ở chính những cơ chế kiểm soát hiện có; vừa cồng kềnh, vừa chồng chéo nhau, làm cho có quá nhiều người có thẩm quyền can thiệp vào công trình nhưng không thể xác định được trách nhiệm chính thuộc về ai, do đó không thể quản lý được hoặc quản lý rất kém hiệu quả. 2. Về đầu tư phát triển nguồn nhân lực. Theo đánh giá của nhiều quốc gia thì Việt Nam có một lực lượng lao động dồi dào, đa phần là lực lượng trẻ có khả năng thích ứng nhanh trước những ngành nghề mới. Tuy nhiên, cần phải thừa nhận: lực lượng lao động nhiều nhưng chất lượng lao động thấp, chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển của đất nước trong hiện tại và những năm tiếp theo. Trình độ chuyên môn kỹ thuật của những người lao động còn thấp và cơ cấu các loại trình độ chưa hợp lý, cơ cấu ngành nghề phân bố cũng chưa hợp lý, có nhiều ngành nghề đào tạo thừa không sử dụng hết, song lại có nhiều ngành nghề quá thiếu, đặc biệt là đội ngũ công nhân kỹ thuật thiếu hầu hết ở các ngành, khu vực kinh tế. Tình trạng lao động có trình độ cao trong các ngành nghề cung cấp không đủ những vùng đô thị hoá, các khu công nghiệp, khu chế xuất đang diễn ra gay gắt, làm cản trở quá trình chuyển đổi và phát triển nền kinh tế. Nguồn nhân lực hiện nay thể hiện rất rõ trạng thái mất cân bằng, trong đó cung lớn hơn cầu, đại bộ phận lao động nông thôn thiếu việc làm. Bảng 5: Tổng số lao động trong các doanh nghiệp phân theo ngành kinh tế Đơn vị: người Năm Ngành 2002 2003 2004 2005 2006 Tổng số 4657803 5175092 5770671 6237396 6715166 Nông nghiệp và lâm nghiệp 225064 220221 223458 227577 225893 Thủy sản 40746 31911 32653 31505 30469 Xây dựng 799001 861791 939186 1005981 996720 Tài chính, tín dụng 77545 84406 99580 113724 122407 Công nghiệp khai thác mỏ 155470 162736 165746 175220 180155 Công nghiệp chế biến 2202943 2557404 2893080 3099386 3401627 Vận tải, kho bãi và thông tin liên lạc 382841 408247 426750 431061 455358 ….. ….. ….. …… ….. ….. (Nguồn: Niên giám thống kê 2007) Chúng ta nhận thấy rằng số lao động hoạt động trong ngành xây dựng là rất đông, chỉ xếp sau số lao động hoạt động trong lĩnh vực chế biến. Điều này cũng dễ dàng lý giải được bởi hoạt động sản xuất kinh doanh chủ yếu của các DNXD chính là việc tiến hành đầu tư xây dựng cơ bản, mà loại công việc này yêu cầu một lượng tương đối lớn lao động do đó tỷ trọng lao động trong các DNXD luôn chiếm tỷ trọng cao trong tổng lao động của các ngành, giao động quanh mức 17%. Có thể nói, phát triển nguồn nhân lực và nhân tài trong quản lý kinh doanh hơn bao giờ hết đang là một vấn đề cần được đặc biệt chú trọng. Với ý nghĩa này, các nhân tố phát năng sự phát triển nguồn nhân lực được đề cập là: giáo dục và đào tạo; sức khoẻ và dinh dưỡng; môi trường và việc làm. Riêng đối với khu vực kinh tế nhà nước đặc biệt là các DNXD trong những năm qua đã tiến hành rất nhiều lần cải cách nhằm thanh lọc những cán bộ yếu kém về năng lực, chủ động và mạnh dạn sử dụng các cán bộ trẻ có năng lực-trình độ, cộng với hoài bão lớn và nhiệt huyết của tuổi trẻ. Tuy nhiên vấn đề đầu tư phát triển nguồn nhân lực trong quản lý kinh doanh của các DNXD vẫn chưa thực sụ được quan tâm đúng mức. Có một thực trạng là các học sinh-sinh viên ra trường với bằng ưu thường được các DNXD thuộc nhà nước chủ động nhận về làm việc nhưng trong quá trình làm việc họ ít được quan tâm theo dõi sát sao để phát triển các năng lực thế mạnh của mình. - Đầu tiên là vấn đề giáo dục-đào tạo, các DNXD nhà nước ít khi chủ động liên hệ với các cơ sở đào tạo để nâng cao trình độ cho cán bộ công nhân viên,để tiếp cận tri thức khoa học mới, có chăng là họ cũng chỉ tổ chức những buổi tọa đàm-nói chuyện về kinh nghiệm nghề nghiệp. - Thứ hai là vấn đề chế độ đãi ngộ: có một cái khó cho các DN nói chung ở đây là mức lương thì do Quốc hội và Bộ tài chính thông qua, các DNXD không thể tự điều chỉnh được do đó với chế độ lương hiện tại thì không thể đáp ứng được nhu cầu sinh hoạt của cán bộ công nhân viên. Tuy nhiên chúng ta vẫn có thể lấy lợi nhuận sau thuế làm tiền thưởng cho cán bộ nhưng với các DNXD khoản lợi nhuận thường là âm do vẫn còn dư âm của chế độ bao cấp nên các DNXD chưa thực sự hoạt động hết mình. - Thứ ba là môi trường làm việc còn sắp xếp thiếu khoa học, không có tính cạnh tranh cao, không thúc đẩy được người lao động tham gia sản xuất với hiệu quả cao nhất. Thực trạng đầu tư cho phát triển nguồn nhân lực của các DNXD nhà nước trên các mặt giáo dục-đào tạo,y tế,văn hóa thể thao có thể được trình bày dưới bảng số liệu sau: Bảng 6: Vốn đầu tư từ ngân sách theo giá thực tế Tỷ đồng 2002 2003 2004 2005 Tổng số 112238 125128 147500 175000 Giáo dục và đào tạo 4332 5535 6500 7700 Y tế và hoạt động cứu trợ XH 2425 3130 3700 4400 Hoạt động văn hóa thể thao 2565 3547 4200 5000 Bảng 7: Cơ cấu vốnđầu tư từ ngân sách theo giá thực tế % 2002 2003 2004 2005 Cơ cấu 100 100 100 100 Giáo dục và đào tạo 3,86 4,42 4,41 4,40 Y tế và hoạt động cứu trợ XH 2,16 2,50 2,51 2,51 Hoạt động văn hóa thể thao 2,29 2,83 2,85 2,86 (Nguồn: Niên giám thống kê 2006) Từ bảng số liệu, chúng ta thấy rằng đầu tư cho phát triển nguồn nhân lực của các DNXD nhà nước có xu hướng tăng đều qua các năm và tăng trên cả 3 mặt cần quan tâm là giáo dục – y tế - văn hóa thể thao. Điều này chứng tỏ các DNXD cũng có quan tâm đến việc phát triển nguồn nhân lực tuy nhiên chúng ta cũng thấy rằng tỷ trọng vốn dành cho đầu tư phát triển nguồn nhân lực vẫn còn ở mức thấp tức là ở cả 3 mảng cần quan tâm thì tỷ trọng đầu tư chiếm chưa đến 5% tổng vốn đầu tư của DN. Các DNXD với tỷ trọng khoảng 12% trong tổng số DN cả nước thì mức đâu tư cho hoạt động này chắc chắn còn ở mức thấp hơn nhiều. Điều này thực sự là chưa hợp lý bởi vì trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế và cạnh tranh khốc liệt như hiện nay thì mọi loại cạnh tranh đều có xu hướng quy về cạnh tranh chất xám, tức là DN nào có nguồn nhân lực chất lượng cao sẽ có được nhiều ưu thế trên thị trường. Vấn đề đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý doanh nghiệp ở Việt Nam hiện nay, hơn bao giờ hết đang là vấn đề rất bức thiết, đòi hỏi phải có cả một chiến lược để giúp cho họ thích ứng được trong sự phát triển hệ thống các doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường, trong cuộc chạy đua kinh tế toàn cầu diễn ra sôi nổi cùng với tiến trình hội nhập khu vực và thế giới. Những vấn đề về kiến thức, kỹ năng quản lý, quản trị kinh doanh, khả năng tiếp thu các thành tựu mới tiến bộ khoa học kỹ thuật và công nghệ thế giới, trình độ nhận thức về pháp luật, phong cách giao tiếp phù hợp với quy mô, tính chất và hình thức tổ chức sản xuất kinh doanh đa dạng, linh hoạt và năng động. Từ thực tiễn hoạt động, cần phát hiện những nhân tài trong kinh doanh với sự liên kết về tố chất của một nhà kinh doanh tài năng. Năng lực trí tuệ cao trong điều kiện cần có một định chuẩn thống nhất về phẩm chất và nhân cách nhà kinh doanh với các phương pháp đánh giá tuyển chọn sao cho phù hợp với đặc trưng của ngành. 3. Đầu tư nghiên cứu và triển khai các hoạt động khoa học và công nghệ. Thực tế hiện nay của phần lớn các DN trong đó có các DNXD là năng lực tài chính hạn chế do đó chưa thực sự chú trọng tới việc đầu tư cho khoa học, công nghệ (KHCN). Còn các DN có khả năng tài chính thì lại chưa dự báo được sự cạnh tranh mạnh mẽ của KHCN trong thời kỳ hội nhập. Các DN chấp nhận vốn đầu tư ban đầu để mua công nghệ nhằm mục đích thu hồi vốn nhanh. Điều này trước mắt có thể có lợi cho doanh nghiệp song đây sẽ là điểm hạn chế khi thực hiện chủ trương từng bước hiện đại hóa công nghệ. Những người trong ngành thừa nhận sự trì trệ của cả doanh nghiệp lẫn giới nghiên cứu công nghệ là một nguyên nhân quan trọng khiến năm nay, Diễn đàn kinh tế thế giới chỉ xếp Việt Nam đứng thứ 92 về công nghệ (trong số 104 nước tham gia xếp hạng), tụt hậu xa so với Trung Quốc (62) và Thái Lan (43). Việt Nam hiện có 160.000 doanh nghiệp, trong đó 80% là doanh nghiệp có quy mô nhỏ, khoảng gần 6.000 doanh nghiệp nhà nước, hầu hết đều chưa quan tâm đến đầu tư khoa học công nghệ. Thậm chí 47% doanh nghiệp không có chiến lược dài hạn, không phân tích thị trường và không biết đối thủ cạnh tranh. Tiến sĩ Lê Đăng Doanh, chuyên viên cấp cao Bộ Kế hoạch và Đầu tư, cho biết, kết quả kiểm toán 9 tổng công ty cho thấy, các giám đốc doanh nghiệp nhà nước không có động lực để cải tiến doanh nghiệp. "Bởi nếu cải tiến thành công, họ có thể được tăng lương chút ít, hoặc được thưởng, nhưng nếu thất bại (mà nguy cơ rủi ro không phải là nhỏ) thì thiệt hại đối với họ là rất lớn, như mất chức, giảm bậc lương.... Do vậy, các giám đốc thường yên phận với hoạt động hiện tại của công ty, mà không cần quan tâm đến thị trường và khách hàng", ông nói. Ông cho biết thêm, tình trạng thua lỗ thường chỉ bộc lộ sau thời gian dài trì trệ và trở nên nghiêm trọng, làm cho các doanh nghiệp nhà nước hoạt động dưới tiềm năng, và kém phát triển nhất trong số các loại hình doanh nghiệp. Đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, tình hình cũng không sáng sủa hơn. Ông Lý Đình Sơn, Giám đốc Trung tâm xây dựng năng lực doanh nghiệp, cho biết, điều tra của Trung tâm trên 200 cơ sở cho thấy, khó khăn lớn nhất đối với việc cải tiến công nghệ là chủ cơ sở nhận thức không rõ về tầm quan trọng đặc biệt của công nghệ trong sản xuất và cạnh tranh. Trong số 150 doanh nghiệp, chỉ có 11 cơ sở có cán bộ kỹ thuật. Doanh nghiệp cũng thiếu kiến thức và kinh nghiệm trong việc tìm kiếm, lựa chọn công nghệ, dẫn đến tình trạng nhiều cơ sở phải phá sản vì mua không đúng thiết bị, hết kinh phí. Công nghệ lạc hậu kéo theo hiệu quả sử dụng đồng vốn thấp. Ông Sơn cho biết để sản xuất ra 1 đôla GDP, người Thái Lan chỉ cần đến 1 đồng, thì Việt Nam phải cần đến 3 đồng. Bảng 8: Vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước theo giá thực tế Tỷ đồng 2002 2002 2002 2002 Tổng số 112238 125128 147500 175000 Hoạt động khoa học và công nghệ 398 837 1000 1200 % 2002 2002 2002 2002 Cơ cấu 100 100 100 100 Hoạt động khoa học và công nghệ 0,35 0,67 0,68 0,69 (Nguồn: Niên giám thống kê 2006) Bảng 9: Số lượng doanh nghiệp đầu tư KHCN qua các kỳ điều tra 2000 2002 2004 DN Tỷ trọng(%) DN Tỷ trọng(%) DN Tỷ trọng(%) Chung 372 7,53 444 6,14 293 3,86 DNNN 250 16,74 224 16,36 181 14,75 NQD 85 3,31 156 3,43 80 1,79 ĐTNN 37 4,21 64 4,87 32 1,69 (Nguồn: Trung tâm thông tin khoa học và công nghệ quốc gia) Từ bảng số liệu chúng ta có nhận xét rằng vốn đầu tư của các DNNN phân bổ cho hoạt động nghiên cứu và triển khai khoa học-công nghệ ngày càng tăng cả về quy mô vốn và tỷ trọng. Tuy nhiên tốc độ tăng của vốn đầu tư cho hoạt động khoa học và công nghệ chậm hơn so với tốc độ tăng của tổng vốn đầu tư của khu vực kinh tế nhà nước. Thứ hai là tỷ trọng của vốn đầu tư cho hoạt động KH-CN còn chiếm tỷ trọng rất nhỏ, chưa đến 1% tổng vốn đầu tư của DNNN chứng tỏ các DNNN chưa hề quan tâm đến mảng đầu tư này. 4. Đánh giá hiệu quả sử dụng vốn của các DNXD nhà nước. 4.1. Hiệu quả sản xuất kinh doanh Bảng 10: Doanh thu thuần của doanh nghiệp phân theo ngành kinh tế Đơn vị: tỷ đồng Năm Ngành 2002 2003 2004 2005 2006 Tổng số 1194902 1436151 1720339 215