Đề án Thực trạng và giải pháp cho chương trình nội địa hóa xe máy Việt Nam

-Về số lượng bộ linh kiện làm căn cứ tính thuế nhập khẩu thực tế phải nộp của doanh nghiệp, Bộ Tài chính quy định: là số lượng bộ linh kiện xe máy, động cơ xe máy do doanh nghiệp nhập khẩu theo chính sách ưu đãi thuế theo tỷ lệ nội địa hóa năm 2002 (số lượng nhập khẩu kể từ ngày thông báo của Bộ trưởng Bộ Tài chính về việc áp dụng chính sách ưu đãi thuế đối với sản xuất xe máy, động cơ xe máy có hiệu lực thi hành), trong phạm vi công suất tổng hợp tối đa được Bộ Thương mại cho phép. Ðối với nhãn hiệu xe doanh nghiệp đã thực hiện nhập khẩu trong năm 2002, nhưng chưa thực hiện sản xuất, lắp ráp trong năm 2002 thì doanh nghiệp phải báo cáo quyết toán theo sản lượng đã sản xuất, lắp ráp trong năm 2003 đến thời điểm quyết toán. -Về mức thuế suất thuế nhập khẩu theo tỷ lệ nội địa hóa thực tế áp dụng sau khi kiểm tra, quyết toán, được xác định căn cứ tỷ lệ nội địa hóa thực tế và mức thuế suất thuế nhập khẩu ưu đãi theo chính sách ưu đãi thuế đối với mặt hàng xe máy, động cơ xe máy quy định tại Quyết định số 116/2001/QÐ/BTC ngày 20-11/2001 của Bộ trưởng Bộ Tài chính. -Về giá tính thuế: sau khi hoàn thành việc thực hiện kiểm tra quyết toán, giá tính thuế được xác định tương ứng với tỷ lệ nội địa hóa và mức thuế suất thuế nhập khẩu thực tế đạt được sau khi đã kiểm tra quyết toán. Tõ 1/1/03 ThuÕ SuÊt NhËp KhÈu Xe M¸y Nguyªn ChiÕc Tèi ThiÓu Lµ 100% Ngµy 25/10/2002, Thñ t­íng chÝnh phñ ®· cã quyÕt ®Þnh sè 147/ 2002/ Q§- TTg vÒ c¬ chÕ ®iÒu hµnh xuÊt nhËp khÈu, s¶n xuÊt, l¾p r¸p xe hai b¸nh vµ phô tïng giai ®o¹n 2003-2005. Theo ®ã : 1. ViÖc nhËp xe m¸y vµ phô tïng xe m¸y thùc hiÖn theo quyÕt ®inh sè 46/2001/ Q§-TTg ngµy 4/4/2001 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ qu¶n lý xuÊt khÈu, nhËp khÈu hµng ho¸ thêi k× 2001-2005. 2. C¸c DN s¶n xuÊt, l¾p r¸p xe m¸y cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi thùc hiÖn theo ®óng qui ®Þnh t¹i giÊy phÐp ®Çu t­ ®· ®­îc cÊp. 3. C¸c DN s¶n xuÊt xe m¸y, phô tïng xe m¸y ®Ó xuÊt khÈu ®­îc h­ëng c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i theo qui ®Þnh hiÖn hµnh . 4. Xe m¸y s¶n xuÊt, l¾p r¸p trong n­íc ph¶i ®­îc ®¨ng ký b¶o hé b¶n quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp vµ ®¨ng kiÓm chÊt l­îng theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt. C¸c s¶n phÈm xe m¸y s¶n xuÊt t¹i ViÖt Nam kh«ng ®¨ng kÝ b¶o hé quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp vµ ®¨ng kiÓm chÊt l­îng theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt th× kh«ng ®­îc phÐp ®¨ng kÝ l­u hµnh. C¸c lo¹i phô tïng ®Ó l¾p r¸p xe m¸y, bao gåm phô tïng nhËp khÈu vµ s¶n xuÊt trong n­íc ph¶i cã nguån gèc xuÊt xø râ rµng, hîp ph¸p vµ ®¨ng kÝ chÊt l­îng s¶n phÈm theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh. §Õn ngµy 1/1/2004 c¸c DN s¶n xuÊt, l¾p r¸p ph¶i chøng chØ hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng ISO 9001 (phiªn b¶n 2000) cho hÖ thèng s¶n xuÊt vµ l¾p r¸p xe m¸y vµ ®éng c¬ xe m¸y. 5. Tõ 1/1/2003, thùc hiÖn chÝnh s¸ch thuÕ ®èi víi xe m¸y vµ phu tïng xe m¸y nh­ sau: Møc thuÕ nhËp khÈu xe m¸y nguyªn chiÕc vµ ®éng c¬ nguyªn chiÕc tèi thiÓu lµ 100% Gi÷ nguyªn møc thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu linh kiÖn hiÖn hµnh ®èi víi phô tïng xe m¸y vµ linh kiÖn ®éng c¬ xe m¸y. C¸c bé C«ng nghiÖp, KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, Tµi chÝnh, Khoa häc vµ C«ng nghÖ, Giao th«ng vËn t¶i vµ Th­¬ng m¹i phèi hîp ®Ó kiÓm tra c¸c doanh nghiÖp ®ang s¶n xuÊt, l¾p r¸p xe m¸y hiÖn cã vµ c¸c DN cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, qu¶n lý chÆt chÏ ®¨ng kiÓm, t¨ng chèng bu«n lËu . Nh÷ng V­íng M¾c Trong Qu¸ Tr×nh N§H Xe M¸y 1. VÉn Cßn BÊt §ång VÒ ThuÕ NhËp KhÈu Xe M¸y Sau một thời gian dài tranh cãi quyết liệt xung quanh nội dung xử lý quyết toán thuế (QTT) nhập khẩu bộ linh kiện xe máy năm 2001 giữa một bên là Tổng cục Thuế (TCT) và Tổng cục Hải quan, thuộc Bộ Tài chính (BTC) và một bên là các doanh nghiệp (DN) sản xuất, lắp ráp xe máy cùng đại diện của họ là Hiệp hội Xe đạp - Xe máy Việt Nam, những tưởng chuyện QTT đã được giải quyết ổn thỏa. Song, cho đến tận giữa tháng 4 này, vẫn còn một số DN sản xuất, lắp ráp xe máy “kiên quyết” không chịu ký vào biên bản QTT.  Nhằm xử lý dứt điểm tình trạng này, ngày 14 tháng 4 vừa qua, BTC đã chính thức gửi công văn tới các DN sản xuất, lắp ráp xe máy và Hiệp hội Xe đạp- Xe máy Việt Nam với nội dung: “Đối với DN đã thực hiện QTT với BTC, nhưng chưa chịu ký biên bản QTT hoặc những DN đã ký biên bản QTTá, song vẫn còn có ý kiến bảo lưu, chưa đồng ý với kết quả QTT thì chậm nhất đến hết ngày 20 tháng 4 năm 2003 phải có văn bản đề nghị kiểm tra lại kết quả QTTá năm 2001 theo tỷ lệ nội địa hóa để BTC xem xét phối hợp với các cơ quan chức năng kiểm tra, xử lý”. Việc xử lý, theo ông Trương Chí Trung, Thứ trưởng BTC, trong quá trình kiểm tra QTT năm 2001 (theo đề nghị của DN), nếu phát hiện bất kỳ sự sai phạm nào trong việc thực hiện chính sách thuế theo tỷ lệ nội địa hóa như DN không đủ các điều kiện; không lắp ráp và bán bộ linh kiện cho các đơn vị khác, bán tư cách pháp nhân cho các DN khác nhập khẩu bộ linh kiện; nhập khẩu bộ linh kiện không đúng với khai báo Hải quan; không chứng minh được nguồn gốc hợp pháp của linh kiện, phụ tùng thực tế được sản xuất trong nước (mua bán hóa đơn để hợp thức hóa linh kiện, phụ tùng nội địa hóa, mua linh kiện, phụ tùng nội địa hóa của các DN mua hàng nhập khẩu không rõ nguồn gốc...) thì các DN bị xử lý truy thu thuế bao gồm cả thuế nhập khẩu, thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp... và bị phạt theo các quy định hiện hành và chỉ đạo của Chính phủ.Vẫn theo Thứ trưởng Trung, quá thời hạn ngày 20 tháng 4 tới, nếu các DN không có ý kiến đề nghị xem xét lại (kể cả những DN chưa ký biên bản QTT), thì các DN phải thực hiện nộp thuế theo đúng các thông báo nộp thuế của cơ quan Hải quan. Theo nhiều DN, công văn này đã đẩy DN vào “tiến thoái lưỡng nan”. Do, thời gian từ nay đến ngày 20 tháng 4 đã cận kề khiến cho nhiều DN không đủ thời gian làm mọi thủ thủ tục cần thiết để chứng minh được nguồn gốc hợp pháp của linh kiện, phụ tùng thực tế được sản xuất trong nước.  Bởi nếu đề nghị BTC kiểm tra lại kết quả QTT thì khác nào “tự sát”, còn nếu đồng ý với biên bản QTT thì DN phải nộp đầy đủ các khoản truy thu thuế dẫn đến sẽ có không ít DN bị sạt nghiệp, phải đóng cửa hoặc thu hẹp sản xuất.Theo ghi nhận của báo Đầu tư, kể từ khi BTC và các DN sản xuất, lắp ráp xe máy chưa nhất trí được với nhau xung quanh vấn đề này, cho đến nay, đã có khá nhiều cuộc họp giữa các bên liên quan được tổ chức. Tại những cuộc họp này, BTC luôn luôn bảo lưu quan điểm QTT thuế nhập khẩu bộ linh kiện xe máy theo tỷ lệ nội địa hóa của mình là hoàn toàn đúng luật (dựa Thông tư 176/1998/TTLT/BTC-BCN-TCHQ, Thông tư 120/2000/TTLT/BTC-BCN-TCHQ và Thông báo 99/2002/TB-VPCP của Văn phòng Chính phủ), còn các DN lại cho rằng, BTC áp đặt khi thực hiện các văn bản kể trên. Ngoài ra, theo các DN, họ chưa bao giờ được biết tới Thông báo 99/2002, bởi vì Thông báo này không phải là văn bản pháp lý nên BTC không thể dựa vào đó mà “ép” DN được.Vừa qua, để gây áp lực với BTC, không ít DN đã thu hẹp sản xuất, cho công nhân nghỉ việc. Còn BTC cũng không muốn tránh một tiền lệ xấu, bởi vì chính sách nội địa hóa đâu chỉ thực hiện riêng đối với ngành sản xuất xe máy, mà còn áp dụng rộng rãi với nhiều ngành khác như điện, điện tử, cơ khí... Chính vì vậy, trong một cuộc họp mới đây giữa TCT và các DN sản xuất, lắp ráp xe máy, sau “lời qua tiếng lại” khá gay gắt và “không bên nào chịu nhường bên nào”, cuối cùng đại diện TCT đề xuất phương án “cái chết bất ngờ”. Theo vị đại diện này, TCT đồng ý kiểm tra lại việc quyết tóan đối với những DN chưa ký vào biên bản QTT hoặc còn ý kiến bảo lưu. “Nhưng, việc kiểm tra lại sẽ chấm dứt ngay và bắt buộc DN phải chịu mức thuế suất thuế nhập khẩu theo đúng tỷ lệ đã được xác định khi phát hiện ra DN có bất cứ hành vi gian lận nào”, đại diện này đề xuất. Tuy nhiên, các DN đều hiểu rằng “bói ra ma, quét nhà sẽ ra rác” nên họ không đồng ý với phương án này và kỳ vọng vào việc BTC và các cơ quan chức năng sẽ tìm ra một phương án khác có tính khả thi cao hơn và dễ được các bên chấp nhận. Thế nhưng, mọi sự kỳ vọng của các DN về một phương án QTT theo tỷ lệ nội địa hóa nào đó khả dĩ hơn đã không thành hiện thực. 2.DN L¾p R¾p Xe M¸y Kh«ng ThÓ X¸c Minh Nguån Gèc Linh KiÖn HiÖp héi Xe ®¹p - Xe m¸y ViÖt Nam ®· göi C«ng v¨n sè 11/XM vÒ néi ®Þa ho¸ xe g¾n m¸y n¨m 2001 vµ 2002 lªn V¨n phßng ChÝnh phñ, trong ®ã ®Ò nghÞ Thñ tíng ChÝnh phñ cho phÐp doanh nghiÖp s¶n xuÊt, l¾p r¸p xe g¾n m¸y hai b¸nh kh«ng ph¶i chøng minh nguån gèc phô tïng xe m¸y néi ®Þa ho¸ mµ doanh nghiÖp mua ®Ó l¾p r¸p. HiÖp héi nµy kh¼ng ®Þnh, doanh nghiÖp s¶n xuÊt l¾p r¸p xe g¾n m¸y kh«ng cã kh¶ n¨ng lµm viÖc nµy. ViÖc chøng minh nguån gèc phô tïng xe m¸y néi ®Þa thuéc tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ së cung cÊp phô tïng. VÉn theo hiÖp héi nµy, doanh nghiÖp s¶n xuÊt, l¾p r¸p xe g¾n m¸y n¨m 2001 thùc hiÖn theo híng dÉn cña hai Th«ng t liªn tÞch sè 176/1998 vµ 120/2000. Theo ®ã, doanh nghiÖp kh«ng b¾t buéc ph¶i mua trùc tiÕp t¹i c¸c c¬ së s¶n xuÊt vµ ®îc phÐp mua t¹i c¸c c¬ së cung cÊp phô tïng trong níc. Tuy nhiªn, Thñ tíng ChÝnh phñ yªu cÇu: Nh÷ng doanh nghiÖp mua phô tïng, linh kiÖn xe hai b¸nh g¾n m¸y trong níc ®Ó l¾p r¸p, ®Õn ngµy 6/8/2002, nÕu kh«ng chøng minh ®îc nguån gèc hîp ph¸p, linh kiÖn, phô tïng thùc tÕ ®­îc s¶n xuÊt trong níc th× kh«ng ®îc tÝnh phÇn gi¸ trÞ sè linh kiÖn, phô tïng nµy vµo tû lÖ néi ®Þa ho¸ n¨m 2001. KÕt qu¶ kiÓm tra liªn ngµnh vÒ thùc hiÖn chÝnh s¸ch néi ®Þa ho¸ xe m¸y n¨m 2001 cho thÊy, cã tíi 60% c¬ së thuéc danh s¸ch cung cÊp phô tïng s¶n xuÊt trong níc cña doanh nghiÖp l¾p r¸p kh«ng hÒ s¶n xuÊt phô tïng. Cã 40 trong sè 52 doanh nghiÖp s¶n xuÊt, l¾p r¸p xe g¾n m¸y ®· vi ph¹m chÕ ®é kÕ to¸n, thèng kª vµ chøng tõ chøng minh nguån gèc linh kiÖn xe g¾n m¸y. NghÞch Lý Néi §Þa Ho¸ Xe M¸y Theo th«ng b¸o sè 48/TB-VPCP ngµy 5/6/2001, V¨n phßng chÝnh phñ ®· th«ng b¸o l¾p r¸p thuÇn tuý xe m¸y mµ kh«ng cã s¶n xuÊt phô tïng chñ yÕu ®­îc nhËp khÈu linh kiÖn vµ l¾p r¸p xe m¸y, kÓ tõ ngµy 1/10/2001. C¸c phô tïng chñ yÕu ®­îc nªu ë ®©y gåm ®éng c¬ vµ l¾p r¸p ®éng c¬, hép sè, khung xe, phÇn chuyÓn ®éng. Cã thÓ nãi, th«ng b¸o l¾p r¸p xe m¸y trong n­íc nµy ®· khiÕn cho nhiÒu doanh nghiÖp l¾p r¸p xe m¸y trong n­íc lo ©u, v× ®· trãt ®Çu t­ hµng tû ®ång x©y dùng nhµ m¸y vµ mua s¾m thiÕt bÞ l¾p r¸p, mµ b©y giê ph¶i “n»m ®¾p chiÕu chê” th× ®au qu¸. Cßn nÕu ®Çu t­ s¶n xuÊt phô tïng theo yªu cÇu nªu trªnth× tiÒn ®©u, hoÆc cã tiÒn còng ph¶i Ýt nhÊt 10-12 th¸ng míi triÓn khai ®­îc(!). V× vËy, ­íc tÝnh sÏ cã kho¶ng 60% trong sè doanh nghiÖp l¾p r¸p xe m¸y ph¶i ngõng ho¹t ®éng, bëi hiÖn míi cã 8 DN ®Çu t­ l¾p r¸p ®éng c¬ vµ 14 DN ®Çu t­ chÕ t¹o khung xe. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò ®¸ng ®Ò cËp ë ®©y lµ chñ tr­¬ng néi ®Þa ho¸ xe m¸y ®· khuyÕn khÝch h¬n 100 DN thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®Çu t­ tham gia chÕ t¹o, cung cÊp phô tïng cho c¸c DN l¾p r¸p, trong ®ã cã hµng chôc DN c¬ khÝ nhê chñ tr­¬ng nµy ®· tho¸t khái nguy c¬ sa sót ph¸ s¶nvµ ®ang cã kh¸ nhiÒu triÓn väng ph¸t triÓn. §ång thêi, chÝnh s¸ch N§H ®· cho phÐp khai th¸c ®­îc nh÷ng n¨ng lùc s½n cã trong n­íc ®Ó s¶n xuÊt phô tïng xe m¸y, t¹o gi¸ trÞ 2800 tû ®ång vµ dù kiÕn n¨m 2001 sÏ ®¹t 4000 tû ®ång . VËy nay, nÕu buéc c¶ 51 DN l¾p r¸p xe m¸y ph¶i ®Çu t­ chÕ t¹o phô tïng, ®Ó l¾p r¸p xe m¸y theo kiÓu khÐp kÝn th× hÖ qu¶ tÊt yÕu lµ h¬n 100 DN ®ang s¶n xuÊt phô tïng sÏ ph¶i tù ®ãng cöa v× kh«ng cßn thÞ tr­êng . Nh­ thÕ th× qu¶ lµ nghÞch lý vµ l·ng phÝ qu¸! Xin nªu mét vÝ dô lµ ngay h·ng Honda (NhËt B¶n) s¶n xuÊt xe m¸y næi tiÕng còng ch¼ng d¹i bá tiÒn ra «m lÊy tÊt c¶ viÖc chÕ t¹o hoµn chØnh xe m¸y, mµ xung quanh hä cã tíi hµng tr¨m vÖ tinh s¶n xuÊt, cung cÊp c¸c chi tiÕt, phô tïng, kÓ tõ con con èc con vÝt trë ®i. NÕu ta lµm ng­îc víi hä, ®Çu t­ khÐp kÝn s¶n xuÊt xe m¸y, liÖu cã hiÖu qu¶ h¬n kh«ng? §iÒu nµy xin nh­êng cho c¸c nhµ qu¶n lý, c¸c chuyªn gia trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp chÕ t¹o m¸y ph©n tÝch, lý gi¶i. Cßn mét ®iÒu n÷a lµ tÝnh häp lý cña th«ng b¸o nµy, bëi nÕu lµ ý kiÕn chØ ®¹o cña chÝnh phñ ®èi víi c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc th× kh«ng cã vÊn ®Ò g×. Nh­ng lµ “kh«ng cho phÐp còng cã nghÜa lµ cÊm ) th× ph¶I lµ mét v¨n b¶n cã hiÖu lùc. 4.KiÓm So¸t §­îc ViÖc Khai Khèng Tû LÖ Néi §Þa Ho¸ Nhiều doanh nghiệp lắp ráp xe máy trong nước từ đầu năm đến nay dù tỷ lệ nội địa hoá chỉ đạt 15-20%, nhưng đã khai lên tới mức 30-40% hòng gian lận thuế. Sau đây là ý kiến của ông Thái Bá Minh, Vụ phó Vụ Quản lý Công nghệ và Chất lượng, Bộ Công nghiệp xung quanh vấn đề này. - Từ ngày 1/1/2001, các doanh nghiệp lắp ráp xe máy trong nước thực hiện đăng ký thuế nhập khẩu theo tỷ lệ nội địa hóa. Vậy việc xác định tỷ lệ nội địa hoá được tiến hành như thế nào? - Tỷ lệ nội địa hoá tính toán cho mỗi loại xe được xác định căn cứ vào giá của bộ linh kiện, phụ tùng nhập khẩu và giá nhập khẩu xe nguyên chiếc (giá CIF) do doanh nghiệp lắp ráp xe máy tự kê khai trên cơ sở mặt bằng giá của nhà cung cấp nước ngoài. Đây là phương pháp tính tiên tiến, tạo điều kiện cho doanh nghiệp từng bước thích nghi dần với hoàn cảnh sản xuất kinh doanh trong điều kiện hội nhập kinh tế khu vực và quốc tế. - Có thông tin nói rằng một số doanh nghiệp đã nâng giá linh kiện, phụ tùng sản xuất trong nước để khai khống tỷ lệ nội địa hoá? - Cách tính tỷ lệ nội địa hoá như trên không phụ thuộc vào giá linh kiện, phụ tùng sản xuất trong nước. Vì vậy, dù doanh nghiệp có làm như vậy thì cũng không ảnh hưởng tới việc các cơ quan chức năng tiến hành xác định. - Dư luận đang đặt dấu hỏi về việc nhiều doanh nghiệp năm ngoái mới đạt tỷ lệ nội địa hoá ở mức 15-20% vậy mà nay đã khai lên mức 30-40%. Điều này có thể dẫn đến thất thu ngân sách? - Cơ chế hiện hành cho phép doanh nghiệp được quyền đăng ký tỷ lệ nội địa hoá theo khả năng của mình. Tỷ lệ này chỉ có giá trị làm căn cứ ban đầu để cơ quan hải quan tạm tính thuế nhập khẩu. Do đó, tỷ lệ nội địa hoá mà doanh nghiệp thực hiện được trong năm sản xuất thể hiện trong báo cáo tài chính được kiểm toán độc lập (được nộp cho các cơ quan chức năng trong vòng 60 ngày đầu của năm sản xuất tiếp theo) mới là căn cứ chính thức để quyết toán thuế nhập khẩu trong năm, đồng thời được sử dụng để làm mức đăng ký tạm tính thuế nhập khẩu cho năm sản xuất tiếp theo. Vì vậy, nếu các cơ quan chức năng làm tốt công tác hậu kiểm thì chắc chắn sẽ không gây thất thu ngân sách. Doanh nghiệp nào không thực hiện được tỷ lệ nội địa hoá đã đăng ký thì bị truy thu phần thuế nhập khẩu chênh lệch so với mức tạm tính ban đầu. Vì sao các doanh nghiệp trong nước lại có thể đăng ký tỷ lệ nội địa hoá ở mức tăng nhanh từ 15-20% (năm 2000) lên 30-40% (năm 2001) là do Chính phủ cho phép hoãn thực hiện việc tính thuế nhập khẩu theo tỷ lệ nội địa hoá trong 2 năm để có đủ thời gian đầu tư sản xuất phụ tùng cho lắp ráp xe máy. - Việc gia tăng tỷ lệ nội địa hoá góp phần làm giảm giá xe máy, nhưng người tiêu dùng lo ngại chất lượng các chủng loại xe máy sẽ giảm theo? - Hiện cả nước có 23 doanh nghiệp lắp ráp xe máy đã đầu tư 158 tỷ đồng sản xuất phụ tùng và hơn 100 doanh nghiệp chuyên sản xuất và cung cấp phụ tùng xe máy. Các phụ tùng sản xuất trong nước đều được các nhà cung cấp như Know-how kiểm tra chỉ tiêu chất lượng và chịu sự quản lý. Theo chúng tôi biết, đến nay chưa có trường hợp nào xảy ra sự cố nghiêm trọng đối với xe máy do các doanh nghiệp trong nước lắp ráp. 5.Lóng Tóng Víi Tû LÖ N§H Xe M¸y. BÊt CËp ë C¸ch TÝnh Tû LÖ Vµ Thu ThuÕ Theo yªu cÇu cña ChÝnh phñ, c¸c bé chøc n¨ng ph¶i cã biÖn ph¸p chÊn chØnh l¹i viÖc s¶n xuÊt l¾p r¸p m«t«, xe m¸y trong n­íc ( CV sè 294/CP-KTTH, ngµy 17/4/2001), Bé Tµi chÝnh ®· cã v¨n b¶n sè 3945/ TC-TCT, ngµy 24/4/2001 h­íng dÉn thu thuÕ theo tû lÖ N§H, ¸p dông tõ 1/5/2001.Víi môc ®Ých rÊt tÝch cùc lµ nh»m lËp l¹i trËt tù trong lÜnh vùc nµy, song thùc tÕ sau khi ¸p dông, v¨n b¶n 3945/TC-TCT ®· béc lé mét sè bÊt cËp. 5.1 . ThiÕu B×nh §¼ng Trong C¸ch TÝnh ThuÕ §iÓm 2 cña CV 3945 qui ®Þnh , c¨n cø tÝnh thuÕ cña n¨m 2001 ®­îc lÊy theo tû lÖ N§H do DN ®¨ng kÝ thùc hiÖn n¨m 2000, ®­îc Bé KHCN&MT ghi nhËn . Cßn nhí, n¨m 2000 tÊt c¶ 51 DN s¶n xuÊt, l¾p r¸p xe m¸y ®Òu ®· ®­îc Bé KHCN&MT x¸c nhËn d¹ng IKD1, víi tû lÖ N§H 15%. Tuy vËy, trong th¸ng 12/2000, sau khi ®· cã c«ng v¨n cña v¨n phßng CP ( sè 162/TB-VPCP, ngµy 28/11/2000), giao cho Bé C«ng nghiÖp h­íng dÉn c¸c DN l¾p r¸p xe m¸y ®¨ng kÝ tû lÖ N§H, mét sè DN ®· “ tranh thñ “ x©y dùng c¸c bé hå s¬ IKD1, víi tû lÖ N§H lªn tíi 30%, thËm chÝ 40% vµ còng ®­îc Bé KHCN&MT phª duyÖt. Tõ 1/5/2001, mét vµi DN ®· sö dông c¸c bé hå s¬ cã tû lÖ N§H 30-40% nãi trªn ( nh­ng ch­a ®­îc thùc hiÖn trong n¨m 2000, ®é x¸c thùc còng ch­a ®­îc kiÓm chøng) th× ®­îc c¬ quan h¶i quan thu víi møc thuÕ 30% vµ 15%(theo ®iÒu 2, CV3945). Trong khi ®ã, phÇn lín c¸c DN cßn l¹i ®­îc Bé C«ng nghiÖp h­íng dÉn, ®¨ng kÝ tû lÖ N§H víi Bé nµy vµo cuèi n¨m 2000 vµ ®­îc x¸c nhËn vµo ®Çu n¨m 2001 th× kh«ng ®­îc c«ng nhËn vµ ph¶i chÞu t¹m tÝnh møc thuÕ 60%. ë ®©y còng ph¶i nãi thªm r»ng, viÖc ®¨ng kÝ tû lÖ N§H cña c¸c DN ®Òu cïng thùc hiÖn theo mét ph­¬ng ph¸p : DN tù kª khai, ®­îc x¸c nhËn cña ®èi t¸c n­íc ngoµi ; chØ kh¸c c¬ quan phª duyÖt lµ Bé KHCN&MT hoÆc Bé C«ng nghiÖp. “Cïng tû lÖ N§H nh­ nhau vµ ®­îc Bé C«ng nghiÖp x¸c nhËn vµo ®Çu 2001 mµ c«ng ty chóng t«i vµ 1 sè DN kh¸c kh«ng ®­îc c«ng nhËn lµ sù bÊt b×nh ®¼ng gi÷a c¸c DN. ViÖc t¹m tÝnh møc thuÕ 60%, DN ph¶i nép sau 30 ngµy vµ chØ ®­îc quyÕt to¸n vµo ®Çu n¨m 2002 ®· lµm cho c«ng ty chóng t«i bÞ ®äng sè vèn lín, ¶nh h­ëng xÊu ®Õn c¸c ho¹t ®éng kh¸c” «ng NguyÔn NhËt Tïng, phã gi¸m ®èc c«ng ty XNK, Bé Th­¬ng m¹i phµn nµn . 5.2. Ch­a Cã C¬ Së §Ó X¸c §Þnh Tû LÖ N§H T¹i ®iÒu 1 cña CV3945 cã nªu, c¸c DN ®· thùc hiÖn viÖc nép thuÕ theo tû lÖ N§H tõ n¨m 2000 ®­îc tiÕp tôc thùc hiÖn trong n¨m 2001 víi ®iÒu kiÖn c¸c DN nµy ph¶i lµm quyÕt to¸n b»ng nhËp khÈu( theo ®iÒu 7.2.2, Th«ng t­ liªn tÞch sè 176/1998, Bé Tµi chÝnh-Bé C«ng nghiÖp- Tæng côc h¶i quan ngµy 25/12/1998). §iÒu ®ã cã nghÜa lµ, tr­íc ngµy 31/3/2001 c¸c DN nµy ph¶i quyÕt to¸n hµng nhËp khÈu ®Ó x¸c ®Þnh tû lÖ N§H thùc tÕ ®¹t ®­îc trong n¨m 2000 vµ kÕt qu¶ ®ã ph¶i ®­îc mét c¬ quan kiÓm to¸n x¸c nhËn (c«ng thøc ®Ó kiÓm to¸n :tû lÖ N§H = 1-( I: Z), (I lµ gi¸ trÞ nhËp khÈu, Z lµ gi¸ trÞ s¶n phÈm nguyªn chiÕc). Trªn thùc tÕ, t¹i thêi ®iÓm quyÕt to¸n (tr­íc 31/3/2001) Bé TµI chÝnh ch­a hÒ cã v¨n b¶n nµo h­íng dÉn cô thÓ viÖc x¸c ®Þnh gi¸ b¸n s¶n phÈm (Z). VËy th× c¬ quan kiÓm to¸n dùa vµo ®©u ®Ó x¸c nhËn tû lÖ N§H mµ c¸c DN ss¶n xuÊt l¾p r¸p xe m¸y ®· ®¹t ®­îc trong n¨m 2000? 6. Ch­a Cã Tiªu ChÝ Cho Xe M¸y “ Made In Viet Nam “ Khi 3 doanh nghiệp T&T, Lisohaka, Vinagimex nộp đơn đăng ký sản xuất xe máy thương hiệu Việt Nam, các cơ quan quản lý mới nhận ra, nước ta chưa có tiêu chuẩn cho xe "Made in Vietnam". Để "chữa cháy", bộ công nghiệp vừa bắt tay nghiên cứu và đưa ra tiêu chí. Theo bản dự thảo mới được bộ công nghiệp hoàn thành, xe máy thương hiệu Việt Nam phải nội địa hóa 80%. Riêng tỷ lệ nội địa hóa động cơ lắp ráp đạt từ 40% trở lên. Trong đó, doanh nghiệp phải tự đầu tư sản xuất các chi tiết của động cơ ít nhất 20%. Ngoài ra, doanh nghiệp này phải có các phòng công nghệ phục vụ nghiên cứu phát triển sản xuất. Xe máy mang thương hiệu Việt Nam là sản phẩm hoàn chỉnh, có sở hữu công nghiệp hoặc được bảo hộ sở hữu công nghiệp. Ông Đỗ Quang Hiển, giám đốc công ty T&T cho biết, công ty ông hoàn toàn đáp ứng được các điều kiện trên. Thực tế, T&T đã đầu tư 70 tỷ đồng và tự sản xuất được trên 20% chi tiết động cơ. Hiện nay, Việt Nam đã sản xuất được tất cả các phụ tùng xe máy ngoại trừ động cơ, do vậy tỷ lệ nội địa hóa 80% hoàn toàn có thể thực hiện được. Theo ông Hiển, khi có xe máy "Made in Vietnam" là nước ta đã xây dựng được nền công nghiệp xe máy. Với những chính sách ưu đãi, doanh nghiệp có thể hạ giá xe xuống dưới 6 triệu đồng/chiếc, trong khi chất lượng vẫn đảm bảo. Đồng thời, doanh nghiệp Việt Nam sẽ được hưởng thuế suất ưu đãi của các nước ASEAN khi xuất khẩu xe máy. Tuy nhiên, hiện có khá nhiều ý kiến băn khoăn về vấn đề xe máy thương hiệu Việt Nam. Ông Đặng Xuân Phong, giám đốc công ty xuất nhập khẩu công nghệ mới, cho rằng cái lợi lớn nhất khi doanh nghiệp được công nhận xe máy "Made in Vietnam" là họ sẽ không phải lo xếp hàng trải qua những bước sát hạch để tính thuế theo tỷ lệ nội địa hóa rắc rối nữa. Hơn thế, với mức thuế xuất nhập khẩu ưu đãi thì các sản phẩm mang thương hiệu Việt Nam sẽ không bị khống chế quản lý về số lượng bộ linh kiện nhập khẩu, công suất. Chưa tính đến chuyện có xuất khẩu được xe máy hay không, chỉ riêng phục vụ thị trường trong nước, doanh nghiệp đã thu được lợi nhuận không nhỏ. Việc xin công nhận xe máy thương hiệu Việt Nam của 3 doanh nghiệp trên còn phải chờ các cơ quan quản lý tổ chức kiểm tra, đánh giá tình hình sản xuất. Song với nhiều mối lợi như thế, cuộc chạy đua xin sản xuất xe máy "Made in Vietnam" đã bắt đầu. Hiện có tới 17 doanh nghiệp nộp đơn lên bộ công nghiệp. Thực trạng này khiến không ít người nghi ngại rằng, đây là trò "lách luật" mới của các công ty khi hoạt động sản xuất, lắp ráp xe máy đang còn nhiều lộn xộn. "Rồi các công ty lại đổ xô vào đầu tư sản xuất những chi tiết động cơ dễ làm, trong khi một chiếc hoàn chỉnh lại không có. Chừng nào Việt Nam chưa tự sản xuất được động cơ thì không thể nói đến chuyện hình thành nền công nghiệp xe máy", ông Phong khẳng định. Ông Nguyễn Mỹ, trưởng ban thư ký hiệp hội xe máy Việt Nam, cũng đồng tình rằng, các đơn vị trong nước hiện chỉ nặng về lắp ráp, mà chưa chú ý tới đầu tư sản xuất, đặc biệt là động cơ. 7. Nh×n L¹i C¬ ChÕ Qu¶n Lý Xe M¸y 7.1. Tõ L¬i Láng Qu¶n Lý Thêi tr­íc, khi cßn ¸p dông h¹n ngh¹ch nhËp khÈu cã lóc bung ra gÇn hµng tr¨m c¬ së l¾p r¸p xe m¸y. Nµo ch¹y chät xin xá, nµo mua b¸n tranh giµnh …quota, m¹nh ai nÊy lµm. Lîi léc thua thiÖt ®Òu cã, cßn tiªu cùc th× khái ph¶i nãi. Ngay ®Õn h×nh thøc hµng ®æi hµng víi n­íc b¹n Lµo còng bÞ lîi dông. Cßn nhí cã n¨m thèng kª sè l­îng tái VN xuÊt khÈu ®æi xe m¸y Dream khiÕn ai còng ph¶i giËt m×nh, v× tÝnh ra mçi ng­êi d©n lang tiªu thô ngãt ngÐt hai chôc c©n tái trong 1 n¨m. Thùc ra lµ tái ta quay vßng. §Õn n¨m 1997,nhµ n­íc bá h¹n ngh¹ch, nh­ng ng¨n chÆn DN “¨n xæi” b»ng c¸ch t¨ng thuÕ nhËp khÈu xe m¸y, h¹n chÕ l¾p r¸p th­¬ng m¹i ®¬n thuÇn, råi tiÕn tíi kh«ng cho nhËp bé linh kiÖn d­íi d¹ng CKD1, CKD2 vµ bá lu«n chÕ ®é ®æi tái lÊy xe m¸y… trËt tù trong lÜnh vùc l¾p r¸p xe m¸y nhê ®ã ®­îc v·n håi, sè DN ®­îc gi¶m m¹nh, chØ cßn kho¶ng 20 c¬ së. Vµ cïng víi c¸c DN cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, hä chuyÓn h­íng sang ®Çu t­ s¶n xuÊt xe m¸y d­íi d¹ng IKD. Víi mong muèn nhanh chãng h×nh thµnh nÒn c«ng nghiÖp s¶n xuÊt xe m¸y mét c¸ch thùc sù. Nhµ n­íc ®· cã c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch m¹nh mÏ, ®Æc biÖt lµ viÖc ¸p dông møc thuÕ nhËp khÈu ­u ®·i theo tû lÖ N§h ®èi víi bé linh kiÖn xe m¸y nhËp khÈu. Song v× nãng véi, nªn v« t×nh quªn mÊt bµi häc lÇn tr­íc. H¬n n÷a, sù th©m nhËp cña xe m¸y TQ víi gi¸ rÎ ch­a b»ng nöa xe m¸y NhËt, ®· khiÕn cã sù ngé nhËn vÒ mét h­íng ph¸t triÓn míi cña nghµnh s¶n xuÊt xe m¸y theo kiÓu “®i t¾t, ®ãn ®Çu”, l¾p r¸p nh÷ng chiÕc xe m¸y cã kiÓu d¸ng, mÉu m· ®a d¹ng vµ gi¸ c¹nh tranh ®Õn møc “c¸c ®¹i gia “trong lµng s¶n xuÊt xe m¸y khu vùc còng ph¶i “ cói ®Çu lµm theo”. Nh­ Honda ViÖt Nam kh«ng cßn c¸ch nµo kh¸c, ®Ó gi÷ thÞ phÇn ph¶i tung ra dßng xe tÇm tÇm nh­ kiÓu Wave Alpha víi gi¸ nhØnh h¬n xe TQ mét chót. Tuy nhµ s¶n xuÊt vµ ng­êi tiªu dïng d­îc lîi , song c¸c c¬ quan chøc n¨ng nhµ n­íc ®· kh«ng kiÓm soat ®­îc sù bung ra cña h¬n 50 DN s¶n xuÊt xe m¸y. Trong sè ®ã, kh«ng Ýt DN chØ thuÇn tuý l¾p r¸p th­¬ng m¹i hoÆc Èn m×nh d­íi c¸i vá N§H ®Ó thùc hiÖn c¸c hµnh vi gian lËn th­¬ng m¹i, trèn thuÕ. Nhµ n­íc mÊt hµng ngh×n tØ ®ång, chØ riªng sè truy thu trong n¨m 2001 do khai man tû lÖ N§H còng h¬n 1000 tû ®ång. Trong khi l­îng xe m¸y trµn vµo VN t¨ng chãng mÆt, tõ 500-600 ngh×n lªn 2,1 triÖu chiÕc n¨m 1999 vµ 2,3 triÖu chiÕc n¨m 2000. §Õn lóc sùc tØnh ra th× ®­¬ng phè ®· dµy ®Æc xe m¸y, tai n¹n giao th«ng do xe m¸y t¨ng vät, « nhiÔm kh«ng khÝ ngµy thªm nÆng h¬n …C¸c c¬ quan chøc n¨ng cña nhµ n­íc khi Êy véi vµng ®­a ra hµng lo¹t biÖn ph¸p xö lý kh¾c phôc, nh­ng do thiÕu sù phèi hîp ®ång bé nªn v¸ ®­îc lç nä l¹i thñng lç kia, t×nh h×nh rèi nh­ canh hÑ, ®Õn møc liªn tiÕp mÊy k× häp Quèc héi gÇn ®©y ®­îc nªu ra nh­ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi bøc xóc nhÊt. N¨m 2001, sè l­îng xe m¸y nhËp khÈu cã gi¶m mét chót xuèng con 1,9 triÖu chiÕc, song næi lªn hµng lo¹t c¸c vÊn ®Ò lªn quan ®Õn tæ chøc s½p xÕp l¹i s¶n xuÊt xe m¸y, qu¶n lý nhËp khÈu qui ho¹ch … riªng mçi viÖc ®Þnh ra ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ theo tû lÖ N§H còng rÊt phøc t¹p, nhiÒu ý kiÕn chØ ®¹o nay theo c¸ch cña Bé C«ng nghiÖp mai l¹i theo c¸ch cña Bé TµI chÝnh võa mÊt thêi gian bµn c·i võa g©y sù mËp mê, khã x¸c ®Þnh ®óng, sai. Hay nh­ qui ®Þnh tiªu chuÈn DN s¶n xuÊt, l¾p r¸p xe m¸y còng dù th¶o ®i dù th¶o l¹i tr×nh lªn tr×nh xuèng h¬n mét n¨m trêi míi ra ®­îc, khiÕn DN trong suèt thêi gian ®ã chíi víi, ch¼ng biÕt m×nh ra sao, cã ®­îc phÐp tån t¹i kh«ng? 7.2 …§Õn Th¾t B»ng H¹n Ngh¹ch Nhïng nh»ng kÐo dµi trong ph­¬ng c¸ch qu¶n lý céng víi sù ®æ lçi lÉn nhau gi÷a mét sè c¬ quan chøc n¨ng Nhµ n­íc tr­íc bu¸ r×u d­ luËn khiÕn cho suèt tõ n¨m 2001 ®Õn nöa ®Çu n¨m 2002, t×nh h×nh nhËp khÈu linh kiÖn vµ l¾p r¸p xe m¸y kh«ng nh÷ng kh«ng lËp l¹i ®­îc trËt tù mµ cßn cã phÇn lén xén h¬n .Còng trong thêi gian nµy ,®· diÔn ra hai ®ît kiÓm tra ,thanh tra liªn ngµnh trªn q