Đề án Thuế và các quy định nhập khẩu thuỷ sản của Nhật Bản - Giải pháp cho các doanh nghiệp Việt Nam vượt qua những rào cản trên

uế và các quy định nhập khẩu thủy sản của Nhật Bản, thực trạng xuất khẩu của các doanh nghiệp thủy sản Việt Nam thời gian qua, các giải pháp tháo gỡ chủ yếu Phạm vi nghiên cứu của đồ án là một số nội dung chủ yếu trong chính sách thuế và quy định nhập khẩu thủy sản của Nhật Bản. Cụ thể là các mức thuế, các ưu đãi về thuế …mà Nhật dành cho Việt Nam; các quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm, bảo vệ môi trường, nguồn lợi đối với hàng thủy sản nhập khẩu Phương pháp nghiên cứu là sử dụng phương pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử, thống kê, điều tra khảo sát, phân tích, tổng hợp, so sánh số liệu 3. Kết cấu đề án Ngoài phần mở đầu, kết luận và phụ lục, đề án chia thành 3 chương: Chương 1. Thuế và các quy định nhập khẩu thủy sản của Nhật Bản Chương 2. Phân tích thuế và các quy định nhập khẩu thủy sản của Nhật Bản Chương 3. Giải pháp cho các doanh nghiệp Việt Nam vượt qua những rào cản đối với hàng thủy sản nhập khẩu vào Nhật CHƯƠNG 1: THUẾ VÀ CÁC QUY ĐỊNH NHẬP KHẨU THUỶ SẢN CỦA NHẬT BẢN I. Tổng quan về thuế nhập khẩu Thuế nhập khẩu là thuế chính phủ đánh vào hàng hóa chuyên chở qua biên giới quốc gia hoặc lãnh thổ hải quan. Đây là một trong những công cụ lâu đời nhất của chính sách thương mại quốc tế, là biện pháp tài chính của Nhà nước nhằm can thiệp vào hoạt động ngoại thương, buôn bán trao đổi hàng hóa giữa các quốc gia. Bản chất của thuế nhập khẩu thể hiện ở hai phương diện: -Về mặt kinh tế: thuế nhập khẩu là khoản đóng góp bắt buộc của các tổ chức, cá nhân có tham gia vào hoạt động nhập khẩu vào ngân sách nhà nước -Về mặt xã hội: thuế nhập khẩu phản ánh mối quan hệ giữa nhà nước và các pháp nhân, thể nhân tham gia vào hoạt động nhập khẩu. Nó là một công cụ được nhà nước sử dụng để thực hiện chức năng quản lý của mình đối với các họat động kinh tế đối ngoại Vai trò của thuế nhập khẩu gồm: - Thuế nhập khẩu tạo nguồn thu cho ngấn sách nhà nước: nhà nước huy động một phần thu nhập quốc dân được tạo ra từ hoạt động nhập khẩu hàng hóa để tập trung vào ngân sách nhà nước. - Thuế nhập khẩu là một công cụ tài chính được nhà nước sử dụng để kiểm soát và điều tiết hoạt động nhập khẩu hàng hóa. - Thuế nhập khẩu bảo hộ sản xuất trong nước: việc định mức thế tác động trực tiếp tới giá cả, sức cạnh tranh của hàng hóa nhập khẩu, thể hiện quan điểm bỏa hộ của nhà nước đối với hàng hóa nội địa II. Thuế và các quy định nhập khẩu thuỷ sản của Nhật Bản 1. ThuÕ nhËp khÈu 1.1. S¬ l­îc vÒ hÖ thèng thuÕ quan cña NhËt B¶n N¨m 1955, NhËt B¶n lµ thµnh viªn cña HiÖp ®inh chung vÒ thuÕ quan vµ th­¬ng m¹i(GATT). N¨m 1970, viÖc kiÓm so¸t thuÕ quan ®èi víi hÇu hÕt c¸c mÆt hµng ®· ®­îc xo¸ bá. N¨m 1980, ngoµi c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp vµ 1 sè s¶n phÈm c«ng nghiÖp cao, hÇu hÕt c¸c rµo c¶n thuÕ quan ®· ®­îc gì bá Ngµy 1/8/1971, hÖ thèng ­u ®·i thuÕ quan cña NhËt B¶n b¾t ®Çu cã hiÖu lùc. Môc tiªu cña hÖ thèng nµy lµ kÝch thÝch c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn t¨ng c­êng xuÊt khÈu vµo NhËt ®Ó ®Èu nhanh tèc ®é t¨ng tr­ëng, rót ng¾n tiÕn tr×nh c«ng ngiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc, xo¸ bá bÊt ®ång gi÷a c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn víi c¸c n­íc c«ng nghiÖp Th«ng th­êng c¸c mÆt hµng ®­îc ¸p dông møc thuÕ ­u ®·i th× kh«ng chÞu giíi h¹n cña h¹n ng¹ch. Nh­ng khi viÖc ­u ®·i thuÕ quan nµy g©y ¶nh h­ëng xÊu tíi ngµnh thuû s¶n NhËt B¶n th× mét quu ®Þnh ngo¹i lÖ sÏ ®­îc ban hµnh nh»m ho·n viÖc ¸p dông chÕ ®é ­u ®·i thuÕ quan cho c¸c mÆt hµng thñy s¶n nhËp khÈu vµo NhËt B¶n 1.2. Bèn møc thuÕ NhËt B¶n ®ang ¸p dông Møc thuÕ chung: lµ møc thuÕ c¬ b¶n c¨n cø theo luËt thuÕ quan NhËt B¶n, ®­îc ¸p dông trong mét thêi gian dµi( nh­ng kh«ng ¸p dông víi c¸c thµnh viªn cña WTO) Møc thuÕ t¹m thêi: lµ møc thuÕ ®­îc ¸p dông trong 1 thêi h¹n nhÊt ®Þnh Møc thuÕ ­u ®·i phæ cËp(GSP): lµ møc thuÕ ¸p dông cho viÖc nhËp khÈu hµng ho¸ tõ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn hay c¸c khu vùc l·nh thæ. Møc thuÕ ¸p dông cã thÓ thÊp h¬n nh÷ng møc thuÕ ®­îc ¸p dông cho c¸c hµng ho¸ cña nh÷ng n­íc ph¸t triÓn Møc thuÕ WTO: lµ m­c thuÕ c¨n cø vµo cam kÕt WTO vµ c¸c hiÖp ®Þnh quèc tÕ kh¸c VÒ nguyªn t¾c, møc thuÕ ¸p dông theo thø tù møc thuÕ GSP - møc thuÕ WTO - møc thuÕ t¹m thêi - møc thuÕ chung. 2. Các quy định về nhập khẩu 2.1. Quy định về an toàn vệ sinh thực phẩm Luật vệ sinh thực phẩm của Nhật Bản ra đời năm 1947 được sửa đổi, bổ sung lần gần đây nhất là ngày 30/5/2003. Mục đích của Luật vệ sinh thực phẩm là ngăn chặn những thực phẩm nguy hại cho sức khoẻ của người tiêu dùng. Do tình trạng hiện nay nhiều nước sản xuất đã sử dụng quá nhiều hoá chất trong nuôi trồng thuỷ sản, chế biến thực phẩm và bảo quản sản phẩm, Nhật Bản đã đưa ra các quy định mới, cụ thể đối với từng mặt hàng thuỷ sản nhập khẩu; lập danh sách các hoá chất, kháng sinh bị cấm, định lượng cụ thể cho những hoá chất và kháng sinh được phép sử dụng; lên danh sách hoá chất/kháng sinh/phụ gia được phép/không được phép có trong thực phẩm… 2.2. Quy định về kiểm dịch thực phẩm Luật kiểm dịch áp dụng cho các mặt hàng nhập khẩu từ nơi đang có dịch bệnh hoặc nghi ngờ có dịch bệnh. Tất cả các mặt hàng thực phẩm tại khu vực đang bị dịch, khi xuất khẩu vào thị trường Nhật đều phải có giấy chứng nhận vệ sinh an toàn thực phẩm do nước xuất khẩu cấp 2.3. Quy định về chất lượng sản phẩm Nhật Bản có đòi hỏi rất cao về chất lượng sản phẩm. Luật trách nhiệm sản phẩm quy định: nhà kinh doanh phải bồi thường cho người tiêu dùng vì những thiệt hại do sử dụng sản phẩm bị lỗi. Luật có hiệu lực kể từ 7/1995. 2.4. Quy định về truy xuất nguồn gốc sản phẩm Để thực hiện việc truy xuất nguồn gốc thuỷ sản, Nhật Bản đã có những quy định về nhãn mác khắt khe đối với các mặt hàng thuỷ sản  nhập khẩu. Nhật Bản còn yêu cầu các nước sản xuất thực phẩm xuất khẩu vào Nhật phải thực hiện hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm phù hợp với Nhật Bản. 2.5. quy định về bảo vệ môi trường Nhật rất coi trọng vấn đề môi trường, cục môi trường khuyến khích sử dụng sản phẩm đóng dấu “Ecomark”. Để được đóng dấu này, sản phẩm đáp ứng các tiêu chuẩn rất khắt khe của Nhật CHƯƠNG 2: PHÂN TÍCH THUẾ VÀ CÁC QUY ĐỊNH NHẬP KHẨU THỦY SẢN CỦA NHẬT BẢN I. Thực trạng xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang Nhật thời gian qua Xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam sang Nhật Bản trong 3 thập kỷ qua có xu hướng tăng, tuy nhiên về khối lượng bị giảm nhẹ vào giai đoạn 1998-2000. Trong giai đoạn thập kỷ 60-70, Nhật chiếm tới  70 - 75% tổng kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam. Trong thập kỷ 80 - 90, Việt Nam đã mở rộng thị trường xuất khẩu, thị phần Nhật Bản thu hẹp xuống mức 50 - 60%. Cuối thấp kỷ 90, tỷ trọng này còn 40-45% và đến nay chỉ còn khoảng 25-30%. Đây là tỉ trọng hợp lý đối với cơ cấu thị trường xuất khẩu của thủy sản Việt Nam. Biểu đồ 1: Xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang Nhật 1997-2005 Nguồn: Bộ Thủy Sản Việt Nam Trong 3 th¸ng ®Çu n¨m 2008, gi¸ trÞ xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam sang NhËt ®¹t 138,59 triệu USD, tăng 13,5%. Thủy s¶n ViÖt Nam ®­îc thÞ tr­êng NhËt B¶n ®¸nh gi¸ kh¸ cao. §Æc biÖt c¸c s¶n phÈm t«m, mùc, c¸ ngõ ®«ng l¹nh... rÊt ®­îc ­a chuộng Bảng 1: Các mặt hàng thủy sản Việt Nam xuất khẩu sang Nhật 1998-2005 Đơn vị: 1000 USD 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Tôm ĐL 215.261 240.133 291.035 289.606 345.394 388.541 521.427 517.831 Cá ĐL (trừ cá ngừ) 24.610 19.868 26.348 25.330 33.575 43.288 50.527 53.621 Mực ĐL 45.350 39.453 41.958 46.368 46.438 35.534 46.173 50.573 Bạch tuộc ĐL 12.151 15.996 12.046 14.667 18.228 20.421 29.295 27.247 Mực khô 17.121 14.997 15.369 13.198 17.326 10.766 20.255 17.225 Cá khô 3.304 2.415 2.537 2.304 3.526 1.609 4.315 7.537 Ruốc khô 3.253 2.853 2.893 2.520 2.389 2.005 2.582 1.865 Cá ngừ ĐL 8.345 9.685 11.700 21.258 21.737 10.778 8.630 13.027 Mặt hàng khác 28.142 37.673 65.587 50.650 48.846 69.896 88.991 111.842 Tổng 357.537 383.073 469.473 465.901 537.459 582.838 772.195 785.876 Nguồn: Bộ Thủy Sản Việt Nam Trong nh÷ng n¨m võa qua, viÖc xuÊt khÈu thuû s¶n tõ ViÖt Nam sang NhËt B¶n ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu ®¸ng kÓ. Tuy nhiªn nh÷ng thµnh tùu ®ã lµ ch­a t­¬ng xøng víi n¨ng lùc s¶n xuÊt, xuÊt khÈu thuû s¶n cña c¸c doanh ngiÖp ViÖt Nam, còng nh­ nhu cÇu to lín cña thÞ tr­êng NhËt B¶n ®èi víi c¸c mÆt hµng thuû s¶n. VÉn cßn rÊt nhiÒu vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong viÖc xuÊt khÈu vµ tiªu thô mÆt hµng thñy s¶n t¹i thÞ tr­êng NhËt B¶n. Mét trong sè ®ã lµ lµm thÕ nµo ®Ó v­ît qua mét c¸ch hiÖu qu¶ hµng rµo thuÕ quan vµ c¸c quy ®Þnh cña NhËt B¶n vÒ nhËp khÈu thuû s¶n. §©y lµ mét trë ng¹i kh«ng nhá ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam khi muèn xuÊt khÈu thuû s¶n sang NhËt II. Phân tích thuế vµ c¸c quy ®Þnh nhËp khÈu thuû s¶n cña NhËt B¶n 1. Thuế nhËp khÈu thủy sản của Nhật Bản Hàng thủy sản nhập khẩu vào Nhật phải chịu các thuế sau: - Thuế nhập khẩu, bao gồm: thuế giá trị gia tăng, thuế mua, thuế phụ thu và các thuế địa phương - Thuế tiêu thụ = (Thuế nhập khẩu + Trị giá CIF của hàng nhập khẩu) x 5%      - Thuế bao bì  (không áp dụng cho hàng hoá < 10.000 yên)            Sau khi nộp thuế đầy đủ, nhà nhập khẩu nhận được giấy phép nhập khẩu và tiến hành thông quan. NhËt B¶n hiÖn ¸p dông 4 møc thuÕ nhËp khÈu theo thø tù møc thuÕ GSP - møc thuÕ WTO - møc thuÕ WTO - møc thuÕ t¹m thêi - møc thuÕ chung (bảng 2). Møc thuÕ GSP chØ ¸p dông khi tho¶ m·n c¸c ®iÒu kiÖn trong Ch­¬ng 8 cña LuËt ¸p dông thuÕ suÊt ­u ®·i cña NhËt B¶n. Møc thuÕ WTO chØ ¸p dông khi nã thÊp h¬n c¶ møc thuÕ t¹m thêi vµ møc thuÕ chung. Nh­ vËy møc thuÕ chung ¸p dông cho nh÷ng n­íc kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn WTO, møc thuÕ WTO ¸p dông cho nh÷ng n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn lµ thµnh viªn WTO vµ møc thuÕ GSP ¸p dông cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. NÕu møc thuÕ t¹m thêi thÊp h¬n nh÷ng møc thuÕ trªn nã sÏ ®­îc ¸p dông. VÒ ®iÒu kiÖn h­ëng quy chÕ ưu ®·i ®èi víi c¸c mÆt hµng thñy s¶n: NhËt B¶n ®· ®­a ra danh s¸ch c¸c mÆt hµng thuû s¶n ®­îc h­ëng quy chÕ ­u ®·i(hÖ thèng danh s¸ch tÝch cùc). ThuÕ nhËp khÈu ®èi víi c¸c mÆt hµng nµy thÊp h¬n tõ 10%-100% so víi biÓu thuÕ chung. ThuÕ quan ­u ®·i kh«ng ¸p dông ®èi víi c¸c s¶n phÈm kh«ng cã tªn trong danh s¸ch tÝch cùc. Th«ng th­êng c¸c mÆt hµng thuû s¶n ®­îc nhËn quy chÕ ­u ®·i th× kh«ng chÞu gíi h¹n cña h¹n ng¹ch. Tuy vËy nÕu viÖc c«ng nhËn quy chÕ ­u ®·i ®èi víi hµng nhËp khÈu cã thÓ g©y ¶nh ­ëng xÊu tíi ngµnh thñy s¶n trong n­íc th× mét quy ®Þnh vÒ c¸c tr­êng hîp ngo¹i lÖ sÏ ®­îc ®­a ra ®Ó t¹m ho·n quy chÕ ­u ®·i cña s¶n phÈm nµy. ĐÓ ¸p dông quy ®Þnh nµy, ph¶i chøng minh ®­îc viÖc ¸p dông quy chÕ ­u ®·i sÏ dÉn ®Õn t¨ng kim ng¹ch nhËp khÈu thuû s¶n vµ c¸c s¶n phÈm nhËp khÈu ®ã sÏ ph­¬ng h¹i ®Ðn viÖc s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng t­¬ng tù . §ång thêi, còng ph¶i chøng minh r»ng cÇn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p khÈn cÊp ®Ó b¶o vÖ ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc . ¦u ®·i thuÕ quan phæ cËp chØ ®ùoc ¸p dông cho nh÷ng hµng hãa nhËp khÈu tõ mét khu vùc hay mét quèc gia ®­îc h­ëng qui chÕ GSP. N¬i xuÊt xø cña hµng hãa lµ n¬i mµ hµng ho¸ ®uîc s¶n xuÊt ra. Bảng2 : Biểu thuế một số mặt hàng thủy sản nhập khẩu vào Nhật Mã HS Mặt hàng Mức thuế chung WTO ưu đãi 0306.11 0306.12 0306.13 Tôm hùm, tôm sú, tôm pandan đông lạnh 4% 1% 0% 0306.21 0306.22 0306.23 Tôm hùm, tôm sú, tôm pandan sống/ tươi/ ướp lạnh 6% 5% 4% 0% 0306.19 - 010 Các loài tôm khác đông lạnh 4% 2% 0306.29 - 110 Các loài tôm khác sống/ tươi/ ướp lạnh 4% 2% 0306.14 - 010 020,030,040,090 0306.24 - 110 Các loài sam, cua, ghẹ… đông lạnh/ sống/ tươi/ ướp lạnh 6% 4% 0303.44 Cá ngừ mắt to (Thunnus obesus) đông lạnh 5% 3,5% 0302.34 Cá ngừ (Thunnus obesus) tươi/ ướp lạnh 5% 3,5% 0303.46 Cá ngừ Ôxtrâylia (Thunnus maccoyii) đông lạnh 5% 3,5% 0302.36 Cá ngừ Ôxtrâylia (Thunnus maccoyii) tươi/ ướp lạnh 5% 3,5% 0303.41 Cá ngừ vây dài (Thunnus alalunga) 5% 3,5% 0302.31 Cá ngừ vây dài (Thunnus alalunga) tươi/ ướp lạnh 5% 3,5% Nguồn: Bộ Thủy Sản Việt Nam MÆc dï quan hÖ th­¬ng m¹i và buôn bán giữa Việt Nam - NhËt B¶n thời gian qua ®· kh¸ phát triÓn nh­ng tíi nay ViÖt Nam vẫn ch­a ®­îc h­ëng chÕ ®é ưu đãi tèi huÖ quèc(MFN) một cách ®Çy ®ñ - theo như quy ®Þnh t¹i §iÒu 1 cña GATT. §a phÇn c¸c mÆt hµng thuû s¶n ViÖt Nam nhËp khÈu sang NhËt ph¶i chÞu møc thuÕ chung - møc thuÕ cao nhÊt. ChÕ ®é ­u ®·i thuÕ quan phæ cËp(GSP) hÇu nh­ kh«ng mang l¹i cho ViÖt Nam gi¸ trÞ to lín nµo, v× sè c¸c mÆt hµng cã lîi Ých thiÕt thùc trong GSP kh«ng nhiÒu, trong khi ®ã viÖc chøng minh vµ lµm c¸c thñ tôc ®Ó ®­îc h­ëng møc thuÕ ­u ®·i l¹i tèn kÐm vµ mÊt nhiÒu thêi gian. Cụ thể, nÕu hµng thñy s¶n nhËp khÈu vµo NhËt B¶n cã ®ñ ®iÒu kiÖn để ¸p dông møc thuÕ ­u ®Éi th× tr­íc tiªn ph¶i xin cÊp giÊy chøng nhËn xuÊt xø, sau ®ã lµm thñ tôc xin h­ëng ­u ®·i thuÕ quan cña NhËt B¶n. GiÊy chøng nhËn xuÊt xø chØ cã gi¸ trÞ trong vßng 1 n¨m kÓ tõ ngµy cÊp. Thêi h¹n hiÖu lùc cã thÓ kÐo dµi, nhưng chỉ trong trường hợp chøng minh ®­îc hoµn c¶nh bÊt kh¶ kh¸ng nh­ gÆp ph¶i thiªn tai, ho¶ ho¹n… Tr­êng hîp ch­a cã gi¸y chøng nhËn xuÊt xø khi khai b¸o nhËp khÈu, nhµ nhËp khÈu cÇn tr×nh c¸c tµi liÖu chøng minh viÖc ®· xin giÊy chøng nhËn xuÊt xø vµ nguyªn nh©n viÖc xuÊt tr×nh chËm chÔ, sau ®ã ®iÒn vµo hai b¶n “§¬n xin ho·n xuÊt tr×nh –biÓu mÉu A” . Mét thùc tÕ lµ rất nhiÒu lo¹i mÆt hµng thuû s¶n cña ViÖt Nam khi xuÊt khÈu sang NhËt Bản ph¶i chÞu mét møc thuÕ cao h¬n so víi so víi c¸c mÆt hµng cïng lo¹i cña Trung Quèc vµ 1 sè n­íc Asean. §iÒu nµy ®· lµm t¨ng gi¸ b¸n vµ gi¶m søc c¹nh tranh cña hµng thuû s¶n ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng NhËt B¶n . 2. C¸c quy ®Þnh nhËp khÈu thủy sản của Nhật Bản Việc nhập khẩu thực phẩm nói chung và các mặt hàng thủy sản nói riêng vào Nhật Bản phải trải qua rất nhiều bước, với những quy định hết sức nghiêm ngặt và thủ tục rườm rà (sơ đồ 1). Điều này gây rất nhiều khó khăn cho nhà nhập khẩu . Thông thường, công việc đầu tiên trong quy trình nhập khẩu là việc ký kết hợp đồng nhập khẩu giữa nhà nhập khẩu Nhật Bản và nhà xuất khẩu nước ngoài. Các giao dịch tiếp theo trong quy trình nhập khẩu bao gồm: -Xin giấy phép nhập khẩu nếu lô hàng chịu sự chi phối của một số điều luật của Nhật Bản. -Mở thư tín dụng (L/C). -Ký hợp đồng bảo hiểm, hợp đồng vận chuyển. -Thu thập hoá đơn, chứng từ. -Dỡ hàng và chuyển hàng vào kho ngoại quan. -Làm thủ tục kiểm dịch. -Làm thủ tục hải quan. -Thông quan. Người xuất khẩu nước ngoài Người nhập khẩu Người sử dụng Hợp đồng nhập khẩu Đặt hàng Chính phủ Nhật Các quy định đặc biệt Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản Hạn ngạch nhập khẩu Ngân hàng quản lý ngoại hối Cho phép nhập khẩu Thông báo nhập khẩu Mở L/C Ngân hàng Công ty bảo hiểm Hợp đồng bảo hiểm Công ty chuyên chở Hợp đồng vận chuyển Vận đơn Dỡ hàng, chuyển đến kho ngoại quan Lệnh giao hàng Thông quan Trạm Kiểm dịch Nhật Bản Hải quan Nhật Bản Sơ đồ 1: Quy trình chung nhập khẩu thực phẩm vào Nhật  Nguồn: Bộ Thủy Sản Việt Nam NhËt B¶n lµ mét trong nh÷ng n­íc cã c¸c quy ®Þnh hÕt søc chÆt chÏ vµ nghiªm ngÆt vÒ viÖc nhËp khÈu thuû s¶n. §Æc biÖt lµ c¸c quy ®Þnh vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. §iÒu nµy ®· g©y ra rÊt nhiÒu khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam. ViÖc nhËp khÈu ®ßi hái ph¶i lµm rÊt nhiÒu thñ tôc giÊy tê kh¸c nhau, tr¶i qua nhiÒu b­íc kiÓm tra cña NhËt B¶n. §iÒu nµy kh«ng chØ lµm mÊt thêi gian mµ cßn lµm ph¸t sinh chi phÝ tốn kém (sơ đồ 2) . NhËt B¶n cã yªu cÇu rÊt cao vÒ chÊt l­îng vµ an toµn vÖ sinh ®èi víi hµng thuû s¶n, nh÷ng yªu cÇu nµy nhiÒu khi v­ît qu¸ kh¶ n¨ng ®¸p øng cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Ó cã thÓ xuÊt khÈu sang NhËt B¶n vµ chÝnh nh÷ng ®iÒu nµy trë thµnh c¸c rµo c¶n kü thuËt rÊt khã v­ît qua. Trong thêi gian gÇn đây, rÊt nhiÒu lô hµng thuû s¶n cña ViÖt Nam kh«ng ®­îc phÐp nhập khÈu vµo NhËt do kh«ng ®¸p øng ®­îc c¸c quy ®Þnh vÒ an toµn vÖ sinh thùc phÈm . Hai n­íc ch­a cã tho¶ ­íc vÒ vÖ sinh, kiÓm dÞch ®éng thùc vËt ®­îc NhËt c«ng nhËn. Ng­êi NhËt nói chung thường tín nhiÖm hµng ho¸ cã dÊu JAS (Japan agricultural standards: LuËt vÒ tiªu chuÈn ho¸ c¸c mÆt hµng n«ng, l©m s¶n, quy ®Þnh c¸c tiªu chuÈn vÒ chÊt l­îng vµ quy t¾c ghi nh·n) hoÆc JIS (Japan industrial standards: LuËt vÒ tiªu chuÈn ho¸ c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp vµ hµng tiªu dïng) do Bé Kinh tÕ Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp NhËt B¶n cÊp. HiÖn nay ë ViÖt Nam ch­a cã mét tæ chøc nµo ®­îc Bé nµy c«ng nhËn, v× vËy c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i tèn rÊt nhiÒu chi phÝ xin dÊu chÊt l­îng cña tæ chøc nµy vµ nhiÒu mÆt hµng ViÖt Nam vÉn ch­a cã chç ®øng æn ®Þnh trªn thÞ tr­êng NhËt B¶n . Sơ đồ 2: Kiểm tra thực phẩm nhập khẩu vào Nhật Nguồn: Bộ Thủy Sản Việt Nam Hai n­íc ch­a cã tho¶ ­íc vÒ vÖ sinh, kiÓm dÞch ®éng thùc vËt ®­îc NhËt B¶n c«ng nhËn. Ng­êi NhËt nh×n chung ®Òu tÝn nhiÖm hµng ho¸ cã dÊu JAS (Japan agricultural standards: LuËt vÒ tiªu chuÈn ho¸ c¸c mÆt hµng n«ng, l©m s¶n, quy ®Þnh c¸c tiªu chuÈn vÒ chÊt l­îng vµ quy t¾c ghi nh·n) hoÆc JIS (Japan industrial standards: LuËt vÒ tiªu chuÈn ho¸ c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp vµ hµng tiªu dïng) do Bé Kinh tÕ Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp NhËt B¶n (hoÆc mét tæ chøc n­íc ngoµi ®­îc Bé nµy c«ng nhËn) cÊp. HiÖn nay ë ViÖt Nam ch­a cã mét tæ chøc nµo ®­îc Bé nµy c«ng nhËn, v× vËy c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i tèn rÊt nhiÒu chi phÝ xin dÊu chÊt l­îng cña tæ chøc nµy vµ nhiÒu mÆt hµng ViÖt Nam vÉn ch­a cã chç ®øng æn ®Þnh trªn thÞ tr­êng NhËt B¶n . ThÞ tr­êng NhËt B¶n lµ mét trong nh÷ng thÞ tr­êng cao cÊp ®ßi hái tÝnh chuyªn nghiÖp rÊt cao vÒ nhiÒu mÆt. NhËt B¶n ngµy cµng th¾t chÆt c¸c quy ®Þnh vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm ®èi víi c¸c mÆt hµng thuû s¶n còng nh­ yªu cÇu b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i trong khi c¸c doanh nghiÖp cña ViÖt Nam ch­a thùc sù nhËn thøc, hiÓu biÕt râ vµ kÞp chuyÓn h­íng s¶n xuÊt ®Ó ®¸p øng nh÷ng tiªu chuÈn nµy . NhËt B¶n lµ mét trong nh÷ng thÞ tr­êng ®­îc coi lµ b¶o hé cao, ®Æc biÖt lµ ®èi víi mÆt hµng thuû s¶n. NhËt B¶n th­êng sö dông c¸c rµo c¶n kü thuËt b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc. H¬n n÷a, NhËt B¶n hiÖn nay vÉn duy tr× møc trî cÊp cao ®Æc biÖt lµ víi mÆt hµng thủy s¶n. Møc trî cÊp hµng thủy s¶n cña NhËt B¶n lµ 1,4% so víi GDP, trong khi thÞ phÇn cña ngµnh nµy chØ chiÕm 1,1%. Từ cuối năm 2006, Nhật Bản đã thiết chặt các quy định kiểm soát dư lượng kháng sinh khiến nhiều lô hàng thủy sản Việt Nam xuất khẩu sang thị trường này bị từ chối hoặc bị trả lại do phát hiện chứa dư lượng kháng sinh cao hơn giới hạn cho phép theo qui định mới, đặc biệt là các lô hàng phải qua chế độ kiểm tra tăng cường. Với những chính sách đó, xuất khẩu thủy sản của Việt Nam bị ảnh hưởng khá nặng nề. Rất nhiều lô hàng của Việt Nam bị trả về, các sản phẩm luôn nằm trong sự cảnh báo ở mức cao. Kim ngạch XK thủy sản sang Nhật bị giảm sút nghiêm trọng, thậm chí có lúc các nhà xuất khẩu thuy san Việt Nam tưởng như đã mất trắng thị trường Nhật . III. Đánh giá chung về hệ thống thuế và các quy định nhập khẩu thủy sản của Nhật Bản Tõ ®Çu nh÷ng n¨m 80, NhËt B¶n ®· tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ ®èi ngo¹i theo h­íng më cöa thÞ tr­êng b»ng viÖc c¾t gi¶m vµ b·i bá thuÕ nhËp khÈu, chÊm døt vµ níi láng c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ sè l­îng, c¶i thiÖn hÖ thèng cÊp chøng nhËn, cÊp tÝn dông nhËp khÈu vµ c¸c biÖn ph¸p kh¸c. C¸c nç lùc nµy cña NhËt B¶n ®· lµm gi¶m ®¸ng kÓ nh÷ng rµo c¶n nhËp khÈu. Hệ thống thuế quan nói chung và thuế nhập khẩu nói riêng của Nhật Bản được đánh giá là khá đầy đủ, hoàn thiện, phù hợp với các chuẩn mực quốc tế. Thuế nhập khẩu thủy sản của Nhật Bản một mặt bảo hộ ngành thủy sản trong nước một cách hợp lý, mặt khác vẫn phù hợp với các yêu cầu hội nhập kinh tế, đảm bảo nguồn thu cho cho ngân sách. Các biểu thuế thường được điều chỉnh một cách linh hoạt cho phù hợp với tình hình kinh tế và chính sách nhập khẩu của Nhật theo từng giai đoạn, từng thời kỳ nhất định . Tuy nhiªn, NhËt B¶n vÉn duy tr× nhiÒu biÖn ph¸p h¹n chÕ hoÆc cÊm nhËp ®èi víi hµng ho¸ n­íc ngoµi vµo thÞ tr­êng n­íc nµy. ViÖc h¹n chÕ nµy Qua ph©n tÝch nh÷ng rµo c¶n th­¬ng m¹i cña NhËt B¶n ®èi víi hµng nhËp khÈu, ®iÒu chóng ta dÔ nhËn thÊy lµ møc b¶o hé rÊt cao vµ h×nh thøc b¶o hé rÊt ®a d¹ng, phøc t¹p cña chÝnh phñ NhËt ®èi víi hµng thuû s¶n. Sèng trong m«i tr­êng cã møc sèng cao nªn ng­êi tiªu dïng NhËt B¶n cã nh÷ng ®ßi hái rÊt kh¾t khe vÒ chÊt l­îng, an toµn vÖ sinh thùc phÈm, để ®¶m b¶o søc khoÎ ng­êi tiªu dïng, vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i vµ t«n träng c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng. Hä ®Æt ra nh÷ng tiªu chuÈn ®Æc biÖt chÝnh x¸c vÒ chÊt l­îng, ®é bÒn, ®é tin cËy vµ sù tiÖn dông cña s¶n phÈm. Chính những quy định này đã gây ra nhiều khó khăn cho thủy sản nhập khẩu vào thị trương Nhật Bản – nhất là khi nó được xuất từ những quốc gia đang phát triển như Việt Nam. CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP CHO CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM VƯỢT QUA RÀO CẢN ĐỐI VỚI HÀNG THỦY SẢN NHẬP KHẨU VÀO NHẬT I. Triển vọng xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang Nhật Trong bối cảnh quan hệ kinh tê Việt Nam - Nhật Bản đã chuyển sang đối tác chiến lược, cùng với những dấu hiệu phục hồi của nền kinh tế Nhật, triển vọng cho việc xuất khẩu hàng thủy sản Việt Nam sang Nhật Bản là rất lớn Nhật Bản dành ưu đãi GSP cho một số mặt hàng của các nước đang phát triển và kém phát triển, trong đó có Việt Nam. Việt Nam đã chính thức ký Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện ASEAN – Nhật Bản (AJCEP) ngày 1/4/2008, hiệp định dự kiến có hiệu lực từ cuối năm 2008. Trong khuôn khổ AJCEP, Việt Nam cam kết loại bỏ thuế quan đối với 82% giá trị thương mại hai chiều Việt – Nhật trong 16 năm. Việt Nam mặc nhiên hưởng lợi từ ưu đãi của Nhật Bản cam kết dành chung cho ASEAN. Theo cam kết AJCEP, Nhật Bản đã loại bỏ thuế quan đối với gần 94% giá trị thương mại Việt – Nhật trong 10 năm. Nhật bản là thị trường nhập khẩu thủy sản thứ hai thế giới và cũng là bạn hàng lớn thứ hai của Việt Nam. Nước ta hiện đứng hàng thứ 7 trong tốp 10 nước xuất khẩu thủy sản vào Nhật Bản (khoảng 120 nghìn tấn/1 năm), giá trị kim ngạch xếp hàng thứ 6 (khoảng 800 triệu USD). Xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang Nhật quý I/2008 đạt 138,6 triệu USD, tăng 17,4% so với cùng kỳ năm ngoái. Dự báo, kim ngạch xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang Nhật có thể đạt 1,2-1,4 tỷ USD vào năm 2010 II. Giải pháp cho các doanh nghiệp Việt Nam vượt qua rào cản đối với hàng thủy sản nhập khẩu vào Nhật 1. Từ phía các cơ quan Nhà nuớc Nhà nước cần có các biện pháp giúp đỡ các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản Việt Nam-nhất là các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong việc tìm hiểu các thông tin về thị trường, hệ thống thuế quan, các quy định về nhập khẩu thủy sản của Nhật Bản. Bên cạnh đó cấn có sự quản lý, hỗ trợ các doanh nghiệp trong việc nuôi trồng, đánh bắt, chế biến thủy sản để đảm bảo các yêu cầu về chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm theo quy định khắt khe của Nhật Bản . Đẩy mạnh việc thực hiện các hiệp định song phương và đa phương đã ký kết giữa Việt Nam và Nhật Bản, đặc biệt trong lĩnh vực mậu dịch, cắt giảm thuế quan. Điều này sẽ góp phần cắt giảm chi phí thuế quan cho các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản Việt Nam . Tăng cường công tác kiểm soát và quản lý chất lượng sản phẩm. Bộ Thủy sản và các cơ quan chức năng có liên quan như Tổng cục Tiêu chuẩn đo lường chất lượng cần bổ sung những quy định cụ thể về tiêu chuẩn chất lượng và biện pháp kiểm tra, giám định sản phẩm đối với các doanh nghiệp sản xuất hàng thủy sản dựa trên tiêu chuẩn HACCP. Đồng thời hoàn thiện năng lực hoạt động của các cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền về kiểm tra và chứng nhận về vệ sinh thủy sản (hiện nay là Trung tâm kiểm tra chất lượng và vệ sinh thủy sản Việt Nam) . Hiện nay, Việt Nam vẫn chưa có cơ quan tổ chức nào về kiểm dịch vệ sinh, kiểm dịch động thực vật được phía Nhật Bản công nhận. Thời gian gần đây, rất nhiều lần các lô hàng thủy sản Việt Nam có chứng nhận kiểm dịch trong nước bị từ chối nhập khẩu vì không đáp ứng được các quy định vệ sinh của Nhật Bản. Điều này không những gây tổn thất cho từng doanh nghiệp riêng lẻ mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng tới việc xuất khẩu thủy sản của tất cả các doanh nghiệp Việt Nam, khi mà phía Nhật Bản tăng cường việc kiểm tra hàng thủy sản nhập từ Việt Nam. Các doanh nghiệp Việt Nam phải xin giấy chứng nhận kiểm dịch chất lượng từ các tổ chức kiểm dịch của Nhật Bản. Công việc này gây tốn kém thời gian và chi phí, hơn nữa thủ tục giấy tờ cũng rất phức tạp. Do đó, xây dựng những cơ sở kiểm dịch uy tín ngay ở trong nước là việc làm rất cần thiết và có ý nghĩa thiết thực đối với các doanh ngiệp xuất khẩu thủy sản Việt Nam Việc sử dụng các hóa chất, kháng sinh trong nuôi trồng, chế bỉến thủy sản vẫn chưa được kiểm soát chặt chẽ. Vì vầy cần phải tăng cường các hoạt động kiểm soát việc lưu thông buôn bán các chất kháng sinh bị câm, kiểm soát an toàn vệ sinh thủy sản tại các cảng cá, tàu cá, các đại lý, các vùng luôi tập trung. Cấm việc nhập khẩu các hóa chất kháng sinh trong danh mục cấm của Nhật Bản Có chiến lược phát triển vùng nuôi trồng thủy sản, quy hoạch cụ thể các vùng nuôi trồng và khai thác. Phối hợp phát triển cơ sở hạ tầng nuôi trồng và khai thác đặc biệt là phải phát triển thuỷ lợi thích hợp cho nuôi trồng đồng thời giữ gìn môi trường sinh thái, tạo điều kiện thuân lợi cho việc quản lý chất lượng  Đào tạo, phát triển nguồn nhân lực cho ngành thủy sản. Hiện nay trình độ nghiệp