Để ôn tập và làm tốt bài thi tốt nghiệp môn Địa lí

Để ôn tập và làm tốt bài thi tốt nghiệp môn Địa lí Mỗi học sinh có thể đã có những cách ôn tập riêng, lại thêm sự hướng dẫn của thầy cô trực tiếp giảng dạy mình. Ở bài viết này, thầy Lê Huy Hiếu - giáo viên Địa lý Trường THPT chuyên ĐHSP Hà Nội sẽ chia sẻ cùng các em một số kinh nghiệm khi ôn tập và làm bài thi Địa lí để đạt kết quả cao nhất. I. Khi ôn tập 1. Không được học tủ, học lệch: cấu trúc đề thi môn Địa của Bộ Giáo dục ban hành phủ toàn bộ chương trình, vì vậy khi ôn không nên bỏ bất cứ bài nào. Thà bỏ mươi phút học còn hơn phải ôm hận vì “tủ lệch”. 2. Trong từng bài ôn tập, cần lưu ý mấy điểm sau: - Bất kì bài học nào cũng nằm trong mối quan hệ với nhiều bài khác, vì vậy phải nắm được bài đó nằm ở phần nào của chương trình (muốn nhanh chóng nhất, hãy xem ở phần mục lục). - Không nên ôn theo kiểu đọc lần lượt từ đầu đến cuối bài vì như vậy ghi nhớ được rất ít. Nên xem bài có bao nhiêu mục lớn, từng mục lớn có những mục nhỏ nào ( SGK Địa lí thể hiện rất rõ các tiêu mục này), trong các mục có những ý lớn nào, ý lớn bao gồm những ý nhỏ nào. Ôn theo nguyên tắc từ tổng thể đến chi tiết, từ khái quát đến cụ thể. - Đánh dấu lại những ý, những câu, những từ, số liệu quan trọng. Lần sau xem lại, không cần đọc hết bài, những chỗ đánh dấu này sẽ giúp các em nhanh chóng tái hiện toàn bộ bài học. - Ghi tóm tắt lại bài học. Có thể viết tắt, dùng kí hiệu. Mỗi câu, mỗi ý chỉ dùng một vài từ “chốt” để phần ghi lại thật ngắn gọn, đỡ mất thời gian khi xem lại. - Phần nào không hiểu thì ghi lại để trao đổi với bạn bè hoặc hỏi thầy cô giáo. Không hiểu rất khó nhớ. Chỉ nhớ mà không hiểu nội dung lúc làm bài dễ bị vận dụng sai. 3. Học bằng sơ đồ. Nên hệ thống hoá kiến thức bằng sơ đồ. Có những cách lập sơ đồ khác nhau. Dễ làm và thích hợp với việc hệ thống kiến thức là vẽ sơ đồ cây thư mục. Sơ đồ cho cả chương trình, cho từng phần nên dựa vào mục lục. Đối với từng bài, trước hết dựa vào các đề mục của bài, sau đó phát triển các nhánh ý chính, ý phụ. Vẽ sơ đồ để khi nhìn vào, các em sẽ nhanh chóng nắm được các ý quan trọng nhất của nội dung bài. 4.Số liệu trong địa lí rất nhiều. Nếu không thể nhớ chính xác các số liệu thì có thể nhớ gần đúng theo kiểu khoảng, gần bằng, lớn hơn….Đường bờ biển nước ta dài 3260 km, có thể viết hơn 3000 km cũng được chấp nhận. Nên dùng số liệu trong Atlat để đỡ phải nhớ nhiều vì phần lớn số liệu sách giáo khoa có ở đây. 5. Ôn tập luôn gắn với Atlat địa lí Việt Nam. Đây là cuốn tài liệu quan trọng được phép mang vào phòng thi tốt nghiệp. Biết sử dụng Át lát thì việc ôn tập trở nên rất nhẹ nhàng. Khi sử dụng cuốn tài liệu này cần lưu ý: - Cần nắm được cấu trúc của Atlat, việc xắp xếp các bản đồ như thế nào để khi học bài có thể nhanh chóng tìm đến các trang có liên quan. - Nhớ các kí hiệu càng nhiều càng tốt để khi học không phải giở đi giở lại mất thời gian. Atlat phần lớn sử dụng các kí hiệu tượng hình, hiểu các tượng hình này sẽ dễ nhớ hơn nhiều. Công nghiệp cơ khí kí hiệu bánh xe răng cưa, vật liệu xây dựng là ba viên gạch, cây cao su kí hiệu một đoạn cây có rãnh nghiêng và bát hứng mủ, sân bay kí hiệu máy bay, cảng kí hiệu là mỏ neo…. - Phần bản đồ chủ yếu cho thấy sự phân bố theo không gian của các đối tượng địa lí. Chú ý tới nền màu bản đồ, các kí hiệu và các biểu đồ trong các tỉnh, vùng. Phần biểu đồ ngoài bản đồ cho biết tình hình phát triển, sự thay đổi, quy mô, cơ cấu …đối tượng. - Tuỳ theo bài học mà sử dụng một hay nhiều bản đồ. Thông thường là phải dùng nhiều trang trong đó có trang chủ đạo của nội dung bài. II. Một số lỗi học sinh hay mắc khi làm bài và cách khắc phục - Đọc không kĩ đề nên trả lời dễ lạc đề hoặc trả lời không đúng trọng tâm. Cần đọc thật kĩ đề để xác định xem câu hỏi đó thuộc dạng nào ( trình bày, chứng minh, phân tích, so sánh hay giải thích). Chú ý trả lời theo nguyên tắc “hỏi cái gì trả lời cái đó”. - Phân bố thời gian làm bài không hợp lí, một số câu thường được dành quá nhiều thời gian làm quá kĩ, chi tiết nên không đủ thời gian làm các câu còn lại, phải làm sơ sài, bỏ ý, bỏ câu, mất số điểm lớn. Đề thi tốt nghiệp có 4 câu, cần làm đều cả 4 câu, không thiên lệch câu nào. Từng câu đã quy định số điểm. Việc phân bổ thời gian làm bài chủ yếu dựa vào số điểm này. - Không nháp dàn bài trước khi viết vào bài làm nên rất dễ bị sót ý. Cần phác nhanh dàn bài cho từng câu. Vừa viết vừa rà soát lại các ý. Viết theo dàn bài, bài viết sẽ mạch lạc và dễ phát hiện các ý thiếu để bổ sung. - Không biết cách trình bày cũng dễ bị mất điểm. Trình bày sơ sài theo kiểu dàn bài cho dù đúng ý cũng không được điểm tối đa, chỉ thường đạt khoảng 50 đến 75% số điểm của ý. Trình bày dài dòng quá vừa mất thời gian làm bài vừa không làm nổi bật ý trọng tâm. Các ý khác nhau viết lẫn lộn thường chỉ được điểm của một ý. Đáp án môn Địa thường rất rõ ràng, chi tiết theo từng ý. Nên trình bày rõ từng câu bằng các mục 1, 2… hoặc a,b…. Trong từng ý nên thông báo ngay ý các em định trình bày ở dòng đầu tiên, sau đó mới triển khai ra. - Đối với phần biểu đồ, học sinh mắc lỗi nhiều nhất là không xác định được đúng kiểu biểu đồ cần vẽ và vì thế mất rất nhiều điểm. Hai yếu tố để xác định kiểu biểu đồ là yêu cầu của đề và bảng số liệu. Những học sinh xác định sai kiểu vẽ phần lớn là do chỉ chú ý tới bảng số liệu mà không đọc kĩ yêu cầu của đề. Vì vậy quan trọng nhất là xem đề yêu cầu như thế nào, thể hiện cơ cấu, so sánh hay thay đổi, phát triển…Theo yêu cầu đó có thể bao nhiêu cách vẽ, sau đó kết hợp bảng số liệu mới quyết định chính xác kiểu vẽ thích hợp nhất. Những lỗi thông thường khác cần tránh là thiếu tên biểu đồ, thiếu chú giải, không điền những số liệu cần vào biểu đồ, chia khoảng cách thời gian sai, không ghi đơn vị tính. Các lỗi này sẽ làm mất điểm thành phần. Khi vẽ cũng cần tính toán kích cỡ biểu đồ vừa phải, trực quan, đẹp. Vẽ to quá mất thời gian, nhỏ quá khó nhìn. Không cần cầu kì quá đối với với các kí hiệu. Trừ đường tròn, tất cả phần còn lại của biểu đồ không được vẽ bằng bút chì mà phải vẽ bẳng bút cùng màu với chữ viết. - Phần nhận xét và giải thích bảng số liệu và biểu đồ nhiều học sinh làm rất lộn xộn và không thể hiện được các ý cần nhận xét, giải thích. Cần đọc kỹ câu hỏi để làm rõ đề yêu cầu gì, mức độ ra sao. Không xác định rõ yêu cầu chính của đề dễ bị lạc đề. Bảng số liệu thường có các tiêu chí hàng dọc, hàng ngang, dựa vào đây đưa ra các ý cần nhận xét căn bản. Bao quát toàn bộ số liệu, chú ý tới các giá trị lớn nhất, nhỏ nhất, trung bình, những đột biến. Cần thiết thì chế biến, xử lý số liệu. Có thể xắp xếp ghép nhóm lại số liệu theo thời kì, độ lớn, vùng…Đưa ra các ý nhận xét theo nguyên tắc từ khái quát đến cụ thể. Đưa ra bất cứ nhận xét gì đều phải có số liệu dẫn chứng nhưng không lắt nhắt, chi tiết quá sẽ làm cho ý nhận xét bị xé vụn. Phần giải thích (nếu đề yêu cầu) lỗi nhiều nhất là nhận xét một đằng, giải thích một nẻo. Chỉ cần giải thích những vấn đề đã nhận xét.Tuỳ từng đề mà có thể nhận xét đến đâu giải thích đến đấy hoặc nhận xét xong mới giải thích sau. - Với các câu hỏi gắn với Atlat, đề thường ra là “ Dựa vào Atlat Địalí Việt Nam và kiến thức đã học…”, làm bài học sinh thường chỉ sử dụng một trong hai cơ sở trên là không đủ, sẽ bị sót một số ý. Thiếu sót thứ hai là học sinh chỉ sử dụng một trang Atlat. Kể cả câu hỏi đơn giản nhất cũng cần thận trọng vì rất ít nội dung Địa lí chỉ nằm ở một trang. Nếu làm theo những góp ý trên, tất nhiên cùng với cách ôn tập có kế hoạch, thày tin là các em sẽ thành công. Thầy Lê Huy Hiếu (Giáo viên Địa lý Trường THPT chuyên ĐHSP Hà Nội) Mai Thị Tâm