Đề tài Cân đối cung cầu tiền tệ trong kinh tế thị trường ở Việt Nam

t×nh h×nh bµnh tr­íng cña chu kú t¨ng nhanh, nh­ng do mét vµi sù t¨ng lªn ®ã lµ t¹m thêi, nªn thu nhËp dµi h¹n b×nh qu©n kh«ng thay ®æi qu¸ nhiÒu. Nh­ vËy, trong giai ®o¹n phån vinh thu nhËp th­êng xuyªn t¨ng lªn rÊt Ýth¬n so víi thu nhËp. Trong giai ®o¹n suy tho¸i nhiÒu thu nhËp sôt xuèng t¹m thêi, thu nhËp dµi h¹n b×nh qu©n gi¶m xuèng Ýt h¬n thu nhËp. Mét hµm ý cña c¸ch sö dông cña Friedman vÒ kh¸i niÖm thu nhËp th­êng xuyªn nh­ lµ mét yÕu tè quyÕt ®Þnh cÇu tiÒn tÖ lµ cÇu tiÒn tÖ sÏ kh«ng biÕn ®éng nhiÒu cïng víi c¸c chuyÓn ®éng cña chu kú kinh doanh Mét c¸ nh©n cã thÓ gi÷ cña c¶i d­íi nhiÒu h×nh thøc tiÒn Friedman s¾p xÕp chóng thµnh 3 lo¹i tµi s¶n:tr¸i kho¸n ,cæ phiÕu , hµng ho¸. Nh÷ng ®éng lùc thóc ®Èy gi÷ nh÷ng tµi s¶n ®ã h¬n lµ tiÒn ®­îc thÓ hiÖn b»ng lîi tøc dù tÝnh vÒ mçi tµi s¶n ®ã so víi lîi tøc dù tÝnh vÒ tiÒn . Lîi tøc dù tÝnh vÒ tiÒn ( rm ) thÓ hiÖn trªn 3 sè h¹ng rb –rm , re-rm , Pe-rm , bÞ ¶nh h­ëng bëi hai nh©n tè: - C¸c dÞch vô do ng©n hµng tiÕn hµnh ®èi víi c¸c kho¶n tiÒn göi bao gåm trong cung tiÒn tÖ ,ch¼ng h¹n nh­ sè tiÒn thu ®­îc d­íi h×nh thøc c¸c sÐc ®· bÞ huû hoÆc tù ®éng tr¶ tiÒn c¸c tÝn phiÕu ...Khi nh÷ng dich vô nµy t¨ng lªn , lîi tøc dù tÝnh vÒ gi÷ tiÒn mÆt t¨ng lªn . -Tr¶ l·i cho sè d­ tiÒn mÆt . Tµi kho¶n hiÖn t¹i vµ c¸c tiÒn göi kh¸c ®­îc gåm vµo trong cung tiÒn tÖ th­êng xuyªn tr¶ l·i . Do nh÷ng viÖc tr¶ l·i t¨ng lªn , lîi tøc dù tÝnh vÒ tiÒn t¨ng lªn. C¸c sè h¹ng rb-rm , re- rm ,biÓu thÞ cho lîi tøc dù tÝnh vÒ tr¸i kho¸n ,cæ phiÕu víi lîi tøc dù tÝnh vÒ tiÒn . V× chóng t¨ng lªn nªn lîi tøc dù tÝnh t­¬ng ®èi vÒ tiÒn gi¶m xuèng , vµ cÇu tiÒn tÖ gi¶m xuèng .chóng t¨ng lªn vµ nh­ vËy lµ b»ng tØ lÖ l¹m ph¸t dù tÝnh Pe . Khi Pe-rm t¨ng lªn th× lîi tøc dù tÝnh vÒ hµng ho¸ so víi tiÒn t¨ng lªn vµ cÇu tiÒn tÖ gi¶m xuèng . Sè h¹ng sau cïng Pe- rm biÓu thÞ lîi tøc dù tÝnh vÒ hµng ho¸ so víi tiÒn dù tÝnh vÒ d÷ hµng ho¸ lµ tØ lÖ dù tÝnh cña kho¶n lîi vÒ vèn ph¸t sinh khi gi¸ c¶ cña b»ng lîi tøc dù tÝnh vÒ mçi mét tµi s¶n ®ã so víi lîi tøc dù tÝnh vÒ tiÒn . B/ Møc cung tiÒn. I.Kh¸i niÖm Møc cung tiÒn tÖ lµ l­îng tiÒn ®­îc cung øng nh»m tho¶ m·n c¸c nhu cÇu giao dÞch , chi tr¶ vµ dù tr÷ cña c¸c doanh nghiÖp , chÝnh phñ vµ c¸ nh©n . Nã ®­îc thÓ hiÖn d­íi h×nh thøc tiÒn mÆt , tiÒn göi ng©n hµng vµ c¸c tµi s¶n tµi chÝnh kh¸c . II. Thµnh phÇn cña møc cung tiÒn tÖ TiÒn mÆt l­u th«ng ngoµi hÖ thèng ng©n hµng (Mo) Mo lµ l­îng tiÒn mÆt l­u th«ng ngoµi hÖ thèng ng©n hµng phôc vô cho nhu cÇu giao dÞch th­êng xuyªn cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ trong x· héi . Mo lµ bé phËn tiÒn cã tÝnh láng cao nhÊt vµ ®ang cã xu h­íng gi¶m dÇn trong tæng l­îng thanh to¸n . T¹i c¸c n­íc ph¸t triÓn , bé phËn tiÒn mÆt trong l­u th«ng chØ chiÕm kho¶ng 5-7% møc cung tiÒn tÖ . T¹i ViÖt Nam , khèi tiÒn nµy gi¶m xuèng cßn kho¶ng 30% trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y . 2.TiÒn giao dÞch (M1) M1 lµ c¸c kho¶n tiÒn ®­îc sö dông trong giao dÞch , nã ®­îc cÊu thµnh tõ 2 bé phËn : *TiÒn mÆt (C) lµ l­îng tiÒn mÆt l­u th«ng ngoµi hÖ thèng ng©n hµng , phôc vô cho nhu cÇu th­êng xuyªn cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ trong x· héi . TiÒn mÆt giao dÞch cã hai lo¹i : TiÒn giÊy hay cßn gäi lµ giÊy b¹c ng©n hµng , do NHT¦ ph¸t hµnh ®­îc ®­a vao l­u th«ng . TiÒn kim lo¹i lµ lo¹i tiÒn ®­îc ®óc b»ng kim lo¹i , th­êng ®óc víi t­ c¸ch lÎ ®Ó thuËn tiÖn cho trao ®æi víi hµnh ho¸ , dÞch vô víi møc gi¸ c¶ kh¸c nhau vµ sö dông thanh to¸n tù ®éng b»ng m¸y . TiÒn mÆt ®­îc in vµ ®óc theo quy ®Þnh cña luËt ph¸p vµ tu©n thñ c¸c quy chÕ cña chÝnh phñ vÒ viÖc ph¸t hµnh tiÒn . TÊt c¶ tiÒn mÆt in vµ ®óc chuÈn bÞ ph¸t hµnh vµo l­u th«ng ®Òu ®­îc chuyÓn tíi NHT¦ ®Ó b¶o qu¶n vµ chuÈn bÞ ®­a vµo l­u th«ng . *TiÒn göi kh«ng kú h¹n hay cßn gäi lµ tiÒn göi ph¸t hµnh sÐc (D) lµ tiÒn göi cña c¸c tæ chøc kinh tÕ hoÆc c¸ nh©n kinh doanh göi t¹i c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i . Môc ®Ých cña ng­êi göi lo¹i tiÒn nµy lµ dïng ®Ó thanh to¸n vµ chi tr¶ hµng ho¸ vµ dÞch vô b»ng h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt qua ng©n hµng . L­îng tiÒn giao dÞch M1 lµ bé phËn linh ho¹t , nã ®­îc sö dông trong giao dÞch th­êng xuyªn vµ lµ ®èi t­îng kiÓm so¸t cña NHT¦ : M1= C + D . 3. TiÒn më réng (M2) TiÒn cung øng cßn d­îc x¸c ®Þnh theo thµnh phÇn tiÒn tÖ M2 . M2 bao gåm M1 vµ c¸c lo¹i tiÒn göi cã kú h¹n , tiÒn göi tiÕt kiÖm cña c«ng chóng göi t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông . Môc ®Ých ng­êi göi lo¹i tiÒn göi cã kú h¹n vµ tiÒn tiÕt kiÖm thu nhËp v× chóng th­êng cã l·i cao h¬n so víi lo¹i tiÒn göi kh«ng kú h¹n . M2= C+ D+ T trong ®ã T lµ tiÒn göi cã kú h¹n vµ tiÒn göi tiÕt kiÖm cña c«ng chóng. M2 kÐm linh ho¹t h¬n so víi M1 nh­ng NHT¦ cÇn ph¶i kiÓm so¸t M2 v× tiÒn göi cã kú h¹n lµ tiÒm n¨ng cña tiÒn giao dÞch . Gi÷a tiÒn göi kh«ng kú h¹n vµ tiÒn göi cã kú h¹n cã thÓ ho¸n ®æi cho nhau mét c¸ch dÔ dµng , ®Æc biÖt khi thÞ tr­êng tiÒn tÖ ph¸t triÓn . V× thÕ M2 ®­îc coi lµ khèi tiÒn kiÓm so¸t chÝnh thøc cña NHT¦ . C¸ch ph©n chia M1 vµ M2 víi c¸c quèc gia trªn thÕ giíi lµ gÇn gièng nhau , nh­ng ®Ó kiÓm so¸t vµ qu¶n lÝ khèi l­îng tiÒn nhiÒu h¬n n÷a , ®Æc biÖt ë c¸c n­íc cã thÞ tr­êng tµi chÝnh ph¸t triÓn th× ng­êi ta cßn bæ sung thªm thµnh phÇn cña tiÒn cung øng nh­ M1 , M2 ,..., M13 ... T¹i ViÖt Nam , tØ träng tiÒn göi cã kú h¹n trong M2 ®ang t¨ng lªn nhanh chãng , t¨ng lªn trªn 41% n¨m 1997 vµ trªn 50% tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n n¨m 1998 , ph¶n ¸nh t«c ®é tiÒn tÖ ho¸ nÒn kinh tÕ ®ang t¨ng lªn . 4.TiÒn tµi s¶n (M3) M3= M2 + c¸c gi¸y tê cã gi¸ M3 = C+ D+ T+ MMF trong ®ã MMF lµ c¸c chøng tõ cã gi¸ ®­îc coi nh­ tiÒn hoÆc c¸c tµi s¶n kh¸c cã thÓ chuyÓn ho¸ thµnh tiÒn . C¸c n­íc cã thÓ cã c¸ch ph©n chia M3 kh¸c nhau . VÝ dô :* T¹i Mü , ngoµi M1 , M2 cßn quy ®Þnh M3 ,L : - M3 bao gåm : M2 vµ tiÒn göi cã thêi h¹n víi mét khèi l­îng lín hîp ®ång mua l¹i dµi h¹n ,.... L bao gåm M3 vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n... *T¹i Anh , tiÒn cung øng ®­îc ph©n chia thµnh c¸c thµnh phÇn M0= C+ R M1= C+ D III. Nh©n tè ¶nh h­ëng l­îng tiÒn cung øng. 1.TØ lÖ dù tr÷ b¾t buéc NÕu tØ lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi tiÒn göi kh«ng kú h¹n t¨ng trong khi c¸c yÕu tè kh¸c kh«ng ®æi , th× hÖ sè më réng tiÒn tÖ sÏ gi¶m , dÉn ®Õn l­îng tiÒn cung øng gi¶m vµ ng­îc l¹i . Nh­ vËy l­îng tiÒn cung øng cã t­¬ng quan tØ lÖ nhgÞch víi tØ lÖ dù tr÷ b¾t buéc . 2.NghiÖp vô mua b¸n giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n cña NHT¦ Khi NHT¦ thùc hiÖn viÖc mua b¸n c¸c gi¸y tê cã gi¸ ng¾n h¹n trªn thÞ tr­êng sÏ lµm t¨ng c¬ sè tiÒn tÖ , dÉn ®Õn t¨ng l­îng tiÒn cung øng . Khi NHT¦ thùc hiÖn nghiÖp vô b¸n c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n trªn thÞ tr­êng th× sÏ lµm gi¶m c¬ sè tiÒn tÖ dÉn ®Õn gi¶m l­îng tiÒn cung øng . 3.L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu: Khi NHT¦ t¨ng l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu, dÉn ®Õn gi¶m sè tiÒn vay t¸i chiÕt khÊu, lµm gi¶m l­îng tiÒn cung øng . Ng­îc l¹i khi NHT¦ gi¶m l·i suÊt chiÕt khÊu dÉn ®Õn c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i t¨ng tiÒn vay tõ NHT¦,hay khi NHT¦ gi¶m l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu th× cã kh¶ n¨ng ¶nh h­ëng ®Õn lµm l·i suÊt thÞ tr­êng ta­ng dÉn ®Õn t¨ng l­îng tiÒn cung øng. Nh­ vËy l­îng tiÒn cung øng cã t­¬ng quan tû lÖ nghÞch víi l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu . 4.Cña c¶i x· héi Khi cña c¶i x· héi t¨ng lªn tøc lµ t¨ng s¶n l­îng hµng ho¸ ®­a vµo l­u th«ng dÉn ®Õn t¨ng c©ï vÒ tiÒn, ®ßi hái cung tiÒn t¨ng t­¬ng øng. ng­îc l¹i, khicña c¶i cña x· héi gi¶m lµm gi¶m cung tiÒn. Nh­ vËy l­îng tiÒn cung øng cã t­¬ng quan tû lÖ thuËn víi cña c¶i x· héi. 5. Ho¹t ®éng bÊt hîp ph¸p trong x· héi. Mét nÒn kinh tÕ cã nhiÒu ho¹t ®éng bÊt hîp ph¸p nh­ bu«n lËu, trèn thuÕ th×l­îng tiÒn cung øng gi¶m vµ ng­îc l¹i. 6.L·i suÊt tiÒn gõi kh«ng kú h¹n. Khi l·i suÊt tiÒn göi kh«ng kú h¹n t¨ng th× x¶y ra sù chuyÓn ®æi tõ tiÒn mÆt sang tiÒn göi, ng­êi göi tiÒn sÏ cã lîi h¬n. V× vËy lµm cho tû lÖ C/D gi¶m, dÉn ®Õn t¨ng hÖ sè më réng tiÒn tÖ.TiÒn cung øng t¨ng vµ ng­îc l¹i.L­îng tiÒn cung øng cã t­¬ng quan tû lÖ thuËn víi l·i suÊt tiÒn göi kh«ng kú h¹n . 7.Sù mÊt an toµn cña c¸c tæ chøc tÝn dông Sù kh«ng æn ®Þnh cña c¸c tæ chøc tÝn dông biÓu hiÖn b»ng kh¶ n¨ng chi tr¶ khã kh¨n , ng­êi göi rót tiÒn mÆt, dÉn ®Õn hÖ sè më réng tiÒn tÖ gi¶m lµm cho l­îng tiÒn cung øng gi¶m vµ ng­îc l¹i, nÕu ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc tÝn dông æn ®Þnh ,cã uy tÝn th× l­îng tiÒn cung øng sÏ t¨ng. Nh­ vËy l­îng tiÒn cung øng cã t­¬ng quan tû lÖ nghÞch víi sù kh«ng æn ®Þnh cña c¸c tæ chøc tÝn dông. 8.Dù ®o¸n viÖc rót tiÒn cña kh¸ch hµng. C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i dù ®o¸n kh¸ch hµng göi tiÒn vµ rót tiÒn göi nhiÒu h¬n tr­íc th× hä ph¶i t¨ng dù tr÷ d­ thõa,tû lÖ ER/D t¨ng,dÉn ®Õn hÖ sè më réng tiÒn gi¶m,l­îng tiÒn cung øng gi¶m vµ ng­îc l¹i. Nh­ vËy,l­îng tiÒn cung øng cã t­¬ng quan tû lÖ nghÞch víi dù ®o¸n viÖc rót tiÒn göi cña kh¸ch hµng víi ng©n hµng th­¬ng m¹i 9 .L·i suÊt thÞ tr­êng Khi l·i suÊt thÞ tr­êng t¨ng,chi phÝ c¬ héi cña viÖc n¾m gi÷ dù tr÷ d­ thõa cña ng©n hµng th­¬ng m¹i t¨ng,dÉn ®Õn tû lÖ ER/ D gi¶m,hÖ sè më réng tiÒn tÖ t¨ng ,l­îng tiÒn cung øng t¨ng.MÆt kh¸c,khi l·i suÊt thÞ tr­êng t¨ng,l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu cña NHT¦ kh«ng ®ái,lµm t¨ng lîi Ých cña viÖc vay tiÒn tõ NHT¦ ,dÉn ®Õn ng©n hµng th­¬ng m¹i vay tiÒn cña NHT¦ nhiÒu,lµm cho tiÒn cung øng t¨ng. PhÇn hai - C©n ®èi cung cÇu tiÒn tÖ ë viÖt nam I.Thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ ViÖt nam 1.Tèc ®é t¨ng GDP liªn tôc gi¶m sót Sau nh÷ng n¨m chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng , nÒn kinh tÕ n­íc ta ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ.Ta cã thÓ nhËn thÊy ®iÒu ®ã qua d·y sè liÖu sau: N¨m 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 % GDP t¨ng 3,7 4,8 8,1 5,3 6,1 8,6 7,9 8,5 9,5 9,3 8,2 Tuy nhiªn,trong thêi gian gÇn ®©y, tèc ®é t¨ng tr­ëng bÞ ch÷ng l¹i vµ cã chiÒu h­íng gi¶m,b¾t ®Çu tõ n¨m 1997 N¨m 1996 1997 1998 1999 % GDP t¨ng 9,3 8,2 5,8 4,8 Sù sót gi¶m nhÑ sau ®ã t¨ng dÇn cña GDP chothÊy nÒn kinh tÕ cña n­íc ta ®ang l©m vµo t×nh tr¹ng suy tho¸i.§Æt trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ thÕ giíi,sù gi¶m sót ®ã do nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ch quan sau: - Chu kú kinh tÕ lµ biÕn ®éng lªn xuèng cña thu nhËp quèc d©n.Thùc tÕ GDP theo thêi gian ®­îc lÆp ®i lÆp l¹i cã tÝnh chu kú.Nh÷ng biÕn ®éng lªn thÓ hiÖn nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng,nh÷ng biÕn ®éng xuèng thÓ hiÖn nÒn kinh tÕ ®ang ch÷ng l¹i vµ gi¶m dÇn;t¹o nªn nh÷ng chu kú kinh tÕ cña nÒn kinh tÕ mçi quèc gia.Cã thÓ nh×n nhËn chu kú kinh tÕ thùc tÕ cña ViÖt Nam nh­ sau: Trong suèt 10 n¨m chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng,do viÖc ®Þnh h­íng ®óng ®¾n vµ ®æi míi vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc,cïng víi chÝnh s¸ch më cöa kinh tÕ,tèc ®é t¨ng tr­ëng cña ViÖt Nam ®· liªn tôc t¨ng tõ 3,7% n¨m 1987 lªn 9,5% n¨m 1995 . - Do ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸ tõ th¸ng 6 n¨m 1997,mét lo¹t c¸c n­íc §«ng Nam ¸ bÞ ¶nh h­ëng bëi cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh,tiÒn tÖ b¾t ®Çu tõ Th¸i lan ,sau ®ã lan réng ra Malayxia,In®«nªxia, Philippin,Hång k«ng vµ sau ®ã lµ Hµn quèc vµ NhËt b¶n. HËu qu¶ cña cuéc khóng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ lµ sù ph¸ gi¸ lín cña ®ång tiÒn c¸c n­íc trong khu vùc so víi USD ,¶nh h­ëng xÊu ®Õn m«i tr­êng ®Çu t­ trong khu vùc §«ng Nam ¸. Nh×n tõ néi bé nÒn kinh tÕ n­íc ta,cã thÓ thÊy nh÷ng nguyªn nh©n chñ quan sau:s¶n suÊt n«ng nghiÖp,c«ng nghiÖp,dÞch vô gi¶m sót cã thÓ kh¼ng ®Þnh lµ do s¶n phÈm lµm ra khã kh¨n trong viÖc t×m kiÕm thÞ tr­êng tiªu thô cho c¶ 3 ngµnh ThÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm n«ng nghiÖp qu¸ nho lÎ,cung v­ît qu¸ cÇu,hµng ho¸ n«ng s¶n bÞ Õ Èm .S¶n phÈm c«ng nghiÖp khã kiÕm ®­îc thÞ tr­êng do c¹nh tranh kÐm;cßn ngµnh dÞch vô do sù ®Çu t­ kh«ng hîp lý dÉn ®Õn sù bÊt cËp vÒ cung cÇu . 2.Tiªu dïng x· héi tr× trÖ vµ gi¶m sót. Sù gi¶m sót tØ lÖ t¨ng tr­ëng cña toµn bé khu vùc kinh tÕ t­ nh©n n¨m 1996 ®· t¹o ra t©m lý lo l¾ng cho hé gia ®×nh,g©y trë ng¹i cho ®Çu t­ t­ nh©n.Thªm vµo ®ã,¶nh h­ëng tiªu cùc cña cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ ë Ch©u ¸ võa qua lµm t¨ng thªm sù hoµi nghi vµ t©m lý dù b¸o.kÕt qu¶ lµ c¸c gia ®×nh quyÕt ®Þnh tiÕt kiÖm nhiÒu h¬n vµ chi tiªu Ýt h¬n ®Ó ®¶m b¶o cuéc sèng.v× lý do ®ã tiªu dïng x· héi gi¶m sót. 3.ChØ sè gi¸ CPI vµ l¹m ph¸t Trong 10 n¨m ®æi míi,n­íc ta ®· cã nhiÒu thµnh tùu trong viÖc kiÒm chÕ l¹m ph¸t. Tr­íc n¨m 1986 ,cã thÓ tÝnh tõ 1981 – 1985 ,b×nh qu©n mçi n¨m l¹m ph¸t lµ 150% N¨m 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 TØ lÖ l¹m ph¸t(%) 700 412 410 34 67 67,5 17 5,3 4,7 12,5 Cho ®Õn n¨m 1995,tèc ®é t¨ng GDP lµ 9,5% vµ tû lÖ l¹m ph¸t lµ 12,5% .§èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nãi chung vµ n­íc ta nãi riªng,®ã lµ nh÷ng con sè ®­îc mong muèn .Tuy nhiªn,sù gi¶m sót GDP n¨m 1996 còng kÐo theo sù gi¶m xuèng cña l¹m ph¸t,g©y trë ng¹i cho nÒn kinh tÕ N¨m 1996 1997 1998 1999 2000 ChØ tiªu t¨ng tr­ëng GDP (%) 9,8 8,2 5,8 4,8 5,5-6 TØ lÖ l¹m ph¸t (%) 4,5 3,6 9,2 0,2 < 0 4.§Çu t­ t­ nh©n vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi gi¶m m¹nh Tû lÖ t¨ng tr­ëng ®Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n gi¶m m¹nh.Sù gi¶m sót nµy cßn bÞ ®Èy nhanh do c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t gi÷a hµng ho¸ nhËp khÈu vµ c¸c s¶n phÈm cña khu vùc Nhµ n­íc,khu vùc lu«n ®­îc sù n©ng ®ì cña chÝnh phñ vµ do c¹nh tranh cña khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi . ViÖc triÓn khai thùc hiÖn LuËt doanh nghiÖp ,b­íc ®Çu ®· t¹o khÝ thÕ míi cho nÒn kinh tÕ. Trong quý I n¨m 2000 ®· cã 1656 doanh nghiÖp míi ®ang kÝ kinh doanh , t¨ng 65% so víi cïng kú víi sè vèn ®Çu t­ ®¨ng kÝ kho¶ng 1300 tØ ®ång, t¨ng 25%, ngoµi ra cßn cã hµng ngh×n doanh nghiÖp ®¨ng kÝ më réng quy m« vµ ®a d¹ng ho¸ nghµnh nghÒ kinh doanh. Vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi thùc hiÖn quý I n¨m 2000 kho¶ng 250 triÖu USD , xÊp xØ cïng k× n¨m ngo¸i . Doanh thu cña khèi ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ­íc kho¶ng 1400 triÖu USD , t¨ng 56% so víi cïng k× n¨m ngo¸i. VÒ ODA , tÝnh ®Õn ngµy 16-3 , sè hiÖp ®Þnh ®­îc kÝ kÕt trÞ gi¸ lµ 190,64 triÖu USD. 5.Ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng gÆp khã kh¨n . Ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng g¨p khã kh¨n liªn tôc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y .ChØ sè t¨ng tæng gÝa trÞ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu tõ n¨m 1990 ®Õn 1999 (%) N¨m XuÊt khÈu NhËp khÈu N¨m XuÊt khÈu NhËp khÈu 1990 123,5 107,3 1995 134,4 140,0 1991 86,8 84,9 1996 133,2 136,6 1992 123,7 108,7 1997 126,6 104,0 1993 115,7 154,4 1998 101,9 99,2 1994 135,8 148,5 1999 123,1 100,9 Tuy nhiªn ,kim ng¹ch xuÊt khÈu th¸ng 3 n¨m 2000 ®¹t 1000 triÖu USD , t¨ng 24% so víi cïng k× n¨m tr­íc .TÝnh chung c¶ quý I n¨m 2000 ­íc ®¹t 2940 triÖu USD , t¨ng 33,8% so víi quý I n¨m 1999.Kim ng¹ch nhËp khÈu th¸ng 3-2000 ­íc ®¹t 1100 triÖu USD , t¨ng 14,5% so víi th¸ng 3 n¨m 1999. TÝnh chung c¶ quý I kim ng¹ch nhËp khÈu ­íc gÇn 3155 triÖu USD t¨ng 30% cïng kú n¨m1999 ViÖc n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ lµ yÕu tè sèng cßn ®èi víi c¸c quèc gia nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng. Nh­ vËy, qua nh÷ng sè liÖu ph©n tÝch ë trªn, chóng ta ®· cã mét c¸i nh×n tæng thÓ vÒ thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ ViÖt Nam . Trong hoµn c¶nh nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay , vÊn ®Ò c©n ®èi cung cÇu tiÒn tÖ ®­îc xö lÝ nh­ thÕ nµo ? §ã lµ vÊn ®Ò chóng ta xem xÐt ë phÇn sau. II. Xö lý c©n ®èi cung cÇu tiÒn tÖ ë ViÖt Nam . Tõ th¸ng 10 n¨m 1990, víi viÖc ban hµnh 2 ph¸p lÖnh vÒ ng©n hµng nhµ n­íc vµ c¸c tæ chøc tÝn dông, NHNN ViÖt Nam víi t­ c¸ch lµ NHT¦ hÖ thèng ng©n hµng hai cÊp ; ®· m¹nh d¹n thay ®æi ph­¬ng ph¸p luËn vÒ c©n ®èi cung cÇu tiÒn tÖ dùa trªn t­ duy c©n ®èi thu chi tiÒn mÆt qua hÖ thãng ng©n hµng , tõng b­íc ¸p dông ph­¬ng ph¸p luËn vÒ c©n ®èi cung cÇu tiÒn tÖ dùa trªn tÝn hiÖu thÞ tr­êng. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ kh¶o s¸t c¬ s¬ lÝ thuyÕt vµ thùc tiÔn vËn dông ph­¬ng ph¸p c©n ®èi cung cÇu tiÒn tÖ ë ViÖt Nam tõ n¨m 1990 trë l¹i ®©y: 1.Cèt lâi cña c©n ®èi cung cÇu tiÒn tÖ ë ViÖt Nam . Theo thuyÕt kinh tÕ häc thÞ tr­êng,®Ó c©n ®èi ®­îc cung cÇu tiÒn tÖ ,tr­íc hÕt ph¶i ®o ®­îc l­îng tiÒn trong chu chuyÓn kinh tÕ. Cã nhiÒu tr­êng ph¸i vÒ vÊn ®Ò nµy ,song tr­êng ph¸i ®o l­îng tiÒn trong chu chuyÓn kinh tÕ b»ng 2 khèi tiÒn hÑp vµ réng,kÝ hiÖu t­¬ng øng lµ M1vµ M2 dùa trªn tÝnh láng cña c¸c tµi s¶n tµi chÝnh lµ t­¬ng ®èi dÔ chÊp nhËn vµ trong thùc tÕ,nã ®­îc c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ sö dông , c«ng bè c¸c sè liÖu b¸o c¸o t×nh h×nh tµi chÝnh tiÒn tÖ cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi. * Khèi tiÒn hÑp M1 : lµ mét tËp hîp c¸c ph­¬ng tiÖn thanh to¸n tøc thêi phôc vô cho c¸c ho¹t ®éng giao dÞch x· héi . Nã gåm c¸c tµi s¶n tµi chÝnh cã thÓ dïng ®Ó thanh to¸n ngay nh­ tiÒn giÊy ng©n hµng, tiÒn ®óc,tiÒn göi kh«ng kú h¹n M1=C + D trong ®ã : C lµ tiÒn l­u th«ng ngoµi hÖ thèng ng©n hµng D lµ tiÒn göi kh«ng kú h¹n . * Khèi tiÒn réng M2lµ mét tËp hîp c¸c ph­¬ng tiÖn thanh to¸n trong mét thêi h¹n ng¾n, th«ng th­êng lµ mét n¨m trë l¹i . Nã bao gåm M1vµ mét sè tµi s¶n tµi chÝnh cã kú h¹n mét n¨m trë l¹i,chñ yÕu lµ tµi kho¶n tiÒn göi ng¾n h¹n c¸c tµi s¶n thay thÕ cho tiÒn göi nh­ kú phiÕu ng©n hµng,tÝn phiÕu khob¹c,th­¬ng phiÕu.... M2= C + D +T VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i lùa chän khèi tiÒn tÖ nµo lµm ®èi t­îng xö lý c©n ®èi cung cÇu tiÒn .Trong thùc tÕ,nhiÒu NHT¦ trªn thÕ giíi trong nh÷ng n¨m 1970 , 1980 ®Òu lùa chän M1 lµm ®èi t­îng xö lý c©n ®èi cung cÇu tiÒn tÖ .Tuy nhiªn , thùc tÕ l¹i lµ mét thêi ®iÓm nµo ®ã,nhu cÇu sö dông ph­¬ng tiÖn thanh to¸n kh«ng chØ ®­îc ®¸p øng b»ng c¸c tµi s¶n tµi chÝnh kú h¹n ng¾n th«ng qua con ®­êng b¸n c¸c tµi s¶n ®ã hay do ®Õn kú h¹n thanh to¸n cña chóng. Do vËy,NHT¦ cña nhiÒu n­íc ®· chän M2 , khèi tiÒn réng lµm khèi tiÒn c¬ së. NHNN ViÖt Nam tõ n¨m 1992 còng lùa chän M2 lµm khèi tiÒn c¬ së vµ ®Þnh cho M2 tªn gäi lµ tæng l­îng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n . Khèi tiÒn réng bao gåm c¸c lo¹i tiÒn vµ c¸c tµi s¶n tµi chÝnh gÇn tiÒn. Theo sù ph©n lo¹i cña ng©n hµng thÕ giíi , c¸c lo¹i tiÒn lµ tiÒn l­u th«ng ngoµi ng©n hµng ( hoÆc ngoµi c¸c tæ chøc tÝn dông). T¹i ViÖt Nam hiÖn nay, tiÒn l­u th«ng ngoµi ng©n hµng chØ gåm cã c¸c lo¹i giÊy b¹c ng©n hµng. Ngoµi ra,tiÒn göi kh«ng kú h¹n còng ®­îc coi lµ tiÒn l­u th«ng ngoµi hÖthèng ng©n hµng. V× xÐt trªn møc ®é thanh kho¶n th× tiÒn göi kh«ng kú h¹n kh«ng thua kÐm g× tiÒn l­u th«ng ngoµi ng©n hµng. C¸c tµi s¶n tµi chÝnh bao gåm vµo M2 lµ tiÒn göi tµi kho¶n, tiÒn göi cã kú h¹n ng¾n, thay thÕ tiÒn göi, tiÒn göi ngo¹i tÖ, mét sè tµi s¶n tµi chÝnh kh¸c. Th¸ng 9 n¨m 1994, theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ng©n hµng thÕ giíi th× l­îng tiÒn trong chu chuyÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam nh­ sau: Tãm t¾t kh¶o s¸t tiÒn tÖ ViÖt Nam 1989-1994 ( tû ®ång ) N¨m 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1. M1 3395 5071 8817 14556 19014 26123 TiÒn l­u th«ng ngoµi NH 2352 3735 6491 10579 14218 17318 C¸c kho¶n göi yªu cÇu 1043 1336 2398 3971 4976 4305 2. ChuÈn tiÒn 3446 5948 11175 12333 13200 16807 TiÒn göi tµi kho¶n 1357 2365 2815 3822 3250 4589 Thay thÕ tiÒn göi 6 298 2544 3624 TiÒn göi ngo¹i tÖ 2089 2583 8345 8213 7306 8594 3. Kh¸c 580 340 311 260 74 49 4. M2 7421 11359 20303 27143 32288 38479 LÊy M2 lµm ®èi t­îng xö lý c©n ®èi cung cÇu tiÒn tÖ ë ViÖt Nam, ®Æt ra cho NHNN ViÖt Nam nhiÖm vô ph¶i tho¶ m·n ®­îc yªu c©ï cña quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ, tøc lµ ph¶i b»ng mäi c¸ch tho¶ m·n nhu cÇu sö dông tiÒn cña x· héi vµ ®¹t ®Õn cung cÇu tiÒn tÖ c©n b»ng, tøc lµ: MD = MS, trong ®ã MD lµ tæng cÇu tiÒn MS lµ tæng cung tiÒn CÇu tiÒn cña x· héi lu«n lµ mét ®ßi hái kh¸ch quan, cßn cung tiÒn lµ biÕn sè ph¶i thÝch øng víi cÇu tiÒn vµ cung ttiÒn cã thÓ ®­îc ®iÒu khiÓn bëi con ng­êi th«ng qua c¬ chÕ ®iÒu hµnh viÖc cung øng tæng l­îng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n th«ng qua hÖ thèng ng©n hµng vµ c¬ chÕ ®iÒu hoµ l­îng tiÒn hiÖn h÷u trong chu chuyÓn kinh tÕ. 2.C¬ chÕ cung øng tæng l­îng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n ë VN. Tr­íc hÕt , NHNN ph¶i dù tÝnh møc cung øng tæng l­îng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n cña kú kÕ ho¹ch, th«ng th­êng lµ n¨m kÕ ho¹ch. §Ó cã tæng l­îng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n kÕ ho¹ch th× ta ph¶i dùa trªn tæng l­îng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n hiÖn h÷u t¹i thêi ®iÓm dù tÝnh , sau ®ã xÐt ®Õn hai yÕu tè lµm t¨ng , gi¶m ®¹i l­îng nµy ë kú kÕ ho¹ch lµ tèc ®é t¨ng tr­ëng cña tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP) vµ tèc ®é tr­ît gi¸ hay lµ tèc ®é t¨ng l¹m ph¸t (P ). * Tæng s¶n phÈm quèc néi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh c¬ b¶n ®èi víi sù t¨ng, gi¶m tæng l­îng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n. Tæng s¶n phÈm quèc néi t¨ng sÏ ®ßi hái cã nhiÒu ph­¬ng tiÖn thanh to¸n h¬n ®Ó thùc hiÖn chóng. Tæng s¶n ph¶m quèc néi gi¶m, tæng l­îng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n ®­¬ng nhiªn gi¶m t­¬ng øng * Tèc ®é t¨ng l¹m ph¸t còng nh­ tæng s¶n phÈm quèc néi, lµ thuËn tiÖn víi ®¹i l­îng tæng l­îng thanh to¸n . L¹m ph¸t t¨ng cã nghÜa gi¸ c¶ s¶n phÈm, dÞch vô t¨ng, v× vËy cÇn cã nhiÒu tiÒn h¬n. Ng­îc l¹i, nÕu gi¶m ph¸t th× tæng l­îng ph­ong tiÖn thanh to¸n sÏ gi¶m. * Dùa vµo mèi quan hÖ thuËn biÕn cña tæng s¶n phÈm quèc néi l¹m ph¸t víi tæng l­îng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n, ta cã c«ng thøc tÝnh tæng l­îng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n kú kÕ ho¹ch: MSkh= MStt + MStt(%GDPkh + %Pkh ) trong ®ã: MSkh :tæng l­îng cung øng tiÒn kÕ ho¹ch MStt :tæng l­îng tiÒn thùc tÕ %GDPkh :tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP kÕ ho¹ch %Pkh : tèc ®é t¨ng l¹m ph¸t * ViÖc cung øng tæng l­îng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n cho x· héi ë n­íc ta hiÖn nay do nhµ n­íc ®iÒu khiÓn qua hÖ thèng ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông ®øng ®Çu lµ NHNN ViÖt Nam. Trong ®ã, phÇn cung øng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n do NHNN trùc tiÕp thùc hiÖn vµ chiÕm vÞ trÝ c¬ b¶n, nÒn t¶ng . PhÇn tiÒn nµy lµ tiÒn c¬ së, MB : MBkh = Ckh + Rkh Nh­ chóng ta ®· biÕt ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu sö dông tiÒn cña x· héi, ngoµi phÇn tiÒn do NHNN trùc tiÕp t¹o ra vµ trùc tiÕp cung øng, th× cßn cã phÇn tiÒn do c¸c tæ chøc tÝn dông(c¸c NHTM,kho b¹c nhµ n­íc,c¸c ng©n hµng chuyªn doanh, quü tÝn dông nh©n d©n...). Cung øng cña c¸c tæ chøc nµy dùa vµo nÒn t¶ng cña NHNN, th«ng qua c¸c nghiÖp vô cho vay, ®Çu t­ mµ lµm cho tæng l­îng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n cung øng cho x· héi v­ît qu¸ phÇn tiÒn do NHNN cung øng. Do vËy ,ta dïng hÖ sè t¹o tiÒn “m” ®Ó ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng t¹o tiÒn cña c¸c tæ chøc tÝn dông: * Mét kh©u quan träng cña c¬ chÕ cung øng tiÒn cña NHNN ViÖt Nam lµ ph¶i dù kiÕn, ph©n bæ sè ph­¬ng tiÖn thanh to¸n t¨ng thªm cña kú kÕ ho¹ch so víi kú hiÖn t¹i. NHNN ViÖt Nam ®· lùa chän ph­¬ng ¸n ph©n bæ dùa trªn quan ®iÓm lµ kh«ng dïng tiÒn ph¸t hµnh ®Ó bï ®¾p béi chi ng©n s¸ch mµ chØ dïng ®Ó hç trî ho¹t ®éng tÝn dông th«ng qua c¸c tæ chøc tÝn dông vµ ®Ó mua thªm ngo¹i tÖ hç trî cho quü dù tr÷ ngo¹i tÖ cña NHNN ViÖt Nam. * VÊn ®Ò ®Æt ra lµ lµm thÕ nµo ®Ó x¸c ®Þnh mét tû lÖ thÝch hîp gi÷a phÇn tiÒn t¨ng thªm ë kú kÕ ho¹ch dïng cho ho¹t ®éng tÝn dông vµ phÇn tiÒn t¨ng thªm dïng ®Ó mua ngo¹i tÖ. §©y lµ mét viÖc khã vµ NHNN cßn ®ang mß mÉm, nh­ng ch¾c ch¾n phÇn tiÒn t¨ng thªm kú kÕ ho¹ch dïng cho ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng ph¶i th­êng xuyªn chiÕm tû träng ¸p ®¶o. Bëi lÏ, GDP hµng n¨m ë n­íc ta gia t¨ng víi tèc ®é cao. N¨m 1996 lµ 9,3%; n¨m 1997 lµ 8,2%; quý I n¨m 1998 lµ 1998 lµ 6,5%; quý I n¨m 1999 lµ 4,1%; quý I n¨m 2000 lµ 5,56%. ChØ sè l¹m ph¸t hµng n¨m cßn t¨ng ®¸ng kÓ. Quý I n¨m 1998 lµ 2,9%; quý I n¨m 1999 lµ 2,9%; quý I n¨m 2000 lµ 0,8%. V× vËy, ®ßi hái c¸c t¸c nh©n kinh tÕ cã thªm nhu cÇu vÒ ph­¬ng tiÖn thanh to¸n vµ tõ ®ã yªu cÇu vay m­în ng©n hµng sÏ t¨ng. Nã tÊt yÕu kÐo theo sù gia t¨ng cung øng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n tõ c¸c ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông, còng nh­ tõ phÝa NHNN ViÖt Nam: Cïng víi sù gia t¨ng ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu hµng ho¸- dÞch vô n­íc ngoµi, sù gia t¨ng thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ sù gia t¨ng kiÒu hèi chuyÓn tõ n­íc ngoµi vÒ, NHNN cÇn cã thªm néi tÖ ®Ó mua ngo¹i tÖ ®Õn tõ c¸c nguån ®ã ®Ó bæ sung lùc l­îng dù tr÷ ngo¹i tÖ, ®¸p øng sù t¨ng kh«ng ngõng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Thêi gian QuýI-1998 QuýI-1999 QuýI-2000 NhÞp t¨ng GDP (% ) 6,5 4,1 5,56 NhÞp t¨ng gi¸ trÞ s¶n xuÊt CN (% ) 13,1 10,3 13,4 Kim ng¹ch xuÊt khÈu (triÖu USD ) 2404 2197 2939 NhÞp t¨ng xuÊt khÈu (% ) 22,6 8,6 33,8 Kim ng¹ch nhËp khÈu (triÖu USD ) 2808 2434 3155 NhÞp t¨ng nhËp khÈu (% ) 3,2 13,3 29,6 Tû lÖ nhËp siªu/kim ng¹ch XK(%) 16,9 10,8 7,3 Vèn FDI thùc hiÖn (triÖu USD ) 450 250 250 L¹m ph¸t ( %) 2,9 2,9 0,8 KÕt luËn : ViÖc sö dông ph­¬ng tiÖn thanh to¸n tiÒn mÆt ë ViÖt Nam hiÖn nay vµ trong mét sè n¨m tíi ®©y vÉn cßn cao. Do vËy, NHNN ViÖt Nam ®· vµ sÏ chó träng tÝnh to¸n phÇn tæng l­îng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n tiÒn mÆt t¨ng thªm kú kÕ ho¹ch ®Ó phôc vô cho nghiÖp vô ph¸t hµnh giÊy b¹c ng©n hµng kú kÕ ho¹ch, ®¶m b¶o x· héi cã ®ñ tiÒn mÆt , tr¸nh ®­îc khiÕm quyÕt khan hiÕm tiÒn mÆt gi¶ t¹o nh­ ®· x¶y ra ë n­íc ta vµo nh÷ng n¨m cña thËp kû 70 vµ 80 cña thÕ kû 20 . 3.C¬ chÕ ®iÒu hoµ l­u th«ng tiÒn tÖ ë ViÖt Nam NÕu nh­ c¬ chÕ cung øng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n lµ quan träng v× nã t¹o ra c¬ së cho viÖc ®¸p øng nhu cÇu sö dông tiÒn cña x· héi ,th× viÖc ®iÒu hoµ l­u th«ng tiÒn tÖ còng rÊt quan träng v× nã ®¶m b¶o biÕn nh÷ng ý ®å xö lý c©n ®èi cung cÇu tiÒn tÖ trë thµnh hiÖn thùc ,gãp phÇn thiÕt thùc æn ®Þnh søc mua cña ®ång tiÒn ViÖt Nam,phôc vô cho viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi cña n­íc ta hiÖn nay còng nh­ sau nµy. 3.1.NHNNViÖt Nam thiÕt lËp mét hÖ thèng c¸c chØ b¸o thÞ tr­êng Tr­íc hÕt,NHNN ViÖt Nam ®· dÇn dÇn thiÕt lËp ®­îc mét hÖ thèng c¸c chØ b¸o thÞ tr­êng,th­êng xuyªn tæng hîp vµ ph©n tÝch c¸c chØ b¸o ®ã nh»m rót ra nh÷ng nhËn ®Þn