Đề tài Đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến sự lựa chọn dịa diểm phân bố của các doanh nghiệp trong ngành công nghiệp thực phẩm Việt Nam

A. Lời mở đầu Công nghiệp và thủ công nghiệp đóng một vai trò hết sức quan trọng trong nền kinh tế của mỗi quốc gia . ở việt nam trên con đường đổi mới thoát khỏi cảnh nghèo nàn , lạc hậu thì phát triển công nghiệp và thủ công nghiệp lại càng có một ý nghĩa hết sức đặc biệt . Với chính sách tập trung đầu tư phát triển công nghiệp trên quy mô lớn của nhà nước công nghiệp Việt Nam đang và sẽ hoà nhập với trình độ phát triển chung của các nước trong khu vực và trên thế giới . Việc mở cửa nền kinh tế thu hút nguồn vốn đầu tư và mở rộng thị trương ngoài nước, cùng với sự điều chỉnh hợp lý theo kinh tế thị trường đã dẫn đến việc cơ cấu lại nền kinh tế nhiều phương diện của sản xuất và xả hội cũng phải đổi mới, trong đó có các dự án đầu tư cải tạo và phát triển công nghiệp. Các dự án phát triển công nghiệp hiênj nay không chỉ xuất phát từ phía nhà nước mà còn được thực hiện ngày càng nhiều từ các thành phần linh tế tư nhân. Vì vậy chúng được tiến hành chủ yếu trên cơ sở phân tích khả năng thu được lợi nhuận hơn là xuất phát từ khía cạnh xã hội. Đó là một trong những nguyên nhân trực tiếp dẫn đến những thiệt hại khó lường trước đang xảy ra hiện nay như: hàng hoá công cộng gây những ngoại ứng tiêu cực, doanh nghiệp phải di dời hay phá sản..... Trước tình hình đó, việc nghiên cứu định hướng không gian à cách thức quyết định lựa chọn địa điểm phân bố cho các doanh nghiệp thuộc các ngành kinh tế khác nhau trở nên đặc biệt quan trọng. Vì vậy chúng em chọn đề tài: “ Đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến sự lựa chọn dịa diểm phân bố của các doanh nghiệp trong ngành công nghiệp thực phẩm Việt Nam “. Do trình độ hạn chế, kinh nghiệm còn thiếu do đó không tránh khỏi những thiếu sót, bất cập. Rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của cô giáo. B. Nội dung I, Sơ lược về tình hình phát triển công nghiệp và công nghiệp thực phẩm. 1. Định hướng phát triển công nghiệp Viêt Nam. Từ năm 1991, Nhà nướcđã xây dựng chương trình phát triển công nghiệp: “ Đổi mới công nghệ của phần lớn các doanh nghiệp. Phát triển nhanh một số các nghành có lợi thế , hình thành một số ngành mũi nhọn trong các lĩnh vực chế biên lương thực-thực phẩm, khai thác và chế biến dầu khí, công nghiệp điện tử và công nghệ thông tin, cơ khí chế tạo, sản xuất vật liệu. Hình thành các khu công nghiệp trung tâm (bao gồm cả khu chế xuất và khu công nghệ kỹ thuật cao), tạo địa bàn thuận ợi cho việc xây dựng các cơ sổ công nghiệp hiện có đưa các cơ sở công nghiệp không có khả năng sử lý nguồn ô nhiễm ra ngoài thành phố, hạn chế việc xây dựng cơ sỏ công nghiệp mới xen lẫn khu dân cư “. Chính phủ đã phê duyệt quy hoạch tổng thể phát triển công nghiệp Việt Nam và kết cấu hạ tầng kỹ thuật thời kỳ 1996-2010, công bố danh mục các khu công nghiệp được ưu tiên đầu tư phát triển. 2. Sơ lược tình hình phát triển công nghiệp thực phẩm. Việt Nam cũng đã xây dựng được hệ thống công nghiệp đa ngành phục vụ cho nền kinh tế quốc dân. Tuy nhiên, cũng như các nước đang phát triển khác, cơ cấu công nghiệp hiên nay của Việt Nam chủ yếu thiên về các ngành “chề biến các nguyên, vật liệu sẵn có” như công nghiệp thực phẩm,đồ uống,thuốc lá, công nghiệp dệt ,may , da ,..... Trong các ngành sản xuất, công nghiệp thực phẩm, đồ uống , thuốc lá , chiếm tỉ lệ lớn nhất 26,6% (năm1999) , sau đó đến ngành năng lượng và ngành da ,dệt ,may. Hiện nay ngành công nghiệp thực phẩm chiếm vị trí ngày càng lớn đối với sản xuất, tiêu dùng trong nước cũng như xuất khẩu. Đây cũng là ngành có lợi thế cần phát huy để khai thác có hiệu quả và bền vững đối với nguồn tài nguyên , phát triển sản xuất , đưa ra các sản phẩm “ tinh “ cho người tiêu dùng chứ không phải là những sản phẩm “ thô” nữa . II, Đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến sự lựa chọn địa điểm phân bố của các doanh nghiệp trong ngành công nghiệp thực phẩm. Lựa chọn địa điểm xây dựng là một khâu đặc biệt quan trọng trong quá trình đầu tư của các doanh nghiệp công nghiệp thực phẩm. Vì thực tế sau khi xây dựng nhà máy quyết định này không còn khả năng thay đổi nữa. Do chính sách ưu tiên phát triển công nghiệp hiện nay ở Việt Nam, các doanh nghiệp công nghiệp có rất nhiều cơ hội lựa chọn địa điểm đàu tư xây dựng tại hơn 40 khu công nghiệp hiện có. 1. Các nhân tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn địa điểm việc xác định địa điểm của các xí nghiệp công nghiệp trong những năm trở lại đây có xu hướng chuyển từ lựa chọn địa điểm trên nhân tố vận chuyển và giá thành vận chuyển sang giải quyết tổng hợp nhiều nhân tố có liên quan. Có nhiều nhân tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn địa điểm, Song khi tiến hành lựa chọn người ta chỉ phân tích một số nhân tố quan trọng nhất.Việc xác định nhân tố ưu tiên này phụ thuộc vào đặc điểm của ngành công nghiệp, quy mô đặc điểm của chính bản thân xí nghiệp công nghiệp. ở mức độ cao hơn phụ thuộc vào sự phát triển ủa cow sở hạ tầng kỹ thuật trong từng nước , từng khu vực . Ví dụ trong các nước công nghiệp với mạng lưới giao thông phát triển thì vị trí nhân tố “vị trí so với mạng lưới giao thông “ ít có ý nghĩa. Điều này hoàn toàn ngược lại trong điều kiệnVIệt Nam, nơi mà hệ thống giao thông đô thị kém phát triển thì nhân tố này có một ý nghĩa cực kỳ quan trọng. Một ví dụ khác , đối với các nhà máy thực phẩm, giấy , nhiệt điện , gần nguồn nứớc là yêu cầu quyết định việc lựa chọn địa điểm . Trong khi đó nhân tố này chỉ đóng vai trò thứ yếu trong lựa chọn địa điểm của loai hình xí nghiệp công nghiệp khác. Dưới đây là sơ đồ mô tả các nhân tố ảnh hưởng đến việc định hướng không gian của các doanh nghiệp. Tác động của nền kinh tế thị trường gt Giá khu đất Thị trường Năng lượng Đ2 khu đất Lllđ Chính quyền địa điểm xây dựng xncn Cấp nước Xử lý chất thải Khí hậu đòi hỏi khác Tình trạng phát triển của vùng Đ2 của ngành cn Qui mô đ2 của xncn Hình 1. Các nhân tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn địa điểm xây dựng xí nghiệp công nghiệp . Trong điều kiện Việt Nam những nhân tố sau đóng vai trò quan trọng nhất khi lựa chọn địa điểm xây dựng xí nghiệp công nghiệp . Vị trí đối với thị trường cung cấp nguyên liệu và tiêu thụ sản phẩm . Vị trí đối với mạng lưới giao thông đô thị Khả năng cấp nước ,điện , thông tin bưu điện Đặc điểm khu đất ( độ lớn , hình dạng ,cấu trúc , nền đất ). Đây là những yếu tố giúp cho việc lựa chọn sơ bộ ban đầu . Bản thân các nhân tố địa điểm không cố định theo thời gian . Chúng thay đổi theo tác động của sự phát triển cơ sở hạ tầng kỹ thuật , xã hội của khu vực . Ví dụ : nhân tố “ vị trí khu đất so với khu dân cư “ khi đánh giá trong giai đoạn hiện tại có thể nhân tố này còn bất lợi do cách quá xa khu dân cư . Song sự bất lợi này có thể sẽ biến đi nhanh chóng do các khu dân cư tại các khu lân cận được xây dựng theo kế hoạch phát triển của địa phương .Chính vì vậy dự đoán sự thay đổi có lợi hoặc bất lợi theo thời gian của các nhân tố ảnh hưởng có ý nghĩa rất thiết thực trong quá trình đánh giá lựa chọn địa điểm . Điều đó được mô tả qua bảng dưới đây : Nhân tố lựa chọn địa điểm Tầm quan trọng Tác động theo thời gian Ngắn hạn Dài hạn Tương lai Cung cấp nguyên vật liệu đặc điểm của khu đất cấp nước ví trí so với mạng lưới giao thông cấp điện Có ý nghĩa quyết định Lực lượng lao động Vị trí so với thị trường tiêu thụ Quy định về xây dựng thuế,... định hướng phát triển kinh tế của khu vực xử lý chất thải vị trí đến khu ở nhà máy lân cận. ít có ý nghĩa quyết định Bảng 2. Tác động theo thời gian của các nhân tố ảnh hưởng . Trong thực tế không thể có một địa điểm nào thoả mãn một cách tốt nhất các yếu tố nêu trên . Vì thế các doanh nghiệp thường có sự lựa chọn và cân nhắc để đạt được địa điểm tối ưu nhất hay nói cách khác để lựa chọn doanh nghệp cần phải đánh đổi giữa moọt số yếu tố . 2. Đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn địa điểm phân bố các doanh nghiệp trong ngành công nghiệp thực phẩm . Về mặt phương pháp ta sẽ xác định gần đúng địa điểm tối ưu bằng phương pháp phân định hay còn gọi là phương pháp đánh giá theo điểm .Quá trình này được thực hiện qua 5 bước như sau: 2.1 Xác định các nhân tố đánh giá : Địa điểm phân bố của doanh nghiệp trong ngành công nghiệp thực phẩm chịu ảnh hưởng của rất nhiều nhân tố , chủ yếu chia vào năm nhóm sau: Nhóm nhân tố liên quan đến đặc điểm khu đất . Nhóm nhân tố liên quan đến hệ thống hạ tầng kỹ thuật . Nhóm nhân tố liên quan đến thị trường . Nhóm nhâ tố liên quan đến lực lượng lao động. Nhóm nhân tố về quan hệ đô thị . 2.2, Xác định giá trị so sánh ( theo % ) của các nhóm và từng nhân tố trong mỗi nhóm . Để thực hiện công việc này cần thu nhập các ý kiến của các chuyên gia thuộc các ngành liên quan bằng các phiếu đánh giá . Thống kê các phiếu đánh giá này ta sẽ được giá trị so sánh ( % ) của các nhân tố ảnh hưởng để lựa chọn địa điểm xay dựng nhà máy thực phẩm . Sau đay là kết quả tổng hợp : Bảng 3. Giá trị so sánh của từng nhân tố ảnh hưởng cho nhà máy thực phẩm Việt Nam Các nhân tố ảnh hưởng 1. đặc điểm khu dất (31%) - đặc điểm địa hình khu đất: 16% Cấu trúc nền đất: 5% Mực nước ngầm:2,5% Ngập lụt: 1,5% độ bằng phẳng: 3% khí hậu: 1% hình dạng và địa hình khu đất: 3% - giá khu đất: 9% - độ lớn khu đất: 6% 2. hạ tầng kỹ thuất 34% 3. thị trường 20% Cấp nước 12% giao thông 10% - năng lượng 7% - xử lý nước thải 3% - xử lý rác thải 2% - cấp nguyên vật liệu 14% - Tiêu thụ sản phẩm 6% Cấp từ mạng cộng cộng 5% Cấp từ giếng khoan riêng 7,5% Vị trí trong mạng lưới đường 4% Tiếp nối với đường điện 3,5% Tiếp nối với đường sắt 1% Nối đến cảng sông, biển 1,5% Cấp điện qua mạng chung 5,3% Cấp điện qua trạm phát riêng 1,5% Cấp hơi 1,7% Nguồn nguyên vật liệu 10% Giá nguyên vật liệu 4% Vị trí trong thị trường 3% đặc điểm thị trường 3% 4. lực lượng lao động 10% - vị trí trong thị trường sức lao động 6% - nhà ở 2% - công trình dịch vụ công cộng 2% 5. quan hệ đô thị 5% - vị trí so với khu dân cư 2% - nhà máy lân cận 3% ồ= 100% ồ= 100% 2.3, Xác định mức đánh giá cho từng nhân tố ảnh hưởng . Để xây dựng mức đánh giá ta dùng phương pháp phân tích SWOT. S : strengths ( mặt mạnh ) W : weaknesses ( mặt yếu ) O : opportunities ( cơ hội ) T : threats ( đe doạ , nguy cơ ) Khả năng đáp ứng yêu cầu của từng nhân tố ảnh hưởng được chia thành các mức khác nhau . Chính mức này có tác dụng đánh giá được nhân tố ảnh hưởng có thuận lợi hay không và ở mức độ nào . Các mức này được xếp đặt theo trật tự giảm dần tương ứng với thang điểm ; ví dụ như rất thuận lợi , thuận lợi , ít thuận lợi và không thuận lợi ứng với 4, 3, 2và 1 điểm . Tuỳ theo địa điểm của từng nhân tố ảnh hưởng mà mức đánh giá nhiều hay ít . Dưới đây là tiêu chuẩn cho từng thang điểm của một nhân tố ảnh hưởng : nhân tố “ cung cấp nguyên liệu “ trong hệ thống đánh giá theo điểm lựa chọn địa điểm xây dựng nhà máy chế biến rau quả . Bảng 4: Tiêu chuẩn cho mức thang đánh giá nhân tố cung cấp nguyên liệu để lựa chọn địa điểm xây dựng nhà máy thực phẩm. Nhân tố ảnh hưởng: “ cung cấp nguyên liệu” Swot Khả năng cung cấp nguyên liệu Mức đánh giá điểm s Khối lượng cung cấp cho công nghiếp chế biến lớn chất lượng tốt khả năng cung cấp lâu dài. điều kiện giao thông vận chuyển tốt. Các cơ sở thu mua bảo quản phát triển có hệ thống kho lạnh Vị trí các khu đất nằm kề với các cơ sở cung ứng dưới 10km Rất thuận lợi 4 w Không o Tương lai tại đây sẽ trở thành một vùng chuyên canh lớn t Không s Như trên Thuận lọi 3 w Các cơ sở cung ứng được tổ chức tốt nhưng số lượng không nhiều Khoảng cách tới các nguồn cung cấp từ 10 đến 20km o Vùng nguyên liệu có tiềm năng phát triển t Không s Khối lượng nguyên liệu cung cấp lớn, chất lượng phù hợp ít thuận lợi 2 w điều kiện vận chuyển trong khu vực nguyên liệu thấp các cơ sở cung ứng đã có nhưng ít khoảng cách tới những cơ sở cung nguyên liệu xa 30km 0 Chưa rõ t Không s Khối lượng nguyên liệu cung cấp đủ, chất lượng đạt yêu cầu Không thuận lợi 1 w Cơ sở sản xuất phân bố rải rác điều kiện vận chuyển trong khu vực nguyên liệu thấp o Chưa rõ t Sự phát triển của cơ sở thu mua bảo quản còn chưa rõ ràng 2.4, Xác định hệ số của các nhân tố ảnh hưởng . Hệ số của mỗi nhân tố được xác định bằng biểu thức sau : Hệ số của mỗi nhân tố = giá trị của nhân tố theo % x 4 điểm Số điểm lớn nhất trong mức đánh giá Ví dụ : cung cấp nguyên liệu = 10 % x 4 = 10 4 2.5, Thành lập hệ thống đánh giá theo điểm . Hệ thống này sẽ giúp chúng ta chọn ra địa điểm tốt nhất để đặt vị trí sản xuất của nhà máy . Bằng cách lần lượt xác định hệ số cho tất cả các nhân tố ảnh hưởng , cho điểm mỗi nhân tố , lấy tích của chúng tương ứng với mỗi địa điểm đem ra để so sánh . Kết quả được thể hiện dưới bảng 5 khi thực hiện đánh giá 4 địa điểm xây dựng xí nghiệp công nghiệp thực phẩm . C . Kết luận Việc đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến việc lụa chọn địa điểm phân bố của các doanh nghiệp trong các ngành công nghiệp nói chung và ngành công nghiệp thực phẩm nói riêng là rất cần thiết . Ngoài việc giúp cho bản thân doanh nghiệp đạt được mục tiêu theo đuổi của ngành mình ,việc đánh giá các nhân tố này còn góp phần quan trọng trong sự phân bố của các đô thị nói riêng và sự phát triển của cả vùng nói chung . Sở dĩ nói như vậy là vì các đô thị sẽ được hình thành và phát triển tại nơi có sự tập trung lao động và hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp . Hiện nay quá trình công nghiệp hoá và đô thị hoá đang diễn ra mạnh mẽ đòi hỏi các nhà quản lý và những người làm công tác quy hoạch trong việc lựa chọn các lãnh thổ trọng tâm hoặc các địa điểm cho sự phát triển của vùng mà thu hút được nhiều doanh nghiệp đến với lãnh thổ của vùng . Đặc biệt ngành công nghiệp thực phẩm rất cần những địa điểm sản xuất để phát huy thế mạnh đặc thù của mình .