Đề tài Đánh giá thực trạng hoạt động cho vay của một số Ngân hàng thương mại Việt Nam từ năm 2005 đến nay

tài sản:       NHTM cho vay dựa vào uy tín của khách hàng, đó là người trung thực trong kinh doanh, khả năng tài chính lành mạnh, có tín nhiệm với ngân hàng trong việc sử dụng vốn vay, hoàn trả nợ vay… Hợp đồng tín dụng:       Hợp dồng tín dụng là văn bản pháp lý về mối quan hệ tín dụng giữa NH cho vay và người đi vay. Là cơ sở để NHTM thực hiện cho vay, quản lý khoản vay, thu hồi nợ và xử lý các khiếu nại (nếu có). Xét duyệt cho vay, kiểm tra việc sử dụng vốn vay:       Ngân hàng phải tổ chức tốt việc xét duyệt cho vay theo nguyên tắc phân định trách nhiệm giữa khâu thẩm định và quyết định cho vay, đồng thời NH có trách nhiệm kiểm tra, giám sat quá trình sử dụng vốn vay và trả nợ của người vay, NH sử dụng một số biện pháp kiểm soát vốn vay như sau:       • Thực hiện kiểm soát và xem xét định kỳ tất cả các loại hình cho vay theo chu kỳ (tháng, quí, năm) đối với các khoản tín dụng lớn nhưng đồng thời cũng kiểm tra bất thường.       • Kiểm soát thường xuyên những khoản cho vay lớn vì rủi ro xãy ra sẽ ảnh hưởng lớn đến tình trạng tài chính của ngân hàng.       • Ðánh giá tình hình tài chính, khả năng thanh toán, quá trình thanh toán của khách hàng. Chất lượng của tài sản thế chấp, cầm cố…       • Theo dõi thường xuyên các khoản tiền vay có vấn đề.       • Tăng cường các biện pháp kiểm soát tín dụng trong trường hợp tình hình kinh tế xã hội hay hoạt động của hệ thống NH có biến động đột biến đe dọa đến sự an toàn, hiệu quả vốn tín dụng (EX: nền kinh tế suy giảm, xuất hiện đối thủ cạnh tranh…) Các phương pháp cho vay: Theo Điều 16 Quyết định số 1627/2001/QĐ-NHNN ngày 31/12/2001 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước “V/v ban hành quy chế cho vay của tổ chức tín dụng đối với khách hàng”, các Tổ chức tín dụng thỏa thuận với khách hàng vay để lựa chọn phương thức cho vay cho phù hợp. Các phương thức cho vay theo Quyết định bao gồm: Phương pháp cho vay từng lần:       Là phương pháp cho vay mà mỗi lần vay khách hàng phải làm các thủ tục cần thiết  (lập hồ sơ vay vốn, ngân hàng thẩm định xét duyệt cho vay…) và ký kết hợp đồng tín dụng. Khi có nhu cầu khách hàng đến ngân hàng xin vay một khoản tiền cho mục đích sử dụng của mình như thanh toán tiền hàng hóa, nguyên vật liệu và các chi phí sản xuất kinh doanh khác. Phương pháp này áp dụng cho các khách hàng có nhu cầu vay vốn không thường xuyên hoặc ngân hàng thấy cần thiết phảo áp dụng phương pháp cho vay này để giám sát, kiểm tra, quản lý việc sử dụng vốn vay được chặt chẽ.       Số tiền cho vay của ngân hàng được xác định căn cứ vào nhu cầu vay vốn của khách hàng, giá trị tài sản bảo đảm và khả năng hoàn trả của khách hàng, khả năng nguồn vốn của ngân hàng và giới hạn cho vay theo qui định của Luật pháp.       Thời hạn cho vay và số kỳ hạn trả nợ được xác định tùy thuộc vào đặc điểm sản xuất kinh doanh của khách hàng, nguồn trả nợ trong giai đoạn vay.       Trong hợp đồng tín dụng khách hàng có thể vốn vay làm nhiều lần tùy theo tiến độ hoặc nhu cầu sử dụng thực tế.  Khi rút vốn vay khách hàng phải lập bảng kê rút vốn theo mẫu của ngân hàng và được ngân hàng chấp nhận, số tiền ngân hàng duyệt rút vốn là khoản nợ chính thức của lần rút vốn đó.       Việc trả nợ được thực hiện theo lịch trả nợ đã được ghi trong hợp đồng tín dụng, bất cứ khoản nợ nào khi đến hạn theo hợp đồng tín dụng đã ký khách hàng phải chủ động trả nợ cho ngân hàng, nếu không thì ngân hàng sẽ trích tiền từ tài khoản tiền gửi của khách hàng để thu nợ hoặc khách hàng sẽ bị phạt quá hạn nếu không có tiền trả nợ cho khoản nợ đến hạn.       Ngân hàng cũng có thể cho vay theo hình thức “cho vay trên tài sản” – là hình thức cho vay được bảo đảm trực tiếp bằng bằng các khoản phải thu hoặc hàng tồn kho của khách hàng. Ngân hàng sẽ cho vay theo tỷ lệ phần trăm nhất định trên giá trị ghi sổ các khoản phải thu hoặc hàng tồn kho. Khi thu được nợ hoặc khi bán hàng thu được tiền khách hàng sẽ trả nợ cho ngân hàng, trường hợp này giống như chiết khấu bộ chứng từ bán hàng. Phương pháp cho vay theo hạn mức tín dụng:       Là phương pháp cho vay mà ngân hàng và khách hàng xác định và thỏa thuận một hạn mức tín dụng được duy trì trong một khoản thời gian nhất định. Hạn mức tín dụng là mức dư nợ vay tối đa được duy trì trong một khoản thời gian nhất định mà ngân hàng và khách hàng đã thỏa thuận trong hợp đồng tín dụng.       Cho vay theo hạn mức tín dụng thường được áp dụng đối với các khách hàng có nhu cầu vay vốn – trả nợ thường xuyên, có uy tín với ngân hàng. Ví dụ một doanh nghiệp chế biến nước mắm, đến mùa vụ  cá cần tăng khối lượng cá giá thấp để chế biến kịp thời vu,ï ngân hàng có thể cho doanh nghiệp sử dụng một hạn mức tín dụng từ tháng 7 đến tháng 9, cho phép doanh nghiệp được rút tiền vay nhiều lần trong suốt giai đoạn này, qui mô của hạn mức tín dụng này được xác định trên cơ sở dự tính về lượng vốn lớn nhất mà doanh nghiệp có thể cần tại bất kỳ thời điểm nào trong suốt thời hạn duy trì hạn mức tín dụng.       Mỗi lần rút tiền vay, khách hàng ký vào khế ước nhận nợ, trong đó nêu rõ thời gian trả nợ cho từng khoản rút vốn. Thời gian này được xác định căn cứ vào kỳ luân chuyển của đối tượng vay vốn hoặc thời gian thu tiền bán hàng của khách hàng. Cho vay theo dự án đầu tư: Tổ chức tín dụng cho khách hàng vay vốn để thực hiện các dự án đầu tư phát triển sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và các dự án đầu tư phục vụ đời sống. Cho vay hợp vốn: Một nhóm tổ chức tín dụng cùng cho vay đối với một dự án vay vốn hoặc phương án vay vốn của khách hàng; trong đó, có một tổ chức tín dụng làm đầu mối dàn xếp, phối hợp với các tổ chức tín dụng khác. Việc cho vay hợp vốn thực hiện theo quy định của Quy chế này và Quy chế đồng tài trợ của tổ chức tín dụng do Thống đốc Ngân hàng Nhà nước ban hành. Cho vay trả góp: Khi vay vốn, tổ chức tín dụng và khách hàng xác định và thỏa thuận số lãi vốn vay phải trả cộng với số nợ gốc được chia ra để trả nợ theo nhiều kỳ hạn trong thời gian cho vay. Cho vay theo hạn mức tín dụng dự phòng: Tổ chức tín dụng cam kết đảm bảo sẵn sàng cho khách hàng vay vốn trong phạm vi hạn mức tín dụng nhất định. Tổ chức tín dụng và khách hàng thỏa thuận thời hạn hiệu lực của hạn mức tín dụng dự phòng, mức phí trả cho hạn mức tín dụng dự phòng. Cho vay thông qua nghiệp vụ phát hành và sử dụng thẻ tín dụng: Tổ chức tín dụng chấp thuận cho khách hàng được sử dụng vốn vay trong phạm vi hạn mức tín dụng để thanh toán tiền mua hàng hóa, dịch vụ và rút tiền mặt tại máy rút tiền tự động hoặc điểm ứng tiền mặt là đại lý của tổ chức tín dụng. Khi cho vay phát hành và sử dụng thẻ tín dụng, tổ chức tín dụng và khách hàng phải tuân theo các qui định của Chính phủ và của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam về phát hành và sử dụng thẻ tín dụng. Cho vay theo hạn mức thấu chi: Là việc cho vay mà tổ chức tín dụng thỏa thuận bằng văn bản chấp thuận cho khách hàng chi vượt số tiền trên tài khoản thanh toán của khách hàng phù hợp với các qui định của Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam về hoạt động thanh toán qua các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán. Các phương thức cho vay khác: mà pháp luật không cấm, phù hợp với quy định tại Quy chế này và điều kiện hoạt động kinh doanh của tổ chức tín dụng và đặc điểm của khách hàng vay. Ch­¬NG ii: thùc tr¹ng vÒ ho¹t ®éng CHO VAY cña MéT Sè ng©n hµng th­¬ng m¹i viÖt nam hiÖn nay nh÷ng vÊn ®Ò chung: Cho ®Õn nay, trªn ®Êt nưíc ta ®· cã nhiÒu lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông víi sè lîng kh¸ ®«ng ho¹t ®éng: + 6 Ng©n hµng th­¬ng m¹i Nhµ n­íc +37 Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cæ phÇn. +31 chi nh¸nh NHTM n­íc ngoµi. +6 Ng©n hµng liªn doanh gi÷a ViÖt Nam víi n­íc ngoµi. +977 quü tÝn dông nh©n d©n. +6 c«ng ty tµi chÝnh +10 c«ng ty cho thuª tµi chÝnh Ngoài ra cßn cã 926 tæ chøc tÝn dông nh©n d©n và 46 v¨n phßng ®¹i diÖn cña c¸c ng©n hµng n­íc ngoài. Tæng sè ng­êi lµm viÖc trong lÜnh vùc ng©n hµng kho¶ng 60 ngh×n ng­êi (trong tæ chøc tÝn dông 51 ngh×n ngêi). Ho¹t ®éng tÝn dông còng lµ mét h×nh thøc kinh doanh nhng rÊt ®Æc biÖt, nã kh¸c víi ngµnh nghÒ kinh doanh kh¸c. Nã ho¹t ®éng theo phư¬ng ch©m “ ®i vay ®Ó cho vay”, tõ ®ã thu lîi nhuËn tõ ho¹t ®éng cho vay chñ yÕu. §i vay th× ph¶i tr¶ , ngoµi gèc ph¶i cã l·i. Cho nªn, nÕu ng©n hµng tæ chøc tÝn dông thùc hiÖn qu¶n lý cho vay kh«ng tèt hoÆc lµ kh«ng cho vay ®ưîc hoÆc lµ cho vay nhưng gÆp nh÷ng rñi ro như kh«ng ®ßi ®ưîc nî th× sÏ bÞ thiÖt h¹i, lµm gi¶m kinh doanh, thËm chÝ cã thÓ ph¸ s¶n, ®iÒu nµy còng ¶nh hưëng trùc tiÕp ®Õn s¶n xuÊt kinh doanh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. §ã lµ nh÷ng rñi ro ®ßi hái c¸c NHTM ph¶i kh¾c phôc, ng¨n chÆn ®ång thêi t×m ®ưîc hưíng ®i vµ phư¬ng ph¸p h÷u hiÖu. Trong qu¸ tr×nh ®æi míi chóng ta cßn ph¶i vÊp nhiÒu, ®iÒu nµy thÓ hiÖn sù yÕu kÐm trong qu¶n lý ho¹t ®éng ng©n hµng. MÊy n¨m võa qua, liªn tôc trªn ®µi , b¸o chÝ... ®· ®­a tin vÒ c¸c vô vì tÝn dông, ng©n hµng bÞ thÊt tho¸t tµi s¶n, nh÷ng vô lõa ®¶o chiÕm ®o¹t tµi s¶n cña kh¸ch hµng, c¸n bé tÝn dông ng©n hµng mµ sù viÖc x¶y ra liªn tôc tõ Nam chÝ B¾c, hÕt ë tØnh nµy ®Õn tØnh kh¸c. §iÒu ®ã chøng tá viÖc qu¶n lý, sö dông vèn cña ho¹t ®éng ng©n hµng, nhÊt lµ trong ho¹t ®éng cho vay ch­a cã hiÖu qu¶. Thực trạng: Kết quả mà các ngân hàng đã đạt được: -Thứ nhất :một số NHTM đã thực hiện tách các chức năng quan hệ khách hàng, thẩm định rủi ro, quyết định tín dụng, quản lý nợ.Chức năng cho vay tín dụng chính sách và cho vay tín dụng thương mại đã được tách bạch - Thứ hai: Theo Quyết định (QĐ) 493/2005/QĐ-NHNN ngày 22/04/2005 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) về việc ban hành Quy định phân loại nợ, trích lập và sử dụng dự phòng để xử lí rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng của Tổ chức tín dụng (TCTD) và Quyết định số 18/2007/QĐ-NHNN ngày 25/04/2007 của Thống đốc NHNN về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Quyết định 493, nợ của các NHTM được chia thành 5 nhóm: với nợ từ loại 3 đến 5 là nợ xấu; còn nợ nhóm 1 - nợ thông thường - trích dự phòng 0%; nợ nhóm 2 - nợ cần chú ý - trích dự phòng 5%. Đây là một bước tiến mới với cách phân nhóm nợ theo QĐ 493 đã tiến gần tới những chuẩn mực quốc tế, đó là các loại nợ với mức rủi ro khác nhau đã gắn liền với tỷ lệ trích dự phòng khác nhau, bước đầu tạo nên quĩ dự phòng đủ lớn để xử lý tổn thất. Cũng theo QĐ này, nợ xấu (nhóm 3,4,5) chiếm tỷ lệ khoảng từ 2 - 5%, một tỷ lệ chấp nhận được.Có thể thấy với cách phân chia thế tạo điều kiện cho các ngân hàng đánh giá các khoản nợ một cách chính xác từ đó nhận định về khách hàng tốt nhất nhằm hạn chế rủi ro cho ngân hàng. -Thứ ba: nếu như trước đây khách hàng phải tìm đến ngân hàng cầu cạnh vay tiền, thì nay ngân hàng quốc doanh lẫn ngân hàng TMCP không những len vào những khoảng trống mà hệ thống ngân hàng trước đây chưa phủ sóng đến mà còn chạy đua tìm khách hàng để tài trợ vốn.Các ngân hàng nội địa đang tăng tốc chạy đua tìm kiếm khách hàng.Các ngân hàng đã cải tiến thủ tục, nhanh chóng thẩm định dự án một cách chính xác góp phần đẩy lùi tình trạng “cò” tín dụng.Các ngân hàng đã đầu tư hệ thống công nghệ,tập trung dữ liệu khách hàng của các chi nhánh, giúp cấp quản lý có thể kiểm soát được quá trình thẩm định tìm ra những khách hàng tiềm năng.Với những khách hàng vay vốn có uy tín các ngân hàng áp dụng chế độ ưu đãi hơn.Ngoài ra, ngân hàng sẽ cấp hạn mức tín dụng phù hợp, đa dạng hóa các loại hình cho vay để đáp ứng nhu cầu vốn của doanh nghiệp chứ không nhất thiết phải lệ thuộc vào tài sản đảm bảo. Chính vì vậy mà các ngân hàng đã chạy đua trong việc tìm kiếm khách hàng tiềm năng.Trên thị trường tín dụng đã và đang nở rộ các chương trình khuyến mại rầm rộ, các cú bắt tay liên kết của các ngân hàng và doanh nghiệp, ngân hàng và các siêu thị lớn… Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín (Sacombank) sử dụng “chiêu” đánh vào tâm lý các doanh nghiệp với mong muốn được đồng hành cùng ngân hàng trên bước đường kinh doanh. Sacombank không những cung ứng vốn cho doanh nghiệp mà còn giúp doanh nghiệp sử dụng vốn hiệu quả hơn.Với cho vay tiêu dùng cá nhân, nhiều ngân hàng đã nâng mức hạn mức từ vài chục triệu lên vài trăm triệu, như Ngân hàng ACB gần đây đã nâng mức cho vay đến 250 triệu đồng/ người. Trong khi đó thì mức lương tối thiểu để xét cho vay lại hạ xuống, chỉ cần từ 2 triệu đồng/tháng. -Thứ tư: các NHTM,nhất là các NHTMCP đã mở rộng phạm vi địa bàn hoạt động, thị phần hoạt động tín dụng của các ngân hàng đẫ thay đổi đáng kể: tính đến tháng 11 năm 2007, các NHTM nhà nước đạt 435,6 ngàn tỷ đồng, chiếm 70%; các NHTMCP đạt 180,4 ngàn tỷ đồng, chiếm 27,7%,như vậy cơ cấu cho vay của các NHTMCP đã tăng đáng kể so với trước. Trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh, thị phần tín dụng tăng khá mạnh từ 60-120% năm. Tuy ngân hàng đã cải tiến và có nhiều thành tựu nổi bật nhưng vẫn không tránh khỏi khuyết điểm. Những thách thức của các ngân hàng thương mại: Thứ nhất, khi thẩm định các phương án, dự án vay vốn, một số ngân hàng thường “áp đặt” ý kiến chủ quan của mình đối với khách hàng. Ví dụ, một khách hàng vay vốn đề nghị vay một khoản tiền 5 tỷ đồng với thời hạn 12 tháng; nhưng sau khi thẩm định (vì mục tiêu hạn chế rủi ro cho mình), ngân hàng chỉ đồng ý cho vay 3 tỷ đồng, thời hạn 8 tháng. Những điều kiện mới này, hầu như, được khách hàng chấp thuận, mặc dầu khách hàng chưa cân đối được nguồn vốn cho phần 2 tỷ đồng và 4 tháng bị ngân hàng rút ngắn; trong khi đó, ngân hàng cho vay cũng không phân tích thẩm định, liệu với số tiền cho vay và thời hạn cho vay bị rút ngắn có làm cho khách hàng bị rủi ro trong quá trình sử dụng vốn vay không? Chính yếu tố này là nguyên nhân làm phát sinh các trường hợp rủi ro trong một số ngân hàng thương mại, mà nguồn gốc là khách hàng, có thể, thiếu vốn đầu tư và phải cân đối vốn để trả trước hạn so với dự tính ban đầu. Thứ hai, từ tư tưởng “áp đặt” mà ngân hàng đã đưa ra nhiều điều khoản ràng buộc đối với khách hàng trong các cam kết giữa hai bên, trong khi ngay chính bản thân ngân hàng cũng biết chắc chắn là những cam kết đó không thể khả thi theo luật định. Phần lớn các quy định trong hợp đồng tín dụng đều mang chế tài bảo vệ người cho vay như: ngân hàng có quyền thay đổi lãi suất cho vay, kiểm tra tình hình tài chính, tài sản đảm bảo tiền vay; đình chỉ cho vay và thu hồi nợ trước hạn; thu hồi nợ bằng các nguồn khác nhau, bao gồm phát mại tài sản đảm bảo, kiểm tra tình hình tài chính, tài sản đảm bảo tiền vay bất cứ lúc nào… Chính tính “áp đặt này” mà trong một số trường hợp, ngân hàng cho vay xử lý các tình huống phát sinh cũng theo cách “bề trên”, dẫn đến việc không sâu sát thực trạng, không nắm bắt được toàn bộ nội dung và bản chất của của sự việc Trong hoạt động của các NHTM Việt Nam hiện nay, hoạt động tín dụng là một nghiệp vụ truyền thống, nền tảng, chiếm tỷ trọng lớn nhất từ 60%-70% trong danh mục tài sản có. Hoạt động tín dụng của mỗi NHTM đều căn cứ, tuân thủ và xuất phát từ chính sách tín dụng của ngân hàng. Chính sách tín dụng, có thể coi như một cương lĩnh tài trợ của một NHTM, bao gồm các quan điểm, chủ trương ,định hướng, quy định chỉ đạo hoạt động tín dụng và đầu tư của NHTM.Thông qua chính sách tín dụng các NHTM thực hiện phân tích tín dụng nhằm hạn chế rủi ro tín dụng cho các NHTM. Hiện tại các NHTM đã bước đầu xây dựng chính sách tín dụng tuy nhiên chưa phù hợp với thông lệ và chuẩn mực quốc tế, chưa thực sự phát huy hiệu quả quản lý ở Trụ sở chính và thực thi thông suốt ở các đơn vị trực thuộc và ở mỗi cán bộ tín dụng. Do đó mà thực trạng cho thấy hiện nay các NHTM đều chưa xây dựng được một chiến lược canh tranh dài hạn rõ ràng, đảm bảo tính khả thi cao dựa trên lợi thế riêng có, mà chủ yếu vẫn kinh doanh theo chiến lược ngắn hạn, thậm chí là ‘chụp giật, bóc ngắn-cắn dài”.Ví dụ như 5 NHTM với tổng số vốn thuộc sở hữu nhà nước cũng chỉ đạt khoản 19400tỷ đồng, hệ số an toàn bình quân hệ thống chỉ đạt dưới 5%, trong khi tỷ lệ tương ứng theo thông lệ quốc tế phải đạt tối thiểu 8%. Hoạt động của các NHTM lại chịu không ít rủi ro bởi có tới 70 % vốn huy đông là vốn ngắn hạn, nguồn vốn có kỳ hạn trên 5năm chỉ chiếm khoảng 7%, nhưng các NH hiện nay đang phải sử dụng tới 30-35% vốn ngắn hạn để cho vay dài hạn. Theo thống kê của Ngân hàng Nhà nước, tính đến hết tháng 12/2007, tổng dư nợ cho vay và đầu tư vào nền kinh tế của hệ thống ngân hàng tại Việt Nam tăng gần 37,8% so với cuối năm 2006, vượt xa so với chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng đề ra cả năm là 18-22% và thực tế năm 2005 chỉ tăng 19,2% và năm 2006 tăng 21,4%. Dư nợ cho vay theo các ngành kinh tế lên tới hơn 1triệu tỷ đồng. Nợ xấu năm 2007 chỉ chiếm 2% tổng dư nợ cho vay, giảm so với cùng kỳ năm trước là 2,65%,Tốc độ tăng trưởng tín dụng của các ngân hàng thương mại cổ phần và chi nhánh ngân hàng nước ngoài, ngân hàng liên doanh tăng từ 38% trở lên; các ngân hàng thương mại nhà nước có tốc độ tăng dưới 30%. Các ngân hàng trong việc xác định ngành hàng chiến lược, khách hàng chiến lược vẫn còn lúng túng; tăng trưởng tín dụng chưa đi kèm với quản lý rủi ro tín dụng; chính sách lãi suất cho vay còn cứng nhắc, mức lãi suất cho vay hầu như giống nhau đối với với tất cả các khoản vay. Việc tổ chức hạch toán, phân loại nợ, thống kê thông tin tín dụng chưa đảm bảo tính chính xác, minh bạch để làm cơ sở cho việc quản lý tín dụng có hiệu quả; việc tổ chức hệ thốngthông tin phục vụ hoạt động tín dụng còn thiếu và yếu, chưa đồng bộ và độ tin cậy không cao, chất lượng cán bộ tín dụng còn hạn chế, kỹ năng giao tiếp, chăm sóc khách hàng làm chưa bài bản, chuyên nghiệp Thứ ba:VÒ nguyªn t¾c cho vay, ph¶i cã tµi s¶n ®¶m b¶o cã thÓ lµ tÝn chÊp hoÆc thÕ chÊp tµi s¶n. VÒ tÝn chÊp, ng©n hµng ph¶i xÐt uy tÝn, kh¶ n¨ng chi tr¶ cña ng©n hµng, hoÆc uy tÝn b¶o l·nh cho kh¸ch hµng ®ã. NÕu nh xem xÐt kh¸ch hµng cã ®Çy ®ñ uy tÝn th× cã thÓ cho vay tÝn chÊp.Trong bµi viÕt cña t¸c gi¶ Mai Anh (chi nh¸nh ng©n hµng vµ ph¸t triÓn n«ng th«n Th¨ng B×nh –Qu¶ng Nam): “thu thËp th«ng tin khi thÈm ®Þnh cho vay c¸ nh©n vµ hé gia ®×nh: kh©u quan träng kh«ng thÓ bá qua” cã ®o¹n viÕt r»ng: mét khi kh«ng biÕt ch¾c ch¾n r»ng kh¸ch hµng sÏ sö dông vèn vµo môc ®Ých g× th× tuyÖt ®èi kh«ng cho vay mÆc dï kh¸ch hµng cã tµi s¶n thÕ chÊp...c¸n bé tÝn dông cÇn c¶nh gi¸c víi nhãm ®èi tîng t×m mäi c¸ch ®Ó vay b»ng ®­îc vèn ng©n hµng, nhãm kh¸ch hµng nµy th­êng ®ang s¾p ph¸ s¶n, cÇn vèn ®Ó cøu nguy khÈn cÊp. V× v©y, hä dïng mäi thñ ®o¹n tõ viÖc n¨n nØ ®Õn quµ c¸p, biÕu xÐn, hèi lé c¸n bé tÝn dông, nh÷ng viÖc mµ kh¸ch hµng cã lßng tù träng kh«ng bao giê lµm, miÔn sao vay ®ưîc nhiÒu vèn cµng tèt”. §©y lµ mét rñi ro ®¹o ®øc do kh¸ch hµng g©y nªn. Chóng ta kh«ng nªn coi träng qu¸ vÊn ®Ò tÝn chÊp hay tµi s¶n thÕ chÊp. Trong luËt cÇm cè, ngêi ®i vay ph¶i chuyÓn tµi s¶n cho ng©n hµng, ®iÒu nµy ch­a triÖt ®Ó v× trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i kh«ng thÝch hîp. VÝ dô: Trong thÕ chÊp kho ng©n hµng kh«ng thÓ qu¶n lÝ ®­îc. B¶n chÊt cña sù cÇm cè lµ ng­êi vay tÝn dông ph¶i ®­a tµi s¶n cña m×nh cho ng©n hµng cÇm cè trong khi vÒ mÆt ph¸p lÝ, hä vÉn lµ chñ së h÷u cña tµi s¶n ®ã ( ë ®©y cã sù kh¸c biÖt gi÷a së h÷u vÒ mÆt ph¸p lÝ vµ së h÷u thùc tÕ quyÒn sö dông). Trong tr­êng hîp thÕ chÊp kho hµng, ng©n hµng kh«ng thÓ lÊy hµng ho¸ trong kho ®­a vÒ ng©n hµng ®­îc. Tr­êng hîp nµy cÇn uû th¸c cho ng­êi thø ba tr«ng coi kho vµ qu¶n lÝ tµi s¶n ®ã. §©y lµ mét kh©u s¬ hë dÉn ®Õn rñi ro cho ng©n hµng do kh¸ch hµng vµ c¸n bé tÝn dông ng©n hµng g©y nªn. V¨n b¶n Nhµ n­íc vÒ cÊp tÝn dông ®Òu qui ®Þnh rÊt chÆt chÏ viÖc vµ kh«ng cã b¶o ®¶m trong luËt c¸c tæ chøc tÝn dông. ThËm chÝ cßn “h×nh sù ho¸” vÊn ®Ò nµy.§iÒu nµy cã lµm cho chÊt l­îng tÝn dông tèt h¬n kh«ng? Thùc tÕ vÊn ®Ò cho vay cã ®¶m b¶o ®· ¨n s©u vµo t©m trÝ mäi ngêi ®Õn møc hÇu hÕt c¸c ®oµn thanh tra, kiÓm tra ng©n hµng Nhµ n­íc ®Òu ®ßi hái tÊt c¶ c¸c mãn vay ®Òu ph¶i cã tµi s¶n thÕ chÊp, mÆc dï nhiÒu v¨n b¶n cña ChÝnh phñ hoÆc NHNN vÉn cho phÐp vay tÝn chÊp kh«ng cã tµi s¶n thÕ chÊp nh­ ®èi víi xÝ nghiÖp quèc doanh, n«ng d©n nghÌo, sinh viªn....VÊn ®Ò lµm cho NHTM coi tµi s¶n thÕ chÊp lµ nguån thu lîi thø hai vµ lµ nguån thu lîi duy nhÊt nªn ®· kh«ng quan t©m ®Õn xem xÐt thÈm ®Þnh thu tõ doanh thu, lîi nhuËn hoÆc thu nhËp kh¸ch hµng.ThËm chÝ cã nhiÒu doanh nghiÖp nhÊt lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá lµm ¨n cã hiÖu qu¶. Ph¬ng ¸n vay vèn cã tÝnh kh¶ thi râ rµng còng bÞ tõ chèi cho vay th× kh«ng cã t¸i s¶n thÕ chÊp. Nhưng vay tÝn chÊp th× sao? cã lÏ hiÖu øng “Fameco” lµm cho c¸c NHTM c¶nh gi¸c qu¸ møc cÇn thiÕt khi kh«ng cÇn. Trong kinh tÕ thÞ trưêng v× bao nhiªu bÊt ngê rñi ro chê ®îi c¸c doanh nghiÖp , cã thÓ x¶y ra bÊt cø lóc nµo g©y rñi ro cho doanh nghiÖp vµ ng©n hµng. ThÕ nh­ng chØ dùa vµo tµi s¶n thÕ chÊp kh«ng ph¶i lµ biÖn ph¸p h÷u hiÖu. Thùc tr¹ng c¸c NHTM cã hµng tr¨m ng«i nhµ thÕ chÊp kh«ng b¸n ®­îc ®Ó thu nî, g©y tæn thÊt cho ng©n hµng. Mét sè nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng yÕu kÐm trªn: Nguyªn nh©n kh¸ch quan: - C¬ chÕ chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc, cña c¸c ngµnh ch­a ®Çy ®ñ, m«i tr­êng ph¸p lý ch­a ®ång bé, m«i tr­êng x· héi cßn nhiÒu nhøc nhèi. Sè ®«ng kh¸ch hµng, nhÊt lµ c¸c hé s¶n xuÊt cã tr×nh ®é d©n trÝ thÊp, Ýt n¾m b¾t ®­îc th«ng tin, tiÕp thu kiÕn thøc vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng cßn rÊt h¹n chÕ. V× v©y , chän lùa ®èi t­îng kh¸ch hµng ®¶m b¶o cho viÖc ho¹t ®éng tÝn dông ®· g©y kh«ng Ýt khã kh¨n cho ho¹t ®éng cña c¸c NHTM. - Thiªn tai x¶y ra bÊt th­êng trªn diÖn réng g©y ra nh÷ng hËu qu¶ nÆng nÒ c¶ gi¸n tiÕp vµ trùc tiÕp -Cã nh÷ng NHTM võa ph¶i lµm kinh doanh võa ph¶i lµm chÝnh s¸ch ®· cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh cho hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh vµ ®Çu t­ ph¸t triÓn Nguyªn nh©n chñ quan: - Mét bé phËn c¸n bé thiÕu tr¸ch nhiÖm víi c«ng viÖc ®­îc giao, t­ duy tÝn dông cßn h¹n hÑp. Mét sè c¸n bé sa sót vÒ phÈm chÊt, th«ng ®ång víi kh¸ch hµng, biÓu hiÖn tÝnh tuú tiÖn, kh«ng chÊp hµnh ®óng qui tr×nh nghiÖp vô. C«ng t¸c ®iÒu hµnh cña l·nh ®¹o ë mét sè NHTM cßn thiÕu sãt, chÊt l­îng thÈm ®Þnh cßn yÕu kÐm. HÇu hÕt c¸c ®¬n vÞ kh«ng tr¶ ®­îc nî, lµm thÊt tho¸t vèn ®Òu r¬i vµo c¸c tr¹ng th¸i sau ®©y: + Hå s¬ ph¸p lÝ kh«ng ®Çy ®ñ. QuyÕt ®Þnh thµnh lËp vµ giÊy phÐp kinh doanh hÕt h¹n nhưng kh«ng ®ưîc bæ sung. T×nh tr¹ng tµi chÝnh cña ®¬n vÞ trưíc khi vay vèn kh«ng ®ưîc kiÓm tra chÝnh x¸c, thiÕu tÝnh ®¶m b¶o. NhiÒu dù ¸n do thiÕu vèn x©y l¾p ph¶i kÐo dµi thêi gian x©y dùng, chËm tiÕn ®é thi c«ng, kh«ng thùc hiÖn ®ưîc kinh doanh s¶n xuÊt nªn kh«ng tr¶ ®ưîc nî ®óng h¹n. Tr×nh ®é thÈm ®Þnh c«ng nghÖ yÕu, nhÊt lµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i, chñ yÕu dùa vµo luËn chøng ®ưîc duyÖt, trong khi c¸c luËn chøng cã xu hưíng chung lµ t¹o ra sè lưîng gi¶ ®Ó t¨ng søc thuyÕt phôc, lµm mÊt ®i tÝnh thùc tÕ cÇn thiÕt cña qu¸ tr×nh thÈm ®Þnh, nªn khi lËp kÕ ho¹ch tr¶ nî thiÕu chÝnh x¸c. +X¸c ®Þnh tư c¸ch ph¸p nh©n thiÕu chÝnh x¸c, nhÊt lµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh. ViÖc t×m hiÓu tư c¸ch ph¸p nh©n cña gi¸m ®èc kh«ng ®îc quan t©m x¸c ®¸ng nªn ®· cho vay c¶ nh÷ng vÞ gi¸m ®èc ®· lõa ®¶o ®¬n vÞ nhiÒu n¨m liÒn.Mét sè ng©n hµng thiÕu tÝnh to¸n kh«ng xem xÐt ®· cho vay c¶ nh÷ng kh¸ch hµng bÞ c¸c ng©n hµng kh¸c th¶i lo¹i.ViÖc xem xÐt ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp ph¶i ®ưîc ®¸nh gi¸ b»ng thùc tiÔn ho¹t ®éng chø kh«ng chØ c¨n cø vµo giÊy tê sæ s¸ch. - Kü thuËt cÊp tÝn dông hiÖn nay cña c¸c tæ chøc tÝn dông chñ yÕu dùa trªn ®¬n xin vay cña kh¸ch hµng vµ phư¬ng ¸n kinh doanh cho kh¸ch hµng so¹n th¶o.Kü thuËt cÊp tÝn dông võa mang tÝnh duy ý chÝ chñ quan cña bªn cÊp tÝn dông, võa thiÕu c¬ së kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ. Th«ng thưêng mét ®¬n xin vay ®Òu cã ghi râ môc ®Ých sö dông tiÒn vay, sè tiÒn xin vay vµ thêi h¹n tr¶ nî. Song ®iÒu ®ã hoµn toµn dùa vµo kinh nghiÖm c¸ nh©n cña ngêi xin vay vµ khã cã thÓ biÕt ch¾c r»ng, viÖc sö dông tiÒn vay như vËy cã ®¹t ®ưîc môc tiªu ®Ò ra trong phư¬ng ¸n kinh doanh hay kh«ng. V× vËy kÌm theo ®¬n xin vay th× cã phư¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh như lµ mét c¬ së ®Ó chøng minh cho ý ®å cña ngưêi ®i vay.VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ®é tin cËy cña phư¬ng ¸n kinh doanh ®ã ®¹t ®Õn møc ®é nµo, th× khã cã tiªu chuÈn nµo ®¸nh gi¸ vµ dù ®o¸n ®îc. Vµ khi cã sù dù ®o¸n kh«ng chÝnh x¸c, nghiÔm nhiªn ng©n hµng ph¶i chÞu rñi ro. §Êy lµ chưa nãi ®Õn t×nh tr¹ng lµ: VÒ nguyªn t¾c c¸c phư¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i do ngưêi ®i vay thµnh lËp hoÆc cã thÓ thuª ngoµi lËp nhưng kh«ng ph¶i lµ c¸n bé tÝn dông. Tuy nhiªn hiÖn nay hÇu hÕt hä kh«ng cã kh¶ n¨ng tù lËp dù ¸n vµ còng chưa cã chuyªn tr¸ch hưíng dÉn do c¸n bé tÝn dông ph¶i trùc tiÕp hưãng dÉn cho ngưêi viÕt ®¬n xin vay, sau ®ã chÝnh m×nh ph¶i thËm ®Þnh dù ¸n. Do vËy viÖc thËm ®Þnh dù ¸n chØ mang tÝnh h×nh thøc, thiÕu kh¸ch quan v× c¸n bé tÝn dông “võa ®¸ bãng võa thæi cßi”. - C¸c dù ¸n vay vèn víi sè lưîng kh¸ch hµng ®a d¹ng, phong phó, thưêng theo mét mÉu chung, thưêng lµ mÉu in s½n, ngưêi vay chØ ghi thªm sè liÖu vµo b¶ng t¸i kh¼ng ®Þnh. C¸n bé tÝn dông kh«ng cã sè liÖu vÒ ®Þnh møc kinh tÕ-kÜ thuËt, th«ng tin gi¸ c¶ nªn kh«ng cã c¬ së khoa häc ®Ó kiÓm tra sè liÖu cña dù ¸n. H¬n n÷a, mét khi viÖc cÊp tÝn dông chØ ®Æt ra chñ yÕu dùa vµo ý chÝ chñ quan cña bªn cho vay quyÕt ®Þnh th× vÊn ®Ò tiªu cùc trong quan hÖ tÝn dông sÏ cã ®iÒu kiÖn n¶y në. - VÒ ®èi tîng kh¸ch hµng: HiÖn nay c¸c NHTM ®ang chó träng b»ng c¸c chÝnh s¸ch ưu ®·i ®Ó thu hót vµ t¨ng trưëng ®Çu tư cho vay ®èi víi c¸c dù ¸n lín, c¸c doanh nghiÖp lín. §iÒu