Đề tài Đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam đối với việc chuyển đổi cơ cấu kinh tế

Lêi më ®Çu ThÕ giíi b­íc vµo thÕ kû 21 víi nh÷ng nÐt ®Æc tr­ng riªng mµ tr­íc ®ã ch­a tõng cã, ®ã lµ qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ diÔn ra trªn mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng con ng­êi, nã thu hót tÊt c¶ mäi thÓ trªn tr¸i ®Êt vµo vßng xo¸y toµn cÇu ho¸. Víi qu¸ tr×nh nµy, nã lµm cho con ng­êi ngµy cµng phô thuéc chÆt chÏ nhau h¬n, kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c quèc gia xÝch l¹i gÇn nhau h¬n, kh¸i niÖm biªn giíi ®­îc hiÓu theo nghÜa réng h¬n vµ ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp th× nã t¹o ra c¬ héi võa t¹o ra nh÷ng th¸ch thøc v« cïng khã kh¨n. Qu¸ tr×nh ®æi míi, c¶i c¸ch kinh tÕ vµ héi nhËp khu vùc vµ toµn cÇu cña ViÖt Nam trong h¬n 15 n¨m qua ®· thu ®­îc nh÷ng thµnh c«ng rÊt cã ý nghÜa trong c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc (CNH – H§H). Kinh tÕ ph¸t triÓn, xuÊt khÈu ®­îc ®Èy m¹nh, quan hÖ quèc tÕ réng kh¾p. §ã thùc sù lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cho sù ph¸t triÓn cña ViÖt Nam. §ãng gãp vµo thµnh c«ng cña ViÖt Nam, cßn cã sù ®ãng gãp quan träng cña nh÷ng nguån nh©n lùc tõ bªn ngoµi, ®Æc biÖt lµ vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi FDI (Foreign Direct Invesment). ViÖt Nam ®· vµ ®ang cã nh÷ng thuËn lîi, nh÷ng c¬ héi vµ c¶ nh÷ng th¸ch thøc lín trong qu¸ tr×nh thu hót FDI. Víi mong muèn gãp phÇn vµo viÖc x¸c ®Þnh h­íng ®óng ®¾n cho ho¹t ®éng FDI trong thêi gian tíi, trªn c¬ së n¾m v÷ng t×nh h×nh quèc tÕ còng nh­ trong n­íc, tiÓu luËn cña em tËp trung nghiªn cøu vÒ FDI víi ®Ò tµi: “§Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam ®èi víi viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ”. Néi dung I . Lý luËn chung vÒ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµI : Kh¸i niÖm: §Çu t­ n­íc ngoµi lµ mét trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cña c¸c c«ng ty nh»m thu lîi khi thùc hiÖn kinh doanh quèc tÕ víi hai h×nh thøc ®Çu t­: ®Çu t­ trùc tiÕp vµ ®Çu t­ gi¸n tiÕp. Trong ®ã ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI) cã vai trß quan träng h¬n hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (Official Development Assistance – ODA). ODA lµ h×nh thøc viÖn trî kh«ng hoµn l¹i hoÆc cho vay vèn víi nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Æc biÖt ­u ®·i nh»m gióp c¸c n­íc chËm vµ ®ang ph¸t triÓn ®Èy nhanh tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ phóc lîi x· héi. ë ®©y ta chØ ®Ò cËp vÒ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (§TNN). Theo LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam n¨m 1996 (trÝch ®iÒu 2 trang 6): “§Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi lµ viÖc nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­a vµo ViÖt Nam vèn b»ng tiÒn mÆt hoÆc bÊt kú tµi s¶n nµo ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng ®Çu t­ theo quy ®Þnh cña luËt nµy”. §Æc ®iÓm næi bËt cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi lµ c¸c nhµ ®Çu t­ tù kiÓm so¸t qu¸ tr×nh ho¹t ®éng vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. Môc tiªu chÝnh cña c¸c nhµ ®Çu t­ lµ tèi ®a ho¸ lîi nhuËn. Nh­ vËy, ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi víi t­ c¸ch lµ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng chñ ®¹o cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ sù chu chuyÓn tµi chÝnh quèc tÕ, mµ cïng víi nã lµ sù chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ c¸c tµi s¶n v« h×nh kh¸c. VÒ thùc chÊt ®©y lµ nh©n tè t¹o nªn sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ m¹nh mÏ vµ dµi h¹n. 2. C¸c h×nh thøc ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi chñ yÕu: Doanh nghiÖp liªn doanh: H×nh thøc nµy doanh nghiÖp ®­îc h×nh thµnh do sù gãp vèn cña c¸c bªn n­íc ngoµi tham gia ®Çu t­ vµ bªn nhËn ®Çu t­. Doanh nghiÖp liªn doanh ®­îc thµnh lËp cã t­ c¸ch ph¸p nh©n trong ph¹m vi luËt ph¸p cña n­íc chñ nhµ. C¸c bªn cïng gãp vèn, cïng qu¶n lý ®iÒu hµnh, cïng ph©n chia lîi nhuËn vµ cïng chÞu rñi ro. Hîp t¸c kinh doanh trªn c¬ së hîp ®ång: Lµ h×nh thøc phÜa n­íc ®Çu t­ vµ n­íc nhËn ®Çu t­ tiÕn hµnh ký hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh nh­ hîp t¸c s¶n xuÊt ph©n chia lîi nhuËn, ph©n chia s¶n phÈm, … trªn c¬ së c¸c ®iÒu kiÖn cã ®ãng gãp cña c¸c bªn vÒ ®Êt ®ai, nhµ x­ëng cña phÝa n­íc chñ nhµ; vèn c«ng nghÖ cña c¸c bªn, kh«ng h×nh thµnh nh©n míi. Doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi: N­íc nhËn ®Çu t­ cho phÐp ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi thuª ®Êt, thuª nh©n c«ng, xÝ nghiÖp, tù do kinh doanh trong khu«n khæ ph¸p luËt cña n­íc nhËn ®Çu t­, ®¬n vÞ ®Çu t­ ®­îc thµnh lËp cã t­ c¸ch ph¸p nh©n theo luËt ph¸p cña n­íc chñ nhµ. Ngoµi c¸c h×nh thøc nªu trªn, LuËt bæ sung n¨m 2000 cßn cho phÐp ®a d¹ng ho¸ c¸c ph­¬ng thøc ®Çu t­ nh­ ph­¬ng thøc “Hîp ®ång x©y dùng - kinh doanh - chuyÓn giao (BOT)”, ph­¬ng thøc “Hîp ®ång x©y dùng – chuyÓn giao (BT)”. Mçi h×nh thøc ®Çu t­ ®Òu cã mÆt m¹nh vµ h¹n chÕ nªn tuú t×nh h×nh cÇn ®a d¹ng ho¸ c¸c ph­¬ng thøc ®Çu t­ cho thÝch hîp ®Ó ®iÒu chØnh c¬ cÊu chung cña nÒn kinh tÕ vµ quy ho¹ch ph¸t triÓn tõng ngµnh, tõng ®Þa ph­¬ng còng nh­ c¶ n­íc. II. T×nh h×nh ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam thêi gian qua: T×nh h×nh cÊp giÊy phÐp ®Çu t­: Vèn ®Çu t­ ®¨ng ký: KÓ tõ khi LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc ban hµnh (1987) ®Õn thang 12 n¨m 2002 ®· cã gÇn 4030 dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc cÊp giÊp phÐp ®Çu t­ víi sè vèn ®¨ng ký ®¹t kho¶ng 50,2 tû USD. Trong ®ã thêi kú 1988 – 1990 cã 219 dù ¸n víi sè vèn ®¨ng ký kho¶ng 1,6 tû USD; thêi kú 1991 – 1995 cã 1398 dù ¸n víi sè vèn ®¨ng ký kho¶ng 16,24 tû USD; thêi kú 1996 – 2000 cã 765 dù ¸n víi sè vèn ®¨ng ký kho¶ng 11,6 tû USD. C¬ cÊu vèn ®Çu t­: C¬ cÊu vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· thay ®æi theo chiÒu h­íng ngµy cµng phï hîp h¬n víi yªu cÇu chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ®Êt n­íc theo h­íng CNH – H§H. NÕu trong nh÷ng n¨m tr­íc ®©y vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi tËp trung chñ yÕu vµo lÜnh vùc x©y kh¸ch s¹n, v¨n phßng cho thuª … th× giai ®o¹n hiÖn nay nguån vèn nµy chñ yÕu tËp trung vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt vËt chÊt, chiÕm víi 1/2 tæng sè dù ¸n vµ sè vèn ®Çu t­, vèn c¬ cÊu ngµnh nghÒ ®­îc ®iÒu chØnh hîp lý h¬n, h­íng m¹nh vµo xuÊt khÈu, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, chÕ biÕn, sö dông hiÖu qu¶ tµi nguyªn vµ sö dông nhiÒu lao ®éng. §a d¹ng hãa h×nh thøc doanh nghiÖp ®Çu t­ n­íc ngoµi: Míi ®©y, thñ t­íng chÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 28/ 23/ N§ - CP vÒ viÖc chuyÓn ®æi mét sè doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi sang ho¹t ®éng theo h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn. §©y lµ chñ tr­¬ng mang tÝnh bøt ph¸ cña ViÖt Nam nh»m t¹o ®iÒu kiÖn th«ng tho¸ng h¬n ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­, ®­îc céng ®ång nhµ ®Çu t­ tr«ng ®îi tõ l©u. Theo néi dung NghÞ ®Þnh, doanh nghiÖp ®Çu t­ n­íc ngoµi ph¶i cã 3 ®iÒu kiÖn chÝnh ®Ó chuyÓn ®æi thµnh c«ng ty cæ phÇn: §· gãp ®ñ vèn ph¸p ®Þnh theo quy ®Þnh t¹i giÊy phÐp ®Çu t­. ChÝnh thøc ho¹t ®éng 3 n¨m trong ®ã cuèi n¨m cuèi cïng tr­íc khi chuyÓn ®æi ph¶i cã l·i. Cã hå s¬ ®Ò nghÞ chuyÓn ®æi. Nh­ vËy, NghÞ ®Þnh míi cña chÝnh phñ ®· t¹o ®iÒu kiÖn ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc c«ng ty ®Çu t­ n­íc ngoµi, t¹o quyÒn chñ ®éng cao h¬n trong quyÕt ®Þnh ®Çu t­, n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ n­íc ngoµi, huy ®éng thªm vèn ®Ó më réng s¶n xuÊt, t¹o thªm nguån hµng, ®Æc biÖt lµ ®Çu vµo cho thÞ tr­êng chøng kho¸n hiÖn cßn ch­a s«i ®éng ë n­íc ta. Thùc tr¹ng triÓn khai dù ¸n vµ t×nh h×nh chuyÓn ®æi h×nh thøc ®Çu t­: 2.1. Thùc tr¹ng triÓn khai dù ¸n ®Çu t­: TÝnh chung tõ n¨m 1988 ®Õn nay, ®· cã trªn 580 dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi t¨ng vèn víi quy m« vèn t¨ng thªm ®¹t kho¶ng7,5 tû USD, n©ng tæng sè vèn cÊp míi vµ ®· ®¨ng ký bæ sung tõ n¨m 1988 ®Õn nay ®¹t kho¶ng 17 tû USD. Trõ c¸c dù ¸n hÕt h¹n, gi¶i thÓ tr­íc h¹n vµ céng thªm kho¶ng 40 dù ¸n ®· cÊp phÐp hiÖn cßn 2738 dù ¸n cã hiÖu lùc víi sè vèn ®¨ng ký ®¹t 40,3 tû USD. Riªng thêi kú 1998 - 2000 cã trªn 350 dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi t¨ng vèn cña 5 n¨m tr­íc (1993-1997 lµ 2,4 tû USD). Tuy nhiªn, tæng vèn thùc hiÖn cho tíi cuèi th¸ng 12/2002 ®¹t kho¶ng 24 tû USD, trong ®ã vèn bªn ngoµi ®­a vµo (gåm vèn gãp cña n­íc ngoµi vµ vèn vay) kho¶ng 21,2 tû USD (chiÕm gÇn 90% tæng vèn thùc hiÖn). Trong ®ã vèn thùc hiÖn thêi kú 1988 - 1990 kh«ng ®¸ng kÓ trong tæng vèn ®Çu t­ toµn x· héi, kho¶ng 0,20 tû USD; giai ®o¹n 1991 - 1995 kho¶ng 7,15 tû USD, trong ®ã phÇn ®ãng gãp vèn cña phÝa ViÖt Nam trªn 1 tû USD (chñ yÕu lµ gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt); phÇn vèn n­íc ngoµi ®ãng gãp kho¶ng 6,1 tû USD (vèn gãp trùc tiÕp cña n­íc ngoµI 3,5 tû USD; vèn vay n­íc ngoµi 2,6 tû USD). Thêi kú 1996 - 2000 vèn thùc hiÖn ®¹t kho¶ng 12,8 tû USD, t¨ng 80% so víi 5 n¨m tr­íc. Trong ®ã, nguån vèn gãp cña bªn ViÖt Nam lµ 1,2 tû USD, vèn gãp cña bªn n­íc ngoµI lµ 11,6 tû USD. Tû träng vèn vay n­íc ngoµi trong tæng vèn ®Çu t­ thùc hiÖn cã xu h­íng t¨ng dÇn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, tõ møc 39,5% n¨m 1996 t¨ng lªn 43,2% n¨m 1998, 56,5% n¨m 2000 vµ chiÒu h­íng t¨ng hiÖn nay cßn cã kh¶ n¨ng tiÕp tôc trong thêi gian tíi. Trong tæng sè 2628 dù ¸n cã hiÖu lùc víi tæng sè vèn ®Çu t­ ®¨ng ký trªn 36,3 tû USD th× ®· cã 1291 dù ¸n (chiÕm 49% tæng dù ¸n cßn hiÖu lùc) ®· ®i vµo s¶n xuÊt, cã doanh thu. §ång thêi, quy m« vèn ®Çu t­ b×nh qu©n mét dù ¸n giai ®o¹n 1996 - 2000 còng t¨ng gÇn gÊp ®«i so víi mét dù ¸n ®i vµo s¶n xuÊt kinh doanh giai ®o¹n 1991 - 1995 (17,2 triÖu USD/ 9,8 triÖu USD/ 1 dù ¸n). Riªng n¨m 2000 ®· cã 126 dù ¸n víi vèn ®¨ng ký kho¶ng 1,7 tû USD hoµn thµnh x©y dùng c¬ b¶n vµ ®i vµo s¶n xuÊt kinh doanh. C¸c dù ¸n trªn ®· t¹o tæng doanh thu gÇn 34 tû USD (kh«ng kÓ dÇu khÝ), trong ®ã n¨m 2002 ®¹t 8 tû USD; xuÊt khÈu 15,2 tû USD, nép ng©n s¸ch gÇn 2,2 tû USD chiÕm 12,7%GDP c¶ n­íc. Ngoµi ra cßn cã 833 dù ¸n (chiÕm 32% sè dù ¸n cßn hiÖn cã hiÖu lùc) víi vèn ®¨ng ký 11,6 tû USD ®ang trong qu¸ tr×nh x©y dùng c¬ b¶n sÏ ®i vµo ho¹t ®éng trong n¨m 2003 - 2004 vµ 503 dù ¸n ®ang lµm thñ tôc hµnh chÝnh hoÆc ch­a triÓn khai. 2.2. ViÖc chuyÓn ®æi h×nh thøc ®Çu t­ nh÷ng n¨m gÇn ®©y. H×nh thøc ®Çu t­ chñ yÕu n¨m 1999 lµ doanh nghiÖp liªn doanh chiÕm 61% sè dù ¸n vµ 70% vèn ®Çu t­. Tuy nhiªn trong vµi n¨m trë l¹i ®©y, ®Çu t­ theo h×nh thøc 100%vèn n­íc ngoµi ®· t¨ng lªn râ rÖt, chiÕm 55,5% tæng sè dù ¸n nh­ng sè vèn ®¨ng ký chØ chiÕm 29,4%. Trong n¨m 1999 cã 30 dù ¸n ®­îc chuyÓn ®æi h×nh thøc ®Çu t­, trong ®ã cã: 26 dù ¸n chuyÓn thµnh doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi, 4 dù ¸n chuyÓn thµnh doanh nghiÖp 100%vèn trong n­íc. Nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn tíi chuyÓn ®æi lµ: bªn liªn doanh muèn rót vèn ®Ó chuyÓn môc tiªu kinh doanh - do ho¹t ®éng cña bªn liªn doanh bÞ thua lç - bªn ViÖt Nam tù nguyÖn chuyÓn nh­îng cæ phÇn cña m×nh ®Ó b¶o toµn vèn; do bÊt ®ång vÒ chiÕn l­îc kinh doanh gi÷a c¸c bªn ®èi t¸c g©y trë ng¹i cho viÖc ®iÒu hµnh ho¹t ®éng doanh nghiÖp. §iÒu kiÖn chuyÓn nh­îng cæ phÇn ViÖt Nam ®Ó chuyÓn thµnh doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi lµ bªn n­íc ngoµi chÞu toµn bé lç cña liªn doanh vµ chÞu thanh to¸n cho Nhµ n­íc ViÖt Nam tiÒn thuª ®Êt hoÆc gi¸ trÞ sö dông ®Êt mµ bªn ViÖt Nam gãp vèn cho tíi khi chuyÓn thµnh doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi. Doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi ®­îc kÕ thõa doanh nghiÖp liªn doanh vÒ môc tiªu, chøc n¨ng ho¹t ®éng theo ®óng quy ®Þnh hiÖn hµnh, b¶o ®¶m viÖc lµm vµ quyÒn lîi cho ng­êi lao ®éng, nghÜa vô ®èi víi Nhµ n­íc ViÖt Nam. GÇn ®©y, mét sè dù ¸n khi chuyÓn nh­îng cña bªn ViÖt Nam ®èi t¸c n­íc ngoµi kh«ng chÊp thanh to¸n cho bªn ViÖt Nam gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt bªn ViÖt Nam gãp vèn liªn doanh, trong khi bªn ViÖt Nam kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n nî víi Nhµ n­íc nh­ tr­êng hîp c«ng ty bª t«ng ViÖt - óc (Hµ T©y) do ®ã ch­a ®­îc chÊp nhËn chuyÓn ®æi h×nh thøc ®Çu t­. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi trong mét sè ngµnh, lÜnh vùc chñ yÕu: Nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi chñ yÕu tËp trung nµo ngµnh c«ng nghiÖp vµ x©y dùng víi 1645 dù ¸n cßn hiÖu lùc víi sè vèn ®¨ng ký tÝnh ®Õn cuèi n¨m 2000 ®¹t 20,8 tû USD; trong ®ã thêi 1996 - 2000 ®¹t 11,6 tû USD, t¨ng 30% so víi 5 n¨m tr­íc. Tû träng vèn trong tæng nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo c«ng nghÖ vµ x©y dùng kh«ng ngõng t¨ng, tõ 41,5% giai ®o¹n 1988 - 1990 lªn 52,7% giai ®o¹n 1991 - 1995 vµ 55,8% giai ®o¹n 1996 - 2000. Vèn thùc hiÖn trong lÜnh vùc nµy còng ®¹t tû lÖ cao nhÊt so víi c¸c lÜnh vùc kh¸c. Trong tæng sè 1645 dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo c«ng nghiÖp vµ x©y dùng cã 643 dù ¸n ®Çu t­ vµo ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ; 635 dù ¸n vµo c«ng nghiÖp nÆng; 13 dù ¸n vµo c«ng nghiÖp thùc phÈm; 29 dù ¸n vµo c«ng nghiÖp dÇu khÝ vµ 204 dù ¸n vµo x©y dùng víi tæng sè vèn ®Çu t­ t­¬ng øng lµ: 4,05; 6,65; 2,28; 3,15 vµ 3,14 tû USD. Ngµnh n«ng l©m, thuû s¶n tÝnh ®Õn 31/ 12/ 2002 cã 468 dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi cßn hiÖu lùc trong ®ã cã 352 dù ¸n dÇu t­ n­íc ngoµi vµo n«ng - l©m nghiÖp 116 dù ¸n vµo thuû s¶n víi v«n ®Çu t­ t­¬ng øng lµ 2,57 tû USD vµ 108,5 triÖu USD. LÜnh vùc dÞch vô bao gåm giao th«ng vËn t¶i, b­u ®iÖn, kh¸ch s¹n - du lÞch, tµi chÝnh - ng©n hµng, v¨n ho¸ - y tÕ - gi¸o dôc, x©y dùng khu ®« thÞ, v¨n phßng, c¨n hé - x©y dùng h¹ tÇng khu c«ng nghÖ - khu chÕ xuÊt vµ c¸c dÞch vô kh¸c thu hót ®­îc 636 dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi kÓ tõ n¨m 1988 ®Õn 31/ 12/ 2000 víi tæng vèn ®Çu t­ 14,9 tû USD trong ®ã lÜnh vùc du lÞch - kh¸ch s¹n chiÕm 124 dù ¸n víi 3,5 tû USD vèn ®Çu t­, thø hai lµ x©y dùng v¨n phßng, c¨n hé chiÕm 118 dù ¸n víi tæng vèn ®Çu t­ lµ 3,9 tû USD; giao th«ng - b­u ®iÖn chiÕm vÞ trÝ sè 3 víi 93 dù ¸n vµ tæng vèn ®µu t­ lµ 2,57 tû USD. III. T¸c ®éng cña ®Çu t­ n­íc ngoµi ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n: T¸c ®éng tÝch cùc: §Çu t­ n­íc ngoµi trong gÇn 15 n¨m qua ®· ®¸p øng vÒ c¬ b¶n nh÷ng môc tiªu ®Ò ra khi x©y dùng LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ ®· gãp phÇn quan träng vµo thµnh c«ng cña c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®· trë thµnh bé phËn quan träng vµ cã tèc ®é ph¸t triÓn nhanh nhÊt trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i: Chñ tr­¬ng thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi víi viÖc ra ®êi LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam lµ ®óng ®¾n vµ kÞp thêi, ®· bæ sung nguån vèn quan träng cho ®Çu t­ ph¸t triÓn, gãp phÇn khai th¸c vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông nguån lùc trong n­íc, t¹o ra thÕ vµ lùc ph¸t triÓn míi cho nÒn kinh tÕ. Vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi thùc hiÖn t¨ng nhanh qua c¸c n¨m. NÕu nh­ trong thêi kú 1991 - 1995 ®¹t trªn 7,15 tû USD th× thêi kú 1996 - 2000 vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi thùc hiÖn ®¹t trªn 12,8 tû USD. Nh­ vËy, vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi thùc hiÖn ®· gÊp 1,8 lÇn thêi kú 1991 -1995, ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ®Êt n­íc. Tû lÖ vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi thùc hiÖn so víi GDP chung cña c¶ n­íc tÝnh b×nh qu©n trong 15 n¨m qua ®¹t 5,4%, trong ®ã thêi kú 1998 - 2002 ®¹t trªn 6%. Ho¹t ®éng cña ®Çu t­ n­íc ngoµi t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn c¸c c©n ®èi lín cña nÒn kinh tÕ, ®ãng gãp ®¸ng kÓ cho ng©n s¸ch nhµ n­íc, t¹o kh¶ n¨ng chñ ®«ng trong c©n ®èi ng©n s¸ch, gi¶m béi chi. §Çu t­ n­íc ngoµi ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc tiÕp cËn vµ më réng thÞ tr­êng quèc tÕ, n©ng cao n¨mg lùc s¶n xuÊt kinh doanh cña ViÖt Nam: Kim ng¹ch xuÊt khÈu (ch­a kÓ dÇu khÝ) cña khu vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi t¨ng nhanh chiÕm 25% kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ n­íc (42% hµng giµy dÐp, 25% hµng may mÆc vµ 84% hµng ®iÖn tö). Tû träng xuÊt khÈu so víi doanh thu t¨ng nhanh ®¹t 48,7%. Ngoµi ra, khu vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· gãp phÇn më réng thÞ tr­êng trong n­íc, thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng dÞch vô ph¸t triÓn nhanh ®Æc biÖt lµ kh¸ch s¹n vµ du lÞch, t¹o cÇu nèi cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc tham gia xuÊt khÈu t¹i chç vµ tiÕp cËn víi c¸c thÞ tr­êng quèc tÕ. §Çu t­ n­íc ngoµi gãp phÇn tÝch cùc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng CNH -H§H ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt: NÕu ®Çu t­ n­íc ngoµi nh÷ng n¨m gÇn ®©y tËp trung nhiÒu vµo lÜnh vùc dÞch vô, kinh doanh bÊt ®éng s¶n th× trong giai ®o¹n hiÖn nay ®· tËp trung chñ yÕu vµo c«ng nghiÖp, x©y dùng vµ dÞch vô. §©y lµ nh©n tè quan träng t¹o nªn sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng n©ng cao tû träng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. §Çu t­ n­íc ngoµi ®· gãp phÇn n©ng cao n¨ng lùc c«ng nghÖ. NhiÒu c«ng nghÖ míi, hiÖn ®¹i ®· ®­îc du nhËp vµo n­íc ta t¹o ra mét b­íc ngoÆt quan träng trong sù ph¸t triÓn mét sè ngµnh c«ng nghiÖp mòi nhän cña ®Êt n­íc. §Çu t­ n­íc ngoµi ®ãng gãp tÝch cùc vµo t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ nguån thu ng©n s¸ch: Tû lÖ ®ãng gãp cña khu vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi trong GDP t¨ng dÇn qua c¸c n¨m (n¨m 2002 ®¹t gÇn 14%). Tæng nguån thu ng©n s¸ch tõ khu vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi trong 5 n¨m 1998 - 2000 ®¹t gÇn 1,75 tû USD. C¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®· gãp phÇn gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, tham gia ph¸t triÓn nguån nh©n lùc: §Õn nay, khu vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· thu hót trªn 36 v¹n lao ®éng trùc tiÕp vµ hµng chôc v¹n lao ®éng gi¸n tiÕp kh¸c nh­ x©y dùng cung øng dÞch vô … Qua ®Çu t­ n­íc ngoµi ng­êi lao ®éng ®­îc ®µo t¹o n©ng cao tay nghÒ, tiÕp thu c«ng nghÖ tiªn tiÕn, … thÝch øng víi c¬ chÕ lao ®éng míi. §Çu t­ ng­íc ngoµi gãp phÇn më réng quan hÖ ®èi ngo¹i, chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ víi khu vùc vµ thÕ giíi: Víi trªn 60 n­íc vµ vïng l·nh thæ cã dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· gãp phÇn më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i t¹o thuËn lîi cho ViÖt Nam ra nhËp ASEAN, ký hiÖp ®Þnh chung víi EU, ký hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng víi Mü, ®ång thêi t¨ng c­êng thÕ vµ lùc cña n­íc ta trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ víi khu vùc vµ thÕ giíi. §Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ®· gãp phÇn thóc ®Èy ®Çu t­ ra n­íc ngoµi cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam: Cho ®Õn nay, c¸c doanh nghiÖp n­íc ta ®· cã 53 dù ¸n ®Çu t­ ra 15 n­íc vµ vïng l·nh thæ víi tæng sè vèn ®¨ng ký kho¶ng 49 triÖu USD, chñ yÕu trong c¸c lÜnh vùc chÕ biÕn thùc phÈm, th­¬ng m¹i - dÞch vô, x©y dùng. Th«ng qua c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ ra n­íc ngoµi, c¸c doanh nghiÖp n­íc ta cã ®iÒu kiÖn n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng hãa, dÞch vô vµ lao ®éng ra n­íc ngoµi. Nh÷ng h¹n chÕ, tån t¹i: C«ng t¸c quy ho¹ch liªn quan ®Õn thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi cßn chËm ®­îc thùc hiÖn, chÊt l­îng ch­a cao, thiÕu cô thÓ: Do quy ho¹ch ngµnh vµ l·nh thæ ch­a h×nh thµnh, dù b¸o thiÕu chuÈn x¸c, ch­a l­êng hÕt nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p cña thÞ tr­êng nªn ®· cÊp phÐp qu¸ møc cho mét sè dù ¸n nh­ kh¸ch s¹n, bia, n­íc ngät … dÉn ®Õn cung v­ît qu¸ cÇu. §Çu t­ trong lÜnh vùc n«ng, l©m, thuû s¶n cßn qu¸ thÊp, sè dù ¸n thµnh c«ng kh«ng nhiÒu do gÆp rñi ro, thiªn tai, ch­a x©y dùng ®­îc mèi quan hÖ hîp ®ång dµi h¹n víi n«ng d©n … ®Çu t­ n­íc ngoµi ë c¸c tØnh miÒn nói, n«ng th«n cßn ch­a ®¸ng kÓ. C¬ cÊu vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cã mét sè bÊt hîp lý; hiÖu qu¶ tæng thÓ vÒ kinh tÕ - x· héi cña ®Çu t­ n­íc ngoµi ch­a cao: §Çu t­ n­íc ngoµi tËp trung chñ yÕu vµo nh÷ng ®Þa ph­¬ng cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi lµm cho chªnh lÖch vÒ kinh tÕ - x· héi gi÷a c¸c vïng ngµy cµng lín. Chñ tr­¬ng ®a ph­¬ng ho¸ nguån ®Çu t­ n­íc ngoµi ch­a thùc hiÖn tèt. PhÇn lín s¶n phÈm cña doanh nghiÖp ®Çu t­ n­íc ngoµi ®¹t tiªu chuÈn tiªu thô trong n­íc nh­ng ch­a cã s¶n phÈm ®¹t tr×nh ®é quèc tÕ. H×nh thøc thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi ch­a phong phó: HÖ thèng ph¸p luËt, chÝnh s¸ch ®ang trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn nªn thiÕu ®ång bé vµ æn ®Þnh. C«ng t¸c qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi ®Çu t­ n­íc ngoµi cßn nh÷ng mÆt yÕu kÐm, võa bu«ng láng, võa can thiÖp s©u vµo ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. IV. Nh÷ng biÖn ph¸p nh»m thóc ®Èy thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam: §Þnh h­íng thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam: TËp trung thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, khuyÕn khÝch c¸c dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo c¸c ngµnh quan träng nh­ c«ng nghiÖp chÕ biÕn, c«ng nghÖ cao, c«ng nghiÖp c¬ khÝ, ®iÖn tö …… ¦u tiªn c¸c nhµ ®Çu t­ cã tiÒm n¨ng lín vÒ tµi chÝnh, thu hót c«ng nghÖ hiÖn ®¹i …… Cã chÝnh s¸ch ­u ®·i ®Æc biÖt thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo vïng s©u, vïng xa. Chó träng chÊt l­îng hiÖu qu¶ dù ¸n. Thùc hiÖn chiÕn l­îc thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi theo khu vùc. G¾n viÖc ®Èy m¹nh thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi víi b¶o hé s¶n phÈm trong n­íc vµ më réng thÞ tr­êng khu vùc vµ quèc tÕ. C¸c gi¶i ph¸p nh»m thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam: Gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ - x· héi. §©y lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc thu hót vèn ®Çu t­, ®Æc biÖt lµ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. Mét x· héi æn ®Þnh, trËt tù, sèng theo HiÕn ph¸p vµ Ph¸p luËt lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­. Hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt, c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­. Chóng ta cÇn chuÈn bÞ mÆt b»ng ®Ó tiÕn tíi thèng nhÊt luËt ®Çu t­ trong n­íc vµ n­íc ngoµi. Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn xö lý lµ: - Gi÷ nguyªn c¸c ­u ®·i cho khu vùc FDI trong 5 n¨m. - N©ng dÇn ­u ®·i ®èi víi ®Çu t­ trong n­íc b»ng ®Çu t­ n­íc ngoµi. - Phï hîp víi lé tr×nh héi nhËp vµ cam kÕt cña c¸c tæ chøc khu vùc, quèc tÕ. N©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh ho¹t ®éng FDI. - N©ng cao chÊt l­îng c«ng t¸c quy ho¹ch, kÕ ho¹ch liªn quan ®Õn FDI, lµm c¬ së cho viÖc h­íng dÉn vµ xÐt duyÖt cÊp giÊy phÐp ®Çu t­. - T¨ng c­êng chÊt l­îng ph©n cÊp, uû quyÒn ®ång thêi ph¶i b¶o ®¶m sù qu¶n lý tËp trung, thèng nhÊt cña chÝnh phñ vÒ quy ho¹ch, c¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ FDI. N©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt. - X©y dùng ph­¬ng ¸n ®¶m b¶o hç trî x©y dùng c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng kü thuËt cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn FDI hoÆc c¸c khu c«ng nghiÖp. - T¸ch viÖc cho thuª ®Êt (thÈm quyªn Nhµ n­íc) ra khái viÖc cho thuª c¬ së h¹ tÇng (thÈm quyÒn doanh nghiÖp). - TiÕp tôc hoµn thiÖn m« h×nh qu¶n lý c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, phèi hîp chÆt chÏ hîp lý gi÷a ban qu¶n lý khu c«ng nghiÖp vµ c¬ quan ®Þa ph­¬ng. KÕt luËn Thùc tÕ vÒ ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ®· cho thÊy thu hót, sö dông nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ chñ tr­¬ng ®óng ®¾n víi §¶ng vµ Nhµ n­íc gãp phÇn quan träng vµo viÖc thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu kinh tÕ - x· héi, vµo th¾ng lîi cña c«ng cuéc ®æi míi, ®­a n­íc ta ra khái khñng ho¶ng kinh tÕ. Khu vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· trë thµnh bé phËn quan träng trong chiÕn l­îc ®Çu t­ ph¸t triÓn cña n­íc ta, gãp phÇn ph¸t huy néi lùc vµ lîi thÕ so s¸nh, t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu, n©ng cao søc c¹nh tranh vµ hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ. Trong 7 n¨m qua Quèc héi vµ ChÝnh phñ ®· ban hµnh nhiÒu v¨n b¶n luËt ph¸p, chÝnh s¸ch quan träng vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi nh»m c¶i thiÖn h¬n n÷a m«i tr­êng ®Çu t­ ®Þnh h­íng vµ khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc, ®Þa bµn cÇn thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®¸nh gi¸ cao. HiÖn t¹i, cuéc c¹nh tranh thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi diÔn ra ngµy cµng gay g¾t ®èi víi n­íc ta vµ ®Æt ra yªu cÇu nhanh chãng c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­, th«ng qua nh÷ng chÝnh s¸ch míi nh»m khai th¸c tèt h¬n, nhiÒu h¬n nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. TµI liÖu tham kh¶o Gi¸o tr×nh Tµi chÝnh – Tr­êng ®¹i häc Qu¶n lý vµ Kinh doanh Hµ Néi. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ ViÖt nam – nhµ xuÊt b¶n Thèng kª. Xu h­íng vËn ®éng cña dßng vèn FDI n¨m 2001 – Thêi b¸o kinh tÕ viÖt nam 2002 – sè 1. Mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng thu hót FDI vµo viÖt nam – T¹p chÝ nghiªn cøu §«ng nam ¸ 2001 – sè 5. FDI – Mét sè xu h­íng vËn ®éng hiÖn nay – T¹p chÝ thÞ tr­êng gi¸ c¶ 2002 – sè 8. Kinh tÕ ®èi ngo¹i – Nhµ xuÊt b¶n thèng kª - 2000. §Çu t­ n­íc ngoµi – Tr­êng ®¹i häc ngo¹i th­¬ng . Thêi b¸o kinh tÕ – 2001. Mét sè quan ®iÓm vµ gi¶i ph¸p chñ yÕu vÒ thu hót vµ sö dông ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cña ViÖt Nam. 10. §Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam thêi kú 1988 - 1997 - T¹p chÝ Ph¸t triÓn kinh tÕ - 1999 - sè 102.